4.3. Araştırma Bulguları
4.3.3. Yeni Modelde Kullanılan Araç, Model ve Karşılaştırmalar
4.3.3.3. Tedarik Ağı Planlaması (SNP)
APO Tedarik Ağı Planlaması (SNP) satınalma, üretim, dağıtım ve nakliye süreçlerini entegre ederek kapsamlı taktiksel planlama yapılmasını ve isabetli satınalma kararlarının alınmasını sağlar. Bu modül sisteme tanımlanabilen kısıtları ve cezaları dikkate alır ve ileri seviye optimizasyon teknikleri kullanarak tedarik zinciri üzerindeki ürünün akışını planlar. Optimum satınalma, üretim ve dağıtım planları oluşturmanın yanı sıra sipariş karşılama sürelerinin ve envanter seviyelerinin azalmasına, müşteri hizmet seviyesinin ise artmasına yardımcı olur (http://help.sap.com, 2009).
Talep planından başlayarak SNP satış tahminlerini ve siparişlerini karşılayabilecek kısa ve orta vade plan oluşturur. Bu plan hem lokasyonlar arası nakliye ihtiyaçlarını hem de üretim ve satınalma ihtiyaçlarını kapsar. SNP bu
SNP modülünün içerisinde yer alan Dağıtım fonksiyonu envanterin ne kadarı ve ne zaman hangi müşteriye, dağıtım merkezine, bayiye veya VMI noktasına gönderilmelidir kararını verir. Tanımlanan kısıtlar (dağıtım kapasitesi gibi) ve süreç kuralları (minimum maliyet ya da yerine koyma stratejileri gibi) doğrultusunda optimize bir dağıtım planı oluşturur.
Yine SNP içerisinde yer alan Yükleme Yönetimi (TLB) fonksiyonu yükleme kapasitesini maksimum seviyede kullanılmasını sağlayarak optimum yükleme planı oluşturur (http://help.sap.com, 2009).
Tedarik Ağı Planlamasının temel özelliklerini kısaca aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
• Veri ve ürün akışlarının modellemesini dolayısıyla sistem üzerinde bir tedarik ağının tasarlanmasını sağlamaktadır.
• Optimizasyon prensiplerinden hareket ederek maksimum kar, minimum maliyet prensibi ile çalışarak işletmedeki her alanda verimliliği arttırmayı hedefler.
• Anlık işlemsel verileri (Üretim emirleri, siparişler, satınalma siparişleri, dağıtım emirleri…) dikkate alarak çalışabildiği için her zaman en güncel veriler ile eş zamanlı planlama yapılabilmesini sağlamaktadır.
• Kompleks problemleri tedarik ağı planlama yöntemlerini kullanılarak (sezgisel, talep-tedarik-eşleme, optimizasyon) uygulanabilir çözümlere ulaşmaktadır.
• Güvenlik Stoku, minimum lot adedi, önden üretim gibi değişkenleri dikkate alarak hedeflenen planlara ulaşmayı sağlar.
• SNP detaylı kapasite ve malzeme planlaması yapabilmeyi sağlar. Bu planı aylık, haftalık, günlük ve hatta anlık zaman dilimlerinde gerçekleştirebilir.
• Sistemde yaratılabilecek değişik versiyonlar ile simülasyon çalışmalarına olanak sağlar.
• Plan veya ana veri (ürün ağacı gibi) değişiklerinin etkileri senkronize bir şeklide tüm tedarik zincirinin bileşenlerine aktarılır.
• Karşılanamayan taleplerin “sipariş bakiyesi (backorder)” gibi süreçlerin yardımı ile çözümlenmesini sağlar
• Dinamik veya sabit talep-üretim eşlemesi
Tedarik Ağı Planlaması (SNP) değişik 3 değişik strateji ile planların oluşturulabilmesini sağlamaktadır: Sezgisel (Heuristic), Talep Tedarik Eşleme (Capable To Match) ve Optimizasyon (Optimization). Aşağıdaki bölümde kısaca bu kavramları inceleyerek uygulamanın hangi aşamasında hangi stratejinin ne amaçla seçildiğini göreceğiz.
