Milliyetçi Siyasetin Dönüşümü: Devlet Ve Toplum Arasındaki Dilemma

Tarihsel gelişimi içinde Türk milliyetçiliğini ele aldığımızda, diğer milliyetçi örneklerdeki gibi öncelikle dil ve tarih gibi kültürel sahalarda başladığı görülmektedir. Başlangıç dönemi için Yeni Osmanlı ve Jöntürk hareketleri içindeki tesirler, Rusya’dan gelen milliyetçi aydınların Pan-slavizme tepki ya da kültürel Türkçülükten siyasal Türkçülüğe doğru eğilimler olarak sıralamak mümkündür.

Türk milliyetçiliği düşüncesinin doğuşundan itibaren iki temel özelliği bünyesinde barındırdığı iddia edilmektedir: Bunlardan ilki, muhtemelen Osmanlı imparatorluk geleneğinden gelmeleri, Türk kültüründe bu tür birikimin olmaması ve Müslüman olmaları gibi sebeplerle Osmanlı aydınları Avrupa’daki ırkçı düşüncelerle hiç ilgilenmemişlerdir. Diğer bir özellik olarak, Turancılık duygu ve fikrinin, doğuşundan itibaren Türk milliyetçiliği düşüncesinde bir ülkü olarak var olduğunu söyleyebiliriz. Milli varlığın bu yeniden algılanış söyleminde, Osmanlı devleti sınırları dışında da aynı dili konuşan, aynı dine inanan ve ortak tarihi köklerimiz olan toplulukların varlığının daha yakından bilinmesi, doğal olarak bu dünyanın birleşmesi ülküsünü de beraberinde getirmiştir (Köseoğlu, 2002: 224-225).

Düşünce kökleri böyle bir geçmişe dayandırılan MHP hareketi, 1950’lerde hızlanan sosyo-kültürel ve politik değişme sürecinde, yerleşik sosyo-kültürel yapıdaki muhtelif sembol, değer ve davranış kodlarının reaksiyonel bir ideolojik politizasyonla buluşarak

166

eyleme dönüşmesidir. MHP hareketi genel anlamda Türk toplumundaki anti-komünizm, dini ve kültürel temellerden güç alan, sosyolojik bir tepki olarak değerlendirilebilir (Çalık, 1995: 201-203).

Küreselleşmenin Türkiye’de yavaş yavaş gündeme girişi ve siyasal tartışmalarda kendine yer bulmaya başlaması, milliyetçi bakış açısından ilk karşılığını iki ana eksen üzerinden bulmuştur. Bu eksenlerden birini Sovyet Bloğunun çökmesi, Soğuk Savaş’ın sonu ve Yeni Dünya Düzeni tartışmaları oluştururken, diğerinde milliyetçilik karşıtı bir akım olarak Marksizmin değer kaybına uğraması yer alır. Sovyet deneyiminin başarısızlığa uğraması, yakın tarihi dönemde karşı karşıya gelmiş iki rakip siyasal-ideolojik kamptan Marksist ve sol fikirlerin yenilgisi olarak görülürken, bunun tersi yönde ise milliyetçiliğin içerde itibarının yükselmesine ilişkin kanaatlerin ve yorumların yaygınlaşmasına neden olmuştur (Özdağ, 1999: 395).

