Karadağ Sınırında Alınan Tedbirler

Bab-ı Ali tarafından bölgede meydana gelen gelişmeler takip edilmekte ve değerlendirilmeler, yapılmaktadır. Buna göre; öncelikle Hersek’teki isyan’ın bastırılması sağlanacak, bu esnada Karadağ konusu üzerine askeri tedbirlerle gidilmeyip, Danilo ile görüşme yapmak için görevlendirilen Kemal Efendi’nin191

görevini tamamlaması beklenecektir. Karadağ’ın Hersek’e müdahalesine engel olmak maksadıyla sınıra birlik konuşlandırması yapılacak, takviye birlik ihtiyacı karşılanacaktır192

.

186

Ergirili, a.g.e. Varak11. Engelhard, Edouard Philippe, Türkiye’de Çağdaşlama Hareketleri, Tanzimat, Çev. Nurer UGURLU, Nurer Uğurlu, Örgün Yayınevi, İstanbul, Haziran 2010, 1. Baskı, s.103-127.

187 _{BOA I. MMS, Dosya Nu:12, Gömlek Nu:502/02.}

188 _{FO 421/11, Nu:34-1. FO 881/868 Nu:65. FO 421/11, Nu:34-2.} 189 _{BOA I. MMS, Dosya Nu:11, Gömlek Nu:476/25.}

190

BOA I. MMS, Dosya Nu:11, Gömlek Nu:476/26.

191 _{Kemal Efendi, Avusturya, Fransa ve İngiltere’nin isteği üzerine Danilo ile görüşme ile yetkili Bosna} Hersek müfettişi olarak görevlendirilmiştir. FO 421/11, Nu:43. FO 881/868 Nu:119.

Taşlıca Nahiyesi’nin Tara ve Bobovo karyelerine saldıran Piva ve Drobniak eşkıyasının halli için Bosna Valisi Mehmed Reşid Paşa193_{, Bosna Ordu Komutanı Ferik}

Salih Paşa ve Hersek Mutasarrıfı Vasıf Paşa’yı görevlendirmiştir. Ayrıca Rumeli Ordusu Kumandanı İsmail Hakkı Paşa, bölgeye Muhibbi Paşa emir komutasında takviye kuvveti sevk etmiştir. Ayrıca Taşlıca’daki Hacı Şerif Ağa’nın komutasındaki tabura ilave takviye kuvvet gönderilmiştir194

.

Muhibbi Paşa’nın Taşlıca’da bulunduğu, Aralık ayına kadar falcıları toplayıp, harekât ile ilgili fal baktırdığı söylenmiştir195_{. 05 Aralık 1857 tarihinde Taşlıca için}

ayrılan kuvvet hariç (Bir kolağası komutasında 200 asker ve Taşlıca halkından seçilen 200 kişi) birlik Ferik Salih Paşa’dan gelen emir ile Gaçka’ya sevk edilmiştir196_{. Ayrıca}

Saraybosna’dan 5. Alay’ın 3. Taburu da Gaçka’ya takviye maksadıyla gönderilmiş, her iki birlik 18 ve 19 Aralık 1857 tarihinde bölgelerine varmıştır197

.

Bu sırada Bosna Kumandanı Salih Paşa, Hacı Ali Paşa’yı kuşatma altındaki Trebine tarafına göndermiş ve kendisi de Mostar’dan 2 top ve 5. Şişhane Taburunu yanına alıp kuşatma altındaki Trebine halkının imdadına yetişmiştir. Hacı Ali Paşa ve Salih Paşa’nın Trebine gelmesiyle buranın ahalisi rahat bir nefes almıştır. Perişan olan asiler Zupçe (Zupzi)’deki Presika Boğazı’na kadar takip edilmiştir198

.

Salih Paşa, Presika vadisinde isyancıların lideri Luka’ya mektup göndermiş, isyan lideri mektuba cevap vermediği gibi, mektubu götüren askerin kıyafetini ve atını alarak geri göndermiştir. Salih Paşa’da söz anlamayan asilere karşı harekâta devamla, Presika’da kervansaray’a yerleşmiş asilere taarruz ederek bunları yenmiş, Pavol tepesine doğru kaçanları ateş altına almıştır. Havanın kararmasını müteakip Presika’ya dönen birliklerimiz, dönüş yolunda da eşkıya ile çatışmaya girmiş, çatışma sonucunda 7 şehit ve 25 yaralı verilmiş, eşkıya’dan ise 15 kişi ölmüştür199

.