Sezgisel Model (Heuristic):
Sezgisel Model planlaması ihtiyaç planlamasını talep tahminlerine veya müşteri siparişlerine istinaden yapar. Bu stratejide tedarik zinciri sonsuz kapasite varsayımı ile tüm müşteri taleplerini dolayısıyla talep edilen servis seviyesini karşılayacak şeklide bir ihtiyaç planlaması yapar.
Sezgisel model içerisinde kapasite dengelemesi ve dağıtım planlaması da yapılmaktadır.
Taleplerin Eşlenmesi:
• Sezgisel planlama; talep planlaması (DP) tarafından tedarik zinciri modelindeki her lokasyon için aktarılan talepleri baz alarak çalışır. Öncelikli olarak sistemde hâlihazırda yer alan arzlar ile talepleri eşleştirerek açıkta kalan talepleri belirler. Bu aşamayı takiben açıkta kalan talepler için kota düzenlemeleri, üretim süreleri, lot büyüklükleri gibi parapetleri dikkate alarak arz yaratır.
İhtiyaç Planlaması:
• Sezgisel model talepleri ürün/lokasyon eşlemesi seviyesinde görür. Tanımlanan tüm arz (envanter seviyelerini, yoldaki stokları, kesin üretimleri gibi) ve talep türlerini (müşteri tahmini, kesinleşmemiş sipariş, kesin sipariş gibi) dikkate alır.
• Model sistemde açıkta kalan tüm talepleri karşılamaya yetecek üretim emri ya da satınalma siparişi oluşturana kadar çalışır. Bu işlem sırasında bitmiş ürünün yanı sıra ara ürün ve hammaddeler için ihtiyaç yaratılır.
• Modele göre tanımlanan kotalar ve nakliye rotalarının yanı sıra tedarik süreleri, lot miktarları gibi parametreler her ihtiyaç için oluşturulacak arzın kaynağının belirlenmesini sağlar.
• Sezgisel Model, üretim lokasyonlarında bitmiş ürünlerin PPM (konsolide edilmiş ürün ağacı ve rotalama verileri) bilgilerini dikkate alarak hammadde ihtiyaçlarını oluşturur.
• Bu modelde aynı zaman dilimi (gün, hafta, ay) içerisindeki tüm ihtiyaçlar gruplandığı için spesifik her ihtiyacın hangi talebe istinaden yaratıldığının eşlemesi (pegging) sistemde tutulmamaktadır. Mesela 1 ay/hafta/gün içerisinde A ürününden ne kadar üretilmesi gerektiği bilgisi olmasına rağmen o gün içerisinde üretilecek olan toplam adedin kaç adedi hangi spesifik talebe istinaden yaratılmıştır eşlemesi bulunmamaktadır.
Kapasite Kontrolü:
• SNP Sezgisel modeli sonsuz kapasite varsayımı ile plan yaptığı için sistemin oluşturduğu ilk plan uygulanabilir bir plan olmayabilir.
• Kullanıcılar planlama sonucundaki kapasite seviyelerini sistem içerisinde ayrıca kontrol edebilirler.
Kapasite Dengelemesi:
• Bu araç sayesinde sistem tarafından önerilen plan kapasite kullanım oranları düzenlenerek değiştirilebilir. Bu düzeltmeler ancak her bir lokasyon için tek tek yapılabilir. Bu işlemin diğer lokasyonlara olan etkisini dikkate alınarak yapılması gerekmektedir.
• Kapasite dengelemesi üretim planındaki dalgalanmaların azaltılarak daha sabit bir üretim planına ulaşmaya sağlar. Manüel olarak ya da sistem yardımıyla otomatik olarak yapmak mümkündür.
Aşağıdaki şekilde (Şekli 4.5) sezgisel modelin özellikleri özetle gösterilmeye çalışılmıştır:
Şekil 4.5 Sezgisel Model
Kaynak: Heisig / SAP, (2008:14)
Sezgisel Modelde Dikkate Alınan Etkenler:
• Dağıtım Rotaları: Tedarik zinciri üzerindeki izin verilen hareketleri belirlemek amaçlı kullanılır.
