Seçilmiş Vladikalar Dönemi

1513 yılına kadar İşkodra Sancağına bağlı olan Karadağ, Kara Ivan’ın Müslüman olan ve İskender ismini alan oğlunun sancak beyliğinde, müstakil sancak olarak sevk ve idare ediliyorken81, Kattunska bölgesinde de aşiretlere liderlik, Vladika denen Çetine Manastırı Piskoposu tarafından yapılmaya başlamıştır. Vladiklar, Petroviç hanedanının başa geçtiği tarih olan 1697 yılına kadar aşiretler tarafından oluşturulan meclis tarafından seçilmiştir.

80 _{Boehm, a.g.e. s.40-42.} 81

Gradeva Rassitsa, Rumeli, Under the Ottomans, 15th-18th Centuries: İnstitutions and Communites (Osmanlı Hakimiyetinde Rumeli, 15-18 yy.larda, Halk ve Kurumlar)The İsis Pres, İstanbul, 2004, s.49. Hadzıosmanovic, I Lamija: Durdev, Branislav: Dva Deftera Crne Gore Iz Vremena Skender – Bega Crnagoviça, (İskender Cernojevic Bey zamanı ile ilgili Defter), Akademija Nauka I Umjetnosti Bosne I Hercegovine, Saraybosna, 1973, s.9-69.

Seçimle gelen Vladikalar döneminde ilk olarak seçilen Babylas (1516-1520)’dır. Vladika Babylas dönemi, Karadağ’ın sancak merkezi olması ve başında da Karadağ asıllı İskender Bey olması nedeniyle barış içinde geçmiştir82

.

Vladika Babylas’ın ölümü üzerine Germain (1520-1530), Vladika olarak seçilmiştir. Bu dönemde Karadağlılardan bir grup, 1526 yılında Osmanlı’nın Bosna’daki Yayse kalesini muhasara etmesi sürecinde, Macarlara takviye maksadıyla bölgeye gitmiştir83_{. 1530 yılında İskender Bey’in ölümü üzerine Karadağ tekrar İşkodra}

Sancağına bağlanmıştır84

.

Vladika Germain’i, Vladika Paul (1530-1540), Vladika Nicodin (1540-1549) ve Vladika Makarios (1549-1585) takip etmiştir. Vladikalar döneminde Osmanlı Devleti’nin Adriyatik Denizi ve sahillerindeki harekatı Karadağ’ı etkilemiştir. 1538 Preveze Deniz Zaferi sonucunda Kotor kuşatılmış, bir yıl sonra Hersek Novi85

tekrar ele geçirilmiştir86_{. Bölgedeki yoğun Osmanlı harekâtı Venediklileri askeri alanda sıkıntıya}

düşürmüş, Kattunska Nahiyesi gibi çorak bölgede yaşayan aşiretlerin alabilecekleri yardımları engellemiştir.

Vladika Makarios döneminde aşiretler vergi vermeme konusundaki dirençlerini arttırmışlar, hatta Piperi aşireti Osmanlı vergi memurlarının bölgelerinde çalışma yapmalarına dahi müsaade etmemiştir87_{. Vergi konusundaki direnci ortadan kaldırmak}

ve bölgede meydana gelen karışıklıklara müdahale kapsamında İşkodra Sancakbeyi Ali Paşa, 1570 yılında Karadağ’a bir askeri harekat düzenlemiş, harekat neticesinde Obod kalesi ele geçirilmiş, matbaa tahrip edilmiş ve vergi toplanılması konusundaki direnç ortadan kaldırılmıştır88

.

Bu dönemde Antibari (Bar) ve Ülçin’in ele geçirilmesi ile Osmanlı denizciliği için emniyetli üs bölgeleri oluşturulmuş ve Adriyatik kıyılarındaki Osmanlı hâkimiyeti perçinlenmiştir. Adriyatik’te Osmanlı hakimiyeti geliştikçe Venedikli tüccarların posta hizmetindeki güçlük, kontrolün güç olduğu alanlarda yeni posta güzergahı ihdas ederek

82

Coquelle, a.g.e. s.165. 83

Vaclik, a.g.e. s.14. Coquelle, a.g.e. s.172. Jorga, a.g.e. II. Cilt, s.341. Hammer, Baron, Joseph, Von, Prugstall, Büyük Osmanlı Tarihi, Hazırlayan Mümin Çevik, Milliyet Yayınları, Cilt III, İstanbul, 2010, s.690.

