Crnagoviç Hanedanlığı

Balsic hanedanlığının ortadan kalması ile Zeta toprakları, Sırp Despotluğu ve Venedik Cumhuriyeti’nin mücadelesine sahne olmuştur49_{. Budva ve Bar (Antivari)’a}

44

Margulis, a.g.e. s.3. Perica Vjekoslav, Balkan Idols: Religion and Nationalism in Yugoslav States, (Yugoslavya Eyaletlerinde Din ve Milliyetçilik), Oxford, University Press, USA, 2002, s.8.

45

Greenwalt, Alexander, Kosovo Myths: Karadžić, Njegoš and the Transformation of Serb Memory, (Kosova Efsaneleri: Karadžić, Njegoš ve Sırp Belleğinin Dönüşümü) Spaces of Identity 3, 2001, s.49- 65.

46

Roberts, a.g.e. s.80. Malcom, Noel, Bosna’nın Kısa Tarihi, Çev.,Aşkım Karadağlı, Om Yayınevi, İstanbul, 1999, s.333.

47 _{Djalas, a.g.e. s.XII.} 48 _{Fine, a.g.e. s.417-51.} 49 _{Morrison, a.g.e. s.16.}

yerleşmiş olan Venedik, süratle hareket ederek Ülçin (Dulcigno), İşkodra ve tüm Aşağı Zeta bölgesini ele geçirmiş, ancak Zeta topraklarının kendi doğal ve tarihi sınırları içinde olduğunu düşünen Sırp Despotu Lazarevic, Venediklilerden tüm toprakları geri almıştır. 1426 yılında imzalanan anlaşma ile de Venedik, Sırp Despotu Lazarevic tarafından atanan Georges Brankovic’i Zeta Prensi olarak kabul etmiştir50

.

Bu sırada Stefan Crnagoviç, Arnavutluğa çekilerek, Zeta toprakları üzerindeki Sırp ve Venedik mücadelesini izlemiş ve iki tarafın kuvvetten düşmesini beklemiştir51

. Georges Brankovic ve Stephan Crnagoviç arasındaki Zeta toprakları üzerindeki gizli çekişme, Sırp Despotu Lazarevic’in herhangi bir varis bırakmadan 1427 yılında ölmesi üzerine Crnagoviç’in lehine gelişmeye başlamıştır52

.

Lazarevic’in yerine Sırp despotu seçilerek Zeta’yı terk eden Brankovic, meydanı rakibine bırakmak zorunda kalmış, Stephan Crnagoviç’de bölgedeki diğer önemli aşiretleri yanına alarak Zeta’da hâkimiyetini geliştirmiştir53_{. Brankovic’in 1438 ila 1450}

yılları arasında Osmanlılar ile mücadelesi, Stephan Crnagoviç’e Zeta bölgesini kontrol altına almak için yeterli fırsatı vermiştir.

Stephan Crnagoviç, Osmanlı saldırılarına karşı korunma maksadıyla, kendisinden yaklaşık 30 yıl önce inşa edilen Zabliak kalesini onarmış ve genişletmiş54

, bölgedeki hâkimiyetini geliştirmek için Venediklilerle savunma anlaşmaları imzalamış ve başta Zabliak olmak üzere, birçok şehri imar etmiş, Bar ve Ülçin arasına iki liman şehri kurmuştur. Döneminde, Adriyatik kıyısında birkaç bölge ve İşkodra hariç Zeta bölgesinde tam hâkimiyet kurmuştur55

.

Stephan Crnagoviç’in yerine, Karadağ’ın en önemli ulusal kahramanlarından kabul edilen ve günümüzde dahi tekrar dirilerek Türkleri yok edeceğine inanılan, Kara Ivan olarak da bilinen oğlu Ivan Crnagoviç geçmiştir56.

1471 yılında Arnavutluktaki ileri harekâtına devam eden Osmanlı Devletine karşı koyamayacağını anlayan Ivan Crnagoviç, Osmanlı egemenliğini kabul etmiş ve

50

Coquelle, a.g.e. s.42. Gopçevic Spiridion, Montenegro und die Montegrioner, 1877. a.g.e. s.4. 51

Pitcher, Donald Edgar, Osmanlı İmparatorluğu’nun Tarihsel Coğrafyası, Çev: Bahar Tırnakçı, 3. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007, s.136.

