419. Mes’ele: Kiliseye varmayan kâfirin, kiliseye varan kâfir üzerine þehâdeti makbul olur mu?
Elcevap: Olmaz. (A. 156 b)
420. Mes’ele: Yahudinin nasrânî üzerine þehâdeti makbûle olur mu?
Elcevap: Olur, dînince âdil ise. (A. 156 b)
421. Mes’ele: Fâsýk ve fâcir olan müslimin, zimmî üzerine þehâdeti ka-bul olunur mu?
Elcevap: Fýsk u fücûru katý þâyi' ise olmaz. (A. 156 b)
422. Mes’ele: Emanla gelen harbîler Amr-i zimmî üzerine bir hususta þehâdet eyleseler, Padiþâh-i âlem-penâh, "harbîlerin zimmî üzeri-ne þehâdetleri tutula" deyu ellerinde temessükleri olucak, mez-burlarýn üzerine þehâdetleri kabul olunur mu?
Elcevap: Aslâ olunmaz, ahid-nâmelerinde ol kaydý cehele-i küttâb yazmýþlardýr, nâ-meþrû' olan nesneye emr-i sultânî ol-maz.(B. 191 a)
423. Mes’ele: Zeyd-i müslimin üzerine, Amr-i müslim-i müdde'înin ikàmet ettiði kâfir þâhidlerin þehâdetini "kabul etmezim" derken, kâfirlerin þehâdeti ile Zeyd üzerine Bekr-i nâib hükm eylese nâfiz olur mu?
Elcevap: Olmaz, meðer Zeyd beyt-ül-mâl emîni olup, malýný kabz ettiði kâfir-i meyyitin verâsetin da'vâ eden kâfirin vekîli ola. (B. 194 b)
424. Mes’ele: Bir kâfir köyünde aslâ müslüman olmasa. Zeyd-i müslim Amr-i zimmîyi vurup katl eylese, merkum köyün halkýnýn þehâdeti Zeyd üzerine geçer mi?
Elcevap: Geçmez, müslim idüðü muhakkak ise. (A. 156 b)
425. Mes’ele: Bir zimmî fevt olup, vârisi kalmayýp, beytül-mâlci metrûkâtýný talep ettikte Amr-i zimmî "ben satýn aldým" deyu da'vâ edip ba'zý zýmmî þâhidler ikàmet eylese, beytülmâlci müs-lim olsa anlarýn þehâdetleri mesmû'a olur mu?
Elcevap: Müslüman þâhid lâzým olur. Bey' da'vâsýnda irs da'vâsýn-da vasiyet da'vâsýn-da'vâsýnda'vâsýn-da olmaz. (B. 190 b)
426. Mes’ele: Bekr-i zimmî fevt olup, terekesin zâbit-i beyt-ül-mâl olan Amr-i müslim zabt ettikten sonra, Beþr-i zimmî gelip "vârisiyim"
deyu da'vâ edip, zimmî þâhidler ikàmet eylese makbul olur mu?
Elcevap: Olur, sâir madde gibi deðildir. (A. 156 b)
427. Mes’ele: Zeyd-i yahudi bir maslahat için Ýstanbul'dan Galata'ya vardýkta, Amr-ý nasrânî "üzerinde hakkým var Galata kadýsýna varalým" dedikte, Zeyd "benim kadýlýðým Ýstanbul kadýsýdýr, ana varalým" demeðe kàdir olur mu?
Elcevap: Olur. (B. 178 a)
428. Mes’ele: Nasâra tâifesinin âyin-i bâtýllarýnda, hîn-i nikâhta mehr-i müeccel tesmiye olmayýcak, mehr-i müeccel olmaz olsa.
Anlardan Zeyd-i müteveffanýn zevcesi Hind, hîn-i nikâhta mehr-i müeccel tesmiye olunduðun isbâta kàdire olmayýcak, yemîniyle mehr-i misil almaða þer'an kàdire olur mu?
Elcevap: Olmaz, dinleri öyle idüðü muhakkak ise. (B. 77 b)
429. Mes’ele: Zeyd-i zimmî zevcesi Hind-i zimmiyeyi meclis-i þer'de üç talâk boþasa, ba'dehu "bizim dînimizde boþ olmaz" deyu yine ta-sarrufa kàdir olur mu?
