Si NEMADA YAZ VE YAZ AŞKLA RI
Yaz ... Yaşamımızın özünü oluşturan ccgriu renkte açılan yeşil/mavi bir pa
rantez, gündelik yaşam, iş, sorumluluk, trafik, gürültü, kirlilik vb. kaçınılmaz 20.
yüzyıl unimetulerinden kaçarak, bir süre için yeniden do?:Jaya, (e!:'Jer bulunabilir
se) insan elinin tümüyle kirletmedi!:'Ji sakin bir köşeye çekilip çoktandır yitirdi!:'Ji
miz do?:Jal dengemizi yeniden bulma ve bedenimizin çevreyle uyumunu yeni
den sa!:'Jiama dönemi ... Yaz, yaz tatili, güneş, deniz ve plaj ... Sinemanın kaçınıl
maz olarak içerdi!:'Ji uglamouru, cinsellikle birleşmiş duyusal çekicilik ögesine kuşkusuz ki oldukça uygun bir dekor 1 zemin 1 mekan ... Ama sinemanın yaz
ve yaz dekorunu çok iyi kullandı!;Jı, belle!;ıimize unutulmaz yaz görünümleri, iz
lenimleri, yaz aşkları ve ilişkileri kazıdı!;Jı söylenebilir mi? Belki de hayır, çünkü sinemada da, birçok şeyde oldu!;Ju gibi, en baştan en ilginç ve çekici oldu!;Ju varsayılan görünümler, sonuç olarak gerçekten ele alındı!;Jında, hiç de o denli çekici gözükmeyebilirler ...
Yaz, öncelikle gençli!;ıin ve gençlerin mevsimidir. Karnelerden, diplomalar
dan, uzun ve yorucu bir e!;Jitim yılından sonra, genç bedenierin güneş, sa!;ılık, spor ve de duygusaifcinsei gereksinmelere do!;Jru koşması kaçınılmaz. Bunun için sinema yazı dekor olarak alan sayısız gençlik filmi üretmiştir ... Delmer Da
ves'in .. yaz Aşıklan-A Summer Place»i genç aşıkların serüveniyle birlikte, iki ku
şaktan yaşlıların sorunlarını da işin içine katan ilginç bir .. yaz dramı .. dır, ve Max Steiner'in bu film için yaptı!;ıı müzik yıllar boyu unutulmamıştır. Filmin genç çifti Sandra Dee(Troy Donahue ise çoktan sinemanın solgun anıları arasına karıştı
lar ... Cliff Richard, ününün doru!;Jundayken çevirdi!;Ji .. yaz Tatili - Summer Holi
day .. filminde (1 962) kumsalda güzel kızlara güzel şarkılar söyler ... Aynı adı ta
şıyan bir di!;Jer film ise, 1 948'de çevrilmiş bir Amerikan filmidir ve Rouben Ma
moulian'ın filminde, Eugene O'Neill'in bir oyunundan yola çıkarak yüzyıl başın
da bir küçük kasaba ailesinin duygusal serüveni anlatılır, Walter Houston, M ic
key Rooney, Agnes Moorehead gibi oyuncuların da katkısıyla ... Yine o yıllar
dan (1 950'den) kalma bir MGM müzikali, ülkemizde .. şen Yıldızlar .. adıyla oy
nayan .. summer Stock .. tur ve Judy Garland, Gene Kelly çifti ve Charles Wal
ters 'in yönetimiyle alabildi!;Jine sevimli bir filmdir ... «Kumsalda Parti-The Beach Party .. de (1 963) gençler, Robert Cummings ve Dorothy Malone gibi büyükle
rin kaygılı bakışları altında yazlarını yaşar, flört eder ve 'rock' parçalar söyler
ler ... Ve bu yönde daha birçok film anımsanabilir.
