Mesleki geliflim programlar›n›n amaçlar›ndan biri de, ö¤retmenlerin edindikleri bil-gi ve becerileriyle de¤iflen ve geliflen ö¤retmen tutum ve davran›fllar›yla, s›n›f uy-gulamalar›nda ve ö¤renci ö¤renmesinde geliflim ve de¤iflim sa¤lanmas›d›r. Bu amaca ba¤l› olarak, mesleki geliflimi de¤erlendirme çal›flmalar›ndan biri de ö¤ren-cilerin ö¤renmelerinin de¤erlendirilmesidir. Bu de¤erlendirme çal›flmas›n›n amac›, ö¤retmenlerin mesleki geliflim de¤iflen ve geliflen beceri, tutum ve davran›fllar›n›n ö¤renci ö¤renmeleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesidir.
Bu de¤erlendirme çal›flmas› da ö¤retmenlerin yeni bilgi ve becerileri kullanma-lar›n›n de¤erlendirilmesi gibi süreç de¤erlendirme aflamas›nda gerçeklefltirilen uzun süreli bir de¤erlendirme çal›flmas›d›r. Bu de¤erlendirme çal›flmas› sonucun-da elde edilen de¤erlendirme sonuçlar›, ö¤rencilerin gereksinim duydu¤u ö¤ren-me alan›ndaki gelifliö¤ren-me yönelik ö¤ren-mesleki geliflim programlar›n›n gerçeklefltirilö¤ren-mesin- gerçeklefltirilmesin-de yol gösterici niteliktedir.
Örne¤in, bir okulöncesi kurumunda, “ö¤rencilerin ayakkab›lar›n› giyme-ç›kar-ma-yerlefltirme” sorununun bir ö¤retim hedefi olarak belirlendi¤ini ve ö¤retmenle-rin, bu beceriyi ö¤rencilere kazand›rmaya yönelik bir mesleki geliflim program›na kat›ld›klar›n› düflünelim. Bu mesleki geliflim program›n›n ö¤rencilerin ö¤renmesi
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ ö¤retmenlerin yeni bilgi ve becerileri kullan›m
aç›s›ndan de¤erlendirilmesi için, mesleki geliflim program›n›n bitiminden belirli bir süre sonra, ö¤rencilerin ayakkab›lar›n› giyme-ç›karma-yerlefltirme becerisini edin-me durumlar›n›n de¤erlendiriledin-mesi gerekedin-mektedir. Bu de¤erlendiredin-me çal›flmas›
için genel olarak afla¤›da belirtilen sorulara yan›t aranmaya çal›fl›l›r. Bu mesleki ge-liflim program› sonunda;
• ö¤retmenin s›n›f içinde gerçeklefltirdi¤i etkinliklerin ö¤rencilerin üzerindeki etkisi nedir?
• ö¤rencilerin performanslar›n› ve baflar›lar›n› etkiledi mi?
• ö¤rencilerin biliflsel ve duyuflsal geliflimleri üzerinde olumlu etkisi oldu mu?
• ö¤rencilerin ö¤retme sürecin etkin kat›l›m›n› sa¤lad› m›?
Ö¤rencilerin ö¤renmelerinin de¤erlendirmesinde öncelikle ö¤renci grubunun yafl› ve düzeyi göz önüne al›nmal›d›r. Bir okulöncesi dönem ö¤rencisi ile ilkö¤re-tim ve orta ö¤reilkö¤re-tim ö¤rencilerinin ö¤renmelerinin de¤erlendirmesinin ayn› flekilde yap›lmas› mümkün de¤ildir. Örne¤in okulöncesi dönem ya da ilkö¤retim birinci kademedeki ö¤rencilerinin ö¤renmelerinin de¤erlendirilmesinde, ö¤rencilerin ö¤-renme-ö¤retme ortam›nda gerçeklefltirilen etkinliklerde gösterdikleri performans-lar›n gözlemlenmesi daha uygun olacakt›r. Ancak, ilkö¤retimin daha üst kademe-lerinde ve ortaö¤retimde ö¤rencilerin ö¤renmelerini belirlemek için, sözlü ya da yaz›l› s›navlar uygulanarak, bunlar›n sonuçlar› de¤erlendirilebilir.
