Temel Demografik Özellikler

Bu kısımda, “nicel araştırma” kapsamında araştırmaya katılanların ikamet ettikleri kent, yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, mesleki durum, aylık kazanç ve sosyo-ekonomik gelir algısı gibi temel demografik özelliklerine ilişkin bilgiler yer almaktadır.

Nicel araştırma bağlamında oluşturulan örneklem kümesi toplam 755 kişiden oluşmaktadır. Örneklem kümesini oluşturanların %57.2’si İzmir Büyükşehir Belediyeleri ve Bağlı Belediyelerin sınırları içinde ikamet ederken %42.8’i Konya Büyükşehir Belediyeleri ve Bağlı Belediyelerin sınırları içinde ikamet etmektedir (Tablo B-1).

Tablo B-1: Örneklemin Kentlere Göre Dağılımı

Sayı %

İZMİR 432 57,2%

KONYA 323 42,8%

Örneklem kümesinin cinsiyet dağılımı incelendiğinde (Tablo B-2), İzmir ilindeki erkek nüfus oranı %47.7’i, kadın nüfus oranı %52.3’tür. Konya ilindeki erkek nüfus oranı %51.7, Kadın nüfus oranı %48.3’tür. Toplam örneklem kümesinin ise %50.6’sının kadınlardan %49.4’nün erkeklerden oluştuğu görülmektedir. Örneklemde kadın nüfus oranı ile erkek nüfus oranı dengeli bir dağılıma sahiptir.

İzmir ilinde örnekleme katılanların %19.7’si 24 ve altı yaş, %23.6’sı 25-34 yaş, %21.1’i 35-44 yaş, %16’sı 45-54 yaş, %13.2’si 55-64 yaş ve %6.5’i 65 ve üstü yaş arasındadır. Konya ilinde ise örnekleme alınanların %20.4’ü 24 ve altı yaş, %24.5’i 25-34 yaş, %16.7’si 35-44 yaş, %18.3’ü 45-54 yaş, %14.2’si 55-64 yaş ve %5.9’u 65 ve üstü yaş arasındadır. Toplam örneklem üzerinden bakıldığında katılanların %20’sinın 24 ve altı yaş, %24’ünün 25-34 yaş, %19.2’sinin 35-44 yaş, %17’sinin 45-54 yaş, %13.6’sının 55-64 yaş ve %6.2’sinin 65 ve üstü yaş arasında olduğu görülmektedir (Tablo B-3).

Tablo B-2: Örneklemin Cinsiyet Dağlımı

İZMİR KONYA

İZMİR-KONYA TOPLAM

Sayı % Sayı % Sayı %

Erkek 206 47,7% 167 51,7% 373 49,4%

Kadın 226 52,3% 156 48,3% 382 50,6%

Toplam 432 100% 323 100% 755 100%

Tablo B-3: Örneklemin Yaş Dağlımı

İZMİR KONYA

İZMİR-KONYA TOPLAM

Sayı % Sayı % Sayı %

24 ve altı yaş 85 19,7% 66 20,4% 151 20,0% 25-34 yaş 102 23,6% 79 24,5% 181 24,0% 35-44 yaş 91 21,1% 54 16,7% 145 19.2% 45-54 yaş 69 16,0% 59 18,3% 128 17,0% 55-64 yaş 57 13,2% 46 14,2% 103 13,6% 65 ve üstü yaş 28 6,5% 19 5,9% 47 6,2% Toplam 432 100% 323 100% 755 100%

İzmir ilinde örnekleme katılanların %31.5’i bekâr, %64.8’i evli, %3.7’si dul veya boşanmış durumundadır. Konya ilinde ise örnekleme alınanların %37.2’si bekâr, %57.6’sı evli, %5.3’ü dul veya boşanmıştır (Tablo B-4). Toplam örneklem üzerinden bakıldığında örnekleme alınanların %33.9’unun bekâr, %61.7’sinin evli, %4.4’nin dul veya boşanmış olduğu görülmektedir. Tablo B-4 genel olarak değerlendirildiğinde örneklemdeki evli nüfus oranının ağırlıkta olduğu görülmektedir.