52 _{Karatay, a.g.e. s.147.} 53 _{Coquelle, a.g.e. s.43-47.} 54

Stevenson, a.g.e. s.80.

55 _{Stevenson, a.g.e. s.84. Fleming, a.g.e. s.49.}

56 _{Verloop, a.g.e. s.11. Towle, a.g.e. s.1. Delaure, a.g.e. s.39. Denton, a.g.e. s.196. Fıtri, a.g.e. s.7.} Texier, a.g.e. s.VIII.

yıllık 700 Duka vergi vermek zorunda kalmıştır57_{. 1474 yılında, Osmanlı’nın İşkodra}

dâhil Venedik’in Zeta’daki toprakları ve Crnagoviç’in egemenliğindeki Zeta’nın diğer bölgelerine başlatmış olduğu aynı zamanlı iki taarruz, Venedik bölgesinde İşkodra’nın boşaltılması ve tahkimatının yıkılması gibi küçük başarılar gösterse de, esas kazanım kuzeyde Moratska ve Zeta Nehri arasındaki kesimin ele geçirilmesi ile olmuştur58_{. İleri}

harekâtına devam eden Osmanlı Devleti, 1478 yılında Zeta’nın merkezi Zabliak’ı, 1479’da, İşkodra’yı ele geçirerek59

burada sancak beyliği kurmuş ve Zeta bölgesini buraya bağlanmıştır60

.

Venedik ile Osmanlı Devleti arasında yapılan anlaşma ile Adriyatik’te bulunan Ülçin, Bar ve Budva, Venedik’e bırakılmıştır. Ivan Crnagoviç’e ait Zeta bölgesinin ise Osmanlı egemenliğinde olduğu kabul edilmiştir61

.

1479 yılındaki yenilgisinin ardından Kara Ivan Venedik’e kaçmıştır. Topraklarını tekrar ele geçirmek için Venedik’ten yardım isteyen Ivan, Venedik’in Osmanlı Devleti ile olan anlaşmaya zarar vermek istememesi nedeniyle başarısız olmuştur62

.

Kara Ivan umutlarının tükenmesine yakın Fatih Sultan Mehmet’in ölümü üzerine ikinci şansını elde etmiş ve Venedik’ten tekrar güç kazanan Kara Ivan, merkezini İşkodra ile Rjeka arasındaki Obod’a taşımış ve 1482 yılında, II. Beyazıd’tan 1471 yılındaki gibi vergi karşılığında Zeta topraklarında hüküm sürmesine izin verilmesini istemiştir63_{. II. Beyazıd, Arnavutluk’taki isyan ile mücadele ettiğinden daha fazla}

sorunla karşılaşmamak için Kara Ivan’ın vergi karşılığında iç işlerinde serbest, fakat Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde olacak şekilde Zeta’da kalmasına müsaade etmiştir. Karşılığında da daha sonra Müslüman olup İskender Bey ismini alan en genç oğlunu, anlaşmaya sadık kalması maksadıyla İstanbul’da tutmuştur64

.

57 _{Rastoder, a.g.e. s.109. Fleming, a.g.e. s.51.} 58 _{Fine, a.g.e. s.599- 600.}

59 _{Verloop, a.g.e. s.11.} 60

Roberts, a.g.e. s.95. Pond, Elizabeth, Endgame In The Balkans (Balkanlarda Son Oyun), Brookings Institution Press, Washington, 2006, s.191.

61

Fine, a.g.e. s.601. Bouillet, M-N. Par, Atlas Universal, d’histore et de Geographie, (Tarih Atlası) Librairie Hachette, Saint-Germain, 1872.Syf.216.

62 _{Fleming, a.g.e. s.52.} 63 _{Vaclik, a.g.e. s.37.} 64 _{Durham, a.g.e. s.28.}

1485 yılına ait tahrir defterine göre Zeta bölgesinde bulunan nahiyeler ve bunların verdikleri cizyeler şu şekildedir65

;

Kuci Nahiyesi, Podgariça kadılığına bağlı ve Sancak Bey’inin has’ı olarak görülmekte ve Panta Ljes, Brodine, Barzanji, Radunje, Bankaci, Lazorci ve Butidosi bölgelerinden oluşmakta ve yıllık 12800 akçe ödemektedir.

