NEZÝR

231. Mes’ele: Zeyd bilmeyip, nezr ettiði kurbanýn etin yiyip ve kendi üzerine nafakasý lâzým olan kimselere kurban hissesi verse kurba-ný i'âde lâzým olur mu?

Elcevap: Kýymetin tasadduk etmek lâzýmdýr. (B. 268 b)

232. Mes’ele: Zeyd "eðer filân nesneyi edersem fukarâya bin akça nez-rim olsun" dese sonra ettiði takdirce nezir lâzým olur mu?

Elcevap: Olur, amma cebr ile alýnmaz. ^{(B. 87 a)}

233. Mes’ele: Zeyd "filân fi'li edersem emirlere beþ yüz akça nezrim ol-sun" dese sonra ahdine muhâlefet eylese, cebren Zeyd'den beþyüz alýnýr mý?

Elcevap: Alýnmaz kefâret-i yemin ile halâs olur. ^{(B. 87 a)} p¬pH p¬s∏dG pôr«n¨pd sπpgoG Énenh

(3) Mâide sûresinin 3. âyeti, meâli: "Allah’tan baþkasýnýn adýna kesilen."

234. Mes’ele: Zeyd "filân fi'li iþleyecek olursam nakîb-i eþrâfa yüz filo-ri borcum olsun" deyip fi'l-i mezbûru iþleyicek, nakîb yüz filofilo-riyi Zeyd'den almaða kàdir olur mu?

Elcevap: Bâtýl sözdür nezir deðildir, düyûn ve temlîkât ta'lîka kàbil deðildir. (B. 87 a)

235. Mes’ele: Zeyd Amr'a "sen vakýf karyeleri mukàta'a ile almaða sey-yidlere beþ yüz altýn nezr eyledin" deyu kendinin kefillerinden ve sâirlerden beyyine ikàmet eylese, Amr mukàta'a ile aldýðý takdir-ce seyyidler ol mikdar nesneyi almaða kàdir olur mu?

Elcevap: Kefâret-i yemin ile halâs olur, re'y-i hâkimle almaða da kàdir olurlar. (B. 87 b)

236. Mes’ele: Zeyd'in ba'zý kimselerde deyni olup, Amr Zeyd'e "bu di-yardan çýk git, senin bunda olduðun istemezim" deyip Zeyd dahi Amr'dan havf edip "eðer gitmeyecek olursam nakîb-ül-eþrâfa yüz altýn nezrim olsun" deyip çýkýp gitmek kasd ettikte dâinleri salý-vermeseler bu takdirce nezr-i mezbur þer'an Zeyd'e lâzým olur mu?

Elcevap: Olmaz, dâinleri men' etmeseler dahi kefâret-i yemin ile halâs olur. (B. 87 b)

237. Mes’ele: Zeyd "eðer filân nesneyi etmezsem, emirlere bin akça nezrim olsun" dese sonra ma'hûd olan nesneyi etmese, ol akçayý Zeyd'den almaða kàdir olur mu?

Elcevap: Re'y-i hâkimle alýrlar, kefâret-i yemin ile dahi halâs olur. (B. 87 b)

238. Mes’ele: Fakîr-ül-hâl olan Zeyd "eðer filân zamana dek mülk evi-mi bey' etmezsem nakîb-ül-eþrâfa nezrim olsun" dese ol zamana dek ev bey' olunmasa nakîb-ül-eþrâf cânibinden ev taleb olunsa Zeyd zikr olunan evi þer'an vermemeðe kàdir olur mu?

Elcevap: Kefâret-i yemin verdiyse olur, evi alýnmaz. ^{(B. 87 b)} 239. Mes’ele: Zeyd "eðer Amr'ýn evine varýp Amr ile müsâhabet

eder-sem, yüz bin akça nezrim olsun" ba'dehu Amr'ýn evine varýp Amr ile müsâhabet eylese yüz bini vermek lâzým olur mu, yoksa kefâret-i yemin ile halâs olur mu?

Elcevap: Halâs olur. (B. 85 a)

240. Mes’ele: Zeyd "filân zamanda þu kadar akça getiresin" deyu Amr-i subaþý bir mikdar akçaya nezr ettiði, akçayý ol zaman varýp teslim etmediði takdirce subaþý almaða kàdir olur mu?

