Mesleki geliflim modelleri yaklafl›mlar› ve odakland›klar› hususlar aç›lar›ndan fark-l›l›klar göstermektedir. Bu noktada mesleki geliflim etkinliklerinin planlamas›nda
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
1. Gözlem öncesi tart›flma 2. S›n›f gözlemi 3. Gözlem sonras› tart›flma
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
ve uygulanmas›nda temel al›nacak modellerin seçiminde afla¤›daki konular›n göz önünde bulunmas› gerekmektedir:
Düzenlenecek bir mesleki geliflim etkinli¤inin bir modele dayand›r›larak sürdü-rülmesi, etkinli¤in verimli geçmesini ve amac›na ulaflmas›n› kolaylaflt›racakt›r. Ancak düzenlenecek mesleki geliflim etkinli¤inin hangi model çerçevesinde gerçeklefltirile-ce¤i önemli bir husustur. Burada mesleki geliflim etkinli¤inin amac›, kapsam› ve viz-yonu gibi unsurlar hangi mesleki geliflim modelinin tercih edilmesi gerekti¤ini belir-leyecektir. Bu kapsamda haz›rlanan Tablo 5.1’de mesleki geliflim modelleri amaçla-r›, odakland›klar› önemli hususlar ve temel dayanaklar› aç›lar›ndan karfl›laflt›r›lm›flt›r.
Model ‹smi Modelin Amac› Model Oda¤› Temel Dayana¤›
Yetiflkin Ö¤renme Modeli
Yetiflkinlerin bireysel boyutta verimli ö¤renmeleri amaçlan›r.
Yetiflkinlerin ihtiyac›n› duyduklar›
herhangi bir konuda geliflimlerinin sa¤lanabilmesine odaklan›r.
Pedagojiden farkl› olarak, yetiflkin e¤itiminin farkl› olmas› gerekti¤ini belirtir.
Gereksinime Dayal› Uyum Modeli
Kurumun ve ö¤retmenlerin de¤iflime uyum sa¤lamalar› ve de¤iflime iliflkin gereksinimlerinin sonucunda yaflam bak›fl aç›lar›n›n de¤iflmesi hedeflenir.
Kurumsal boyutta mesleki geliflim amaçlar›, vizyonu belirlenerek sistematik bir planlama amaçlan›r.
Sistematik bir plan içerisinde yetiflkinlerin mesleki geliflimlerinin karfl›lanmas›na odaklan›r.
Bir kuruma yönelik düzenlenecek mesleki geliflim program›n›n sistematik bir plan içerisinde yürütülmesidir.
ve okul geliflimi hedefleri do¤rultusunda, ö¤retmenlerin mesleki geliflim planlan›n haz›rlamas› ve uygulamas›d›r.
Eylem Araflt›rmas›
Modeli
S›n›f, ö¤retim program› ya da tüm okuldaki mevcut çal›flma durumun de¤iflimi ya da geliflimini
sa¤lamakt›r.
Ö¤retmen araflt›rmalar› olarak da bilinir. Bireyin mesleki ve kiflisel yaflant›s›n›n gelifltirilebilmesine odaklan›r.
Bireysel ve mesleki ihtiyaçlar do¤rultusunda ö¤retmenlerin mesleki geliflimi amaçlan›r.
‹flbirli¤ine Dayal›
Problem Çözme Modeli
Bir grup ö¤retmenin bir araya gelerek ortak bir sorunlar›n›
çözmeye yönelik mesleki geliflim sürecini ifle koflmalar›d›r.
Grup bireylerinin birbiriyle uyum içerisinde, yaflad›klar› bir sorunun çözümüne yönelik çal›flmalar›d›r.
Benzer sorunlar› yaflam›fl ö¤retmenlerle grup çal›flmas› ile sorunun çözümü için
‹ki ö¤retmenin tak›m çal›flmas›
içerisinde s›n›f ve ders süreci gözlemesi yapmas›, bulgular›
de¤erlendirmesidir.
Yetiflkin mesleki geliflimin baz›
dönüm noktalar›nda gözlenmesi ve de¤erlendirilmesine odaklan›r.