Bielopavlichi Nahiyesi; Podgorice kadılığına bağlı, Martinici, Vidovici ve Vraznegrnici bölgelerinden oluşmakta ve 7950 akçe ödemektedir.

Hoti Nahiyesi; Keci, Tihomir, Mihaline, Bozani, Uplanje, Ljubice ve Spinja bölgelerinden oluşmakta ve yıllık 6400 akçe ödemektedir.

Piperi Nahiyesi ise; Lutova, Brestica, Luska, Dobrovide, Blizno, Misoka, Stijena, Zavala, Hrasnica, Potkrs, Moracice, Rjecica, Duga, Busati, Gostici, Celopod, Rogane, Celopodevici ve Boljesestre bölgelerinden oluşmakta ve 8400 akçe ödemektedir.

Kara Ivan, yönetim merkezini Obod’tan, Lovcen dağında ulaşımı zor, savunulması kolay bir yer olan Çetine’ye taşımış ve burada 1484 yılında inşasına başladığı Manastırı, 1489 yılında tamamlamıştır66_{. Daha hayattayken yönetimi}

kendisinden sonra gelen en büyük oğlu George(Djuradj)’a vermiş, bu değişim Osmanlı yönetimince de kabul görmüştür.

George, iyi savaşçı olmasının yanında, kültür alanına önem veren bir liderdi. Matbaanın ilk keşfini müteakip Venedik’ten elde ettiği matbaayı Karadağ’a getirmiş ve Slavların arasındaki ilk Krill harfleriyle kitap basmını gerçekleştirmiştir. Ayrıca, Duşan kuralları diye Karadağ’ın ilk anayasası da burada basılmıştır67

.

George’nin Arnavutluk’ta meydana gelen isyanda parmağının olduğu ortaya çıkınca, II. Beyazıd’ın, üç gün içinde İstanbul’a gelmesi veya ailesi ile birlikte ülke dışına çıkması konusundaki ültimatomu üzerine George, ailesini ve servetini yanına alarak 1496 tarihinde Venedik’e iltica etmiştir68. Bu tarihten itibaren, Karadağ’ın, Osmanlı Devleti’nin tam hâkimiyetine girdiği, genel olarak kabul edilmiştir.

65 _{Durdev, Branislav, Iz Istorije Crne Gore, Brdskih Malisorskih Plemena (Boşnakça), (Brda Bölgesi} Malisor Kabilesi ve Karadağ’ın Tarihi), 1974, s.32-35

66

Morrison, a.g.e. s.17. Suavi Ali, Montenegro, (Karadağ), Imprimerie Victor Goupy, Paris, 1876, s.8. Schuman Micheal A., a.g.e. s.16. The New Monthly Magazine, Vol.97, “The Montenegrins” (Karadağlılar) Edited (Yazar), Ainsworth W. H., Chapman and Hall 193, Piccadilly, London,1853, s.384-385.

67 _{Denton, a.g.e. s.197. Stevenson, a.g.e. s.95-96.}

Venedik’te barınamayan George, Zeta’ya dönmeye çalışmış, ancak başarılı olamayacağını anladığından, II. Beyazıd’a başvurarak ondan yardım istemiştir. II. Beyazıd, kendisini Anadolu’ya yerleştirerek hayatı boyunca maaş bağlamıştır69

.

Crnagoviç hanedanlığı dönemi, Karadağ’ın Osmanlı Devleti’ne karşı mücadelesinde başarılı olamamasına rağmen, mücadele azim ve iradesinin gelecek kuşaklara taşınması açısından önem arz etmiştir. Yine bu dönemde Zeta’nın yerini, siyasi ve bölgesel bir tabir olarak, Montenegro (Karadağ) almaya başlamıştır70

.

2.2. Osmanlı Egemenliğinde Karadağ ve Egemenlikle Mücadelenin