George Gershwin, "Porgy and Bess .. adlı operasının ünlü şarkısı .. sum
mertime»da zenci pamuk işçilerinin sömürüsünü anlatan duygusal, lirik, ama alabildi!;Jine dramatik güç taşıyan bir parça yaratmıştır. Aynı adı taşıyan .. yaz Zamanı-Summertime .. (bizde .. venedik Aşıkları») filminde Ise, ünlü ingiliz sine
macısı David Lean, Venedik'i gezmeye gelmiş, "evde kalmış .. bir Amerikalı yaş
lı kızın (Katharine Hepburn), bu romantik kentte italyan zamparaları ve jigolola
rı ile olan serüvenlerini acı-tatlı bir güldürü biçiminde anlatır (1 955). Yaz, artık pek genç olmayanlar için biraz daha acı ve hüzünlü anlar, deneyimler içerebilir çünkü ... Nitekim, Tennessee Williams, benzer bir serüveni, «Roma'da Bahar The Roman Spring of Mrs. Stone .. filminde Vivien Leigh'in oynadı1:'}ı yaşlanmış eski ünlü yıldız için yaratırken, yine filme alınan .. summer and Smoke .. (bizde
«Aievli Kan») adlı oyununda ise, 1 91 O'ların bir Missisipi kasabasında, yazın ge
tirdi1:'}i tensel istekleri sonunda bir serseriye teslim olarak gideren bir di1:'}er yaşlı kızın öyküsünü anlatır. Peter Glenville'in yönetti1:'}i bu 1 961 filminde oyuncular Geraldine Page ve Laurence Harvey'dir ... Billy Wilder'in .. yaz Sekarı-The Se
ven Year itch .. adlı güldürüsünde, karısı tatile giden yıllanmış koca Tom Ewell'i
bekleyen «tehlike» ise, üst kattaki dayanılmaz sarışın Marilyn Monroe'dur ... Her evli erke�in .. yaz düşleri»ni simgeleyen bu filmde, gerçi umatlup hasıl olmaz»
ve Ewell güzel sarışının koynuna giremez ... Ama bu aslında gerçekçi bir son de�il, 1 950'1erin moralist Amerikan sinemasının .. evlilik kurumuuna verdi�i bir (küçük) ödündür ... Robert Mulligan'ın «Bir Yaz Günüydü-Summer of 42» adlı tanınmış filmi (1 971 ), sinemadaki nostaljik filmiere bir örnektir ve Herman Ra
ucher'in romanından yola çıkan yönetmen, bir 1 942 yazında yaşanmış bir ço
cuklu�u. daha do�rusu kocası savaşa gitmiş güzel bir komşu kadın aracılı�ıy
la, bir yeni-yetme çocu�un gençli�e adımını atmasını anlatır. Bu kez Michel Legrand'in unutulmaz müzi�ini ve Jennifer O'Neill'in olgun güzelli�ini de yardı
ma ça�ırarak ...
Ama yaz, daha ciddi hasarlar yapabilir, daha ciddi, giderek ölümcül tehli
keler de getirebilir ... Çehov'un .. Av Partisi .. oyunundan uyarlanmış 1 944 yapımı .. yaz F ırtınası-Summer Storm .. filminde, melodram ustası Douglas S irk, 1 9 1 2 yılının Rusya'sında cchafifmeşrep .. bir kadına tutulan bir yargıcın trajik biçimde sonuçlanan öyküsünü anlatır. Yargıç George Sanders, umeşum kadın» ise bir dönemin esmer güzeli Linda Darnell'dir ... ingmar Bergman, tüm bir yıl bulutlu, karanlık bir gökyüzü altında bunaldıktan sonra, yaz tatilini sıradan bir e�lence dönemi olarak de�il, neredeyse bir psikanaliz seansı gibi bekleyen Kuzey in
sanlarının öyküsünü ilk dönemin iki ilginç filminde aniatmayı dener: .. yaz Oyun
ları-Sommarlek» (1 950) ve Harriet Andersson'u üne kavuşturan ccMonika ile Ge
çen Yaz .. ( 1 952). Bu iki film de, görünüşteki ucinsel devrim .. , komplekssiz çıp
laklık ve do�al cinsellik gibi ögeleri kadar, içerdikleri karamsar özle de sinema dünyasını allak-bullak etmiş ve o yıllarda, hem Bergman'ın hem de isveç sine
masının adını dünyaya tanıtmış filmlerdir ... Bergman, birkaç yıl sonra yaptı�ı ve başyapıtları arasında sayılan ünlü uBir Yaz Gecesi Tebbessümler�>11de ise, bu kez duygusal-cinsel sorunlara hafif bir güldürü biçiminde yaklaşacaktır... Yine bir Tennessee Williams oyunundan alınmış olan «Geçen Yaz, Birdenbire-Sud
denly Last Summeruda ise, bir genç kız .. geçen yaz .. bir Kuzey Afrika ülkesi kumsalında genç Arap çocukları tarafından öldürülmüş olan küstah ve saldır
gan eşcinsel akrabasının, Sebastian'ın matemini tutar. (Yönetmen: Joseph Mankiewicz, oyuncular: Elizabeth Taylor, Motgomery Clift, Katharine Hepburn, 1 959). Daha yakın yılların bir Fransız filminde ise, isabelle Adjani, yazın nimet
lerini bastıramadı�ı bir intikam duygusunun şiddet dolu dışavurumuna ye�ler:
uÖidüren Yaz-L'Ete Meurtrier ...
Evet, sinema ve yaz ... Kuşkusuz daha birçok film anımsanabilir . .. yaz Di
lekleri, Kış Düşleri-Summer Wishes, Winter Dreams .. , bizlere yaşlılı�ın eşi�inde, ccmenapoz .. dönemindeki bir ev kadınının (Joanne Woodward) öyküsünü anla
tır ... Shakespeare uyarlaması «Bir Yaz Gecesi Rüyası .. veya aynı oyundan Wo
ody Alien'in yaptı�ı «Bir Yaz Gecesi Seks Güldürüsü-A Midsummer Night's
Sex Comedy .. , yaz ve cinsellik konularına de!:'Jişik biçimlerde yaklaşırlar ... Eric Rohmer'in «Yeşil Işın-Le Rayon Vert .. filminde, yaz tatiline çıkmış çirkince bir sekreter kızın insanlarla kuramadı!:'Jı ilişkinin iç burucu öyküsü anlatılır ... Vs vs ...
Kimbilir, sizlerin de kişisel sinema anılarınız arasında, benim aklıma gelmeyen ne uyaz görüntüleri .. olsa gerektir ...
1 988
* * *