‹ki ö¤retmenin tak›m ruhu içerisinde mesleki geliflim gereksinimlerinin belirlenmesi ve gerçeklefltirilmesine odaklan›r.
Tablo 5.1 Mesleki geliflim modellerinin karfl›laflt›r›lmas›
Tabloda da görülece¤i gibi yetiflkin ö¤retim program›n›n planlama ilkelerini kapsayan yetiflkin ö¤renme modeli yetiflkinlerin bireysel olarak mesleki geliflim sa¤lamalar› için yol gösterici bir modeldir. Gereksinime dayal› uyum modeli hisse-dilen eksikliklere ve gereksineme göre bireysel veya kurum çap›nda mesleki geli-flim etkinlikleri düzenlenmesinde rehber bir model olabilir. Yetiflkinlerin deneyim-lerine ve deneyimleri do¤rultusunda alacaklar› kararlara göre flekillenen ve yetifl-kinlere mesleki geliflim kapsam›nda yol gösterebilecek bir model olan dönüfltürü-cü ö¤renme modeli bireysel boyutta ve bir grup yetiflkinin mesleki geliflim etkin-liklerini düzenlenmesinde rehber olabilir. Kurumsal boyutta sistematik bir planla-ma içerisinde düzenlenecek bir mesleki geliflim etkinli¤i için ise programl› model tercih edilebilir. Okulun belirlenen ihtiyaçlar›n›n karfl›lanabilmesi ve gelifliminin sa¤lanabilmesi amac›yla düzenlenecek bir mesleki geliflim etkinli¤i için okul te-melli mesleki geliflim modeli uygun olabilir. Ö¤retmenin ders materyallerini zen-ginlefltirmesi, ders anlat›m›n› daha verimli hale getirmesi ve ö¤renci kat›l›m›n› art›-r›c› etkinlikler düzenlemesi gibi s›n›f içinde hissetti¤i sorunlar›n çözümüne yönelik bireysel olarak kendisinin yürüttü¤ü mesleki geliflim etkinli¤ine eylem araflt›rmas›
modeli rehberlik edebilir. Ö¤retmenlerin hissettikleri baz› mesleki sorunlar› ortak olabilir. Bu ortak sorunlar›n çözümü için sorun yaflayan ö¤retmenler bir tak›m ku-rarak iflbirli¤i ve uyum içerisinde sorunlar›n› çözmeye yönelik düzenleyecekleri mesleki geliflim etkinli¤ine iflbirli¤ine dayal› problem çözme modeli yard›mc› ola-bilir. Son olarak, iki ö¤retmenin birbirini gözlemesi, gözlem notlar›ndan bir de¤er-lendirmeye varmas› ve olas› gözlem s›ras›nda belirleyebilece¤i olas› sorunlar›
de-¤erlendirerek bir sonuca varmas› ise ö¤retmenli¤in gözlem ve de¤erlendirilmesi modeli çerçevesinde gerçeklefltirilebilir.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflim modellerinin öne-mine iliflkin bilgiye sahip olabilmek
• Her ülkede ö¤retmenlerin mesleki geliflimi-ne yögeliflimi-nelik sistem, ülkenin e¤itim sistemigeliflimi-ne dayal› olarak farkl›l›klar göstermektedir.
• Bir mesleki geliflim sisteminin gelifltirilmesin-de ise, mesleki geliflim mogelifltirilmesin-delleringelifltirilmesin-den yararla-n›l›r. Di¤er bir ifadeyle, her mesleki geliflim sisteminin oluflturulmas›nda mesleki geliflim modellerine dayal› olarak gerçeklefltirilir.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflim modellerini s›rala-yabilmek.
• Ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerinin olufltu-rulmas›na yönelik mesleki geliflim modelle-rini flu flekilde s›ralamak mümkündür:
• Yetiflkin ö¤renme modeli
• Gereksineme dayal› uyum modeli
• Dönüfltürücü Ö¤renme Modeli
• Programl› Model
• Okul temelli mesleki geliflim modeli
• Eylem Araflt›rmas› Modeli
• Di¤er mesleki geliflim modelleri
Ö¤retmenlikte mesleki geliflim modellerinin yap›-s› ve uygulanmayap›-s›n› aç›klayabilmek.