Elcevap: Olmaz, Hind mürâfa'a edicek tefrîk lâzýmdýr (A. 63 a) 430. Mes’ele: Zimmî olan Zeyd zevci Hind-i zimmiyeye talâk
verdik-ten sonra, Hind'in yanýnda hizmet edip sekiz yaþýnda Amr, Hind'e "Zeyd'le zinâ etti" dese mücerred Amr'ýn sözüyle Hind'e ne lâzým olur?
Elcevap: Yalan olmak ba'îddir, hâkim ihtimamla görmek lâzým-dýr, amma boþ demekle zimmiye boþ olmaz, üç talâk boþayýcak dahi avret mufârakat etmeyicek tefrîk olunmaz, enkiha-i müs-limîn gibi deðildir. (B. 44 a)
431. Mes’ele: Zeyd-i zimmînin mutallâkasý Hind-i zimmiye, ba'd et-talâk yirmi yedi gün geçtikten sonra Amr-i zimmîye nikâhla var-maða kàdire olur mu?
Elcevap: kàdire olur, anlarda iddet i'tibâr olmayýcak. Zimmiyeye vücûb-i iddet müslim boþayýcak olur. (B. 72 b)
432. Mes’ele: Zeyd-i yahudi fevt olup, yahudi âyini üzere Amr-i yahu-di Zeyd'e vâris olup, Bekr-i yahuyahu-di vâris olmasa, amma þer'-i
Ýslâm'da ikisi bile vâris olsa, Amr ile Bekr kâdîye mürâfa'a olduk-larýnda, Amr Bekr'e "yahudi isen yahudiler dîninde sana miras deðmez" [deyip, Bekr "yahudiyim" dese] kâdî, Amr ile Bekr'e
"âyinleri üzre kýsmet ettirin" demeðe þer'an câiz olur mu?
Elcevap: Câizdir. Sa'dî. (A. 191 b)
Bu sûrette: Verilen cevap þer'-i þerîfe muvâfýk mýdýr?
Elcevap: Merhum galiba Bekr'in yahudiliðine ikrârýný, mirastan hirmânýna ikrârýna ve hirmâný kabûlüne haml edip, öyle cevap vermiþ. Amma cevâb-i sarîh budur ki, hâkime mürâfa'a edicek, dîn-i Ýslâm hükmü ne ise aný icrâ etmek lâzýmdýr.(A. 191 b)
433. Mes’ele: Hind-i yahûdiye, nasrânî dînine girip Zeyd'e nikâh olun-sa, sonra Hind'in babasý Amr mürd oldukta, Hind Amr'a vâris olur mu?
Elcevap: Olur. (B. 251 a)
434. Mes’ele: Zeyd-i zimmî dâr-i harbden dâr-i Ýslâm'a gelip, Hind-i zimmiyeyi bunda alýp, mülk ev alýp, ba'dehu Hind'i ev içinde ko-yup gidip, anda fevt olup, Zeyneb-i zimmiye, ki kýz kardeþi kýzý-dýr, dâr-i Ýslâm'a gelip, Hind evi bey' etmiþ olsa, Zeyneb verâset kendine münhasýr idüðünü isbat edicek evi almaða kàdire olur mu?
Elcevap: Eðer Zeyd bunda zimmî olup, dâr-i harbe ticaret üzerine gidip yine gelmek üzerine fevt olduysa, rubu' Hind'e bâkî Zey-neb'e deðer. Eðer müste'men olup yine dâr-i harbe avdet ettiyse, andan zimmîler miras yemezler dâr-i harbdeki vârisleri gelince, beyt-ül-mâlde malý durur. (B. 103 a)
435. Mes’ele: Zeyd-i zimmî dâr-i Ýslâm'dan kat'-i alâka edip dâr'ül-harbde mütemekkin oldukta, Amr-i zimmî varýp hile ile bir mik-dar altýnýn alýp gelse, ba'dehu Zeyd ardýnca gelse altýnýn almaða kàdir olur mu?
