SURİYELİ YABANCILARIN ÇALIŞTIRILMASI 1. Yasal Mevzuat

Suriyeli yabancılar başta olmak üzere geçici koruma sağlanan yabancıların çalıştırılmasında;

• 11.04.2013 tarih, 28615 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6548 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu,

• 06.03.2003 tarih, 25040 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun,

• 29.08.2003 tarih, 25214 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yabancıla-rın Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği,

• 22.10.2014 tarih, 29153 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Geçici Ko-ruma Yönetmeliği,

• 15.01.2016 tarih, 29594 sayılı Resmi Gazetede yayımlana Geçici Ko-ruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik, hü-kümleri uygulanmaktadır.

3.2. Mevsimlik Tarım ve Hayvancılık İşlerinde Çalışma İzni Muafiyeti Mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışacak geçici koruma sağla-nan yabancılar, çalışma izni muafiyeti kapsamındadır. Çalışma izni muafiyeti başvuruları, geçici koruma sağlanan yabancıları çalıştıracak işveren tarafın-dan geçici koruma sağlanan il valiliğine yapılmaktadır. Bu başvurular, ilgili valilik tarafından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilmektedir.

3.2.1. Başvuru Şartları

Geçici koruma sağlanan Suriyeli yabancılar başta olmak üzere aşağıda be-lirtilen şartları taşıyanların çalışma izni muafiyet başvuruları kabul edilir;

a)Yabancının geçici koruma kapsamında olduğunu belirten geçici koruma kim-lik belgesinin/yabancı tanıtma belgesinin ve yabancı kimkim-lik numarasının olması, b)Çalışma izni muafiyeti başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması,

c)Geçici koruma kaydına göre yabancıya kalma hakkı sağlanan ilde ve sadece mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışmak üzere başvuru ya-pılması.

3.2.2. Başvuru Usulü ve Değerlendirme

a)Çalışma izni muafiyet başvurusu, yabancı tarafından geçici koruma kim-lik belgesi/yabancı tanıtma belgesi ile geçici koruma ile kalma hakkı sağlanan ildeki Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne yapılır.

b)Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğünün yetkili kullanıcısı tarafından ya-bancının kimlik numarası otomasyon sistemine girildikten sonra sorgulama yapılarak yabancıya ait kimlik bilgileri getirilir.

c)Yapılan sorgulamada; yabancının geçici koruma kapsamında olduğu, başvurunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulduğu, İçişleri Bakanlığı kayıtlarından teyit edilemezse otomasyon sisteminde işleme devam edilemeyeceği uyarısı alınır.

d)Geçici korunan yabancının çalışma izni muafiyeti talep ettiği il bilgisi-nin seçilmesi ve kaydedilmesi ile kayıt işlemi tamamlanır. Seçilen il kodu ile İçişleri Bakanlığı kayıtlarına göre yabancıya kalma hakkı sağlanan il kodunun uyuşmaması halinde otomasyon sisteminde işleme devam edilemeyeceği uya-rısı alınır.

e)Geçerli bir çalışma izni bulunan geçici koruma sağlanan yabancının, ça-lışma izni muafiyet başvurusu yapacak olması halinde otomasyon sisteminde işleme devam edilemeyeceği uyarısı alınır. Ancak çalışma izninin iptal edil-mesi sonrasında muafiyet başvurusuna devam edilebilir.

f)Kaydı tamamlanarak talebi uygun görülen geçici koruma sağlanan ya-bancıya, otomasyon sistemi üzerinden çıktısı alınan çalışma izni muafiyeti bilgi formu verilecektir.

g)Çalışma izni muafiyetini iptal ettirmek amacıyla geçici koruma sağlanan yabancı tarafından Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne başvuru yapılması ha-linde, il müdürlüğünce gerekli iptal işlemi otomasyon sistemi üzerinden yapılır.

3.2.3. Çalışma İzni Muafiyeti Bilgi Formunun Kapsamı ve İçeriği a)Sadece mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışabilecekleri, b)Geçici koruma sağlanan ilden başka bir ilde çalışma haklarının bulun-madığı,

c)Çalışma izni muafiyeti bilgi formunun geçici koruma kimlik belgesi/ya-bancı tanıtma belgesi ile birlikte ibraz edilmesi zorunluluğunun bulunduğu,

d)Muafiyetin sona erme tarihinden sonra çalışmaya devam edilecek olması ha-linde,Çalışma ve İş Kurumuil müdürlüğüne yeniden başvurulması gerektiği,

e)Geçici koruma sağlanan yabancının çalışma izni muafiyeti kapsamında

282 TEMMUZ - AGUSTOS

olup olmadığının Yabancı Çalışma İzni Sorgulama Sistemi (www.calismaizni.

gov.tr) üzerinden yabancı kimlik numarası girilerek sorgulanabileceği, çalış-ma izni muafiyeti bilgi formunda Türkçe ve Arapça olarak belirtilir.