• Yetiflkin ö¤renme modeli planlama öncesi aflamas›, planlama aflamas›, uygulama mas›, izleme aflamas› olmak üzere dört afla-madan oluflmaktad›r. Bu mesleki geliflim mo-deli sistematik bir yap›ya sahip olup, her bir aflama birbiriyle iliflkili ve birbirini takip eden döngüsel bir yap›ya sahiptir. Ayr›ca, her afla-mada yetiflkin ö¤renme ilkeleri ifle koflulur.
• Gereksinime dayal› uyum modeli; gereksi-nim belirleme, uygulama ve de¤iflimin sa¤-lanmas› olmak üzere üç aflamadan oluflmak-tad›r. Bu modelin temeli, ö¤retmenlerin
de-¤iflime uyum sa¤lama gereksinimlerine da-yanmaktad›r.
• Dönüfltürücü ö¤renme mesleki geliflim mo-deli; yetiflkin ö¤renmesi temeline dayan›r.
‹kileme düflme, öz-inceleme, elefltirel de¤er-lendirme, fark›na varma, keflfetme, eylem plan› haz›rlama, bilgi ve beceri edinimi, yeni rollerin denenmesi, yeterlilik ve özgüveni oluflturma ve bütünlefltirme gibi aflamalar-dan oluflur.
• Programl› mesleki geliflim modeli, sistematik ve döngüsel bir model olup, her aflamada ya-p›lacak ifllemlerin ayr›nt›l› olarak belirlenme-si gerekir. Modele göre ilk olarak mesleki ge-liflim belirli bir süreç içerisinde, belirli aflama-lardan oluflur ve kurumun misyonuna ve viz-yonuna ba¤l› olarak mesleki geliflim progra-m›n›n amaçlar› belirlenir.
• Okul temelli mesleki geliflim modeli, ö¤ret-menlerin bireysel mesleki geliflim plan› ha-z›rlamalar›, okul temelli mesleki geliflim pla-n›n›n haz›rlamas›, mesleki geliflim planlar›-n›n uygulanmas› ve izlenmesi, mesleki geli-flim planlar›n›n de¤erlendirilmesi olmak üze-re 4 aflamadan oluflmaktad›r. Bu model, ö¤-retmenin kendi mesleki gelifliminden sorum-lu olmas› ve mesleki geliflimini kendisinin planlamas› temeline dayanmaktad›r.
• Mesleki geliflim modellerinden eylem arafl-t›rmas› modeli, araflt›rma konusunun tan›m-lanmas›, veri toplama sürecinin plantan›m-lanmas›, verilerin toplanmas› ve analiz edilmesi, veri-lerin analizine dayal› olarak eylem plan›n›n oluflturulmas›, eylem plan›n›n uygulanmas›
olmak üzere befl aflamadan oluflan bir süreç-tir. Eylem araflt›rmas› modelinde ö¤retmen-lerin, gerçek sorunlara odaklanmalar› ve uy-gulama içinde birer araflt›rmac› rolünü üst-lenmifl olmalar› nedeniyle, do¤rudan mesle-ki geliflim süreci içerisinde yer al›rlar.
• Di¤er mesleki geliflim modelleri iflbirli¤ine dayal› problem çözme modeli ile ö¤retmen-li¤in gözlem ve de¤erlendirilmesi modelidir.
‹flbirli¤ine dayal› problem çözme modeli, iki ya da daha fazla ö¤retmenin belirli bir soru-nun çözümüne iliflkin bir araya gelerek ça-l›flt›klar› bir mesleki geliflim modelidir. Ö¤-retmenli¤in gözlem ve de¤erlendirilmesi mo-deli ise mesleki geliflim sürecinin iki ö¤ret-men aras›nda geliflmesi temeline dayanmak-tad›r.
Özet
N
A M A Ç1N
A M A Ç2N
A M A Ç3Ö¤retmenlikte mesleki geliflim modellerinin kar-fl›laflt›rmas›n› yapabilmek.