1980 sonrası Türkiye’de milliyetçi siyaset ve bu siyasetin dönüşümü dediğimizde ilk akla gelen Milliyetçi Hareket Partisi’dir. MHP, aşırı sağ partiden “çağdaş” Avrupalı bir aşırı sağ partiye dönüşümünü yıllar içerisinde gerçekleştirmiştir. MHP’yi Türkiye’de kendisine has kılan en önemli özellik, partinin milliyetçi duruş tarzıdır. MHP milliyetçiliğinin en önemli özelliği, Aydınlar Ocağı’nda esinlenerek siyasal bir harekete dönüştürdüğü Türk-İslam Sentezi’dir. Parti, seksenli yıllarda Kemalist modernleşme projesinin dışladığı din faktörünü, devletle çatışmadan ideolojisine eklemlemeyi başarmıştır. MHP’nin Türk-İslam Sentezi, ideolojik İslamcılık tutumundan farklı Cumhuriyet’in laik niteliği ile çatışmayan bir özellik göstermektedir (Arıkan, 2008: 7). MHP’nin Türk siyasal hayatında yer almaya başladığı tarih, 9 Şubat 1969’dur. Ancak MHP’nin temsil ettiği siyasal hareketin partileşme sürecine bakıldığında ilk olarak karşımıza Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) çıkmaktadır. Alparslan Türkeş 1965 yılında bu partide genel başkan seçilmiştir. Alparslan Türkeş’in CKMP’ nin başına geçmesi ile milliyetçi hareket bir parti aracılığı ile siyasal hayata taşınmış ve milliyetçi ideoloji bu parti sayesinde siyasal hayat içinde kurumsallaşma sürecine girmiştir (Yayman, 2009: 1-20).

167 Osman Bölükbaşı73

liderliğindeki parti de birçok parti içi gerginlik yaşanmış ve Osman Bölükbaşı’nın da aralarında bulunduğu bir grup milletvekili partiden ayrılarak eski Millet Parti’sinin kuruluşunu açıklamıştır. Yaşananlar üzerine CKMP’nin 1964 yılında toplanan kongresinde “Türkeşçiler” adı verilen bir grup oluşmuş ve aynı kongrede Ahmet Oğuz genel başkan seçilmiştir. 1964 yılı ortalarında Türkeş ve eski MBK üyesi arkadaşlarında Mustafa Kaplan, Fazıl Akkoyunlu, Şefik Soyuyüce ve Numan Esin’in CKMP’ye girmiştir. Parti içinde taraftarları ile birlikte güçlü konuma gelen Türkeş, 1965 Adana Kongresinde genel başkan geçilmiştir. Türkeş’in genel başkan olması ardından parti içinde yeni bir yapılanma kendini göstermiştir. Üstlenilen anti-komünizm işleviyle gençlik bu yönde motive edilmeye başlanmıştır (Uzun, 2010: 238- 339).

8-9 Şubat 1969 tarihlerinde partinin Adana’da toplanan kongresinde parti adı Milliyetçi Hareket Partisi olarak değiştirilmiştir. Amblemin ise kırmızı zemin üzerine “üç hilal” den oluşması belirlenmiştir. CKMP’nin isminin MHP olarak değiştirilmiş olması yalnızca bir isim değişikliği değil, aynı zamanda ideolojik ve örgütsel değişim sürecinin son noktasını ifade etmektedir. Partinin adının ve ambleminin değiştirilmesi örgütsel ve ideolojik alanda yeni bir yapılanmanın sonucu olarak değerlendirilmektedir. Türk siyasal hayatında ilk kez bir siyasi parti, siyasi olarak “milliyetçi” kavramını parti adına yerleştirmiş ve milliyetçilik ideolojisini kendisine temel olarak almıştır. Türk milliyetçiliği bu noktadan sonra bütünüyle bir siyasi partinin temel ideolojisini oluşturmuştur (Çalık, 1995: 93).

1968-1971 döneminde Avrupa’da sol hareketlerin hız kazanması ile birlikte, sol hareket Türkiye’de de gelişme göstermeye başlamış ve bunların çoğu da şiddet eylemeleri ile seslerini duyurmayı amaçlamıştır. Gelişen bu sol hareket karşısında MHP-ülkücü hareket, kendisine anti-komünist ve devletçi bir hareket niteliği kazandırarak sol