• Değişik kaynaklardan tedarik edilecek ihtiyaçların atamalarının yüzdeleri • Lot büyüklükleri: Tam ve sabit lot, beklenilen karşılama, yuvarlama
değerleri… • Iskarta
• Güvenlik Stoku
• Değişik amaçla kullanılan değişik takvimler
• PPM (Production Process Model): Ürün Ağacı ve rotalamaların birleşimleri
• Malzemelerin kullanılabilirliği
Optimizasyon (Optimizer):
Optimizasyon ihtiyaç planlamasını talep tahminlerine veya müşteri siparişlerine istinaden yapabilir. Bu stratejide tedarik zinciri belirlenen limitli kapasiteleri dikkate alarak çalışır. Dolayısıyla arzın yeterli olmadığı durumlarda
tüm müşteri taleplerinin karşılanması mümkün olamayabilmektedir. Optimizasyon temel özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Bütün maliyetlerin (üretim, depolama, dağıtım, taleplerin veya güvenlik stoklarının karşılanamama ya da geç karşılanma maliyetleri, …) minimize edildiği tek basamaklı bir optimizasyon stratejisidir.
• Lineer Programlama teknikleri kullanmaktadır.
• Tüm tedarik zinciri bir bütün olarak görülerek planlama tek bir problem gibi çözülür, değişik çözüm basamakları kullanılmasına ihtiyaç yoktur. • İşletmenin ihtiyaçlarına göre atanacak göreceli ceza maliyetleri
optimizasyonun sonucunu direk olarak etkilemektedir.
• Optimizasyon değişik senaryoların oluşan maliyetlerini karşılaştırarak sistemde tanımlanan kısıtları dikkate alarak optimum çözümü önerir. Sistemde tanımlanan kısıtlar arttıkça problem karmaşıklaşır ve çözüme ulaşma süresi uzar.
Aşağıdaki şekilde (Şekli 4.6) optimizasyon modelinin özellikleri özetle gösterilmeye çalışılmıştır:
Optimizasyon Modelinde Dikkate Alınan Etkenler: • Dağıtım rotaları • Dağıtım Kapasiteleri • Dağıtım Maliyetleri • Elleçleme Kapasiteleri • Elleçleme Maliyetleri • Üretim Kapasiteleri • Üretim Maliyetleri • Depolama kapasiteleri • Depolama Maliyetleri • Ürünlerin öncelikleri • Lot Büyüklükleri • Iskartalar • Alternatif Kaynaklar • Talebi karşılayamama ya da
geç karşılama maliyeti
• Güvenlik stoklarını karşılayamama ya da geç karşılama maliyeti • Malzemelerin bulunabilirliği • Maliyet çarpanları • Alternatif PPM’ler • PPM’deki zamana bağlı
parametreler
Maliyet Profili:
• Kaynakların kullanımından ya da hedef stok değerlerinin veya müşteri taleplerinin karşılanamamasından kaynaklanan maliyetlerin tanımlanması gerekmektedir.
• Tanımlanan maliyetler gerçek ya da göreceli olabilir. İşletmenin stratejilerine göre göreceli maliyetlerin değerlenmesi yapılabilir.
Arz Talep Eşlemesi – CTM (Capable to Match):
Arz Talep Eşlemesi ihtiyaç planlamasını talep tahminlerine veya müşteri siparişlerine istinaden yapabilir. Bu stratejide tedarik zinciri belirlenen limitli kapasiteleri dikkate alarak çalışır fakat herhangi bir optimizasyon yapmaz. Temel olarak belirlenen öncelikleri dikkate alarak bir planlama yapar. Arz Talep Eşlemesinin temel özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• CTM kısa ve orta dönem için üretim, dağıtım ve tedarik planı oluşturur. Bu plan sonlu kapasite prensibi, önceliklendirilmiş talep, sınıflandırılmış planlama strateji ve kurallarını dikkate alarak oluşturulur.
• CTM’i diğer planlama stratejilerinden ayıran en temel özellik, her bir ayrı sipariş veya talebi tek tek dikkate alarak çalışır, diğer stratejilerde olduğu gibi zaman dilimleri çerçevesinde çalışmaz. Ele aldığı her bir talebi önceliklerine göre karşılamaya çalışır.
CTM Nasıl Çalışır:
• Sadece üretim açısından sonlu kapasite ile çalışır. (Dağıtım, elleçleme, depolama açısından kapasiteyi dikkate almaz.)
• Sezgisel Model ve Optimizasyon model adetlerin eşlenmesini dikkate alırken CTM, her bir talep için arz eşlemesi yapmaktadır. Dolayısıyla Sezgisel Model ve Optimizasyon’da arz-talep eşlemesi (pegging) yok iken CTM’de vardır.