Elcevap: Asla kàdir olmaz, zalemeye nezir olmaz, fukarâya nezr ettiyse on miskin it'âm etmekle kefâret etmek gerektir. (B. 85 a)

DÝNÎ VAZÝFELÝLER

I. ÝMAM, HATÝB ve NÂÝB

241. Mes’ele: Zeyd-i hatîb, küfür lâzým gelip, tecdîd-i îman ve tecdîd-i nikâh ettikten sonra, izn-i sultânî olmadan Zeyd'e iktidâ' câiz olur mu?

Elcevap: Ýzn-i cedîd lâzýmdýr. ^{(A. 24 a)}

242. Mes’ele: Câmi'in hatîbi olan Zeyd fevt olup, kâdî hitâbeti Amr'a tevcîh edip eline arz verse, hitâbet pâdiþâha arz olunmadan ha-tîb hitâbet eylese câiz olur mu?

Elcevap: Olur. (A. 22 a)

243. Mes’ele: Zeyd-i hatîb hitâbetinden ferâgat edip, âhar yerde müte-mekkin olmaða gider oldukta Amr'ý yerine hatib nasb etmek ile, Amr izn-i sultansýz hatib olup Cum'a namazýn kýlmak, ve bir ha-tib fevt olup yâhud celâ-i vatan edip hâkim-ül-vakt yerine haha-tib nasb edip izn-i sultansýz Cum'a namazý kýlmak, þer'an câiz olur mu?

Elcevap: Bu makùle umurda hâkim izni, izn-i sultân vâki' olmuþ-tur, berat oluncaya deðin ruhsat vardýr. (A. 21 b)

244. Mes’ele: Pâdiþah izniyle hatib olan Zeyd hutbe okuyup, bilâ-özür kendinden a'lem kimseye teklif edip namaz kýldýrsa, þer'an câiz olur mu?

Elcevap: Beis yoktur. (A. 21 b)

245. Mes’ele: Zeyd-i imam sakalýn kýrar olsa, azle müstehak olur mu?

Elcevap: Kabzadan eksik ise olur. (A. 31 a)

246. Mes’ele: Zeyd-i imamýn mecrûhe câriyesi fevt oldukta, hatunlar gasilden ibâ edip, Zeyd kendi yusa þer'an Zeyd'e iktidâ câiz olur mu?

Elcevap: Olur, zarûret olucak sütre ve hýrka ile teyemmüm ettir-mek gerek idi, cehli özürdür, sütre ile yuyucak özrü dahi akvâdýr.

(A. 34 a)

247. Mes’ele: ⁴yerine ⁵

deyu dâima vird edinen Zeyd-i hatîbe ne lâzým olur?

Elcevap: Ta'lim ve tenbih olunmak lâzýmdýr, inad ederse azil lâzýmdýr. (B. 24 b)

248. Mes’ele: Zeyd-i imam kizble ma'rûf olup, meclis-i þer'de dahi kiz-bi zâhir ve sâkiz-bit olsa, mezkûr Zeyd'in imam olmasý þer'an câiz olur mu?

Elcevap: Azle müstehak olur. ^{(A. 27 b)}

249. Mes’ele: Hemmâz ve gammâz olanýn imâmeti ve hitâbeti þer'an câiz olur mu?

Elcevap: Azli vâcibdir. (A. 27 b)

250. Mes’ele: Bir câmi'in mahallesi halký imam hatib olan Zeyd'in

"nâ-mahrem avret ile mu'âmelesin ve haramdan ve kizbden ic-tinâb etmediðine bizim ýttýlâ'ýmýz oldu, amma isbâta kàdir deði-liz, istikrâh ettik iktidâ etmeziz" deseler azl ettirmeðe kàdir olur-lar mý?

Elcevap: Olurlar, mahallenin eslehâsý istikrâh edicek. (A. 30 b)

251. Mes’ele: Zeyd-i imamýn ehl-i beyti üzerine nâ-mahrem kimseler girip çýktýðýna Zeyd'in vukûfu olup, mezbûrlarý men' eylemese þer'ân imam-ý mezbûr azle müstehak olur mu?