84 _{Roberts, a.g.e. s.108.}

85 _{Hersek Novi (Castel-Novo). 1538 ‘de Preveze mağlubiyetinden hemen sonra Haçlı Donanması} Komutanı Andrean Doria, elinde kalan gemilerle Kale muhafızlarının gafleti sonucu ele geçirilmiştir (Danişmend, a.g.e. Cilt II, s.216).

86 _{Danişmend, a.g.e. Cilt II, s.217-219.} 87 _{Durdev, a.g.e. s.216.}

ve buralarda Karadağlıları kullanarak çözülmüştür. Posta malzemeleri oluşturulan posta planına göre teslim alınıp Kuci ve Klementi aşiretleri bölgelerinden geçirilerek İpek ve Priştine’ye ulaştırılmakta, buradan da Edirne yolu ile İstanbul’a gönderilmekteydi89

. Vladika Makarios’un ölümü ile Vladika Pachomije (1585-1600)’nın seçilmesi esnasında oluşan durumdan istifade etmek ve kontrolü tekrar tesis etmek maksadıyla, İşkodra Sancakbeyi Ali Paşa tekrar bölgeye harekât icra etmiştir90

.

Vladika I. Roufin, 1593 yılında başlayan ve 1606 yılına kadar devam eden Osmanlı-Avusturya savaşını da içeren 1600 ila 1620 yılları arasında görev yapmıştır. Bu dönemde Papa, Avusturya’ya destek kapsamında Karadağ’a ajanlar göndererek bölgede karışıklık çıkarmak istemiş, bu kapsamda 1597 yılında Nikşik Voyvodası, Gradan tarafından başlatılan ve kısa süre içinde İşkodra gölüne kadar uzanan isyan, vaat edilen dış desteğin gelmemesi nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmıştır91

. İşkodra Sancakbeyi Ali Paşa, 1603 yılında, tekrar Karadağ’a girmiş ve Liessansko’da Karadağ kuvvetlerine karşı başarılı olamayarak geri çekilmiştir92

.

Brda bölgesindeki aşiretlerin vergi konusundaki dirençlerini ortadan kaldırmak için Bosna Beyi İbrahim Paşa kumandasındaki kuvvet, bölgeye harekat düzenlemiş ve vergi sorununun halledilmesini müteakip geri çekilmiştir93_{. Hemen bir yıl sonra, 1613}

tarihinde, Arslan Paşa, yine Hersek tarafından Karadağ’a başarısız bir askeri harekat düzenlemiştir94

.

Vladika I. Roufin’in ölümünü müteakip Vladika seçilen II. Raufin (1620-1650), kısa bir süre sonra Osmanlı ordusunu karşısında bulmuştur95_{. 1623 yılında İşkodra}

Sancakbeyi Süleyman Paşa komutasındaki Osmanlı birlikleri, vergi vermeyen ve karışıklık çıkaran aşiretlere karşı harekât icra etmişler, neticede ilk kez Çetine’ye kadar girip buradaki manastırı tahrip etmişlerdir96

.