73MHP, çekirdeğini Millet Partisi’nin oluşturduğu CKMP’ nin isim değiştirmesiyle Türk siyasal hayatındakini yerini almıştır. Parti içi çekişmeler nedeniyle partiden uzaklaştırılan ve istifa eden milletvekillerinin Mareşal Fevzi Çakmak başkanlığında 20 Temmuz 1948’de kurdukları Millet Partisi, CKMP’ nin ana çekirdeğini oluşturan ilk siyasal örgüttür. 8 Temmuz 1953 tarihinde faaliyetlerine hükümet tarafından son verilen Millet Partisi, Ankara Sulh Mahkemesi tarafından, 27 Haziran 1954’te “dini esasa dayanan ve gayesini saklayan bir cemiyet olduğu” gerekçesiyle kapatılmıştır. Parti 1954’te Millet Partisi kurucularından Osman Bölükbaşı başkanlığında Cumhuriyetçi Millet Partisi adını alarak yeniden kurulmuştur (Karpat, 1996: 338-340).

168

hareketin karşısına çıkmıştır. Bu çerçevede oluşturduğu siyasal çizgi, küresel siyasal sistem içerisinde anti-komünist söylem üzerine oturmuştur.

Şiddet eylemlerinin giderek yaygınlaşmasına karşılık sivil yönetimin bu eylemler karşısında yetersiz kaldığı gerekçesiyle silahlı kuvvetler, 12 Mart 1971’de başbakana bir muhtıra vererek, anarşiyi sona erdirebilecek, güçlü bir hükümetin kurulmasını istemiştir. Ayrıca bu istekler yerine getirilmezse ordunun anayasal görevini yerine getirerek yönetime el koyacağını ifade etmiştir (Zürcher, 1998: 375). Müdahale sonrasında sol örgütlerin tasfiyesinin yanı sıra sağ parti ve örgütlerin müdahale karşısında sessiz kalmalarına rağmen tasfiye edilmesi74, MHP’nin söyleminde değişimleri beraberinde getirmiştir. 1971 müdahalesi ardından MHP, devletçi yönü ağır basan bir kimlik yerine, muhafazakâr ve İslami söylemleri vurgulamaya ve ön plana çıkarmaya başlamış ve giderek büyümekte olan geleneksel oy tabanına yönelmiştir. 1973 seçimleri beklenmedik sonuçlar ortaya çıkarmıştır. 12 Mart muhtırası ile sol üzerine gidilen bir dönem sonrasında, “ortanın solu” sloganıyla Ecevit’in CHP’si seçimlerden en çok oyla çıkan parti olmuştur. Ancak CHP’ nin birinci parti çıkmış olması, tek başına hükümeti kuracak salt çoğunluğu sağlamasına yetmemiş ve MSP ile koalisyon hükümeti kurma yoluna gitmiştir. Çok uzun soluklu olmayan bu koalisyonun ardından, Adalet Partisi koalisyon isteğinde bulunmuş ve bu istek diğer küçük sağ partilerden tarafından desteklenmiştir. Böylece Birinci Milliyetçi Cephe adıyla anılan, AP- MSP- CGP- MHP koalisyon hükümeti kurulmuştur (Uzun, 2010: 246-249). Bu koalisyonda MHP’nin meclisteki üç milletvekiline karşılık iki bakanlık elde etmiş olması büyük bir başarı olarak nitelendirilmekte ve partinin milliyetçi-muhafazakâr söylemlerinin karşılığı olarak seçmen kitlesinin genişleyeceği düşünülmektedir. Bu süreçte ülke içinde sağ- sol kamplaşmalar ve şiddet olayları iki kutuplu dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak devam etmiştir. 1977’de yapılan genel seçimlerin ardından sağ siyasi partiler içerisinde MSP ve AP’ nin oy oranları düşerken, MHP’nin oy oranlarında artış olması hem MHP’nin ortaya koyduğu İslami-muhafazakâr söylemle seçmen tabanını genişletmesi hem de dünyada yaşanan gelişmler eksenin de parti/hareket olarak bir tepki ortaya koyması ile açıklanabilir.

741971’de kapatılan sağ ve sol örgütler: Dev- Genç, Devrimci Doğu Kültür Ocakları, Türkiye Öğretmenler Sendikası, Türkiye İşçi Partisi, Ülkü Ocakları.

