Muazzez Tahsin’in eserlerini gözden geçirildiğinde roman, hikâye ve tercümeleri olduğu görülmektedir. Dönemin çeşitli gazete ve dergilerinde öyküleri de yayımlanmış olmakla birlikte ününü romanlarıyla sağlayan yazarın, döneminde geniş okuyucu kitleleri ile buluşan romanları farklı baskılara ulaşır. Özellikle kadın kahramanların etrafında gelişen ve yoğun duygusallığın hakim olduğu bu romanlar, sanat bakımından oldukça zayıftır. “Okur kalabalıklarının yıllarca severek okuduğu,
duygusal aşk romanlarını yazmış Muazzez Tahsin eserlerinin hemen hepsini Fransız edebiyatının aynı tarzdaki romanlarından esinlenerek, zaman zaman da uyarlayarak meydana getirmiştir. Böylelikle 1930’lar, 1940’lar İstanbul’unun ‘monden’ yaşamı, onun romanlarında, Fransız edebiyatının aşk romanlarında sık karşılaşılan, çay, balo, kır ve çiftlik yaşamı sahneleriyle kaynaşmıştır.” (İleri, 2005: 535) Yazarla ilgili sınırlı
değerlendirmelerin yapıldığı birçok çalışmada romanlarının telif ve uyarlama olması konusunda bir ayrıma gidilmediği görülmektedir. S. Dilek Yalçın Çelik’in “Popüler
Roman” (2007: 365-398) başlıklı geniş çalışması ile Ömer Lekesiz’in “Osmanlı’dan Bugüne Popüler Romanlar” (2002: 465-474) adlı değerlendirmelerinde; Muazzez
gitmeksizin yazarın kırk bir romanının sadece adını verdikleri görülmektedir. Yine yazarın romanlarıyla ilgili bilgilerin yer aldığı Bilge Ercilasun’un “Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler–1” (1997: 441)4
adlı eserinde de benzer şekilde Muazzez Tahsin’in romanlarının sadece isimlerinden bahsedilmektedir. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi’nin “Muazzez Tahsin Berkand”, maddesinde ise yazarın yaşamı ve eserleri hakkındaki bilgiler verilirken popüler aşk roman türünün genel yapısına uygun tarzda yazılan bu eserlerin kırk üç tanesinin telif on dördünün ise uyarlama (2003: 207) olduğu görülmektedir. Çalışmamızda bu kaynaktaki değerlendirmeye göre hareket ettik.
Yazar, kendisine ait olmayan romanlarının başına ilk yayımlandığı dönemlerde özellikle “nakleden” kavramını uygun gördüğünü söyler. “Nakleden” ibaresi altındaki romanlarının hangi yazardan uyarlandığı konusunda ise herhangi bir bilgi yoktur. Fransızcayı ana dili gibi bilen Muazzez Tahsin’in uyarlama denilen romanlarını Fransız edebiyatından aktardığı düşünülmektedir. Selim İleri, yazarın uyarladığı romanlarının konularını kendi toplumunun değerlerine göre yeniden yazdığı için bu eserleri “yarı
uyarlama romanlar” (İleri, 2005: 535) olarak kabul eder. Berkand, yapı ve içerik
bakımından birbirine benzeyen uyarlama ve telif romanları arasındaki farkı, “Ben kendi
zevkim için yazıyorum. Beğeniyorum, bunun Türkçesini de yazayım diyorum. Yazarken Türk âdetlerini kullanıyorum. Meselâ bir yerde papaz varsa ben papazı yazmam. O romandan fikir alırım.” (Demirtepe 1984: 28) şeklindeki bir açıklamayla ortaya koyar.
Uyarlama olan bazı romanlarda “nakleden” şeklinde bir kavramın kullanılmadığı da görülür. İleri, yazarın romanlarının birebir çeviri olduğunu ileri süren yaklaşımlara; “Pek sanmıyorum. Kaldı ki, yazar, uyarladıklarında ‘nakleden’ nitelemesini kullanmış;
kimi eserleriyse bütünüyle kendi kaleminden” (İleri, 2010: 21) diyerek karşı çıkar. İleri,
Muazzez Tahsin’in uyarlama romanları için; yerli yaşamımızdan izler taşıyan bu romanların “Fransızca yazılmış aşk romanlarından uyarlama” olduğuna dikkat çeker. İleri, “Sonsuz Gece” romanının yeni bir sunumla yapılan baskısı dolayısıyla kaleme aldığı bu yazısında tozlu raflara kalkmış bu romanların “Mutlaka yeniden okunması” gerektiğini vurgular. Muazzez Tahsin’in küçük yaşlarda Fransızca ile olan teması, onun Fransız edebiyatını daha yakından tanımasını sağlamıştır. Bu ilgi, yazarın
4 Bk. Bilge Ercilasun, Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri-1,1997, Akçağ Yay., 1. Baskı, Ankara, s.421-
uyarlamalarını Fransız edebiyatından seçmesi için temel bir gerekçe olarak görülmektedir.
