Eskimiş siyah-beyazlar, bilgisayarla renklendiriliyor:
SANAT VE PARANIN YENi SAVAŞIMI
«Renkli» olanla olmayanın arasındaki savaşımın gitgide kızıştı�ını duydu
nuz mu? Güney Afrika'daki ırkçılık olayları de�il, kast etti�im ... Siyah-beyaz filmle renkli film arasındaki çekişmeden söz ediyorum.
Aslında böyle bir çelişkinin artık (yıllardır) tarihe karıştı�ı. renkli tilmin ke
sinlikle siyah-beyaz tilmin yerini aldı�ı söylenebilir. Gerçi son yıllarda bile kimi yönetmenler zaman zaman, siyah-beyaz film yapmayı seçiyorlar. Ama çok bi
linçli bir seçim bu, pek yaygın da de�il. Mel Brooks «Genç Frankenştayn .. , Pe
ter Bogdanovich «Son Gösterin, Woody Alien .. Manhattannı siyah-beyaz çektiy
seler e�er, bunda bir döneme veya bir türe «atıfn veya saygıda bulunma iste�i
nin belirgin oldu�u açık. TV'de gösterilen eski filmleri de, bir dönemin tipik, il
ginç, sanatsal ürünleri oldu�u için izliyoruz. Ama bunun dışında artık kim si
yah-beyaz film çekmeyi düşünür veya siyah-beyaz bir film izlemeyi renkli filme ye� tutabilir?
RENKLi FiLMDE iLK ADIMLAR
Ancak siyah-beyaz-renkli film ilişkileri, aslında sanıldı�ından da karışık ..
Renkli film, sinema tarihinde sanıldı�ından da önce girişiimiş bir deneyimdi.
Daha 1 906'1arda, projeksiyon makinesinin önüne konan renkli süzgeçlerle per
deye renkli görüntü yansıtma çareleri araştı rı lıyor, 1 9 1 O'larda kimi « iddialın film
ler elle «boyanıyor .. , 1 9 1 0'1arın sonuna do�ru iki renkli bir sistem geliştiriliyor
du. 1 920'1erde «kısmen renklin filmiere oldukça sık rastlanıyordu. 1 930'1arda .. 3 renklin bir sistem geliştirildi, sonra daha çok renkli teknikler ortaya çıktı ve so
nunda, 1 935'te «tümüyle renklin ilk film yapıldı. Rouben Mamoulian'ın yönetti�i .. Becky Sharpu adlı ilgi çekici bir melodramdı bu ... Bu tümüyle renkli ilk film
den yalnızca 4 yıl sonra, 1 939 yapımı olan «Rüzgar Gibi Geçtiunin bugün bile aşılmamış renk düzeyine ulaşılması, bu konuda ne çok mesafenin ne kadar ça
buk alındı�ını gösteren bir örnektir.
Renkli filmle ilgili bir sorun, 1 970'1erde gündeme geldi. Özellikle bu alan
daki en başarılı sistem olan «Technicolornla çekilmiş filmierin gerek pozitif, ge
rek negatif kopyalarında, renklerin zamanla de�işmeye, bozulmaya «sararma
yan yüz tuttu�u anlaşıldı ve bu başyapıtların korunması için çareler araştırılma
sı amacıyla ABD'li sinemacı Martin Scorsese'in başını çekti�i bir kampanya açıldı. Günümüzde ise, konu çok başka bir açıdan ortaya çıkmış ve bu kez si
yah-beyaz filmierin «renklinye karşı korunması gündeme gelmiş bulunuyor.
PAHALI, AMA DEt'iER
Nedir konu? i lerleyen tekni�in, eskinin siyah-beyaz filmlerini, özel bilgisa
yarlar aracılı�ıyla renklendirmeye olanak tanıması olayıdır. Siyah-beyaz tilmin vi
deo kopyası çıkarılmakta, sonra film, kare kare renklendirilmektedir. Bilgisaya
ra verilen belli verilere göre yapılan renklendirme işlemi, zor ve pahalı bir işlem
dir. Dakikası iki ile üç bin dolara mal olmaktadır. Böylece uzun bir tilmin
renk-lendirilmesi işleminin maliyeti, 250-300 bin dolar arasıdır. Bu yöntemle renklen
dirilmiş filmler, büyük ekranda de�il, yalnızca TV ekranlarında gösterilebilmek
tedir. Ancak bu bile, urantabln bir iş sayılıyor, çünkü böylece bu filmierin dünya çapındaki TV ve video kullanımı için satış bedeUerinde de, büyük artışlar sa�la
nabilmektedir.