169

Ara dönemlerden yapılan 1977 ve 1979 seçimleri MHP’nin oy oranlarını koruduğu seçimler olmakla birlikte, yeni kurulan hükümetler yaşanan şiddet ve terör olaylarını durduramamıştır. Sıkıyönetim ilan edilmesine rağmen olayların önlenememiştir. 1980 yılı Mart ayında Fahri Korutürk’ten boşalan cumhurbaşkanlığı makamına, yeni cumhurbaşkanını seçmek için süreç başlamış ancak Partilerin, kimin cumhurbaşkanı olacağı konusunda aralarında uzlaşamamışlardır. Meclis tarafında bir cumhurbaşkanı seçilememiş olması 12 Eylül darbesine giden yolda, şiddet eylemleri ile birlikte darbenin görünen, önemli nedenleri arasında yer almıştır (Bulut, 2009: 73-90). MHP 12 Eylül darbesine hazırlıksız yakalanmıştır. Darbe öncesinde Türkeş’in bütün komutanları tanıyor olması, müdahaleden haberdar edilmemiş olması (Bora, 1994: 103) ve kısa bir süre içinde ülkü ocakları üyelerinin gözaltına alınarak sıkıyönetim mahkemelerinde yargılanması, devlete ve devletçiliğe sıcak bakan tüm MHP’lilerde büyük bir hayal kırıklığı yaratmıştır. Bu hayal kırıklığı, darbe sonrası süreçte düşünsel yapıda değişimi beraberinde getirmiştir. Bu süreçte darbelere ve devlete nispeten daha eleştirel bakan ve muhafazakâr değerlere daha fazla vurgu yapan bir parti siyaseti hakim konuma gelmiştir.

2.3.4.1 12 Eylül Sonrası Gelişmeler ve MHP

1980 darbesi sonrası Türkiye’sinin ve MHP’nin içinden geçtiği süreçlerin analizi, özellikle çalışmamızın alanına giren 1980 sonrası MHP’yi inceleyebilmek açısından önem taşımaktadır.

12 Eylül sonrasında ülkücü camianın yeniden bir parti altında toparlanması oldukça zor olmuştur. Öncelikle dört eğilimi bir araya getirme söylemiyle yola çıkan Turgut Özal’ın kurmuş olduğu ANAP, iyi bir alternatif olarak görülmüş ve birçok eski MHP’li ANAP etrafında toplanmıştır. Zaten darbe sonrası oluşan siyasi ortam da milliyetçilerin ancak merkez sağ bir partinin potasında erimesine imkân tanıyacak ölçüde, siyaset yapmalarına fırsat tanımıştır (Sarıbay, 2001: 65). Ancak bu yolu tercih etmeyen bir kısım ülkücü ise milliyetçi hareketin bağımsız bir parti olarak varlığını koruması gerektiğini düşünmüş ve böylece 7 Temmuz 1983 tarihinde Muhafazakâr Parti’yi (MP), kurmuşlardır. Ancak Milli Güvenlik Konseyi tarafından MP’nin toplamda 44 kurucu üyesi veto edilmiştir. Gerek Milli Güvenlik Konseyi’nin 24 Ağustosa kadar yeni kurucu üyeleri onaylamaması gerekse partinin 34 ilde teşkilatlanmasını tamamlayamamış

170

olması sebepleri ile partinin 6 Kasım 1983 seçimlerine katılması yolunda engeller oluşmuştur (Nihat ve Cemiloğlu, 2001: 111-112).