• CTM, tüm lojistik ağı kontrol ederek uygulanabilir bir plan bulmaya çalışır. Karşılanamayan herhangi bir kısıt ile karşılaştığında bir önceki adıma dönerek uygulanabilir başka bir yol inceler. Uygulanabilir bir çözüm bulamaması durumunda bazı talepleri karşılanmamış olarak bırakır.
• Özel olarak talebin arzdan daha çok olduğu endüstriler için tasarlanmıştır.
• Sistemin önerdiği çözüm kullanıcı tarafından gözden geçirildikten sonra dağıtımın sürecinin çalıştırılarak taleplerin karşılanması için yeniden dağıtım planının yapılması zorunludur.
Talep Önceliklendirmesi:
• APO DP tarafından gönderilen talepler bir veya birden çok değişik kritere (lokasyon, ürün, sipariş türü, teslimat zamanı gibi) göre önceliklendirebilinir:
• Taleplerin önceliklendirilmesini sağlayacak olan kriterlerin mutlak suretle doğru bir şeklide tanımlanması gerekir.
Aşağıdaki şekilde (Şekli 4.7) Arz Talep Eşlemesi modelinin özellikleri özetle gösterilmeye çalışılmıştır:
Şekil 4.7 Arz Talep Eşlemesi Modeli
Kaynak: Heisig / SAP, (2008:15)
Arz Talep Eşlemesi Modelinde Dikkate Alınan Etkenler:
• Dağıtım Rotaları: Tedarik zinciri üzerindeki izin verilen hareketleri belirlemek amaçlı kullanılır.
• Değişik kaynaklardan tedarik edilecek ihtiyaçların atamalarının yüzdeleri • Lot büyüklükleri: Tam ve sabit lot, beklenilen karşılama, yuvarlama
değerleri…
• Taleplerin Öncelikleri • Tedarik kategorileri
• Planlama stratejileri: Talepleri karşılamak amacıyla tedariklerin sistem tarafından hangi sıra ile dikkate alınacağının belirlenmesi
• Iskarta
• Güvenlik Stoku
• Değişik amaçla kullanılan değişik takvimler
• PPM (Production Process Model): Ürün Ağacı ve rotalamaların konsolidesi
• Malzemelerin kullanılabilirliği • Üretim kapasitesi
CTM kullanıcı tarafından belirlenen planlama stratejisi ile dağıtım, üretim ve depolama planı oluşturarak arz talep eşlemesi yapar
Aşağıdaki şeklide (Şekli 4.8) planlama stratejilerinin işlevleri açısından özet bir karşılaştırılma sunulmaktadır:
Şekil 4.8 Planlama Stratejilerinin İşlevsel Karşılaştırması
Sezgisel Model Optimizasyon CTM
•
Tüm tedarik zinciri için sonsuz kapasite varsayımı ile ihtiyaç planlaması yapar.•
Kotaları, üretim ve dağıtım sürelerini, takvimleri, lot büyüklüklerini dikkate alırken toplam talep ile arzı kontrol ederek açıkta kalan taleplere istinaden planlama yapar.•
Kaynakların kullanımının dengelemek amacıyla kapasite dengelemesini kullanır.•
Değişik optimizasyon metotları kullanarak çözüme ulaşmayı hızlandırır.•
Tek aşamalı bir çalışma ile tanımlanan tüm maliyetleri (üretim, depolama, dağıtım, talebi karşılayamama gibi) minimize eder.•
CTM önceliklendirilmiş müşteri siparişleri ve tahminleri ile arzları eşleştirir.•
Üretim kapasiteleri dikkate alır.•
CTM kısıta dayalı programlama teknikleri kullanır.Kaynak: Accenture, (2006:16)
Uygulamaya İlişkin Tedarik Planlama Modelinin Belirlenmesi
ABC işletmesinin tanımlanan tedarik zinciri çevresinde hangi planlama stratejisini hangi süreçler dâhilinde kullanmasının anlamlı olduğuna karar verebilmek için üç planlama stratejisinin de olumlu ve olumsuz yönleri göz önüne alınarak bir karşılaştırma yapılmıştır. Aşağıdaki tabloda (Tablo 4.2) bu çalışmanın özetini bulabilirsiniz.