1645-1669 yılları arasında yapılan Osmanlı-Venedik savaşında, Girit’teki asıl cephenin yanında Dalmaçya’da da birçok çarpışma meydana gelmiştir. Venedikliler, Karadağlı aşiretlerinden aldıkları destekle97

Bar ve Risan’a icra ettikleri harekât, Derviş

89 Stevenson, a.g.e. s.108-110. 90 Coquelle, a.g.e. s.175. 91 _{Roberts, a. g. e s.112-113.}

92 _{Coquelle, a.g.e. s.176. Rastoder, a.g.e. s.112. Fıtri, a.g.e. s.7.} 93 _{Roberts, a.g.e. s.120.} 94 Vaclik, a.g.e. s.15. 95 _{Coquelle, a.g.e. s.191.} 96 _{Schuman, a.g.e. s.17.} 97 _{Rastoder, a.g.e. s.113.}

Paşa kumandasındaki Osmanlı ordusu tarafından bertaraf edilmiştir98_{. Girit’in 1669}

yılında fethine kadar olan süre boyunca Karadağlılar, Venediklileri desteklemeye devam etmişlerdir99

.

1669 yılında Kandiye’nin ele geçirilmesi ile yaklaşık 25 yıl süren Osmanlı- Venedik savaşı100

, Vladika I. Basile (1650-1680) döneminde sona ermiştir. Nispeten barış ortamının ardından Vladika Vissarion (1680-1692)101

döneminde, Osmanlı’nın Viyana mağlubiyetini takiben Venedik’in Osmanlı Devleti’ne karşı icra ettiği harekâtta, Karadağ yine Venedik’e aktif destek vermiştir. Bu kapsamda; Dalmaçya Valisi Pietro Valerio’nun emir ve komutasında 7000 Karadağlı ve 600 Venedikli askerden oluşan birlik, Hersek’in anahtarı konumunda olan Sign (Sinj; Hırvatistan da, Bosna Hersek sınırına yakın bir kasaba) kalesini kuşatmıştır. Bosna Beylerbeyi Fındık Mustafa Paşa komutasında 7000 kişilik kuvvet, (07 Nisan 1685) Karadağlıları yenmiş ve kuşatmayı kaldırmaya muvaffak olmuştur102

.

Karadağlı kuvvetlerle desteklenen Venediklilerin, 1685 yılının Haziran ayında Kotor’a, 1686 yılında, Ülçin (Dulcino), Bar (Antivari) ve Hersek Novi kalelerine taarruzları, İşkodra Sancakbeyi Arnavut Süleyman Bey tarafından bertaraf edilmiştir103

. Venedikliler, Nisan 1687’de Kotor ve Sin kalesini, 1687 yılı Eylül ayı sonunda Hersek Novi’yi ele geçirmişler, Karadağlılar, bu harekâta vermiş oldukları destek nedeniyle, para ödülü, altın madalya, ömür boyu maaş bağlanması gibi, birçok ödül almışlardır. 1691 yılında Vladika Visarian, bu kez Venediklilerin yardımı ile Rijeka’daki kaleyi tahrip etmiştir104

.

Vladika Visarian’ın ölümünün hemen ardından Vladika I. Sava (1692-1697)105

döneminin hemen başlangıcında, 1692 yılında, İşkodra Sancakbeyi Süleyman Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu, gerek Venediklilere verdikleri destek, gerekse meydana getirdikleri düzensizlik nedeniyle, Karadağ’ı işgal ederek Çetine’yi ele geçirmiştir106_{. Çetine’nın ele geçirilmesini müteakip bölgedeki Osmanlı hakimiyeti}

98 _{Jorga, a.g.e. Cilt IV, s.60.} 99

Roberts, a.g.e. s.123-124. 100

Hammer, a.g.e. Cilt VI, s.1708-1709. 101 _{Coquelle, a.g.e. s.192.}

102 _{Hammer, a.g.e. Cilt VI, s.1797. Heyet, a.g.e. Cilt IV, s.2181.}

103 _{Bu başarılarından dolayı rütbesi önce Paşa’lığa yükseltilmiş, sonrada Vezir olmuştur. Heyet, a.g.e. Cilt} IV, s.2181.

104 _{Vaclik, a.g.e. s.44. Heyet, a.g.e. Cilt IV, s.2181.} 105 _{Coquelle, a.g.e. s.196.}

tekrar tesis edilmiş ve 1699 Karlofça Antlaşmasında birçok yer kaybedilmesine rağmen, Karadağ’ın bulunduğu bölgeler Osmanlı toprakları içinde kalmıştır107

.