Elcevap: Avreti genç ise re'y-i hâkimle olur. ^{(A. 31 b)}

252. Mes’ele: Zeyd-i imam yirmi beþ yýl mikdarý vatanýna varýp sýla ey-lemese azle müstehak olur mu?

Elcevap: Ganî olup, vataný ba'îd olmayýp, anasý yâhud atasý var ise olur. (A. 26 a)

nÚp°UÉn©rdG nΩÉsjnG nÚp°UÉn©dG pΩÉnKBG p™paÉn°Tnh pøjp~dG pΩÉnμrMnG p´pQÉn°T ≈n∏nY uπn°U sºo¡s∏dnG

(4) Arapça dua, mânâsý: "Yâ Rab, din ahkâmýný beyân eden ve âsîlerin günahlarýna þefâat kýlana, salât ü selâm eyle."

(5) Yukarýda geçen Arapça duadaki "âsîlerin günahlarý" ibâresinin yerine söylenen ibâre, mânâsý: "Asîlerin günleri."

253. Mes’ele: Köylük yerde ehl-i kurânýn avretleri hizmet eylemek mu'tâd olup, mezburlarýn imamý olan Zeyd'in avreti dahi suya ve baða ve sýðýr iledip getiricek, "avretini taþra çýkardýn" deyu imâmetine mâni' olur mu?

Elcevap: Olmaz (A. 24 b)

254. Mes’ele: Akçasýnýn onun onikiye mu'âmeleye veren imam ve ha-tip þer'an azle müstehak olur mu?

Elcevap: Olur ^{(A. 30 b)}

255. Mes’ele: Ýmam ve hatib olan Zeyd yirmi beþ yýldan beri nâib ol-duðundan gayri ribâhor dahi olsa Zeyd'e ne lâzým olur?

Elcevap: Ta'zîr ve azl olunur, kýlýverdiði namazlar iâde olunur, ribâhor olucak. (A. 23 b)

256. Mes’ele: Haram ekl eden imamýn azli vâcib olur mu?

Elcevap: Olur. ^{(A.14 a)}

257. Mes’ele: Ýmamýn haram ekl ettiðini bilip, kabûl edip, cemâ'ati ik-tidâ eyleseler, namazlarý fâsid olur mu?

Elcevap: Ý'âde lâzým olmaz, amma namazlarý Hak te'âlâ katýnda makbul olmak isterler ise min ba'din ol edal kimseye iktidâ et-memek lâzým olur. (A. 14 a)

258. Mes’ele: Zeyd-i hatîb dükkânda oturup bey' u þirâ etmekle azle müstehak olur mu?

Elcevap: Olur, dahi ciyef-i dünyaya raðbet etmez kimse olu-cak. (A. 30 a)

259. Mes’ele: Ehl-i bâzâr olan Zeyd'in -amma adâleti olucak- imam ve hatib olmasý câiz olur mu?

Elcevap: Zarûret olucak olur. (B. 8 b)

260. Mes’ele: Çarþýda ta'âm ekl eden imamýn azli lâzým olur mu?

Elcevap: Mu'tâdý ise olur (A 31 b)

261. Mes’ele: Zeyd-i imam sýrren ve 'alâniyeten benc ve berþ ve afyon yemeyi âdet edinip, gâh bengî ve gâh tiryâkî olsa imâmeti câiz olur mu?

Elcevap: Azli vâcib olur. (A. 14 a)

262. Mes’ele: Keyfiyet ile mübtelâ olan imam, cehr ile imâmet eder-ken nefesi tutulup, Kur'ân-ý azîmi bir hâl ile tilâvet eylese ki cemâ'at ardýnda namaz kýlmaða istikrâh ettiklerinden gayri, gâh gâh eline tüfenk alýp köyde ve gayride av avlasa, Zeyd-i mezbur azle müstehak olur mu?

Elcevap: Olur. (A. 31 b)

263. Mes’ele: Zeyd-i imam "ashâb-ý cahîm nâra mu'tâd olup, aslâ mü-teellim olmamalarýna" i'tikâd etse ne lâzým olur?

Elcevap: Ý'tikâdýnýn butlânýn anda varýcak göre, iktidâ olun-maz. (A. 30 b)

264. Mes’ele: Zeyd-i hatîb-i âlim, sebâvette fi'l-i kabîh ile meþhur olup, ba'd-el-bulûð gelip hatib olsa, müslümanlar bu hâli bilip is-tikrâh edip ardýnda namaz kýlmasalar azl ettirmeðe kàdir olurlar mý?