Mesleki geliflim programlar›n›n de¤erlendirilmesinde ö¤renci ö¤renmelerinin belirlenmesi için, ö¤rencilere iliflkin okul kay›tlar›ndaki bilgiler ile ö¤rencilerle il-gili ö¤retmenlerle ya da ö¤renci velileriyle görüflmeler de gerçeklefltirilebilir. Bu-nunla birlikte, alternatif de¤erlendirme yöntemlerinden geliflim dosyas› uyguls› ve de¤erlendirme sonuçlar› da ö¤rencilerin ö¤renmelerini de¤erlendirmek ama-c›yla kullan›labilir. Örne¤in, ö¤retmenlerin “ö¤renme-ö¤retme sürecinde geliflim dosyas› uygulamas› ve de¤erlendirmesi” konusunda bir mesleki geliflim program›-na kat›ld›klar›n› düflünelim. Bu mesleki geliflim program› sonunda, ö¤retmenlerin ö¤rencilerin ö¤renmelerini ve baflar›lar›n› art›rmak için ö¤renme-ö¤retme sürecin-de geliflim dosyas› uygulamas›ndan yararlanmalar› beklenmektedir. Bu geliflim dosyas› uygulamas›n›n ö¤renci ö¤renmesi üzerindeki etkilerini belirlemek için, ö¤-rencilerin geliflim dosyalar› incelenerek, gösterdikleri geliflim ve sergiledikleri per-formanslar de¤erlendirilebilir. Böylece, ö¤retmenlerin kat›ld›klar› bu mesleki geli-flim program›n›n, ö¤renci ö¤renmelerine katk›s› de¤erlendirilebilir.
De¤erlendirmenin en önemli yarar› içeri¤in belirlenmesine yard›mc› olmas›d›r.
Yukar›da say›lan befl aflamada de¤erlendirme yap›ld›¤›nda mesleki geliflimin
içeri-¤i ortaya konulur. Böylelikle uygulanan mesleki geliflim etkinliiçeri-¤inin güçlü ve zay›f yönleri belirlenir.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflim programlar›n› tür-lerine göre s›n›fland›rabilecek
• Ö¤retmenlikte mesleki geliflim programlar›na ilifl-kin farkl› s›n›fland›rmalar yap›lmaktad›r. Bu s›n›f-land›rmalara göre ö¤retmenlikte mesleki geliflim programlar› iki farkl› flekilde s›n›fland›r›lm›flt›r:
- K›deme göre mesleki geliflim programlar›
- ‹çerik türüne göre mesleki geliflim programlar›
Ö¤retmenlikte k›deme göre mesleki geliflim prog-ramlar› aras›ndaki fark› kavrayabilecek
• Hizmetöncesi e¤itim program›, ö¤retmen adayla-r›n›n meslekte karfl›laflabilecekleri özellikle ö¤re-timsel ve yönetsel alanlara dayal› sorunlarla ilgi-li hizmetöncesi dönemde edindikleri bilgileri kapsayan bir mesleki geliflim program›d›r.
• Aday ö¤retmenlik e¤itimi program›, ilk çal›flma y›l› ya da göreve bafllama e¤itimi olarak da ifade edilmektedir. Bu mesleki geliflim program›, ö¤-retmenlerin göreve bafllad›klar› ilk çal›flma y›l›n-da gerçeklefltirilen mesleki geliflim program›d›r.
• Erken mesleki geliflim program›, aday ö¤retmen-lik süreci sonras›nda asli memurluk sürecine bafl-layan yeni ö¤retmenlerin yetenek ve verimlilik-lerini gelifltirme ve üst görev kadrolar›na haz›rla-ma program›d›r. Bu program, mesleki geliflimin ikinci aflamas› olup, ö¤retmenlerin ikinci ve üçüncü çal›flma y›llar›n› kapsayan mesleki geli-flim programlar›d›r.
• Sürekli mesleki geliflim program›; aday ö¤ret-menlik e¤itimi ve erken mesleki geliflim prog-ramlar› sonras›nda ö¤retmenlik mesle¤i süreci içerisinde belirlenen gereksinimler do¤rultusun-da herhangi bir mesleki geliflim alan›ndo¤rultusun-da gerçek-lefltirilen mesleki geliflim program›d›r. Bu mesle-ki geliflim programlar›, ö¤retmenlik mesle¤inde ilk üç y›l›n› tamamlam›fl olan ö¤retmenlere yöne-lik olarak gerçeklefltirilir.
‹çerik türüne göre mesleki geliflim programlar›n›
s›ralayabilecek
• ‹çeriklerine göre ö¤retmenlikte mesleki geliflim programlar›, ö¤retmenlerin geliflime gereksinim duyduklar› konu alanlar›na göre gerçeklefltirilen mesleki geliflim programlar›d›r.