• Yetiflkinlerin bireysel boyutta verimli ö¤ren-meleri amaçlayan “yetiflkin ö¤renme mode-li”dir. Yetiflkinlerin ihtiyac›n› duyduklar› her-hangi bir konuda geliflimlerinin sa¤lanabil-mesine odaklan›r.
• Kurumun ve ö¤retmenlerin de¤iflime uyum sa¤lamalar› ve de¤iflime iliflkin gereksinimle-rinin karfl›lanmas› hedefleyen “gereksinime dayal› uyum modeli”dir. Yetiflkin gereksi-nimlerinin karfl›lanabilmesine odaklan›r.
• Yetiflkin ö¤renenlerin deneyimleri sonucun-da yaflam bak›fl aç›lar›n›n de¤iflmesi hedefle-yen dönüfltürücü ö¤renme modeli yetiflkinin deneyim edinmesine odaklan›r.
• Kurumsal boyutta mesleki geliflim amaçlar›, vizyonu belirlenerek sistematik bir planlama amaçlayan programl› modeldir. Sistematik bir plan içerisinde yetiflkinlerin mesleki geli-flimlerinin karfl›lanmas›na odaklan›r.
• “Okul temelli mesleki geliflim modeli”, okul geliflimi çerçevesinde ö¤retmenin kendi mes-leki geliflimini kendisinin planlamas› temeli-ne dayan›r. Kurumun ve ö¤retmenlerinin ih-tiyaçlar›n›n karfl›lanmas›na ve geliflmesine odaklan›r.
• “Eylem araflt›rmas› modeli” s›n›f, ö¤retim prog-ram› ya da tüm okuldaki mevcut çal›flma du-rumun de¤iflimi ya da geliflimini sa¤lamakt›r.
• “‹flbirli¤ine dayal› problem çözme modeli”, bir grup ö¤retmenin bir araya gelerek ortak bir sorunlar›n› çözmeye yönelik mesleki ge-liflim sürecini ifle koflmalar›d›r. Grup bireyle-rinin birbiriyle uyum içerisinde, yaflad›klar›
bir sorunun çözümüne yönelik çal›flmalar›
esast›r.
• Ö¤retmenli¤in Gözlem ve De¤erlendirilmesi Modeli iki ö¤retmenin tak›m çal›flmas› içeri-sinde s›n›f ve ders süreci gözlemesi yapmas›, bulgular› de¤erlendirmesidir. Yetiflkin mesleki geliflimin baz› dönüm noktalar›nda gözlenme-si ve de¤erlendirilmegözlenme-sine odaklan›r.
N
A M A Ç4Kendimizi S›nayal›m
1. Afla¤›dakilerden hangisi ö¤retmenlikte mesleki geli-flim modelleri aras›nda yer almaz?
a. Eylem araflt›rmas› modeli b. Yetiflkin ö¤renme modeli c. Gereksinime dayal› uyum modeli d. Okul program modeli
e. Dönüfltürücü ö¤renme modeli
2. Yetiflkin ö¤renmesi modeline göre problemin çözü-müne iliflkin bilginin topland›¤› basama¤a ad verilir?
a. Karfl›laflt›rma b. ‹lgilenme c. Fark›nda olma d. Uygulama e. Deneme
3. I. Gereksinim aflamas›
II. De¤iflimin sa¤lanmas› aflamas›
III. Planlama öncesi aflamas›
IV. ‹zleme aflamas›
Yukar›dakilerden hangileri gereksinime dayal› uyum modelinin aflamalar› aras›nda yer almaktad›r?
a. I-II b. I-III c. II-IV d. II-III e. III-IV
4. Afla¤›dakilerden hangisi dönüfltürücü ö¤renmenin özelliklerinden biri de¤ildir?
a. Yetiflkinlerin deneyimlerinden etkilenmektedir b. Bireylerin ö¤renmelerinde elefltirel bak›fl
önem-lidir
c. ‹flbirli¤ine dayal› çal›flmalar› desteklemektedir d. Bireylerin yeni roller ve eylemleri keflfetmeleri
gereklidir
e. Özgüven kazan›lan durum yaflant› ile bütünlefl-tirilmektedir
5. Afla¤›dakilerden hangisi dönüfltürücü ö¤renme mo-delinde yer alan aflamalardan biridir?
a. ‹kileme düflme b. Beceri c. Al›flkanl›k d. Deneme e. Odaklanma
6. Yetiflkinlere yönelik gerçeklefltirilecek programlar›n örgütsel ve sistematik bir yap›da sunulmas›na destek veren modele ne ad verilmektedir?