Devam eden süreçte genel başkanlık görevine CKMP’de Türkeş’i destekleyen grupta yer alan ve genel başkan yardımcılığı görevinde bulunan İsmail Hakkı Yılanoğlu getirilmiş ve ülkücü tabanı MP’de toplamak üzere örgütsel çalışmalara hız verilmiştir. MP’nin programı, kapatılan MHP’nin programına oldukça yakın bir içerik göstermekteydi; “hür millet”, “milli devlet” ve “güçlü iktidar” kavramları parti programında ön plana çıkıyordu. Ayrıca partinin adı 1985’teki ilk olağan kongresinde Milliyetçi Çalışma Partisi olarak değiştirilmiş, partinin amblemi ise hilal etrafında yer alan dokuz ışık olmuştur. Kongre ile birlikte parti yönetim kadrosu büyük oranda yenilenmiştir. Aynı dönemde cezaevinden yeni çıkan ancak siyasal faaliyette bulunma yasağı bulunan Türkeş, MÇP’ ye oy vereceğini açıklıyordu (Çavdar, 2000: 111- 112). Bu söylem, açıktan bir zorlama ya da ısrar olmasa da bir yönlendirme olarak algılanabilmektedir. MP’nin de, MÇP’nin de eski MHP tabanını bir araya toplama noktasında başarılı olduğu söylenemez. Bu durumun ortaya çıkmasında öncelikle, 12 Eylül sonrası siyasal ve toplumsal alanda etkisi yaşanan darbenin etkili olduğu belirtilmektedir. Ayrıca MHP’nin diğer partilerden daha uzun süre yargılanma süreci yaşaması, aktif partililerin uzun yıllar yargılanmaya devam etmiş olmaları yine siyasetten uzaklaşma sebepleri arasında sayılabilmektedir.

6 Eylül 1987’de yapılan referandum ile siyasal yasakların kalkması sonucunda Alparslan Türkeş’inde yasağı kalkmıştır. 20 Eylül 1987’de MÇP’ ye üye olan Türkeş, 4 Ekim 1987’de toplanan MÇP olağanüstü kongresinde parti genel başkanlığına oybirliği ile seçilmiştir. Bu noktada ülkücü hareketin geleceğe yönelik adımlar atması, o günlerde kimsenin büyük önem atfetmediği parti ideolojisinin ılımlılaştırıldığı süreç, daha önemlisi Devlet Bahçeli’nin genel sekreter seçildiği 19 Nisan 1987 kongresi sonrasına denk düşmektedir. Bu dönem, genel başkan yardımcılarının Ali Güngör ve Devlet Bahçeli’nin parti program ve söylemine sessiz ve derinden damgalarını vurdukları dönemdir. Bora ve Can bu ikiliye vurgu yaparken, ikilinin çevrelerinin genelde “aydın/ akademisyen, bürokrat-teknokrat ve meslek sahibi insanlardan oluştuğu ve bu profilin de camiada yakınılan kötü görüntüyü silmek için işlevsel olarak algılandığının altını çizmektedirler (Bora ve Can, 1994: 271).

171

Bahçeli ve Güngör ekibinin partiye katkıları, yalnızca kötü “çapulcu” görüntüyü silmekte etkili olmuşlardır (Arıkan, 2002: 46-47). Ancak bu noktada belirtmek gerekir ki, kötü ya da çapulcu olarak nitelendirilen görüntü partinin öz tabanı ile olan bağlantısını sağlamlaştırmak gibi bir etkiye sahiptir. Bu bağ ilerleyen yıllarda parti programında yapılan güncellemelerin ve uygulanan politikaların etkisi ile zayıflamış ve hatta tabanı oluşturan bir kısım seçmen profili küstürülmüş, tabanın farklı siyasi partilere kaymasına sebep olmuştur.

1988 yılında yayınlanan yeni MÇP programının yazımında Bahçeli ve Güngör etkin bir rol oynamıştır (Arıkan, 2002: 16-39). Eski MHP programına nazaran birçok klasik söylemin daha ılımlı bir şekilde dile getirildiği program, partinin 27 Kasım 1988 tarihinde yapılan İkinci Olağan Kongresinde kabul edilmiştir. Bu program, aynı zamanda birçok yeniliği de içerisinde barındırmaktadır. Eskiye nazaran söylemler daha ılımlı şekilde dile getirilmektedir. Programın ana ülküsü özünde aynı kalmakla birlikte, daha mütevazi söylemlerin hakim olduğu söylenebilir. Örneğin, bu programın yaptığı millet tanımında tarihsel öğelerin ön planda olduğu görülmektedir. Yeni programın üzerine vurgu yaptığı dört temel ilke bulunmaktadır: Meşruiyetçilik, insan haklarına ve haysiyetine saygı, hukukun üstünlüğü ve gönül seferberliği (Milliyetçi Çalışma Partisi Programı, 1988: 15). Bu arada 1980’ler boyunca arka plana itilmiş olan Dokuz Işık Doktrini yeniden parti programına girmiş ve yerlilik vurgusu arttırılmıştır (Milliyetçi Çalışma Partisi Programı, 1988: 16-18).