İzmir ilinde örnekleme katılanların %16.9’u ilkokul mezunu, %5.6’sı ortaokul, %24.3’ü ilköğretim mezunu, %21.3’ü lise ve dengi okul mezunu, %12.5’i üniversite öğrencisi, %15.5’i üniversite/yüksek okul mezunu ve %3.9’u lisansüstü mezunudur. Konya ilinde ise örnekleme katılanların %23.2’si ilkokul mezunu, %4.3’ü ortaokul, %23.5’i ilköğretim mezunu, %18.6’sı lise ve dengi okul mezunu, %13’ü üniversite öğrencisi, %14.2’si üniversite/yüksek okul mezunu ve %3.1’i lisansüstü mezunudur. (Tablo B-5). Toplam örneklem üzerinden örnekleme alınanların eğitim düzeylerine ilişkin verilere bakıldığında katılımcıların %19.6’sı ilkokul mezunu, %5’i ortaokul, %24’ü ilköğretim mezunu, %20.1’i lise ve dengi okul mezunu, %12.7’si üniversite

Tablo B-4: Örnekleme Katılanların Medeni Durumu

İZMİR KONYA

İZMİR-KONYA TOPLAM

Sayı % Sayı % Sayı %

Bekâr 136 31,5% 120 37,2% 256 33,9%

Evli 280 64,8% 186 57,6% 466 61,7%

Dul veya boşanmış 16 3,7% 17 5,3% 33 4,4%

Toplam 432 100% 323 100% 755 100%

Tablo B-5: Örnekleme Katılanların Eğitim Durumu

İZMİR KONYA

İZMİR-KONYA TOPLAM

Sayı % Sayı % Sayı %

İlkokul Mezunu 73 16,9% 75 23,2% 148 19,6%

Ortaokul Mezunu 24 5,6% 14 4,3% 38 5,0%

İlköğretim Mezunu 105 24,3% 76 23,5% 181 24,0%

Lise ve Dengi Okul Mezunu 92 21,3% 60 18,6% 152 20,1%

Üniversite Öğrencisi 54 12,5% 42 13,0% 96 12,7%

Üniv./ Y.Okul Mezunu 67 15,5% 46 14,2% 113 15,0%

Lisansüstü Mezunu 17 3,9% 10 3,1% 27 3,6%

öğrencisi, %15’i üniversite/yüksek okul mezunu ve %3.6’sı lisansüstü mezunu durumundadır.

Araştırma kapsamında örnekleme dahil edilenlerin meslek durumlarına ilişkin veriler (Tablo B-6) şu şekildedir: İzmir ilinde örneklemde yer alanların, %9.5’i kamu işçisi, %10.2’si memur, %5.1’i esnaf ya da ticaret yapan, %7.4’ü profesyonel meslek, %22.5’i ev hanımı, %0.7’si sanayici-tüccar, %13.7’si özel sektör işçisi, %6.3’ü emekli, %14.8’i öğrenci, %2.8’i diğer meslek gruplarından ve %7.2’si işsiz konumundadır. Konya ilinde örneklemde yer alanların, %12.1’i kamu işçisi, %8’i memur, %6.5’i esnaf ya da ticaret yapan, %8.7’si profesyonel meslek, %27.2’si ev hanımı, %1.2’si sanayici-tüccar, %9’u özel sektör işçisi, %3.7’si emekli, %143.6’sı öğrenci, %3.4’ü diğer meslek gruplarından ve %6.5’i işsiz konumundadır. Toplam örneklem üzerinden bakıldığında araştırmaya katılanların %10.6’sı işçi, %9.3’ü memur, %5.7’si esnaf ya da ticaret yapan, %7.9’u serbest meslek, %24.5’i ev hanımı, %0.9’u sanayici-tüccar, %11.7’si özel sektör çalışanı, %5.2’si emekli, %14.3’ü öğrenci, %3’ü başka meslek gruplarından ve %6.9’u işsiz konumundadır.