193

Reşid Mehmed Paşa (Bostancıbaşızade): Enderunda yetişerek tüfenkçibaşı ve çıktıktan sonra kapıcıbaşı ve 1236’da (1820/21) gureba-yı yesar ağası olmuştur. Muharrem 1272’de (Eylül-Ekim 1855) Bosna valisi olup Rebiyülevvel 1274’de (Ekim-Kasım 1857) azledilmiş, 16 Rebiyülahir 1293’de (11 Mayıs 1876) vefat etmiştir. Tedbirli, doğru, ılımlı, güler yüzlü, idareciliğe vakıftı. Yumuşak başlılığından ve olgun idareciliğinden ötürü “Öküz” lakabı ile anılırdı. Süreyya Mehmed, a.g.e. Cilt V, s.1381-1382.

194 _{Ergirili, a.g.e. Varak12a.} 195 _{Ergirili, a.g.e. Varak12b.} 196

Ergirili, a.g.e. Varak12b. 197 _{Ergirili, a.g.e. Varak13a.} 198 _{Ergirili, a.g.e. Varak13a.}

Bölgedeki eşkıyayı temizlemek isteyen Salih Paşa, Gaçka’ya gelmiş olan Muhibbi Paşa’ya Trebine gelmesi emrini vermiş, ayrıca takviye maksadıyla gelecek olan birliklerin de Trebine katılmasını planlamıştır200

.

Fakat Muhibbi Paşa bu emre uymayarak 30 Ocak 1858 tarihinde, Piva’ya hareket etmiş ve Goransko’nun savunması ile meşgul olmuştur201. Burada tabyalar inşa ettiren Muhibbi Paşa, hiç gereği olmayan ve zamansız bir işe koyulmuştur. Aradan 5- 6 gün geçtikten sonra Bosna Ordusu Komutanı Salih Paşa bir emirname daha göndermiş ve Trebine asker göndermediği takdirde, boşa geçirilen bu 5-6 günün hesabının sorulacağı bildirmiştir. Muhibbi Paşa bu gelişmeler üzerine daha fazla direnememiş ve Bosna Ordusu Komutanı Salih Paşa’nın istediği askeri göndermiştir202.

Piva’da tabya inşası ile gece gündüz hiç uyumadan bir hafta boyunca meşgul olan tabur, alınan emir üzerine 1858 yılı Şubat ayı ortalarında, Gaçka istikametinden Trebine hareket etmiştir. Piva’da çok yorulan askerler Gaçka’ya olan 5–6 saatlik mesafeyi 12 saatte, müteakiben Trebine ise 4 günde gidebilmiştir. Tahkimat faaliyetleri, uzun intikal ve olumsuz hava şartları ile yıpranan Tabur’un muharebeye hazırlanmak için en az iki aylık zamana ihtiyacı olması nedeniyle, tabur harekâtta kullanılamamıştır203.

Takviye kuvvetleri gelene kadar Presika boğazında ordugâhta kalan birliklere, 1700 civarında eşkıya grubu, 22 Şubat 1858’de saldırmış, aynı zamanda Konyaniç köyüne de baskın düzenlemiştir. 9 yüksek rütbeli subay’ında içinde bulunduğu 26 şehit verilmiş, 9 başıbozuk ise yaralanmıştır204

.

Rumeli Ordusu Komutanı İsmail Hakkı Paşa, Hersek’te meydana gelen olayların önlenememesi nedeniyle, Bosna Hersek Valisi ve Bosna Ordu Komutanının değiştirilmesini teklif etmiş ve takviye kuvvet talebinde bulunmuştur. Bu kapsamda; Bosna Valisi Mehmed Reşid Paşa yerine Mehmed Kani Paşa, Bosna Ordu Komutanı Salih Paşa yerine, Hüseyin Daim Paşa205

atanmıştır. Hüseyin Daim Paşa ile birlikte takviye olarak gönderilen 6. Piyade Alayı’nın üç Taburu’yla, 6. Şişhaneci Taburu, 1858 Nisan ayının başında Klek limanına ulaşmıştır206

.

200

FO 421/11, Nu:6. FO 881/868 Nu:18. 201

Ergirili, a.g.e. Varak13a. 202 _{Ergirili, a.g.e. Varak13b.} 203 _{Ergirili, a.g.e. Varak14a.} 204 _{FO 421/11, Nu:19.} 205

Hüseyin Daim Paşa Çerkesdir. Miralay, liva ve ferik oldu. 3. Ordu Erkanı’ndan olarak 1276’da (1859/60) rütbesi kaldırılıp kalebent edilmiş, 1278’de (1861/1862) aftan sonra rütbesi iade olunmuş ve Sultan Abdülaziz devri (1861-1876) ortalarında vefat etmiştir.Süreyya Mehmed, a.g.e. Cilt III, s. 699. 206 _{FO 421/11, Nu:21. Ergirili, a.g.e. Varak14a.}

