Üretim Planlama

Tedarik ağı planlama çerçevesindeki üretim planlama kısa/orta vade planlama ve uzun vade planlama olarak iki farklı temel zaman boyutu ile ele alınmaya çalışılmıştır. Bunun temel nedeni bu iki sürecin karakteristiklerinin ve süreçlerden beklenen çıktıların tamamen birbirlerinden farklı olmasıdır. Aşağıda her iki süreçte detaylı olarak incelenmiştir:

Kısa ve Orta Vade Planlama:

Bölüm 4.3.3.3 Tedarik Ağı Planlaması’nda detayları ile birlikte açıklandığı üzere; uygulamanın kullanılabilir, sürdürebilir ve anlaşılabilir olmasını sağlamak, talepler ile arz arasındaki ilişkiyi koruyabilmek (pegging), kısıtlı sistem kapasiteleri içerisinde kullanılabilir bir sistem oluşturmak ve limitli katma değer

yaratacak kompleksitelerden kaçınmak amacıyla kısa ve orta vade üretim planlama stratejisi olarak CTM’in kullanılmasına karar verilmiştir.

Kısa ve orta vade planlama ile belirtilen bulunduğumuz günden üç ile altı aya kadar uzanan bir zaman aralığında günlük, haftalık ya da aylık zaman dilimleri ile planlama yapmak kastedilmiştir. Detaylarını belirtmek işletme ile yapılan gizlilik anlaşması çerçevesinde mümkün olmadığı için fikir vermesi açısından model içerisinde zaman kavramının nasıl ele alındığı şu şekilde açıklanabilir. Planlama ilk birkaç hafta için günlük zaman dilimlerinde, birkaç ay için haftalık zaman dilimlerinde ve geride kalan aylar için ise aylık zaman diliminde yapılmaktadır. Diğer bir deyişle işletme ilk hafta için gün gün ne üretmek istediğini görürken altıncı ay için sadece toplam aylık üretim planını görebilmektedir. Bu tamamen işletmenin ve içinde bulunduğu endüstrinin dinamiklere ve ihtiyaçlarına göre değişen bir karardır.

Üretim Planlaması uygulamadan önce MS Access ile yönetilmeye çalışılmaktaydı fakat Bölüm 4.1.2’de de belirtilen kısıtlardan dolayı hem model hem de sistem yeniden düzenlendi.

Üretim Planlama sürecinin iki temel amacı aşağıdaki gibi listelenebilir: • Üretim planını dalgalanmalardan arındırarak öngörülebilir bir üretim

planı oluşturmak. Böylece daha sağlıklı satınalma ve dağıtım planlamasının yapılabilmesi sağlamak.

• Müşteri taleplerinin üretimlerinin doğru zamanda doğru lokasyonda ve doğru hatta gerçekleşmesi. Buradaki “doğru” terimi şu şekilde açıklanabilir: Tedarik zinciri içerisinde yer alan tüm maliyetler göz önüne alındığında minimum maliyeti sağlayan üretim planı.

Şekil 4.14 Üretim Planlama Genel Akışı

Üretim Planlaması DP modülü tarafından hesaplanan üretim ihtiyaçlarını dikkate alarak planlamaya başlar. Bu süreçte hedeflenen temel nokta, değişik

göre önceliklendirilerek bu talepleri karşılayacak arzın yaratılmasını sağlamaktır. Ürünlerin sistemde tanımlanan ana verilerine göre sistem bu arzı fabrikalardaki hatlara üretim emri ile satın alma emri ile ya da fason üretim ile karşılayacak planlamayı yapar. (Şekli 4.14 ve Şekil 4.15)

Şekil 4.15 CTM Üretim Planlama Akışı

Modelde ilk olarak tasarlanan, sistemin hangi çeşit talepleri (onaylanmış siparişler, onaylanmamış siparişler, belirli vadedeki tahminler gibi) dikkate alacağını belirlemekten sonra bu talepleri hangi kurallara göre sıralayacağını belirlemek oldu. (Şekil 4.16) Bu önceliklendirmenin detaylarının paylaşılması işletme ile belirlenen gizlilik koşulları çerçevesinde mümkün olmayacaktır. Fakat fikir vermesi açısından bu önceliklendirme temel olarak bazı tarihlere, lokasyonların bazı özelliklerine ve ürünün bazı özelliklerine ve yapılmıştır. Bu aşamadaki temel amaç karşılanmayan taleplerin (olması durumunda) minimum seviyeye indirilmesi ve bu karşılanamayan taleplerin önem derecesi en düşük taleplerden oluşmasını sağlamaktır. Taleplerin tamamının karşılanması durumunda ise sıralama ile ihtiyacın talep edildiği tarihte bulunabilir olması hedeflenmektedir.

İşletme, bu sistemin kurulumdan önce kullanmakta olduğu modelde bu şeklide bir aktivite yapmamaktaydı. Sadece bazı önemli taleplerin gözden kaçmaması amacıyla manüel olarak sistematik olmayan kısmi bir önceliklendirme yapılmaktaydı.

