768. Mes’ele: Sulh ile ibrâ'nýn farký nedir, tafsîlen beyan buyurula?
Elcevap: Sulh tarafeyn rýzâsý ile olur, yine tarafeyn rýzâsý ile feshe kàbildir. Ýbrâ' bir cânibden olur, cânib-i âharýn fi'line mevkùf deðil-dir. Ýbrâ' olunan nesne sâkýt olur gider, ikisi ittifâk etseler. (B. 212 b)
769. Mes’ele: Zeyd-i sagîr katl-i nefs edip, vasî bir mikdar akça verip sulh eylese þer'an câiz olur mu?
Elcevap: Olur. (B. 211 b)
770. Mes’ele: Zeyd-i maktûlün veresesi, kàtili Bekr ile, "terk-i diyâr edip aslâ kendi diyârýna gelmemek" üzere bir mikdar akça ile sulh eyleseler, sonra yine ol vilâyete [varmaya] kàdir olur mu?
Elcevap: Eðer katil 'amden ise olur, andan sulh þart-i mezbûr ile fâsid olmaz. Eðer hatâen ise yâhud âlet-i câriha ile deðil ise sulh fâsiddir, gelirse de gelmezse de verese da'vâya kâdirlerdir. (B. 213 b)
771. Mes’ele: Zeyd Amr'ý katl eylese, Amr'ýn anasý Hind, Zeyd'i "ol di-yarda durmayýp gitmesi" þartýyla bir mikdar altýna sulh eylese, Zeyd gitmese, Hind bozmaða kàdire olur mu?
Elcevap: Eðer katil 'amden ise olmaz, katl-i 'amdde sulh þart-ý fâsid ile fâsid olmaz, þart bâtýl olur. Eðer katil 'amden deðil ise kâdiredir, ol takdirce sulh fâsid olur. (B. 213 a)
772. Mes’ele: Zeyd Amr'ý katl ettikte, Amr'ýn veresesi ile "Zeyd ol kar-yeye gelmemek" þartýyla sulh edip, sonra yine gelse, verese-i Amr sulhü bozmaða kàdir olur mu?
Elcevap: Mûceb-i katil diyet ise olurlar, kýsas etti [idi?] ise olmaz-lar. (B. 213 b)
773. Mes’ele: Zeyd Amr'ý katl edip gaybet ettikten sonra, babasý Bekr, verese-i Amr'a bedel-i sulh bir mikdar akça verip sulh eylese, sonra " verdiðim bedel-i sulhümü verin andan sonra Zeyd'den da'vâ edin" demeðe kàdir olur mu?
Elcevap: Sulhü sahih ettiler ise, ne Bekr verdiðini alýr, ne verese da'vâya kâdirlerdir. (B. 211 b)
XII. ZÝNÂ
774. Mes’ele: Zeyd Hind'i nikâh olunmadan cebr ile tasarruf eylese þer'an Zeyd'e ne lâzým olur?
Elcevap: Muhsane ise katl olunur. (A. 85 b)
775. Mes’ele: Hind'in kaynatasý Zeyd, Hind'e "sen Amr ile -hâþâ- zinâ ettin" dese, iftirâ eylese, þer'an ne lâzým olur?
Elcevap: Ýftirâ etti ise Hind muhsane olucak hadd-i kazf lâzýmdýr.
(B. 90 a)
776. Mes’ele: Muhsan ve muhsane bi-haseb-iþ-þer'-iþ-þerîf ne idüðü be-yan buyurulup müsâb oluna.
Elcevap: “Cem”’de mu'teber olan ihsânda, hürriyet ve akýl ve bu-luð ve Ýslâm þarttýr, bunlardan gayri nikâh-i sahîh ile duhûl dahi þarttýr hadd-i kazf [için]. Amma "Müsned"de mu'teber olan ihsânda, hürriyet ve akýl ve buluð ve Ýslâm ve fi'l-i zinâdan iffet lâzýmdýr, makzûf olan kimsede bu evsâf olucak kàzifine had ikàmet olunur. (B. 89 a)
777. Mes’ele: Zeyd, zevcesi Hind ile Amr'ý hîn-i zinâda katl eyledikten sonra, Hind ile Amr'ýn veresesi Zeyd'i kýsas, yahud Zeyd'den di-yet almaða kàdir olur mu?
Elcevap: Olmaz, kat'an teftîþ olunmaz memnû'dur. (B. 294 a)
778. Mes’ele: Zeyd mülkünde, bir gece Amr ile Zeyd'in kýz kardeþi Hind zinâ eyleseler, Zeyd Amr'ý katl edip, Zeyd'in anasý Hind'i katl eylese, ehl-i 'urf bunlara dahle kàdir olur mu?
Elcevap: Aslâ olmaz. (A. 221 a)
779. Mes’ele: Zeyd, kýz kardeþi Hind'i nâ-mâhrem olan Amr ile bir ev-de görüp, Hind'i katl edip, Amr'ý mecrûh edip bir günev-den sonra Amr fevt olup, Zeyd "Hind ile Amr'ý ben katl ettim" deyu ikrâr edip âhar yere gittikte, Zeyd'in ammileri Zeyd'e kefil deðiller iken, Amr'ýn kardeþi Bekr kavil getirip, mezbûrlardan hilâf-i þer' zulmen cebr ile iki yüz altýn alsa, sonra Zeyd geldikte giden akça-larýný verdikleri kimseden bi-t-tamam þer'le almaða kàdir olur mu?