3.2.4. Valiliklere Bildirim

Mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışmak üzere çalışma izni mu-afiyeti bilgi formu verilen geçici korunan yabancıların Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüklerince her ay otomasyon sistemi üzerinden alınan listesi, izleyen ayın ilk haftası içerisinde Valiliğe bildirilir.

3.3. Çalışma İzni

3.3.1. Başvuru Şartları

Geçici koruma sağlanan başta Suriyeli yabancılar olmak üzere aşağıda belirtilen şartları taşıyanları çalıştırmak üzere yapılan başvurular kabul edilir;

a)Yabancının geçici koruma kapsamında olduğunu belirten geçici koruma kim-lik belgesinin/yabancı tanıtma belgesinin ve yabancı kimkim-lik numarasının olması.

b)Çalışma izni başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçi-ci koruma süresinin doldurulmuş olması.

c)Geçici koruma kaydına göre yabancıya kalma hakkı sağlanan ilde çalış-mak üzere başvuru yapılması.

d)Ön izin alma zorunluluğu olan mesleklerde çalışacak geçici korunanla-rın, ilgili Bakanlıklardan ön izin belgesinin alınmış olması.

e)Geçici koruma sağlanan yabancının başka bir işverenin yanında çalış-mak üzere düzenlenen çalışma izninin ya da bu yabancı için daha önce yapıl-mış sonuçlanmayan bir başvurusunun bulunmaması.

3.3.2. Çalışma İzni Başvurularının Değerlendirilmesi

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca, çalışma izni başvuruları aşağı-da belirtilen hallerde reddedilir;

a)İşyerinde geçici koruma kapsamında çalışan sayısının, aynı işyerinde ça-lışan Türk vatandaşı sayısının yüzde onunu geçmesi,

b)Başvurunun, özel kanunları ile yalnızca Türk vatandaşları tarafından ic-rasına izin verilen iş ve meslekler için yapılmış olması,

c)Sağlık meslek mensupları için Sağlık Bakanlığından, eğitim meslek mensupları için Milli Eğitim Bakanlığından veya Yükseköğretim Kurulu Baş-kanlığından ön izin alınmaması,

d)Değerlendirme kriterlerinin karşılanmaması, e)İlgili mercilerin olumsuz görüşünün bulunması.

3.3.3. Çalışma İzin Belgesi ve Bildirim

a)Çalışma izni başvurusuna ilişkin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakan-lığınca yapılan değerlendirmenin sonucu, geçici koruma sağlanan yabancıyı çalıştırmak isteyen işverene ve İçişleri Bakanlığına online olarak bildirilir.

b)Talebi uygun görülen geçici koruma sağlanan yabancı için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca oluşturulan çalışma izni otomasyon sisteminde

“Başvuru Takip” kısmında görüntülenebilecektir. Ayrıca, yabancı adına Ba-kanlıkça düzenlenen kart şeklindeki çalışma izin belgesi yabancının çalışacağı adrese nitelikli kurye ile gönderilecektir.

c)Çalışma izni verilen geçici koruma sağlanan yabancı, işinin gereği ola-rak farklı bir ilde bulunmasının zorunlu olduğu hallerde, Göç İdaresi il müdür-lüğüne bu durumu bildirmekle yükümlüdür.

3.3.4. İstihdam Kotası

İşyerinde geçici koruma kapsamında çalışan sayısının, aynı işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının yüzde onunu geçmemesi esastır. Ancak, hiç Türk va-tandaşı çalışanı bulunmayan veya toplam çalışan sayısı ondan az olan işyerlerin-de, geçici koruma sağlanan en fazla bir yabancıya çalışma izni verilebilir. Ayrıca, işveren tarafından; işyerinin kayıtlı bulunduğu ildeki Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğünden, çalışma izni başvurusu tarihinden önceki dört haftalık süre içe-risinde yabancının çalıştırılacağı işi yapacak aynı nitelikte Türk vatandaşı bulu-namadığının belgelendirildiği başvurularda istihdam kotası uygulanmayabilir. Bu hususun Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından değerlendirilmesinde çalışma izni talebinde bulunulan sektör ve illere göre açık iş ve işe yerleştirmeler dikkate alınır. Örneğin; 250 Türk vatandaşı çalışan bir işyerinde çalışabilecek ge-çici koruma sağlanan yabancı sayısı en fazla 25 olacaktır.

5253 sayılı Dernekler Kanunu uyarınca kamu yararına çalışan dernek sta-tüsüne sahip dernekler ile 4962 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Kanun uyarınca vergi mua-fiyeti tanınan vakıflar tarafından insani yardım hizmeti faaliyetlerinde çalıştı-rılmak istenen geçici koruma sağlanan yabancılara ilişkin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yapılan çalışma izin taleplerinin değerlendirilmesinde istidam kotası uygulanmayacaktır.