Şekil 4.16 CTM Talep Önceliklendirmesi

İşletmenin hızlı tüketim malları üreten bir işletme olduğu göz önüne alındığında bir ürünün birden fazla fabrika ya da hat üzerinde üretebileceği anlaşılabilir. Dolayısıyla bir üründen olan toplam talebin ne kadarlık miktarının hangi fabrika ya da hatta üretileceğinin belirlenmesi planlamadaki önemli kıstaslardan bir tanesidir. Bu nokta da model içerisinde dikkate alınarak toparlanan taleplerin daha önceden belirlenen ve sisteme tanıtılan hat önceliklerine göre hatlara atanması sağlanmıştır. (Şekil 4.17) Dolayısıyla model, sıralanmış taleplerin ilk olarak öncelikli hatları doldurması hedeflenecek şekilde tasarlanmıştır. Bu aşamadaki amaç hatları en verimli şeklide kullanmaktır.

Şekil 4.17 CTM Hat Önceliklendirmesi

İşletmenin içinde bulunduğu sektördeki yönetilmesi gereken konulardan bir tanesi de sezonsallıktır. Bazı aylarda toplam talep kapasitelerin çok üzerinde olurken bazı aylarda ise kapasite kullanımı düşük seviyelerde gerçekleşmektedir. Bu sebeple, model çerçevesinde bazı kavramlar oluşturularak bu konunun yönetimi sağlanmıştır. Önden Üretim kavramı bunlardan bir tanesidir. Bir ürüne gelen talep ilk olarak (yukarıda anlatıldığı gibi) önceliklendirilmiş hattına atanmaya çalışır. Fakat bu hattın kapasitesinin dolmuş olması durumunda sistem talebi diğer hatlara yönlendirmeden önce tanımlanan limitler çerçevesinde sistem

otomatik olarak aynı hattın bir önceki gün/hafta/ay içerisindeki uygunluğunu kontrol eder (Şekil 4.18) ve ilgili talebi önceden üretilecek şeklide planlar. Böylece hat verimliliği korunurken kapasiteden kaynaklanabilecek problemler de çözümlenmiş olur. Önden üretim için belirlenen zaman limitinin tanımlanmasında raf ömrü çok önemli bir yer tutar. Talebin gerçekleşeceği zamandan maksimum raf ömrü kadar önce ürünün üretimi planlanmalıdır.

Sistem önden üretime izin verilen limitler çerçevesinde dahi talebi kapasite problemlerinden dolayı ilgili hatta atayamaması durumunda talebi sırasıyla önceliklendirilmiş diğer hatlara ya da fabrikalara yönlendirir.

Şekil 4.18 CTM Önden Üretim Planlaması

Birçok sektörde olduğu gibi ürünlerin çeşitliliğinde kaynaklanan kompleksite aşılması gereken önemli konulardan bir tanesidir. Hızlı tüketim sektöründe aynı ürünün paket farklılıkları sebebiyle bile farklı ürün kodu yaratılmaktadır. Temel olarak bu ürünlerin planlamasının aynı ürün gibi düşünülerek yapılması gerekirken ürün kodlarının farklılığı sebebiyle bu mümkün olamamaktadır. Özellikleri aynı fakat kodları farklı olan ürünlerin stoklarının, siparişlerinin, üretim emirlerinin ve bazı durumlarda tahminlerinin bile birbirlerine saydırılabilmesi gerekmektedir. Bu sebeple sistem içerisindeki ürünlerin özelliklerine göre değişik seviyeler tanımlanmıştır. Sistemin talep edilen seviyede çalışması sağlanmıştır. Bu şeklide sistem tarafından otomatik olarak stok, sipariş, üretim emri gibi verilerin birbirine saydırılması sağlanmıştır.

Aşağıdaki şeklide ürün hiyerarşisini canlandırabilmek amacıyla temsili bir şekil (Şekil 4.19) konulmuştur.

Şekil 4.19 Temsili Ürün Hiyerarşisi

İşletmenin kullanmakta olduğu önceki sistemde bu tarz verilerin sağlıklı olarak tutulması ve planlama sırasında dikkate alınması çok mümkün olmadığı için bu aşamalar manüel olarak yönetilmeye çalışılmaktaydı.

Yukarıda belirtilen noktalar planlamanın optimize edilebilmesi için gerekli olan tüm ihtiyaçları karşılayamamaktadır. Bu sebeple model minimum lot büyüklüğü, güvenlik stok seviyeleri, raf ömrü gibi parametreler de dikkate alacak şeklide tasarlanmıştır.

Sistemde tanımlanan her ekstra verinin yaratacağı bakım zorlukları düşünülerek bu verilerinin bakımının olabildiğince otomatik olması hedeflenmiştir. Bu sebeple, bu parametrelerin değerlerini belirleyecek algoritmalar oluşturulmuş ve sistem içerisinde kodlanmıştır. Mesela güvenlik stok değerinin tahmin ve satışlara bakarak dinamik olarak hesaplanması sağlanmıştır.