• Ö¤retmenlikte mesleki geliflim programlar› içerik türüne göre çok amaçl› mesleki geliflim program-lar›, arac› mesleki geliflim programprogram-lar›, özel du-rum mesleki geliflim programlar›, kariyere yöne-lik mesleki geliflim programlar› olmak üzere 4 grupta toplanmaktad›r.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflime yönelik her bir et-kinlik türünü aç›klayabilecek
• Ö¤retmenlikte mesleki geliflim programlar›nda kullan›labilecek etkinlik türlerini 4 gruba ay›r-mak mümkündür. Bu etkinlik türleri; konferans ve seminer etkinli¤i, çal›fltay etkinli¤i, dan›flman-l›k etkinli¤i ve çevrimiçi etkinliklerdir.
• Konferans ve seminer fleklindeki mesleki geliflim etkinliklerinde, konu bellidir ve konuyu aktara-cak bir uzman vard›r. Bu tür mesleki geliflim et-kinliklerinde amaç, ö¤renilmesi gereken konu-nun aktar›lmas›, ö¤retmenlerin belli bir konuda bilgilendirilmesidir. Bu bilgilendirmeye dayal›
olarak, ö¤retmenlerin ö¤rendikleri yeni bilgi ve becerileri s›n›flar›nda kullanmalar› ve yeni mes-leki stratejileri gelifltirmeleri beklenir.
• Mesleki geliflim etkinliklerinden çal›fltay
etkinli-¤i, ö¤retmenlere belirli bir konu alan›nda uygu-lamaya dönük becerilerin kazand›r›lmas› ya da belirli bir sorunun çözümü amac›yla, çal›flma gru-bu oluflturarak ya da ö¤retmenlerin bireysel ça-l›flmalar›n› sa¤layarak gerçeklefltirilen bir etkinlik türüdür. Bu etkinlik türü, genellikle az say›da ka-t›l›mc› ile gerçeklefltirilir.
• Ö¤retmenlikte mesleki geliflim etkinlik türlerin-den dan›flmanl›k, yeni ya da türlerin-deneyimsiz ö¤ret-menin deneyimli bir e¤iticiyle iflbirli¤inin sa¤lan-mas›yla s›n›f içindeki ö¤retimin iyilefltirilmesi için birlikte çal›flmalar›n›n sa¤lanmas› süreci olarak tan›mlanmaktad›r. Dan›flmanl›k etkinli¤i, özellik-le ö¤retmenlik mesözellik-le¤ine yeni bafllayan aday ö¤-retmenlerin mesleki kimlik oluflturmalar›nda, uyum sa¤lama, mesleki beklentiler ve s›n›f per-formans› konular›nda karfl›laflabilecekleri sorun-lar›n üstesinden gelmelerinde oldukça etkili bir mesleki geliflim etkinli¤idir.
• Ö¤retmenlerin mesleki geliflimleri için çevrimiçi etkinlikler, ö¤retmenlerin internetin sundu¤u bil-giye ulaflma ve iletiflim kurma olanaklar›ndan ya-rarlanarak, zaman ve yerden ba¤›ms›z olarak
Özet
N
A M A Ç1N
A M A Ç2N
A M A Ç3N
A M A Ç4mesleki geliflimlerini sa¤layan etkinliklerdir. Bu mesleki geliflim etkinli¤inde, internetin sundu¤u forum ve e-posta gibi iletiflim hizmetleriyle, ö¤-retmenlerin bilgi ve düflüncelerini birbirleriyle ve etkinlik sorumlusuyla paylaflmalar› sa¤lanarak, etkileflim sa¤lanabilir.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimi de¤erlendirmenin amac›n› kavrayabilecek
• Ö¤retmenlikte mesleki geliflimi de¤erlendirme-nin amaçlar›n› flu flekilde s›ralamak mümkündür:
- Mesleki geliflim program›n›n planlanmas›nda belirlenen amaçlara ulafl›lma durumuna ilifl-kin bilgi elde etmek
- Mesleki geliflim program›na kat›lan ö¤retmen-lerin sonraki ö¤renme ve geliflim gereksinim-lerinin belirlenmesi
- Okulun e¤itim kurumu olarak gereksinimle-rinin ve mesleki geliflimden sa¤lad›¤› fayda-n›n belirlenmesi
- Mesleki geliflim programlar›n›n uygulama ön-cesi hata ve eksikliklerinin düzeltilmesi - Mesleki geliflimin ö¤renci ö¤renmesi
üzerin-deki etkisinin belirlenmesi
- Mesleki geliflim programlar›n›n uygulanmas›-na ve gelifltirilmesine iliflkin kararlar al›nmas›
- Mesleki geliflime yönelik politikalar›n ve stan-dartlar›n oluflturulmas›
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimi de¤erlendirme aflamalar›nda yap›lan ifllemleri aflamal› olarak s›ralayabilecek
• Ö¤retmenlikte mesleki geliflimi de¤erlendirme aflamalar›:
1. Planlamay› de¤erlendirme 2. Süreci de¤erlendirme 3. Sonucu de¤erlendirme
• Planlamay› de¤erlendirme, mesleki geliflimde planlamay› de¤erlendirme, mesleki geliflim prog-ram› bafllamadan önce yap›lan de¤erlendirme-dir. Di¤er de¤erlendirme süreçleri için temel olufl-turan bu de¤erlendirme aflamas›, mesleki geliflim programlar›n›n planlamas› aflamas›nda gerçek-lefltirilen de¤erlendirmedir.