Elcevap: Zeyd harbî olucak dâr-i harbde malý ma'sûm deðildir.
Amr'dan alamaz. Amma hîle ile almaðýn Amr'a helâl olmaz. Fu-karâya üleþtirip yâhud beyt-ül-mâl-i müslimîne teslim etmek lâzýmdýr. (B. 103 a)
436. Mes’ele: Defter-i hâkànîde haraç-güzâr adýna olmayan uç kâfirle-ri, ahyânen haraç adýna bir nesne irsâl etseler ve gâhî irsâl
etme-seler, mezburlardan Zeyd, hemþîresi Hind'i ve sâir akrabâsýný cebren dâr-i Ýslâm'a ihraç edip mezburlarý Zeyneb-i müslimeye bey' eylese, bey'-i mezkûr þer'an sahîh olur mu?
Elcevap: Haraç vermek ihtiyâr edicek zimmî olur, ba'zý vakitlerde haraçlarýn vermemekle zimmet bozulmaz, sahih deðildir.(B. 101 a)
437. Mes’ele: Bir vilâyetin halký re'âyâsý, baþlarý korkusundan gelip itâ'at edip, cizye kabul edip, amma müslümanlardan bir kimse karyelerine varsa fýrsat bulduklarýnda kimini katil ve kimini esîr edip kâfire verseler, ve cemî' zamanda deseler ki "memleket bi-zimdir, müslümanlarýn medhali yoktur" ve mümkün oldukça mallarý ve esbâblarý ile kâfire mu'âvenet eyleseler, ve haraçlarýn dahi bi-þahsihi getirmeyip içlerinden birisiyle gönderseler, ve ek-ser köyleri bir yýl haraç verirlerse iki üç yýl vermeyip geçirseler, ve sâir rüsûm-i þer'iyyeyi bu minvâl üzerine eyleseler, aslâ içleri-ne varmaða kàbiliyet olmasa, bu zikr olan re'âyânýn mal ve menâlleri, esîr olup hizmetleri helâl olur mu?
Elcevap: Yâ dâr-ül-harbe lâhik olup, yâhud bir vilâyete müstevlî olup, ehl-i Ýslâm ile muhârebe ve mukàtele etmeyince olmaz, helâl olmak ihtimâli yoktur. (B. 100 b)
438. Mes’ele: Bir karyenin kâfirleri Pâdiþâh-i âlem-penâh hazretlerine âsî olup, emr-i Pâdiþâhî ile gâzîler vurup, esbâblarýn gâret ve ken-dilerin esîr edip, zevcelerin hizmetlendikleri takdirce vat'larý helâl olur mu?
Elcevap: Merâtib-i isyan mütefâvittir. Haraç vermemekle, harâmî-lik edip köy basmak ile, ve bir sarp yerde bîhte [veya: bîhne, nîhbe]
olmak ile zimmetleri bozulup sebiyleri helâl olmaz. Harâmîleri katl olunmak meþrû'dur. Nisâsý ve evlâdý seby olunmak yoktur. Mâdem ki dâr-i harbe lâhik olmayalar, yâhud bir mevzi'e müstevlî olup as-ker-i Ýslâm ile muhârebe etmeyeler.(B. 101 a)
439. Mes’ele: Pâdiþâh-ý Ýslâm'a isyan eyleyip, emr ile vurulan zimmîler, sâir harbîler gibi esir kýlýnýp, satýlýp alýnmak þer'an câiz olur mu?
Elcevap: Akd-i zimmet nakzýný icâb eder isyan ettiler ise. Haraç vermemekle, harâmîlik ve hýrsýzlýk etmekle, sancak beylerinin zulmünden kaçýp daðlarda nîhbe [veya: bîhte, bîhne] olup sancak emirlerine itâ'at etmemekle zimmet mütenakkýz olmaz. Yâ dâr-ý
harbe lâhik olup, yâhud bir mevzi'de müstevlî oluben bizimle muhârebe etmeyince esir olmak yoktur. (B. 100 b)
440. Mes’ele: Zeyd-i zimmî, Amr-i müslimin -neûzübillâhi te'âlâ-cimâ' lâfzý ile aðzýna ve avretine þetm eylese þer'an ne lâzým olur?