Planlama sırasında sistem Bölüm 4.3.3.3’te açıklandığı üzere ürün ağaçlarını ve rotalamaları dikkate almaktadır. Dolayısıyla oluşan üretim planının çıktıları arasında ara ürün ve hammadde için malzeme ve kaynak (makine ve insan) ihtiyaçları da yer almaktadır. Bu sayede kısa ve orta vade için sağlıklı tedarik ve kaynak planlarının oluşması sağlanmıştır.

Şekil 4.20 Temsili Ürün Ağacı Yapısı

İşletmenin kullanmış olduğu bir önceki sistemde ürün ağaçları ile entegrasyon bulunmadığı için malzeme planlaması sağlıklı olarak yapılamamaktaydı. Sistem dışarısında yapılan hesaplamalara göre planlanmaktaydı. Bu da verinin dinamik olarak güncellenmesi engellerken, güvenirliğini azaltmaktaydı. Ayrıca bu iş için ekstra bir efor sarf edilmesini gerektirmekteydi.

Kurulan model çerçevesinde; üretim planının, satış hedefleri, gerçekleşen satış verileri gibi güncellenen verileri dikkate alarak her gün tekrar çalışması ve böylece hassas olması sağlanmıştır.

Uzun Vade Planlama:

Uzun vade planlaması ile anlatılmak istenen süreç bir yıldan beş yıla kadar olan zaman aralığı için yapılan planlamadır. Bu uygulamada bir yıl için yapılan planlama “Bütçe Planlaması”; beş yıl için yapılan planlama ise “Yatırım Planlaması” olarak isimlendirilmiştir.

Uzun Vade Planlama temel olarak yukarıda detayları ile anlatılan kısa ve orta vade planlama ile benzer çalışır. Buradaki en önemli fark üretim planlamasında CTM’in yanı sıra Sezgisel Model’in de kullanılmasıdır. Genel olarak uzun vadede gözlemlenmek istenen noktalar kısa ve orta vadeden farklılık gösterir. Uzun vadede, işletmeler günlük planlamalarının ötesinde tedarik planlarını belirlemeyi, kapasite ihtiyaçlarını ortaya çıkarmayı, yıllık kaynak planlarını oluşturmayı ve yatırım kararlarına ulaşmayı hedeflerler. Bu sebeple CTM planının yanı sıra Sezgisel Model çalıştırılır. Böylece, ideal ortamda hangi üretim lokasyonun ne oranda talep aldığı da gözlemlenebilmiş olur. Hem sonlu hem sonsuz kapasite planlamalar çalıştırılarak karşılaştırmalar yapılır (Şekil 4.21).

Bu sayede de Bütçe ve Yatırım Planlama süreçlerindeki karar mekanizmalarını destekleyecek analizlere ulaşılabilir.

Şekil 4.21 Sonlu ve Sonsuz Planlama

Alternatif planlamalardan sonra fabrikaların hatlarındaki orta ve uzun vade için kapasite kullanım oranları gözlemlenebilir. Aşağıdaki şekilde (Şekil 4.22) bu analiz temsili olarak gösterilmiştir.

Şekil 4.22 Planlama Sistemi Ekran Görüntüleri – Kapasite Kullanımı

Uzun Vade planlamadaki farklılıklardan bir tanesi de değişik simülasyonların yapılabilmesidir. Olası alternatif senaryolar çalışılıp her bir senaryonun verileri sisteme girilerek alternatif planlamalar yapması sağlanır. Böylece değişik senaryoların sonuçlarının karşılaştırmasına olanak sağlanmış olur. Üst yönetimin kararları açısından bu özellik çok büyük bir önem

80 86 118 251 178 152 99 95 Saat Kaynak Kapasite Kullanım Oranı (%)

384,000 432,000 624,000 1,264,000 984,000 768,000 496,000 480,000 Saat Kapasite Kullanımı Saat Minimum Kullanılabilir Kapasite

480,000 504,000 528,000 504,000 552,000 504,000 504,000 504,000 Saat Maksimum Kullanılabilir Kapasite

480,000 504,000 528,000 504,000 552,000 504,000 504,000 504,000 Saat Normal Kullanılabilir Kapasite

480,000 504,000 528,000 504,000 552,000 504,000 504,000 504,000 Saat Kapasite M 11.2008 M 10.2008 M 09.2008 M 08.2008 M 07.2008 M 06.2008 M 05.2008 M 04.2008 Birim Lokasyon Kaynak 80 86 118 251 178 152 99 95 Saat Kaynak Kapasite Kullanım Oranı (%)

384,000 432,000 624,000 1,264,000 984,000 768,000 496,000 480,000 Saat Kapasite Kullanımı Saat Minimum Kullanılabilir Kapasite

480,000 504,000 528,000 504,000 552,000 504,000 504,000 504,000 Saat Maksimum Kullanılabilir Kapasite

480,000 504,000 528,000 504,000 552,000 504,000 504,000 504,000 Saat Normal Kullanılabilir Kapasite

480,000 504,000 528,000 504,000 552,000 504,000 504,000 504,000 Saat Kapasite M 11.2008 M 10.2008 M 09.2008 M 08.2008 M 07.2008 M 06.2008 M 05.2008 M 04.2008 Birim Lokasyon Kaynak