a. ‹flbirli¤ine dayal› problem çözme modeli b. Eylem araflt›rmas› modeli
c. Gereksinime dayal› uyum modeli d. Yetiflkin ö¤renme modeli e. Programl› model
7. Afla¤›dakilerden hangisi okul temelli mesleki geli-flim modeli aflamalar›ndan biri de¤ildir?
a. Bireysel mesleki geliflim plan›n haz›rlanmas›
b. Mesleki geliflim plan› verilerinin analiz edilmesi c. Mesleki geliflim plan›n›n de¤erlendirilmesi d. Mesleki geliflim planlan›n uygulanmas› ve
izlen-mesi
e. Okul temelli mesleki geliflim plan›n›n haz›rlamas›
8. I. ‹flbirli¤ine dayal›
II. Okul genelinde III. Bireysel IV. Çevresel
Yukardakilerden hangisi ya da hangileri eylem araflt›r-mas› modeli türlerinden biri de¤ildir?
a. I-II b. Yaln›z IV c. Yaln›z II d. III-IV e. I-III
9.Eylem araflt›rmas› modelinin temel amac› afla¤›daki-lerden hangisidir?
a. Daha çok ö¤renci sorunlar›na odaklanarak uy-gulama gelifltirmeye yönelik veri toplamak.
b. S›n›f, ö¤retim program› ya da tüm okuldaki mev-cut çal›flma durumun de¤iflimini veya geliflimini sa¤lamak.
c. Yeni ö¤retim ilke yöntem ve teknikleri ile ö¤-renme stratejilerini kazand›rmak.
d. Problemlere somut çözümler üretmek amac›yla bilimsel yöntemden yararlanarak uygulamalar gelifltirmek.
e. Ö¤rencilerle görüflme tekni¤i ile veri toplayarak tümevar›msal çözümlemeler yaparak e¤itimin çeflitli sorunlar›na uygulamaya yönelik çözümler üretmek.
10. Bir dersin veya bir sununun incelenmesi gibi bir konuda iki ö¤retmenden oluflan bir tak›mda, ö¤retmen-lerden birinin gözlemci di¤erinin ise gözlenen konum-da oldu¤u mesleki geliflim modeline ne ad verilir?
a. ‹flbirli¤ine dayal› problem çözme modeli b. Eylem araflt›rmas› modeli
c. Gereksinime dayal› uyum modeli
d. Ö¤retmenli¤in gözlem ve de¤erlendirilmesi mo-deli
e. Okul temelli mesleki geliflim modeli
“Hizmet ‹çi E¤itimde Yeni Yaklafl›mlar Yrd.Doç.Dr. Ahmet SABAN (*)
G‹R‹fi
Günümüz ö¤retmenlerinin e¤itim sistemindeki giderek de¤iflen görev, rol ve sorumluluklar›n› daha iyi kavra-mas› ve yerine getirmesi için hizmet-öncesi e¤itim ge-rekli, fakat asla yeterli de¤ildir. Ö¤retmenlerin kendi alanlar›nda daima daha güçlü, gayretli ve geliflme sa¤la-yan kifliler olarak görev yapabilmeleri için onlar›n hiz-met içi e¤itimle de desteklenmelerine ihtiyaç vard›r. Öy-le ki, ö¤retmen adaylar›n›n hayat-boyu e¤itime muhtaç oldu¤u ve bu e¤itimin onlar›n ö¤retmenlik mesle¤i sü-resince sürüp gitmesi gerekti¤i bilinci ile yetifltirilmeleri gerekmektedir. Fakat, etkili ve verimli hizmet içi e¤itim belirli zamanlarda bir araya toplanan belirli say›daki bir ö¤retmen grubuna belirli uzmanlar taraf›ndan belirli bil-gilerin aktar›lmas› ile s›n›rl› tutulamaz. Bu konuda yeni yöntemlere ihtiyaç vard›r. Bu çal›flman›n amac›, ö¤ret-menlerin hizmet içi e¤itimini gerekli k›lan bafll›ca ne-denleri incelemek ve okul-merkezli hizmet içi e¤itim modellerinin baz›lar›n› tart›flarak ö¤retmenlerin meslekî etkinliklerinin artt›r›lmas›na katk›da bulunmakt›r.