Elcevap: Tâ'zîr-i þedîd ve habs-i medîd lâzýmdýr. (B. 319 b)
441. Mes’ele: Zeyd-i müslim, Amr-i zimmînin aðzýna ve dînine þetm eylese þer'an ne lâzým olur?
Elcevap: Ta'zîre müstehâk olur. (B. 92 a)
442. Mes’ele: Zeyd-i müslim, Amr-i zimmînin dînine ve imânýna cimâ' lâfzý ile þetm eylese, þer'an ne lâzým olur?
Elcevap: Din-i semâvîye þetm eden kâfirdir.
Cevâb-i diðer: Ýmâna þetm tecdîd-i imâný müstelzimdir. Amma aðýza þetmde ta'zîr-i belið ile iktifâ olunup ve tevbe teklif olun-mak lâzýmdýr.
Cevâb-i diðer: Din ve imâna þetm olunduðuna râzý olan dahi kâfirdir. (B. 319 b)
443. Mes’ele: Zeyd-i yahudi, cimâ' lâfzý ile hazret-i Ýsâ'ya ve Meryem'e -hâþâ- sebb eylese, þer'an ne lâzým olur?
Elcevap: Bir mertebe darb-i þedîd ve habs-i medîd olunur ki, sâir-lerine mûcib-i ibret ola. (B. 314 a)
444. Mes’ele: "Muhammed Mustafa (sallâllâhu aleyhi ve sellem) dün-yaya gelelden beri -hâþâ sümme hâþâ- fitne ve fesad ve ha-ramzâdelik eksik olmadý" diyen Zeyd-i yahûdiye ne lâzým olur?
Elcevap: Ta'zîr-i þedîd ve habs-i medîd lâzýmdýr. (B. 91 a)
445. Mes’ele: Zeyd-i yahudi sebb-i Nebî edip, istifsâr olundukla
"mu'tâdý ise katl oluna" deyu fetvâ-i þerîfe vârid olucak, müslü-manlardan ba'zý kimseler hâkime varýp "mu'tâdý idüðüne"
þehâdet eyleseler katl olunur mu?
Elcevap: Mu'tâdý idüðü bir iki kimse ile ma'lûm olmaz. Bî-garaz müslümanlar "mu'tâdýdýr" deyu hâkime i'lâm edip, hakkýndan gelmediðinin sebebini beyan edicek, bizim eimmemiz kavliyle amelen, ta'zîr ve habs ile iktifâ olunmayýp, "katl olunur" diyen eimme kavilleri ile amel olunmak emr olunmuþtur. Mu'tâdý idü-ðü zâhir olucak katl olunur.(B. 314 a)
446. Mes’ele: Bir maðarada bir nice zimmî kat'-ý tarîka mübâþeret edip, gece ile bir nice müslümanlarý basýp, cümlesin mecrûh edip, nisâbdan ziyâde mallarýn alýp tutsalar, mezburlara ne lâzým olur?
Elcevap: Elleri ayaklarý kesilmek lâzýmdýr. (B. 101 b)
447. Mes’ele: Zeyd-i zimmî evli iken, Hind-i bâkire-i zimmiyeye zinâ eylese ne lâzým olur?
Elcevap: Mel'unlara recm yoktur, amma hadd-i zinâ vurul-duktan sonra zamân-ý tavîl zindanýn ahbes mevâzi'inde hapis lâzýmdýr. (B. 90 a)
448. Mes’ele: Zeyd-i zimmî Hind-i müslimeye zinâ eylese mezburlara ne lâzým olur?
Elcevap: Katl olunmaz, hadd-i zinâdan sonra zamân-ý tavîl zinda-nýn ahbes mevâzi'inden çýkarýlmaz. (B. 89 b)
449. Mes’ele: Zeyd-i müslimin zevci Hind-i müslimeye zinâ eden Amr-i zimmîye þer'an ne lâzým olur?
Elcevap: Ýslâm'a gelirse katilden halâs olur. Hind recm olunur, tâyi'aten ise. (B. 94 a)