Ayrıca İngiltere, Fransa ve Avusturya’nın Şubat 1857 tarihindeki talepleri gereği, Hersek ve Karadağ konusunda, Danilo ile müzakerelerde bulunmak maksadıyla, 1858 Nisan ayında, Kemal Efendi’yi görevlendirilmiştir207

. Kemal Efendi, Danilo ile irtibat kurarak, Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetini kabul etmek şartıyla bahse konu teklifleri yenilemiş208_{, ancak uluslararası alanda diplomasinin esas aktörlerinden olmaya}

başlayan Danilo, bu durumdan hoşnut olduğu için, teklifi tekrar reddetmiştir.

Avrupalı devletlerin baskısı ile Karadağ’a doğrudan askeri tedbir alınamaması nedeniyle, isyan’a yönelik tedbirlerde yenilik sadece Bosna Valisi ve Ordu Komutanının değişmesi ve bir miktar daha takviye kuvvetin bölgeye sevki olmuştur. Yeni gelen ekip, Bab-ı Ali tarafından oluşturulan ve eski ekibin görevden alınmasına neden olan eski stratejiyi izlemek zorunda kalmıştır. Yani, isyancılar üzerine kuvvet gönderilecek, isyancılar Karadağ’a geçerse takip edilmeyecek209_{, ihtiyaç duyan}

nahiyelere takviye kuvvet gönderilecek, isyan eden ahali ikna edilmeye çalışılacaktı. Cevdet Paşa, Karadağ isyanlarında Düveli Muazzama tarafından yapılan baskı sonucu istenilen tedbirlerin alınamaması ile ilgili isyanını şu şekilde dile getirmiştir:

“…Karadağlıların sahip oldukları imtiyazla beraber Bosna Eyaleti bana verilse tüm Avrupa’yı fethedebilirdim, çünkü kimse benim sınırlarımdan içeri giremeyecek, ben ise istediğim zaman çıkıp, istediğim yere saldırırım sonra da sıkışınca geri gelip kendi toprağıma sığınırım. Buna dünya dayanmaz. Karadağlılar sınırları dışına çıkıp bize saldırdığında peşlerinden gidip onları sınırları içinde terbiye edemezsek Karadağ belasından ülkemizi kesinlikle kurtaramayız…”210

.

Kuzey Irak’taki terör örgütü yapılanması düşünülünce, Cevdet Paşa’nın, hezeyanında ne kadar haklı olduğu ortaya çıkmaktadır. Başka bir bakışla, Cevdet Paşa isyan ve terörün kaynağı ortadan kaldırılmadıkça ve dış desteği kesilmedikçe, mücadelede ne kadar başarılı olunabileceğine güzel bir örnek vermiştir.

Bu hedefe yönelik kuvvetler parça parça kullanılacağından, sıklet merkezi yapılmayacak, dolayısıyla parçalanan kuvvetlerin her birisi isyancılarla ayrı ayrı mücadele etmiş olacaktır. Nitekim Hüseyin Daim Paşa, Piva Kaymakamı’nın feryat derecesindeki yardım talebi üzerine, İstanbul’dan gelen 3. Piyade Alayı’nın 3. Piyade Taburu ile Rumeli Şişhane Taburunu Piva’ya göndermiş, Muhibbi Paşa emir ve

207 _{FO 421/11, Nu:43. FO 881/868 Nu:119. FO 421/11, Nu:45.} 208

FO 421/11, Nu:136. FO 881/868 Nu:61. Delarue, a.g.e. s.101-102.

209 _{FO 421/11, Nu:267. FO 421/11, Nu:107. FO 881/868 Nu:432. FO 421/11, Nu:254. FO 881/868} Nu:36.

komutasında üç Tabur ve bir miktar başıbozuktan oluşturulan kuvveti, kuşatma altındaki Nikşik’e erzak ikmali için görevlendirmiştir211

.

Hüseyin Daim Paşa, Dersaadet Ordusundan 6. Şişhane Taburu, 6. Piyade Alayı’nın 1. ve 3. Taburlarıyla, Rumeli Ordusundan 5. Şişhane Taburu ile 5. Piyade Alayı’nın 2. Taburundan 4 Bölük ve 8 adet Top ile Mayıs ayının başında Benan’a doğru yola çıkmıştır212

.

Bosna Valisi Kani Paşa, Avrupalı Devletlerin temsilcileri ile 22-23 Nisan 1858 tarihinde Trebine ulaşmış ve burada asilere silahlarını bırakıp evlerine dönmeleri doğrultusunda bir daha çağrı yapmıştır213

.