H‹ZMET ‹Ç‹ E⁄‹T‹ME DUYULAN GEREKS‹N‹M Ö¤retmenlerin hizmet içi e¤itime olan gereksinimlerini bafll›ca üç yaklafl›mla aç›klamak mümkündür: (I) pro-fesyonel ö¤retmen yaklafl›m›, (II) de¤iflimsel yaklafl›m, ve (III) geliflimsel yaklafl›m.
I. PROFESYONEL Ö⁄RETMEN YAKLAfiIMI
Ö¤retmenler topluma faydal› olacak ve ayn› zamanda topluma yön verecek bireyleri yetifltirmek görevini üst-lenen e¤itim sistemimizin en önemli üyeleridir. Ö¤ret-menler bu son derece önemli görevi topluma bilinçli, yarat›c›, sorumlu ve ayn› zamanda beden, zihin, ahlâk ve duygu bak›m›ndan dengeli yeni nesiller yetifltirmek-le yerine getirir. Bu durum ise onlar›n ancak bir profes-yonel ö¤retmen kimli¤i kazanmalar› ile mümkündür.
Bu ba¤lamdaki profesyonellik, ö¤retmenlerin hizmet-öncesi e¤itim ve hizmet içi e¤itim süreçlerinin bütün-leflmesi ile gerçekleflir.
Nitekim, Garmston’a göre, profesyonel bir ö¤retmen kimli¤ine sahip olman›n niteliklerini flöylece özetlemek mümkündür:
(1) Güçlü bir alan bilgisine sahip olmak;
Yaflam›n ‹çinden
“
(2) Zengin bir ö¤retim yöntemleri repertuar›na sahip olmak ve böylece hangi ö¤retim metodunun hangi konular›n ifllenmesinde daha etkili olaca¤›na karar vermek;
(3) Çocuk geliflimi ve ö¤renme teorileri hakk›nda bilgi ve anlay›fl sahibi olmak ve dolay›s›yla s›n›ftaki ö¤rencile-rin ö¤renme tipleri konusunda duyarl› davranmak;
(4) Kendisinin zay›f ve kuvvetli oldu¤u noktalar, norm-lar ve de¤er yarg›norm-lar› konusunda iyi bir anlay›fla sa-hip olmak;
(5) Okuldaki meslektafllar› ile sa¤l›kl› bir iletiflim ve et-kileflimde bulunmak. (1)
Aç›kça görülece¤i üzere, bu gibi niteliklerin gelifltiril-mesi ve ö¤retmenlik mesle¤i süresince korunmas› sa-dece hizmet-öncesi e¤itim ile mümkün olamaz.