Tablo B-6: Örnekleme Katılanların Meslek Dağılımı

İZMİR KONYA

İZMİR-KONYA TOPLAM

Sayı % Sayı % Sayı %

Kamu İşçisi 41 9,5% 39 12,1% 80 10,6% Memur 44 10,2% 26 8,0% 70 9,3% Esnaf (Ticaret) 22 5,1% 21 6,5% 43 5,7% Profesyonel Meslekler 32 7,4% 28 8,7% 60 7,9% Ev hanımı 97 22,5% 88 27,2% 185 24,5% Sanayici-Tüccar 3 0,7% 4 1,2% 7 0,9%

Özel Sektör İşçisi 59 13,7% 29 9,0% 88 11,7%

Emekli 27 6,3% 12 3,7% 39 5,2%

Öğrenci 64 14,8% 44 13,6% 108 14,3%

Başka 12 2,8% 11 3,4% 23 3,0%

İşsiz 31 7,2% 21 6,5% 52 6,9%

Araştırma kapsamında örnekleme dahil edilenlerin aylık kazanç durumlarına ilişkin veriler (Tablo B-7) şu şekildedir: İzmir ilinde örneklemde yer alanların, kazancı 3001 TL ve üzeri olanların oranı %2.5, 2501-3000 TL arasında olanların oranı %4.9, 2001-2500 TL arasında olanların oranı %16.7, 1601-2000 TL arasında olanların oranı %25.7, 1201-1600 TL arasında olanların oranı %24.8, 701-1200 TL arasında olanların oranı %13.4, 700 TL ve altı olanların oranı %12.’dir. Konya ilinde örneklemde yer alanların, kazancı 3001 TL ve üzeri olanların oranı %3.4, 2501-3000 TL arasında olanların oranı %5.6, 2001-2500 TL arasında olanların oranı %14.9, 1601-2000 TL arasında olanların oranı %22, 1201-1600 TL arasında olanların oranı %24.8, 701-1200 TL arasında olanların oranı %17, 700 TL ve altı olanların oranı %12.4’dir. Toplam örneklem üzerinden bakıldığında araştırmada yer alanların arasında kazancı 3001 TL ve üzeri olanların oranı %2.9, 2501-3000 TL arasında olanların oranı %5.2, 2001-2500 TL arasında olanların oranı %15.9, 1601-2000 TL arasında olanların oranı %24.1, 1201-1600 TL arasında olanların oranı %24.8, 701-1200 TL arasında olanların oranı %15, 700 TL ve altı olanların oranı %12.2’dir. Örneklemde yer alanların kendilerini hangi sosyo-ekonomik gelir grubuna dahil olarak hissettiklerine ilişkin bulgular ise Tablo B-8’de görülmektedir.

Tablo B-7: Örnekleme Katılanların Aylık Kazanç Durumu

İZMİR KONYA

İZMİR-KONYA TOPLAM

Sayı % Sayı % Sayı %

700 TL ve altı 52 12,0% 40 12,4% 92 12,2% 701-1200 TL arası 58 13,4% 55 17,0% 113 15,0% 1201-1600 TL arası 107 24,8% 80 24,8% 187 24,8% 1601-2000 TL arası 111 25,7% 71 22,0% 182 24,1% 2001-2500 TL arası 72 16,7% 48 14,9% 120 15,9% 2501-3000 TL arası 21 4,9% 18 5,6% 39 5,2% 3001 TL ve üzeri 11 2,5% 11 3,4% 22 2,9% Toplam 432 100% 323 100% 755 100%

İzmir ilinde örneklemde yer alanların %18.1’i alt, %19.9’u orta-alt, %33.6’sı orta, %22.2’si orta-üst ve %6.3’ü üst. Konya ilinde örneklemde yer alanların %18.3’ü alt, %22.3’u orta-alt, %33.4’ü orta, %18.9’u orta-üst ve %7.1’i üst sınıf sosyo-ekonomik gelir algısına sahip görünmektedir. Toplam örneklem üzerinden araştırmaya katılanların sosyo-ekonomik gelir algılarına ilişkin veriler (Tablo B-8) değerlendirildiğinde ise şu sonuçlar çıkmaktadır: %18.1’i alt, %20.9’u orta-alt, %33.5’i orta, %20.8’i orta-üst ve %6.6’sı üst. Örneklemde yer alanların önemli bir kısmının sosyo-ekonomik gelir algısı açısından da daha çok orta sınıf ağırlıklı olduğu görülmektedir. Netice itibariyle, örneklem kümesinde yer alanlar mesleki durum, eğitim durumu ve gerek aylık kazanç durumları gerekse de sosyo-ekonomik gelir algısı özellikleri itibariyle daha çok orta sınıf ağırlıklı bir görünüm arz etmektedir.