Elcevap: Olurlar. (A. 24 a)

265. Mes’ele: Zeyd-i imamýn kizbi ve ilhâdý meþhur olsa, lâkin sâbit ol-masa, azle müstehak olur mu?

Elcevap: Olur (A. 14 a )

Mes’ele: Zeyd mahsûs-i merkùmdan ötürü azl olunup, yeri Amr'a tevcîh olduktan sonra "üzerine nesne sâbit olmadý" deyu, kâdî imâmeti yine Zeyd'e tevcîh eylemek câiz olur mu?

Elcevap: Ýlhadla þöhret-i sâbýkasý olucak olmaz. (A. 14 a)

266. Mes’ele: Nâib nasb eylemek þer'an câiz olur mu?

Elcevap: Mu'tâd ise azl olunur. (A. 22 a)

267. Mes’ele: Zeyd-i hatîb, nâib nasbýna me'zûn deðil iken, hutbeye ve ibtidâ-i salât-i Cum'a'ya nâib nasb eylemek þer'an câiz olur mu?

Elcevap: Olur, (hamse ve erba'în ve tis'amie)^(*)tarihinde izn-i 'âm olmuþtur. (A. 22 a)

268. Mes’ele: Zemâne nâibleri imâmete ve hitâbete lâyýk olur mu?

Elcevap: Olmaz. ^{(A. 23 b)}

Mes’ele: Zemâne nâibi olan Zeyd imâmete ve hitâbete lâyýk ol-mayýcak, Zeyd-i mezbur hatib olduðu takdirce mütevellî vazîfe-sin vermemeðe kàdir olur mu?

(*) Arapça tarih ibareleri için Lügatçe’ye bakýnýz.

Elcevap: Hitâbete lâyýk olmadýðý der-i devlette ma'lûm olup azl olucak kàdir olur. (A. 23 b)

269. Mes’ele: Zeyd, imam ve hatib ve kâdî nâibi olmak câiz midir?

Elcevap: Üçünün bile hizmetin kemâ yenbagî ikàmet edip, asla bir vakte halel vermez ise olur. (A. 22 a)

270. Mes’ele: Zeyd bir câmi'de devirhan olup, kurbunda olan câmi'de hatib olup, ikisinin hizmetini kemâ yenbagî edâ eylese birinden azli vâcib olur mu?

Elcevap: Olur, kemâ yenbagî edâ mümkün deðildir. Devirhan namazý gayri câmi'de kýlmak olmaz. (A. 21 b)

271. Mes’ele: Zeyd-i vâiz "ehl-i ilm ve sâdâttan fâsýklarý ve âsîleri sev-mezim, fýsklarý için, müslümanlar siz dahi sevmen, buðz eylen, zîrâ Allahu te'âlâ âsîleri buðz eder" dese, Zeyd-i vâiz ve nasihat-leri ile mütenassýh olanlar müsâb olurlar mý?

Elcevap: Olurlar. ^{(A. 88 a)}

272. Mes’ele: Zeyd-i hatîb "kâdî müslüman olmaz, müslüman kâdî ol-maz" dese hitâbeti câiz olur mu?

Elcevap: Hasseten zaleme-i kudât-i zaman için dediyse olur, umûmen kudât-i müslimîn için ise azli lâzýmdýr. (A. 24 b)

273. Mes’ele: Bir müslimin helâk olmasýyçün En'âm okuyan imamýn ardýnda namaz kýlmak câiz olur mu?

Elcevap: Ol kimse zâlim deðil ise azil lâzýmdýr. (B. 20 a)

274. Mes’ele: Zeyd-i hatîb, bayram hutbesini tamam ettikten sonra minberden inmeden "müslümanýn îmansýz gitmesine" duâ edip, cemâ'at dahi "âmin" deseler Zeyd'e ve âmin diyenlere þer'an nes-ne lâzým olur mu?

Elcevap: Ýmansýz gideceðine ba'zý alâim müþâhede edip, zulümde mübâlâgasý ve umûr-i dîne müsâhelesi olmaðýn ettiler ise küfür lâzým olmaz. (B. 311 b)

275. Mes’ele: Bir câmi'-i þerîfe imam olan Zeyd'in kapýsýna, nâ-ma'kûl nesneler sürülüp ve boynuzlar ve þebek asýlmak ile azli lâzým olur mu?

Elcevap: Olur, re'y-i hâkimle. (A. 27 a)