Yazarın bazı romanları gazetelerde tefrika halinde okuyucu ile buluştuktan sonra basılır. Romanlar, genellikle İnkılâp ve Aka Kitabevi tarafından yayımlanır.
Muazzez Tahsin’in 1930’lardan 1960’lara kadar okuyucunun yoğun ilgisini gören romanları, 1980’lere kadar çeşitli baskılar yapar. “Kırılan Ümitler” (1957) adlı eseri on dört, “Kezban” (1979) ise on üç baskı yapar. “Aşk Fırtınası”(1935) 1982’ye kadar dokuz, 1933’te yayınladığı “Sen ve Ben” romanı ise 1983’e kadar sekiz baskı yapmıştır. Birkaç baskıya ulaşan romanları da olan yazarın bazı romanları ise sadece bir baskıda kalır. Yazarın romanlarından bazıları, 2001 yılında popüler aşk romanlarının önemli kalemi Kerime Nadir’in romanları ile birlikte oluşturulan dizide Doğan Kitap tarafından “Aşka Davet” başlığıyla yeniden yayımlanır. Selim İleri editörlüğünde, baskı tekniklerinin verdiği olanaklarla yeni bir sunumla basılan romanlar; “Küçük Hanımefendi”, “Sonsuz Gece”, “Bülbül Yuvası”, “Mağrur Kadın” ve “Mualla”dır. Bu romanlar, gerekli ilgiyi görmediği için yeni baskıları yapılmaz.
2.3.1.1. Telif Romanları
Muazzez Tahsin’in romanlarının ilk yazılış tarihleri ve yayınevleri aşağıdaki gibidir:
“Sen ve Ben”, Resimli Ay Matbaası, İstanbul,1933; “Aşk Fırtınası”, Aşk Kitaplığı, İstanbul,1935; “Bahar Çiçeği”, Yeni Kitapçı, İstanbul, 1935; “Sonsuz Gece”, Yenlap Neşriyat, İstanbul, 1937; “Bir Genç Kızın Romanı”, İkbal, İstanbul, 1938; “O ve Kızı”, İnkılâp, İstanbul, 1940; “Perdeler”, İnkılâp, İstanbul, 1943 (daha sonra Kızım ve Aşkım adıyla); “Saadet Güneşi”, İnkılâp, İstanbul, 1944; “Lâle”, İnkılâp, İstanbul 1945; “Büyük Yalan”, İnkılâp, İstanbul,1948; “Aşk Tılsımı”, Arif Bolat Kitabevi, İstanbul, 1949; “Sarmaşık Gülleri”, İnkılâp, İstanbul, 1950; “Sevmek Korkusu”, İnkılâp, İstanbul, 1953; “Kırılan Ümitler”, (Yayınevi ?) 1957; “Bir Rüya Gibi”, İnkılâp, İstanbul, 1958; “Sevgim ve Gururum”, (2. Basım) İnkılâp, İstanbul, 1959; “Yılların Ardından, İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1960; “Işık Yağmuru”, İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1962; “Gençlik Rüzgârı”, (2. Basım) İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1963; “Kıvılcım ve Ateş”, (2. Basım) İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1963; “Bulutlar Dağılınca”, İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1966; “Uzayan Yollar”, İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1967; “Bir Gün Sabah Olacak mı”, İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1972; “İki Kalp Arasında”, İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1972; “Uğur
Böceği”, İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1974; “Yabancı Adam”, İnkılâp ve Aka, İstanbul, 1980. (2003: 207)5
2.3.1.2. Uyarlama Romanları
Muazzez Tahsin’in uyarlama romanlarının yazılış tarihleri ve yayınevleri aşağıdaki gibidir:
“Muallâ”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul, 1941; “Bülbül Yuvası”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul, 1943; “Aşk ve İntikam”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul, 1943; “Aşkla Oynanmaz”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul, 1944; “Garip Bir İzdivaç”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul,1944; “Kalbin Sesi”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul,1944; “Dağların Esrarı”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul, 1943; “Küçük Hanımefendi”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul, 1945; “Nişan Yüzüğü”, (uyarlama) Arif Bolat Kitabevi, İstanbul,1945; “Çiçeksiz Bahçe”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul, 1947; “Çamlar Altında”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul, 1949; “Gönül Yolu”, (uyarlama) İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1950; “Mağrur Kadın”, (uyarlama) İnkılâp, İstanbul, 1958; (2003: 207).