284 TEMMUZ - AGUSTOS

3.3.5. Mesleki Eğitim

Geçici koruma sağlanan yabancılar, en az altı aylık geçici koruma süresi-nin doldurulmuş olması koşuluyla, Türkiye İş Kurumu tarafından aktif işgücü hizmetleri kapsamında düzenlenen kurs ve programlara katılabilir ve bu kap-samda bir işyerinde mesleki eğitim ve işbaşı eğitimi görebilirler. Mesleki eği-timlerini tamamlayan yabancıların eğitim gördükleri işyerinde çalıştırılmak istenilmesi durumunda, işverenler tarafından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvuruda bulunularak çalışma izni alınması zorunludur. Bu kap-samda yapılan başvurularda istihdam kotası Bakanlıkça farklı uygulanabilir.

3.4. Sosyal Haklar ve Ücret

Geçici koruma sağlanan yabancıların ve işverenlerin çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatı ile diğer ulusal mevzuattan kaynaklanan hak ve yüküm-lülükleri saklıdır. Diğer bir ifadeyle Ülkemizde çalışan başta Suriyeli olmak üzere çalışan tüm yabancılar 4857 sayılı İş Kanunu, 6631 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası hükümlerine tabidir. İşverenler yabancı çalışanlarına 2016 yılı için geçerli ya-sal asgari ücret olan brüt: 1.647.-TL, net: 1.330,99.-TL (asgari geçim indirimi dahil, bekar ve çocuksuz) ücret altında ödeme yapamayacağı gibi, sigortasız da çalıştıramaz.

3.5. İdari Para Cezası

Geçici koruma sağlanan başta Suriyeli olmak üzere çalışan tüm yabancı-lar, çalışma izni muafiyeti veya çalışma izni olmaksızın Türkiye’de çalışa-maz veya çalıştırılaçalışa-maz. 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında-ki Kanuna göre; çalışması veya çalıştırılması halinde 2016 yılında; işverene 8.848.-TL, yabancıya 881.-TL, bağımsız çalışan yabancıya 3.536.-TL, idari para cezası uygulanacaktır. Fiillerin tekrarı halinde idari para cezaları iki kat artırılarak (işverene 17.696.-TL, yabancıya 1.762.-TL, bağımsız çalışan ya-bancıya 7.072.-TL) olarak uygulanacaktır.

Ülkemizde çalışan başta Suriyeli olmak üzere çalışan tüm yabancılar 4857 sayılı İş Kanunu, 6631 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası hükümlerine tabi olduğundan, ya-sal düzenlemelere aykırılık halinde bu Kanunların öngördüğü idiar para ceza-larıda uygulanabilecektir.

4. SONUÇ

Suriyeli yabancılar başta olmak üzere geçici koruma sağlanan tüm yaban-cılar çalışma izni başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az altı aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması şartıyla çalışma izni için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvurabileceklerdir.

İşyerinde geçici koruma kapsamında çalışan sayısının, aynı işyerinde çalı-şan Türk vatandaşı sayısının %10’ ununu geçmemesi esastır. Ancak, hiç Türk vatandaşı çalışanı bulunmayan veya toplam çalışan sayısı 10’dan az olan iş-yerlerinde, geçici koruma sağlanan en fazla bir yabancıya çalışma izni veri-lebilecektir. Örneğin; 250 Türk vatandaşı çalışan bir işyerinde çalışabilecek geçici koruma sağlanan yabancı sayısı en fazla 25 olacaktır.

Mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışacak geçici koruma sağ-lanan yabancılar, çalışma izni muafiyeti kapsamındadır. Diğer bir ifadeyle mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışacak Suriyeli yabancılar için çalışma izni şartı aranmayacaktır.

Geçici koruma sağlanan başta Suriyeli olmak üzere çalışan tüm yabancı-lar, çalışma izni muafiyeti veya çalışma izni olmaksızın Türkiye’de çalışamaz veya çalıştırılamaz. Çalışması veya çalıştırılması halinde 4817 sayılı Kanunu-na göre 2016 yılında; işverene 8.848.-TL, yabancıya 881.-TL, bağımsız ça-lışan yabancıya 3.536.-TL, idari para cezası uygulanacaktır. Fiillerin tekrarı halinde idari para cezaları iki kat artırılarak (işverene 17.696.-TL, yabancıya 1.762.-TL, bağımsız çalışan yabancıya 7.072.-TL) olarak uygulanacaktır.

KAYNAKÇA

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (15.01.2016) Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik. Anka-ra: Resmi Gazete (29594 sayılı)

• İçişleri Bakanlığı (22.10.2014) Geçici Koruma Yönetmeliği. Ankara:

Resmi Gazete (29153 sayılı)

• T.C. yasalar (11.04.2013). 6548 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (28615 sayılı)

TEMMUZ - AĞUSTOS 2016 ²⁸⁷ MÜŞTERİNİN İŞYERİNDE GEÇİRDİĞİ