II. DE⁄‹fi‹MSEL YAKLAfiIM
Hizmet içi e¤itimde de¤iflimsel yaklafl›m çeflitli alanlar-da meyalanlar-dana gelen de¤iflme ve geliflmeleri esas al›r. Bu ba¤lamda, Küçükahmet’e göre, ö¤retmenlerin hizmet içi e¤itimden geçirilmesini gerekli k›lan bafll›ca neden-leri befl madde alt›nda toplamak mümkündür:(2) 1. Bilimdeki de¤iflmeler (örne¤in, çocuk geliflimine
iliflkin yeni araflt›rmalar) sonucunda ö¤retmenlerin hizmet-öncesi e¤itimleri s›ras›nda edindi¤i bilgilerin büyük bir bölümü günümüz için güncelli¤ini yitir-mektedir;
2. Toplumsal de¤iflmeler ö¤retmenlerin rollerine ye-ni boyutlar kazand›rmaktad›r (meselâ, her iki ebe-veynin de çal›flt›¤› veya ebeveynleri boflanm›fl aile-lerden gelen çocuklar›n e¤itimi gibi);
3. Okul sistemlerindeki de¤iflmeler ö¤retmenlere yeni becerilerin kazand›r›lmas›n› gerekli k›lmaktad›r (örne¤in, ö¤retmenlerin okulu ilgilendiren kararla-r›n al›nmas›na kat›l›m› için onlakararla-r›n grup dinami¤i konusunda e¤itilmeleri gerekir);
4. Ö¤retmenlerin kendi ilgi alanlar›ndaki de¤ifl-meler(örne¤in, özel e¤itime muhtaç veya üstün zekâl› çocuklar›n ö¤retimi için) onlar›n farkl› bilgi ve beceriler ile donat›lmas›n› gerekli k›lar;
5. Ö¤retim yöntemleri ve teknolojisi alan›ndaki yeni geliflmelerin (örne¤in, bilgisayar›n) s›n›fa transferi için ö¤retmenlere bu transferi baflar› ile ya-pabilecek bilgi ve becerilerin kazand›r›lmas›na ihti-yaç vard›r.
Bütün bu say›lan nedenler ›fl›¤›nda, ö¤retmen-lerin hizmet-öncesi e¤itimleri ile uzun süre ba-flar›l› ve etkili olmalar› beklenemez. Bundan dolay› da, ö¤retmenlerin hizmet-öncesi lerinden do¤an eksikliklerin hizmet içi e¤itim-le karfl›lanmas› yoluna baflvurulmas› gerekir.
III. GEL‹fi‹MSEL YAKLAfiIM
Hizmet içi e¤itimde geliflimsel yaklafl›m ö¤retmenlik mesle¤ini evreler hâlinde inceler. Buna göre, ö¤retmen-ler meslekî hayatlar›nda çeflitli evreö¤retmen-lerden geçerö¤retmen-ler ve her bir evrede de farkl› ilgi ve ihtiyaçlara sahiptirler. Ya-ni, bir birey ö¤retmenlik hayat›na bafllad›¤› andan itiba-ren onun ilgisi, merak› ve endifleleri belirli zamanlarda belirli noktalarda yo¤unlafl›r ve bu gibi yo¤unlaflmalar da farkl› hizmet içi e¤itim modellerinin uygulanmas›n›
gerekli k›lar. Geliflimsel yaklafl›m›n öncülerinden Ful-ler’e göre, ö¤retmenlik mesle¤ini bafll›ca üç evrede in-celemek mümkündür:
(1) ben-merkezli evre, (2) görev-merkezli evre ve (3) ö¤renci-merkezli evre.(3)
1. Ben-Merkezli Evre.Ben-merkezli evre ö¤retmenlik mesle¤inin ilk evresidir ve yaklafl›k olarak bir y›l kadar sürer. Bu evrenin odak noktas›n› ö¤retmenin kendisi oluflturur. Bu evredeki bir ö¤retmen tecrübesizdir ve gün be gün meslekte kalabilme mücadelesi içindedir;
ö¤retmenin kendine güveni azd›r ve bu nedenle de s›-n›f›nda alternatif ö¤retim modellerini denemekten çeki-nir. Buna ek olarak, bu evredeki bir ö¤retmen s›n›f yö-netimi konusunda tecrübesizdir ve bu nedenle de s›n›-f›nda kontrolü ve disiplini sa¤lama mücadelesi verir.
Ben-merkezli evredeki bir ö¤retmen kendisine flu gibi sorular› sürekli olarak yöneltir: Acaba ö¤retmenlik bana göre bir meslek mi? Ö¤retmenlik mesle¤ini her gün nas›l yapabilece¤im? S›n›f›mdaki gürültü-den dolay› acaba okul müdürü ve okuldaki di¤er ö¤retmenler hakk›mda ne düflünecek? K›sacas›, bu evredeki bir ö¤retmen, ö¤retmenlik mesle¤ini baflar› ile sürdürüp sürdüremeyece¤i endiflesini dai-ma tafl›r ve bu nedenle de sürekli olarak yo¤un bir stres alt›ndad›r.