Renklendirme işi için kurulan bir şirketin yöneticisi, bu işi şöyle açıklıyor:
«Yaptı�ımız bir parasal işlemdir. insanlar, siyah-beyaz filmi artık sevmiyor. Yap
tı�ımız bir soruşturmada, insanların yüzde 85'nin renkli filmden başkasını sey
retmek istemedi�ini saptadık. Gençlerin (20 yaşından küçüklerin) arasında ise, bu oran nerdeyse yüzde 1 OO'ü buluyor. Siyah-beyaz film paketleri, tüm dünya
daki TV istasyonlarına ucuza satılıyor. Oysa renkliye çevirdi�inizde, satış bedel
leri hemen yükseliyor ... Şirket, şimdiye dek aralarında Laurel / Hardy filmleri, .. Topper .. , Capra'nın uŞahane Hayat»ı da bulunan kimi klasikleri renklendirmiş.
Aynı yöntemle, uCasablanca .. , «Yurttaş Kane .. , uYankee Doodle Dandy .. , «Malta Şahinin vb. filmler de renklendiriliyor. Bu tür klasik filmierin video kasetleri, orta
lama 1 O dolara satılırken, renklileri 40 dolara satılıyor, ama daha çok müşteri buluyormuş.
YARATlClLARlN UYARISI
Klasik sinemaya tümüyle bezirganca yapılan bu yaklaşım, elbette ki bu filmierin yaratıcılarını hiç sevindirmiyor. Onlar, siyah-beyaz olarak düşünülen, çevrilen bir fılmin bilgisayarla renklendirilmesini, sanata ve sinemanın kültürel birikimine karşı bir saldırı, giderek bir cinayet olarak görüyorlar. Bu konuda sa
yısız karşı çıkma ve protesto eylemi gelişiyor. Yaşlı usta Capra, daha 1 984'te Kongre Kitaplı�ı Başkanlı�ı'na yazdı�ı bir mektupta şöyle demiş: «Bu filmierin her şeyi, ışı�ı. makyajı, kamera ve laboratuvar çalışması, siyah-beyaza göre dü
zenlenmiştir. Sizden bütün kalbimle, hangi alanda olursa olsun, sanatın klasik
lerine saldırıyı durdurmanızı rica ederim. Onları rahat bırakın. Onlar klasik ol
muştur, çünkü üstün yapıtlardır. Para bezirganlarının onları keyflerine göre boz
masına izin vermeyin."
Ne yazık ki Capra'nın bu içten uyarısını dikkate alan çıkmamış ve paranın her şeye egemen oldu�u bir ülke olan ABD'de filmierin renklendirilmesinin önüne, yasal bir engel konamamış bulunuyor.
RUJ SÜRÜLEN YUNAN HEYKELi
Ancak sanatçı kesimi, bu işin peşini bırakacak gibi de�il.. Woody Alien, yapılanları .. çirkin, sanata karşı ve her tilmin bütünlü�ünü zarar verici bir davra
nış, olarak niteliyor. Fred Zinnemann, «Bu işlemle filmi yaratan kişinin ana
ça-bası, bir tilmin temel nitelikleri zedelenmiş oluyor .. diyor ... ingiltere'de açılan bir kampanyada Stanley Kubrick, David Lean, Karel Reisz, Alan Parker, Richard Attenborough, John Schlesinger gibi adların imzaları sa1::Jianmış. Benzer bir kampanya, ABD'de de başiatıimak üzere ... Bunun öncülü1::Jünü Woody Alien ve John Huston yapıyor. Huston yapılanı ccBir Yunan heykeline ruj sürmek ve
ya bir Da Vinci resmindeki renk tonlarını yok etmek»le bir tuttu1::Junu belirtmiş bulunuyor.
Buna karşılık, renklendirmeyi yapanlar, tilmin asıl halini yok etmediklerini, bu yolla klasikleri çok daha kişinin izlemesini sa1::Jiayarak sinema sanatına da hizmet ettiklerini, tilmin TV ekranında renkli geçmesi sırasında, istemeyenin pe
kala dü1::Jmeyi biraz aynatarak filmi özgün halinde, siyah-beyaz olarak seyret
mesinin mümkün oldu1::Junu ileri sürüyorlar. Şöyle diyor bunlar: ccEski bir filme daha ça1::Jdaş bir görünüm veriyor, yeni kuşakların da onları ilgiyle seyretmesini sa1::Jiıyoruz ...
Velhasıl tartışma sürüp gidiyor. Biz ki, yıllar yılı, TV'mizin yalnızca siyah-be
yaz yayın yaptı1::Jı yıllarda, en güzel renkli filmleri, uBatı Yakasının Hikayesi .. ni,
•Johnny Guitar»ı, hatta ccMulen Ruj" veya ccÖimeyen insanlar Van Gogh'un Hayatı» gibi ccressam filmlerini" bile siyah-beyaz olarak izlemiş, sabırlı seyircile
riz. Bu tartışma, şimdilik bizim oldukça uza1::Jımızda kalıyor. Yine de, bir sinema
sever olarak kendi kendimize sormak ilginç olabilir: Acaba, her şeye karşın uCasablanca .. , ccYurttaş Kane" veya uBataklı Damın Kızı Aysel»i ccrenkli" olarak izlemek ilginç olmaz mıydı?
1 986
* * *