Bahçeli ve arkadaşlarının partiye olan katkısı, yalnızca partinin imajını düzeltmek, yeni program hazırlamakla sınırlı kalmamıştır. Daha sonraki kısımlarda da değineceğimiz üzere, Bahçeli parti genel sekreterliğine geldiği günden itibaren partinin sırtını bilim adamlarına, nitelikli kadrolara yaslaması, partide ilmi yaklaşımların hakim kılınması, parti teşkilatlarının profesyonelleşmesi ve yeniden organize edilmesi gerekliliklerini ortaya koymuştur (Arıkan, 2008: 23). Böylece parti, bir merkez sağ partisi olmaya yaklaşmış ve dolayısıyla kentli, eğitimli orta sınıflar tarafından da bir alternatif olma durumuna gelmiştir. Bu yeni siyasi eğilim süreci eski milliyetçi, Anadolucu hatta köylü nitelikler taşyan partiyi sağ bir parti konumuna getirmiştir. Dolayısıyla da var olduğu toplumsal tabanından ayrışmasına sebep olmuştur.

172

1992 yılı içinde 12 Eylül 1980 öncesinde var olan ve Milli Güvenlik Konseyi kararıyla kapatılan siyasi partilerin yeniden açılması gündeme getirilmiştir (Ahmad, 2006:192-206). Bu gelişme, MHP’nin yeniden açılmasına ilişkin tartışmaları da beraberinde getirmiştir. 1980 öncesinde MHP içinde yer almış, 1980 sonrasında ise milliyetçi hareketin siyasal örgütlenmesini dışında kalmış ya da başka siyasi partilere katılmış kimseler de, MHP’nin yeniden açılması sürecine müdahale etmek istemişler, MÇP içinden de bu harekete karşı Türkeş önderliğinde muhalefet başlatılmıştır. MHP’nin yeniden açılması tartışmaları bu şekilde devam ederken, 27 Aralık 1992’de MHP’nin son kurultay delegeleri partinin feshine ve isminin ve ambleminin MÇP tarafından kullanılabileceğine karar vermişlerdir. 1993 yılı başında toplanan MÇP Olağanüstü Kongresinde ise MÇP’ nin adının MHP olarak değiştirilmesine ve amblem olarak da üç hilalin kullanılmasına karar verilmiştir. Böylece MHP’nin ikinci doğuşunun gerçekleştiği söylenebilir (Çavdar, 2000; Arslan, 2007: 1-29). Yaşanan değişikler paralelinde gelen 1994 yılı Mahalli İdareler Seçimleri, MHP’de büyüme sürecinin hız kazanarak devam ettiğini göstermektedir.75

1991 yılında Süleyman Demirel liderliğinde kurulan DYP-SHP koalisyonuna daha önceki bölümlerde detaylı olarak yer verilmiştir. Ancak Türkeş’in bu dönemde bu koalisyon hükümetine verdiği destek, MHP’de yaşanan değişim sürecinin betimlenmesi açısından ayrıca önemlidir. Çünkü bu dönemde Türkeş’in DYP-SHP koalisyonuna vermiş olduğu destek, gerek camia içerisinde gerekse Türk medyası nezdinde önemli yankılar bulmuştur. 12 Eylül öncesinin ülkücü, uzlaşmaz, katı liderinin bu şekilde merkeze yönelmesi, özellikle medya tarafından memnuniyetle karşılanmış ve Türkeş’in devlet adamlığından övgü ile bahsedilir olmuştu. Türkeş MHP 4. Olağan Kongresinde Nazım Hikmet’ten bir şiir okuyarak bu ılımlılık sürecini bir adım daha öteye taşımıştır76

(Arıkan, 2008: 26).