Türkiye’nin orta sınıf ağırlıklı bir toplum yapısı sergilediğini gösteren bir çalışma olarak, Boğaziçi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri ve Açık Toplum Enstitüsü tarafından desteklenen ve yürütücülüğünü Hakan Yılmaz’ın yaptığı “Türkiye’de Orta Sınıfı Tanımlamak: Ekonomik Düzeyleri, Siyasal Tutumları, Hayat Tarzları, Dinsel-Ahlaki Yönelimleri” (2007) başlıklı çalışmada, günümüz Türkiye’sinde sosyal ve ekonomik bakımdan ortada yer alan, siyasal ve kültürel tutumları bakımından ise “medeni değerler”e sahip bir “orta sınıf”ın olup olmadığı araştırılmıştır. Bu araştırmanın Eylül 2007’de yürütülen kamuoyu yoklamasının bulgularına göre, Türkiye’nin kentsel bölgelerinde üç ana sınıfsal küme ortaya çıkarılmıştır. Piramidin tepesinde, kentsel nüfusun yaklaşık %22’sini oluşturan üst sınıf, eteğinde ise nüfusun %33’üne tekabül eden alt sınıf bulunmaktadır. Bu sınıflar, daha doğru bir terminolojiyle, orta-üst ve orta-alt sınıflar olarak da ifade edilmiştir. Piramidin

Tablo B-8: Örnekleme Katılanların Sosyo-Ekonomik Gelir Algısı

İZMİR KONYA

İZMİR-KONYA TOPLAM

Sayı % Sayı % Sayı %

Alt 78 18,1% 59 18,3% 137 18,1% Orta-alt 86 19,9% 72 22,3% 158 20,9% Orta 145 33,6% 108 33,4% 253 33,5% Orta-üst 96 22,2% 61 18,9% 157 20,8% Üst 27 6,3% 23 7,1% 50 6,6% Toplam 432 100% 323 100% 755 100%

göbeğinde ise, %45’lik bir oran ile en kalabalık kesimi teşkil eden orta sınıf bulunduğu ortaya konulmuştur¹³.

Türkiye’de orta sınıfı sosyolojik anlamda “geleneksel orta sınıf” ve “yeni orta sınıf” diye ikiye ayırmak gerektiğini söyleyen Sencer Ayata’ya (2007) göre ise, çiftçiler, esnaf, sanatkâr, mahalli tüccarla vb. “geleneksel orta sınıfı” temsil ederken, sanayileşme ve özellikle son dönemde bilgi ekonomisi denilen sürecin ilerlemesiyle ortaya birçok yeni ekonomik faaliyet alanı ve sayısız yeni meslek çıktığını ve dolayısıyla örneğin sanayi firmalarını yöneten beyaz yakalılar veya kendi hesabına çalışan doktorlar, mimarlar, dişçiler, avukatlar vb. bunların da yeni orta sınıfı temsil ettiği inancındadır. Özellikle Cumhuriyet mitinglerine katılanların yoğun olarak yeni orta sınıftan olduğunu ve bu sınıfların geleneksel orta sınıftan ayrıldığını belirten Ayata, “yeni orta sınıf”ın işlerine karışılmasından hoşlanmayan, uydu kentlerde oturan, tüketim merkezli olduğunu belirtmektedir.

Türkiye’de orta sınıfların önemine işaret eden ve demokratikleşmenin taşıyıcısının yeni orta sınıflar olacağını vurgulayan Keyman (2010) ise, bugün ve yarın Türkiye'nin dönüşüm sürecini, yeni orta sınıflara gönderim yapmadan ya da yeni orta sınıf gerçeğini anlamadan çözümlemenin mümkün olmadığı iddiasını öne sürmektedir.