• Süreci de¤erlendirme, süreci de¤erlendirme, mesleki geliflim programlar›n›n uygulanmaya bafllamas›yla birlikte bafllayan de¤erlendirme afla-mas›d›r. Biçimlendirici de¤erlendirme olarak da ifade edilen bu de¤erlendirme aflamas›, mesleki
geliflim programlar›n›n uygulama süreci içerisin-de güçlü ve zay›f yönlerinin belirlenerek, uygu-lamaya dönük iyilefltirmelerin yap›lmas›n› kapsa-maktad›r.
• Sonucu De¤erlendirme, mesleki geliflimi de¤er-lendirme aflamalar›ndan sonucu de¤erde¤er-lendirme, mesleki geliflim etkinli¤i tamamland›ktan sonra bafllayan bir de¤erlendirme aflamas›d›r. Bu
de-¤erlendirme aflamas›nda, mesleki geliflim
etkinli-¤ine kat›lan ö¤retmenlerin, bu programdan ya-rarlanma durumlar›n›, di¤er bir ifadeyle mesleki geliflim etkinli¤inin ö¤retmenlerin mesleki geli-flim gereksinimlerini karfl›lama derecesini ve mes-leki geliflim etkinli¤inin etkilili¤ini belirlemek amaçlanmaktad›r.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimi de¤erlendirmek için yap›labilecek çal›flmalar› aç›klayabilecek Mesleki geliflim programlar›n›n de¤erlendirilme çal›flmalar›, befl düzeyde yer alabilir:
• Ö¤retmenlerin dönütleri ile gerçeklefltirilen
de-¤erlendirmede, mesleki geliflim program›n›n içe-ri¤i, süreci ve ortam›na iliflkin de¤erlendirme so-nuçlar›na ulafl›labilir.
• Ö¤retmenlerin ö¤renmeleri, mesleki geliflim programlar›n›n ö¤retmen ö¤renmeleri aç›s›ndan de¤erlendirilmesi, etkinli¤e kat›lan ö¤retmenle-rin program sürecinde ve sonunda edindikleri bilgi ve becerilerin belirlenmesidir.
• Örgütsel destek ve de¤iflim, mesleki geliflim prog-ram›n›n örgütsel aç›dan de¤erlendirilmesinde ör-gütsel destek, liderlik, vizyon, olumlu örgüt ikli-mi gibi unsurlar önem kazanmaktad›r. Di¤er bir ifadeyle, bu aflamada mesleki geliflimin amaçla-r›ndan bir olan de¤iflen ö¤retmen davran›fllar›n›n okul geliflimine ve de¤iflimine olan katk›s› belir-lenmeye çal›fl›lmaktad›r.
• Ö¤retmenlerin yeni bilgi ve becerileri kullan›m-lar›, gereksinim belirleme çal›flmalar› do¤rultu-sunda bir mesleki geliflim program› gelifltirilir.
Mesleki geliflim program› sonunda ö¤retmenle-rin edindikleri yeni bilgi ve becerileri alansal, e¤itsel ve bireysel yeterlilik alanlar›na aktararak, ö¤renme-ö¤retme ortamlar›nda uygulamaya ge-çirmeleri amaçlanmaktad›r.
• Ö¤rencilerin ö¤renmeleri, mesleki geliflimi
de-¤erlendirme çal›flmalar›ndan biri de ö¤rencilerin ö¤renmelerinin de¤erlendirilmesidir.