2.3.1.3. Çeviri Romanları
Yazarın telif ve adapte romanları dışında altı tercüme romanı vardır. Bu tercüme romanların baskı, tarih ve yazarları şöyledir: “Ateşli Kalp” (Magali), İkbal Kitabevi, İstanbul, 1939; “Safo” (A. Daudet), Aydınlık B.,ty, (2. Basım,Güven B., İstanbul,1940); “Hemşireler” (A. J. Cronin; L. Moralı ile), İkbal Kitabevi, İstanbul,1944; (“Nöbetçi Hemşire” adıyla, Arif Bolat Kitabevi, İstanbul,1957); “Izabel” / “İhtiyarlamayan Kadın” (Iréne Nemirovsky), İkbal Kitabevi, İstanbul,1943; “Evleniyorum” (J. Foldes), İnkılâp, İstanbul,1945. (2003: 207)
2.3.2. Öyküleri
Yazarın telif ve uyarlama romanlarıyla birlikte çeşitli tarihlerde yazılmış kısa öyküleri de bulunmaktadır. “Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi” adlı kaynakta yazarın romanları arasında gösterilen “Bir Bahar Akşamı” ile “İlk Aşk” adlı eserlerin küçük öykülerden oluştuğu görülmektedir. “Bir Bahar Akşamı” adlı hikâye kitabı bir baskıdan oluşmakta ve içerisinde yetmiş iki kısa öykü bulunmaktadır. Bu
5 Bk. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2003), “Muazzez Tahsin Berkand”, Cilt I, A-İ,
kitapta bazı öykülerin sonunda yazıldığı tarihler de vardır. Bu eser, 1966 yılında Ak Kitabevi’nden çıkar. Yazarın 1967 yılında Ak Kitabevi’nden çıkan ve küçük öykülerden oluşan bir diğer eseri ise “İlk Aşk” adlı öykü kitabıdır. Bu metinlerin de romanlar gibi sanat değeri taşıdığı söylenemez. Yazar, romanlarındaki “işlek ve üstün bir ifade
kabiliyeti”ni (İleri, 2005: 536) öykülerinde gösteremez. Özensiz bir dille yazılmış bu
öykülerin romanlardaki konuları tekrarlayarak; kadın erkek ilişkileri, aşk ve sevgi gibi konuları içerdiği görülmektedir.
Yazarın, roman ve öyküleri dışında çocuklar için yazılan ve küçük öykülerden oluşan kitapları da bulunmaktadır. Bu kitaplardaki öykülerin birkaç yazarla birlikte ortak hazırlandığı görülmektedir. Sabiha Zekeriya Sertel, Mükerrem Kamil Su, Hasan Ali Ediz, Hasan Bedreddin, R. Gökalp Arkın ve Mümtaz Zeki Taşkın’la birlikte “Yeni
Mecmua”nın Çocuk Kütüphanesi için 1940 yılında çocuk neşriyatına hazırlanan
(Özçelik, 2007: 501) bu kitapların isimleri şunlardır:
Sihirbazın Kızı, Efe Ali, Vatan Uğruna, Yuvasız Çocuk, Meksika Bataklıklarında, Havaların Bekçisi, Mavi Boncuk, Küçük Kahraman, Şehit Çocuk, İnci Gerdanlık, Okumağa Başladım, Doğan’ın Kamp Hatıraları, Arslan Peşinde, Sakarya Yollarında, Sihirli Çember, Tıngır Mıngır Ben Geldim, Afrika Ormanlarında, Hayvanlar Meclisi, Gramafon Plağı, Batı Hikâyesi (Özçelik, 2007: 501-502).
3. KONU VE İZLEK BAĞLAMINDA MUAZZEZ TAHSİN BERKAND’IN POPÜLER ROMANLARI
3.1. Aşk ve Evlilik