TBK M 473/I’İN SONUÇLARI

TBK. m. 473/I hükmü bakımından koşullar gerçekleşmiş ve müteahhidin işe başlaması veya devam etmesi için süre vermeye gerek yok, ya da verilen süre

326

Aral/Ayrancı, 345; Yener, Müteahhidin Temerrüdü, 49.

327

Seliçi, Müteahhidin Sorumluluğu, 82; Yener, Müteahhidin Temerrüdü, 49.

328

Erman, İnşaat Sözleşmesi, 82; Öz, Eser Sözleşmesinden Dönme, 60; 15. HD. 18.9.1973, 15/54 (BATİDER, 1973, C. VII, s. 509. Ancak, sözleşmede teslim tarihi yanında işe başlama tarihi de gösterilmişse, taraflarca eserin sözleşmede öngörülen tarihte işe başlanması durumunda belirlenen tarihte tamamlanacağı kabul edilmiş sayılmak ve bu yolda bir karinenin varlığından söz etmek, bunun sonucu olarak zamanında işe başlamamasına rağmen eserin teslim tarihine yetişeceğinin ispatı müteahhide ait olmak gerekir. Erman, İnşaat Sözleşmesi, 82, dn. 58.

329

Erman, İnşaat Sözleşmesi, 82; 15. HD. 8.5.1984, E.1984/1341 K. 1984/1611, “…Sözleşmenin

4. Maddesinde müteahhidin sözleşme tarihinden itibaren 1 ay içinde proje onayı yaptıracağı, 5. maddesinde ise proje tasdikinden itibaren 30 ay zarfında inşaatı ikmal edeceği öngörülmüş, 11. maddesinde ise müteahhidin satıştan itibaren en geç 2 ay içinde inşaata başlamak mecburiyetinde olduğu belirtilmiştir. Tapuda pay devri 4.7.1980 tarihinde yapıldığına göre, iki ay ilavesi ile 4.9.1980 tarihinden itibaren 30 ay sonra, yani 4.3.1983 tarihinde bitirilip teslim edilmesi gerekmektedir…” (Nakleden Erman, İnşaat Sözleşmesi, 82, dn. 59).

330

73

sonuçsuz kalmış ise, arsa sahibi dilerse TBK. m. 473/I kapsamında sözleşmeden dönebilir, dilerse TBK. m. 125’teki diğer imkânlardan birisini seçebilir.

TBK. m. 473/I hükmü müteahhidin erken temerrüdünü düzenler ve eser sözleşmelerinde edim kapsamına eserin tamamlanması için sürdürülen hazırlık faaliyetlerinin de dâhil edildiğini gösterir331. Temerrüdün sonuçlarına ilişkin tüm hakları sağlayan TBK. m. 473/1 hükmü, TBK. m. 125’in özel bir uygulaması olup arsa sahibine, müteahhidin teslim borcunu ifada temerrüde düşmesi halinde yararlanabileceği hakları kendisine önceden sağlamış olmaktadır. Böylelikle arsa sahibi daha icra aşamasında iken sözleşmeden dönebileceği gibi TBK. m. 125’teki diğer iki yoldan biri, özellikle ifadan vazgeçip müspet zararın tazmini imkânlarından da yararlanabilecektir332. Ancak belirtmek gerekir ki, sözleşmenin geçmişe etkili olarak sona erdirilmesi dürüstlük kurallarının bunu haklı kıldığı hallerde mümkün olabilmesi gerekir. Eğer ki inşaat büyük oranda bitirilmiş ancak sözleşmedeki teslim tarihi itibariyle inşaatın tamamlanması olanaksız ise, TBK. m. 473/I anlamında sözleşmenin geçmişe etkili olarak sona erdirilmesinin kabulü mümkün değildir333. Fakat inşaata başlanmadığı veya devam edilmediği durumlarda ya da yapılan inşaatın sözleşmenin geçmişe etkili olarak sona erdirilmesini haklı kılacak düzeyde olması