13

Türkiye’de orta sınıflarla ilgili Ipsos KMG araştırma şirketinin her iki yılda bir gerçekleştirdiği “Türkiye’yi Anlama Kılavuzu Araştırması” 2011 verileri de, 74,7 milyon nüfuslu Türkiye’nin %59’unun orta sınıf mensubu olduğu iddiasını taşımaktadır. Bu çalışmaya göre, son bir yılda ise 1,9 milyon kişinin daha orta sınıfa katılmış ve böylelikle bu sınıfın 43,5 milyon kişiye ulaşmıştır. Buna göre, Türkiye nüfusunun büyük bölümünü orta sınıf mensubu oluşturmaktadır. (Bu araştırma Türkiye nüfusunu temsil gücüne sahip olan Ipsos KMG Tüketici Panelleri’ne üye bireylerle yapılmaktadır). Yine Gökçe’ye (2012) göre, bugün araştırmalarda en çok kullanılan orta sınıf olma kriteri 2002’de Dünya Bankası iktisatçısı Branko Milanoviç ve Hebrew University öğretim üyesi Shlomo Yitzhaki tarafından getirilmiştir. Onların kriterine göre satın alma paritesi ile düzeltilmiş ve günde 10-50 dolar arasında geliri olan her kişi orta sınıf sayılmaktadır. G-20 içine giren gelişmiş ülkelerde 369 milyon kişi orta sınıfa giriyor. G-20 içindeki gelişen ülkeler Arjantin, Brezilya, Çin, Hindistan, Endonezya, Meksika, Rusya,G.Afrika ve Türkiye. En son yapılan araştırmalarda otomobil sahipliği orta sınıf olma kriteri olarak hem verisinin yaygın ve güvenilir şekilde bulunur olması, hem de tüketim potansiyeli açısından anlamlı olması nedeni ile yaygın şekilde kullanılır hale gelmiş bulunuyor. Araç sahipliği kriteri ile yapılan araştırmalarda ortalama ailenin kişi sayısı için düzeltme yapılıyor. Ortalama aile büyüklüğü ile araç sayısı çarpılıyor. Sonuçta Milanoviç - Shlomo kriteri ile bulunan, G-20 içindeki gelişen ülkelerdeki eski orta sınıf insan sayısı olan 369 milyon kişi yerine, 583 milyon kadar kişi orta sınıf olarak bulunuyor. Bu anlamda, G-20 ülkeleri içindeki gelişen ülkelerde araç sahipliği durumu dikkate alındığında, Türkiye'de bu kritere göre orta sınıf büyüklüğü 32.3 milyon kişidir.

Ona göre, Türkiye’de yeni orta sınıflar belli bir muhafazakâr kültürün içinden ağırlıklı olarak Anadolu’dan çıkmaktadır. 1994'ten bugüne orta sınıf Anadolu'da giderek yaygınlaşmış, hatta son dönemde merkeze gelmiştir. Anadolu'nun gösterdiği ekonomik dinamizm, başarılı ve aktif girişimcilik ve hızlı kentleşmeyle birlikte oraya çıktı ve hem çevrede Anadolu Kaplanları dediğimiz merkezlerin oluşmasına hem de çevrenin merkeze gelmesine yol açtı. Bunun sonucunda da bugün Türkiye’de bir “orta sınıflar kavgası” yaşanmaktadır. Bu yönde Keyman (2010), Türkiye’de başlıca üç orta sınıfın varlığından bahsetmektedir; eski laik orta sınıflar, muhafazakârlık söylemi güçlü yeni orta sınıflar ve orta sınıflaşmaya başlamış ama hala etnik kimlik vurgusu güçlü ağırlıklı olarak Güneydoğu’daki Kürt vatandaşlar. Ona göre sınıfsal açıdan bakıldığında, Türkiye kimlikler bağlamında böylesi bir toplumsal ayrışmayla karşı karşıyadır.