Tablo 4.2 Planlama Stratejilerinin Avantaj ve Dezavantajları Avantajlar Dezavantajlar Sezgi sel M odel
•
Hızlı bir planlama yöntemidir.•
Tüm sürecin kontrol edilebilmesini sağlar.•
Manüel ve otomatik planlama prosedürlerinin konsolide edildiği durumlarda en uygun yöntemdir.•
İşleyen sürecin ve çıkan sonuçların kullanıcılar tarafından anlaşılması göreceli olarak çok daha kolaydır.•
Optimum çözümü sağlamaz.•
Sistemin önerdiği çözüm uygulanabilir bir çözüm olmayabilir bu sebepten kullanıcı müdahalesi gerekir.•
Planlama adım adım yapıldığı için değişik üretim süreçleri arasındaki etkileşim dikkate alınmalıdır.•
Planlama maliyetleri dikkate alınmamaktadır.•
Aynı referans ile değişik kaynakların dikkate alınması mümkün değildir.•
Kapasite kısıtlarının dikkate alınması gerektiği durumlarda önemli ölçüde manüel müdahale gerekmektedir.Op timiza syon M o d eli
•
Tüm kısıtlar dikkate alınarak planlama yapar. Planlamayı tek bir problem olarak ele alır.•
Eş zamanlı olarak kaynakların ve malzemelerin uygunluğunu kontrol eder.•
Üretim, dağıtım, depolama ve elleçleme maliyetlerini dikkate alır.•
Arzu edilmesi durumunda optimizasyonu kotaları dikkate alarak yapar.•
Aynı referansların değişik fabrikalarda ve hatlarda üretebileceğini dikkate alarak en uygun olanına atar.•
Sonuçları yorumlamak oldukça zordur.•
Sistemdeki ana veri bakımlarının yapılması oldukça komplekstir ve ağır bir iş yükünü beraberinde getirir.•
Gerçek hayatta uygulanması mümkün olmayan çok dinamik kapasite değişkenleri (vardiya değişiklikleri gibi) önerebilir.•
Sonuçları anlamak oldukça zor olduğu için önerilen planın sebeplerini anlamak dolayısıyla değişiklikler yapmak da pek mümkün değildir. C T M M odel i•
Sonlu kapasite ile planlama yapar.•
Üretim emirleri ile spesifik talepler arasındaki eşlemeyi yaparak bu ilişkiyi (pegging) korur.•
“Pegging” ilişkisini üretim emirleri ile malzemeler arasında da kurar.•
Taleplerin önceliklendirmesini, arzların gruplandırılmasını ve istenilen planlama stratejisinin uygulanmasını sağlar.•
Kapasitenin dolduğu durumlarda talebin otomatik olarak alternatif kaynaklara (üretim lokasyonları ya da hatlara) atanması sağlar.•
İlk uygulanabilir planı öneriri fakat bu plan optimum olmak durumunda değildir.•
Kapasite dengelemesi yapmak mümkün değildir.•
Talebi karşılayacak kadar kapasite olmaması durumunda bazı talepleri karşılanmamış olarak bırakır.•
Tüm model için tek bir talep önceliklendirmesi yapar.•
Ayrı bir WNT ya da W2000 sunucusuna ihtiyaç duymaktadır.Bu çalışmaya ek olarak hızlı tüketim mallarına özel olarak yapılan bir karşılaştırma çalışması incelenmiştir. Aşağıdaki şeklide (Şekil 4.9) hızlı tüketim malları üreten bir işletme için yapılmış bir çalışmayı bulabilirsiniz. Bu çalışmada da farklı açılardan planlama stratejileri birbirleri ile karşılaştırılmıştır:
Şekil 4.9 Planlama Stratejilerinin Kapsam Karşılaştırması
Kaynak: Accenture, (2006:38)
Bu bilgilerin ışığında; uygulamada kullanılabilir, sürdürebilir ve anlaşılabilir bir model içerisinde ilerlemek, talepler ile arz arasındaki ilişkiyi koruyabilmek (pegging), kısıtlı sistem kapasiteleri içerisinde kullanılabilir bir sistem oluşturmak ve limitli katma değer yaratacak kompleksitelerden kaçınmak amacıyla üretim planlama stratejisi olarak CTM’in kullanılmasına karar verilmiştir.