331

Seliçi, Müteahhidin Sorumluluğu, 79; Erman, İnşaat Sözleşmesi, 83, dn. 62; Yener, 52. Bu durum eser sözleşmelerini ve dolayısıyla arsa payı karşılığı inşaat sözleşmelerinin ani edimli sözleşme sayan görüşün kabul edilebilirliğini zayıflatmaktadır. Gerçekten de müteahhidin inşaatı yapım için iş görme faaliyetlerini edim kapsamı içerisinde kabul etmeyip sadece teslime hazırlık sayan ani edimli sözleşme görüşünün doğal sonucu olarak inşaatın teslimi için belirlenen tarihten önce de arsa sahibi tarafından yerine getirilmesi talep edilebilecek muaccel bir borç olmadığından müteahhidin erken temerrüdünden bahsedilmemesi gerekir. Söz konusu bu çelişkiye dikkat çeken ve ani edimli sözleşme görüşünü benimseyen Öz, bu durumda sadece arsa sahibinin teslim tarihini beklemeden sözleşmeden dönebileceğini, ayrıca TBK. m. 125’teki temerrüdün diğer sonuçlarından yararlanamayacağını, bu yola gitmek isteyen arsa sahibinin sözleşmedeki teslim tarihini beklemek zorunda olduğunu ifade etmektedir. Erman, İnşaat Sözleşmesi, 83, dn. 62.

332

Yavuz, 526; Tandoğan, II, 119; Seliçi, Müteahhidin Sorumluluğu, 79; Erman, İnşaat Sözleşmesi, 85; Şahin, 176.

333

“Bu gibi hallerde zaten teslim tarihinin gelmesine genellikle kısa bir süre kalmaktadır ve arsa sahibinin teslim tarihini beklemeden BK.. 358/I hükmünden yaralanarak sözleşmeyi geçmişe etkili olarak sona erdirmesi dürüstlük kuralına aykırılık teşkil eder.” Erman, İnşaat Sözleşmesi, 84.

74

durumunda ise, sözleşmenin geçmişe etkili olarak sona erdirilmesi mümkün olacaktır334.

Arsa sahibi TBK. m. 473/I hükmü uyarınca sözleşmeden döndüğü takdirde ayrıca menfi zararının tazminini de talep edebilecektir. Müteahhit bu sorumluluktan ancak gecikmede kusuru bulunmadığını kanıtlamak suretiyle kurtulabilir335. Buna karşılık, arsa sahibi TBK. m. 473/I’deki sözleşmeden dönme hakkını kullandığı takdirde, işin kararlaştırılan sürede tamamlanmaması durumunda istenecek ceza koşulu ise, talep edemeyecektir. Ancak, sözleşmede ayrıca fesih sonucuna bağlanmış bir ceza koşulu varsa, arsa sahibinin bu ceza koşulu istemesi mümkün olacaktır336.

Diğer taraftan müteahhidin inşaata başlamadığı veya kendisine verilen süre içerisinde inşaatı tamamlamak için her hangi bir girişimde de bulunmadığı durumlarda, arsa sahibinin masrafları müteahhide ait olmak üzere işi başkasına tamamlattırabileceği de kabul edilmiştir. Bu konuda sözleşmede taraflarca kararlaştırılmış açık bir hüküm bulunmaması halinde TBK. m. 473/II hükmü kıyasen uygulanabileceği gibi TBK. m. 113 hükmüne de başvurulabilecektir337.

334

Erman, İnşaat Sözleşmesi, 84; “Teslim tarihi geldikten sonra müteahhidin temerrüdü sebebiyle sözleşmenin feshinin ileriye etkili olarak sonuç doğurmasını gerektiren durumların varlığında, arsa sahibinin BK. 358/I hükmüne müracaat hakkının bulunmadığının, dürüstlük kurallarına aykırı olduğunun kabulü gerekir.” Erman, İnşaat Sözleşmesi, 84.

335

15. HD. 01.02.1996, E. 1996/310 K. 1996/535, “…İş sahibi ayrıca müteahhit tarafından

üstlenilen işin yerine getirileceği inancıyla onunla sözleşme yaptığı tarihte bir başkasıyla daha uygun sözleşme yapma olanağı varken bu olanağı kaçırması ve bu kez de müteahhidin işi yapmamasından dolayı işin bir başka kimseye yaptırılması nedeniyle aradaki farktan doğan menfi zararın tazminini isteme hakkına sahiptir…” (YKD. 1997, S. 4, s. 740-741).

336

Erman, İnşaat Sözleşmesi, 84.

337

Yavuz, 526; Tandoğan, II, 119; Seliçi, Müteahhidin Sorumluluğu, 79; Yener, Müteahhidin Temerrüdü, 53.

75

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT SÖZLEŞMESİNDE MÜTEAHHİDİN TEMERRÜDÜNÜN SONUÇLARI

§ 1. GENEL OLARAK MÜTEHHİDİN TEMERRÜDÜNÜN SONUÇLARI VE ARSA SAHİBİNİN AYNEN İFA TALEBİ VE BUNA BAĞLI TALEPLERİ