Böyle bir ö¤retmenin deste¤e, okul ve e¤itim sistemi hakk›nda bilgiye ve en önemlisi de alan› ile ilgili kay-naklara ihtiyac› vard›r. Kendisine bu gibi yard›mlar› sa¤-layabilecek bir mekanizma okul içinde yerini almal›d›r.
2. Görev-Merkezli Evre. Görev-merkezli evre ö¤ret-menlik mesle¤inin ilk y›l›ndan sonraki iki ile dört y›l aras›ndaki süreyi içerir. Bu evrenin odak noktas›n› ö¤-retmenin ö¤reticilik görevi oluflturur. Bu evredeki bir ö¤retmen iyi bir ö¤retici olabilme kayg›s› içindedir; bu nedenle, ö¤retmen yeni bir ö¤renme süreci içerisine gi-rer ve alan› ile ilgili s›n›f›nda yeni ö¤retim yöntemlerini, materyallerini ve araç-gereçlerini kullanmaya bafllar.
Görev-merkezli evrede olan bir ö¤retmen kendisine flu gibi sorular› sürekli olarak yöneltir: Acaba baflka s›n›f-larda e¤itim ve ö¤retim nas›l olmaktad›r? Ö¤retim konusunda alan›mdaki yeni materyalleri,
teknik-leri ve fikirteknik-leri nas›l elde edebilirim? Ö¤retmenlik görevimi en iyi yerine getirmemde bana en iyi kim yard›m edebilir? K›sacas›, bu evredeki bir ö¤retmenin kendi okulundaki meslektafllar› ile karfl›l›kl› etkileflime, bilgi al›flverifline ve ö¤retmenlik deneyimlerini paylafl-maya ihtiyac› vard›r. Kendisine bu gibi f›rsatlar› sa¤la-yacak mekanizmalar›n okul sistemi içinde yerini almas›
gerekir.
3. Ö¤renci-Merkezli Evre.Ö¤renci-merkezli evre ö¤-retmenlik mesle¤inin son dönemidir. Bu evrenin odak noktas›n› ise ö¤renciler oluflturur. Bu evredeki bir ö¤ret-men art›k daha tecrübeli hale gelmifl ve kendine güveni-ni tam olarak kazanm›flt›r; bu nedenle de, ö¤retmen s›n›-f›nda yeni ö¤retim yöntemlerini denemekten ve risk al-maktan çekinmez. Bu evredeki bir ö¤retmen düflüncele-rinde, ö¤retimle ilgili tasar›mlar›nda ve s›n›f-içi faaliyetle-rinde daha çok ö¤renci merkezlidir; o art›k s›n›f›ndaki her bir ö¤rencinin zihinsel, duyuflsal ve sosyal ihtiyaçla-r›n› en iyi karfl›layabilmek için çaba sarf eder.
Ö¤renci-merkezli evrede olan bir ö¤retmen kendisine flu gibi sorular› sürekli olarak yöneltir: S›n›f›mdaki her bir ö¤renciye nas›l yard›m edebilirim ki onun için ö¤renmek mümkün, kolay ve çabuk olsun? S›n›-f›mdaki her bir ö¤renciye nas›l yard›m edebilirim ki onun için hayat-boyu ö¤renmek önemli ve vaz-geçilmez olsun? S›n›f›mdaki özel ö¤retime muhtaç ve üstün zekâl› ö¤rencilere nas›l yard›m edebili-rim ki, bu çocuklar ö¤renmelerini okul d›fl›nda da baflar› ile sürdürebilsin?K›sacas›, bu evredeki bir ö¤-retmen tecrübelidir ve kendi ö¤retim tecrübelerinden baflkalar›n›n da yaralanmas›n› ister. Kendisine bu f›rsa-t› tan›yacak mekanizmalar›n okul yap›s› içinde yerini almas› gerekir.
...”
Kaynak: http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/145/saban.
htm
1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ö¤retmenlikte Mesleki Geliflim Modelleri” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yetiflkin Ö¤renme Modeli”
bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Gereksinime Dayal› Uyum Modeli” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Gereksinime Dayal› Uyum Modeli” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.