Medya’da olan olumlu hava parti tabanında aynı şekilde karşılanmamıştır. MHP bu dönem uyguladığı politikalarla küreselleşme sürecine uyum sağlayarak bir merkez partisi olma yolunda adım atmışsa da bunu tabanını geride bırakarak, tabanın değerlerine atıf yapmadan gerçekleştirmeye çalışmıştır. Sonuçta Türkeş’in izlemiş

75

1980 öncesi oy oranını aşan MHP, bu seçimlerde % 7, 96 oy oranına sahip olmuştur.

76 Nazım Hikmet’ten okuduğu bölüm: “Dörtnala gelip uzak Asya’dan Akdeniz’e bir kısrak başı gibi uzanan …..Bu memleket bizim….” Tekin Arslan, Alparslan Türkeş’in Liderlik Sırları, Okumuş Adam Yayınları, İstanbul, 2000, s.295.

173

olduğu bu politikalar oy potansiyeline yansımakta gecikmemiştir. Her ne kadar MHP bu politikalarla kentli, ılımlı seçmen için bir alternatif olsa da, MHP kendi tabanından bu politikalarla kabul görmemiştir. İçinde sol bir partinin yer aldığı koalisyon hükümetine destek verilmesi, parti içinde özellikle muhalefete sebep olmuştur. Bu destek sadece sol düşünceye desteği değil aynı zamanda, muhafazakar-milliyetçilik anlayışından uzaklaşarak daha merkeze kayan, pragmatik ve laik bir milliyetçiliği ortaya koymaya eğilimli olma yönünde değerlendirilebilir.

Nitekim 7 Temmuz 1992 tarihinde eski Ülkü Ocakları Başkanı Muhsin Yazıcıoğlu ile Ökkeş Şendiller, Esat Bütün, Saffet Topaktaş, İsmet Gür ve Ahmet Özdemir’den oluşan yedi milletvekili partiden istifa ettiklerini kamuoyuna duyurmuşlardır (Kiriş; 2010: 129). Böylece MHP içinde yaşanan bölünme, yeni bir partinin doğuşunu beraberinde getirmiştir.⁷⁷MHP’de yaşanan bu kopuşun muhafazakâr ağırlıklı kesimden gelişi ayrıca dikkat çekicidir. Parti uygulamaya çalıştığı yeni politikalarla, kruluşundan beri var olan tabanının beklentileri karşılamaktan çok uzak bir politika izlemeye başlamıştır ki, seçim sonuçların da da yaşanan düşüşlerle bu politikaların karşılığını almıştır.78

1995 genel seçimlerinde MHP’nin yeni bir imaj sağlama yönünde çabaların devam ettiğini söylemek mümkündür. 1980 öncesinin daha çok taşraya hitap eden MHP imajı yerine, daha kentli, merkeze daha yakın ve modern bir MHP imajı çizilmeye çalışılmış, özellikle ulusal bütünlük ve terör sorunu bu seçim dönemi kampanyasının temel konusu halini almıştır. Propaganda sürecinde terörü yalnızca MHP’nin çözebileceği, yönünde mesajlar verilmeye çalışılmışsa da, bu seçimlerde MHP %8,18’lik⁷⁹ bir oy oranı ile meclis dışında kalmıştır.

MHP üzerinden çok geçmeden seçimi kaybettiren nedenleri araştırmaya yönelik geniş bir çalışma başlatmıştır. Partinin tabanı ile yapılan görüşmelerde gelecek seçimlerde tabanın isteklerinin daha fazla ön plana çıkarılması istenmiş ve taban tarafından eleştirilen yöneticilerin bir kısmı parti yönetiminden uzaklaştırılmıştır. Ancak 1995

77

Bu ekibin kurduğu parti: Büyük Birlik Partisi (BBP), bkz. http://bbp.org.tr