Elcevap: Olurlar. (A. 220 b)
780. Mes’ele: Zeyd "þu iþi iþlersem avretim üç talâk boþ olsun" dedik-ten sonra ol iþi iþledikte, zevci bilip isbâta kàdire olamasa, Zeyd yakýnlýk etmekle zevci âsim olur mu?
Elcevap: Zinâdýr, aslâ ihtiyâr etmemek lâzýmdýr. Nesi var ise ve-rip hal' etmek gerektir. Tasarruf kasd ederse, gayri tarîk ile halâs olmayýcak, ta'âmýna zehir katmak þer'an câizdir, ne günâhý var-dýr ne diyet lâzýmvar-dýr. (A. 59 a)
781. Mes’ele: Zeyd Hind'in evine girip, cebr ile tasarruf etmek isteyip, Hind Zeyd'i âhar tarikle def'e kàdir olmamakla, balta ile vurup mecrûh eyleyip, Zeyd o cerâhatten fevt olsa, Hind'e nesne lâzým olur mu?
Elcevap: Gazâ etmiþ olur. (A. 227 a)
782. Mes’ele: "Zeyd'i filân avretin evinde bulduk" deyu iki kimse þehâdet eylemek ile, þer'an ehl-i hükm Zeyd'e dahl eylemeðe kàdir olur mu?
Elcevap: Ta'zîr-i belîð ve habse kâdirdir. (A. 157 b)
783. Mes’ele: Zeyd "Amr'ýn fevt olan kýz kardeþini zina edip dururum"
deyu ikrar eylese, þer'an ne lâzým olur?
Elcevap: Dört mecliste dört kere ikrâr üzerine ýsrâr edip, mâhi-yet-i zinâyý ve keyfiyetini ve âyînini ne ise beyân ederse, ikàmet-i had olunur. (B. 89 b)
784. Mes’ele: Zeyd üç yýl nâ-bedîd olduktan sonra evine geldikte, zev-cesi Hind'i hâmil bulup, Hind "hamlim sendendir, dedikte hükm-i þer'-i þerîf nicedir?
Elcevap: Tasdîk ederse hoþ, ve illâ li'ân ediþirler. (B. 68 b)
785. Mes’ele: Bir tâife, karyeye karye gezip avretlerine ve kýzlarýna ve câriyelerine zinâ ettirmeye âdet edinseler, þer'an ne lâzým olur?
Elcevap: Cumhûru ile fevk-al-had darb-i þedîdden sonra salâhla-rý zâhir oluncaya dek zindandan çýkasalâhla-rýlmayýp, zinâsý sâbit olan avretler cemî'an recm olunmak lâzýmdýr. (B. 89 b)
Bu sûrette: Bu makùle ef'âl-i þenî'a üzerine musýr olanlarýn avret-lerinin nikâhý sahîh olur mu?
Elcevap: Sarîhan istihlâl ederlerse yahud "ne var bunda, âdeti-mizdir" derlerse cümlesi kýrýlmak lâzýmdýr. (B. 89 b)
786. Mes’ele: A'câmdan olan Zeyd'in kýzý Hind, mahzar-ý hâkimde
"bana babam Zeyd -hâþâ- zinâ eyledi" deyip, Zeyd münkir olup hâkim habs ettikte, a'câmdan birkaç kimseler mu'âvenet eylese-ler ne lâzým olur?
Elcevap: Eðer Zeyd'in hâlin bilip mu'âvenet ederlerse -el-iyâzü-billâhi te'âlâ- müslime lâyýk deðildir, eðer berî fehm ederlerse, töhmet-i mezbûre ile þöhreti olucak yine mu'âvenet etmek ma-zanne-i hayr deðildir. (A. 85 b)
787. Mes’ele: Zeyd, oðlu Amr-i emrede, Bekr -ne'ûzübillâh- amel-i kavm-i Lût ettiðin isbât eylese, Bekr'e ne lâzým olur?
Elcevap: Mu'tâdý ise izn-i imamla katl olunmak meþrû'dur, zinâ gibi ihsân dahi lâzým olmaz. (A. 85 b)
788. Mes’ele: Alaybeyi olan Zeyd, Amr ile Bekr'i, Beþr-i emrede "geti-riverin" deyu gönderip, mezbûrlar dahi Beþr'i kaçýp saklandýðý komþusu Hâlid evinden güçle çýkarýp, Zeyd'e ilediverip, Zeyd, Beþr-i emredi bir daða alýp gidip -hâþâ- güçle livâta eylese, þer'an ne lâzým olur?
Elcevap: Zeyd katl olunmak meþrû'dur, müteehhil deðil ise dahi.
Katl olunmaz ise darb-i þedîd ve habs-i medîd lâzýmdýr, ve azl edilmesi lâzýmdýr. Bu emirde musâhele eden erbâb-i hükmün ind-allâhi teâlâ özürleri yoktur, cevaplarý yoktur. Amr ile Bekr'e ta'zîr-i þedîd ve habs-i medîd lâzýmdýr. (B. 93 a)