N
A M A Ç5N
A M A Ç6N
A M A Ç71. Afla¤›dakilerden hangisi içerik türlerine göre s›n›f-land›r›lm›fl mesleki geliflim programlar›ndan biridir?
a. Kariyere yönelik mesleki geliflim program›
b. Hizmet öncesi e¤itim program›
c. Sürekli mesleki geliflim program›
d. Aday ö¤retmen e¤itim program›
e. Erken mesleki geliflim program›
2. Afla¤›dakilerden hangisi hizmet öncesi e¤itimde dan›fl-manlar›n dikkat etmesi gereken konulardan biri de¤ildir?
a. Ö¤retmen aday›na rehberlik etmek
b. Ö¤retmen aday›n›n sorunlar›n› sab›rla dinlemek c. Ö¤retmen aday›n›n ç›kan onurunu zedelemek d. Ö¤retmen aday›na model olmak
e. Ö¤retmen aday›n›n kendini ifade etmesini sa¤-lamak
3. Hizmetöncesi e¤itim süreci sonunda göreve yeni bafllayan ilk y›l›mdaki ö¤retmene ne ad verilir?
a. K›demli ö¤retmen b. Baflö¤retmen c. Uzman ö¤retmen d. Aday ö¤retmen e. Asaletli ö¤retmen 4. I. Temel e¤itim
II. Uygulama e¤itimi III. Haz›rlay›c› e¤itim
Yukarda verilen aday ö¤retmenlik e¤itimi program›n›n aflamalar› hangisinde do¤ru s›ralanm›flt›r?
a. I-II-III b. I-III-II c. II-I-III d. III-I-II e. II-III-I
5. Afla¤›dakilerden hangisi sürekli mesleki geliflim programlar›n›n ifllevleri aras›nda yer almaz?
a. Ö¤retmenlerin konu alanlar›na iliflkin bilgilerini geniflletmek ve güncellemek
b. Ö¤retmenlerin e¤itim alan›ndaki de¤iflimlere uyumlar›n› sa¤lamak
c. Ö¤retmenlerin süreç içerisinde performanslar›n›
gelifltirerek ö¤renci kazan›mlar›n› art›rmak d. Ö¤retmenin ö¤retmenlik mesle¤ine yönelik
ko-num ve profilini geniflletmek
e. Ö¤retmenlerin, ö¤rencilerinin sosyal sorunlar›-na çözüm üretmelerine yard›mc› olmak
6. Aday ö¤retmenlik süreci sonras›nda asli memurluk sürecine bafllayan yeni ö¤retmenlerin yetenek ve ve-rimliliklerini gelifltirme ve üst görev kadrolar›na haz›rla-ma programlar›na ne ad verilmektedir?
a. Aday ö¤retmenlik programlar›
b. Hizmetöncesi mesleki gelifllim programlar›
c. Uygulamaya dönük mesleki geliflim programlar›
d. Sürekli mesleki geliflim programlar›
e. Erken mesleki geliflimi programlar›
7. Afla¤›dakilerden hangisi ö¤retmenlikte mesleki geli-flime yönelik etkinliklerden biridir?
a. Seminer etkinli¤i b. Ders etkinli¤i c. Görev etkinli¤i d. Toplant› etkinli¤i e. De¤erlendirme etkinli¤i
8. Afla¤›dakilerden hangisi ö¤retmenlikte mesleki geli-flimi de¤erlendirme amaçlar›yla ilgili do¤ru bir yarg›d›r?
a. Programa kat›lan ö¤retmenlerin sonraki gereksi-nimlerinin belirlenmesi önemli de¤ildir b. Uygulama öncesi hata ve eksiklerin
düzeltilme-si önemli de¤ildir
c. Okulun olanaklar› önemli de¤ildir
d. Hedeflenen amaçlara ulaflmak önemli de¤ildir e. Mesleki geliflime yönelik politikalar›n
belirlen-mesi önemli de¤ildir
9. Mesleki geliflim programlar›n›n zaman içersinideki güçlü ve zay›f yönlerini belirlemek amac›yla yap›lan de¤erlendirmeye ne ad verilir?
a. Durumu de¤erlendirme b. Süreci de¤erlendirme c. Planlamay› de¤erlendirme d. Sonucu de¤erlendirme e. Amac› de¤erlendirme
10.Afla¤›dakilerden hangisi Ö¤retmenlikte mesleki ge-liflimi de¤erlendirme düzeyleri aras›nda yer almaz?
a. Ö¤retmenlerin dönütleri b. Ö¤retmenlerin ö¤renmeleri c. Örgütsel destek ve de¤iflim d. Ö¤rencilerin istekleri
e. Ö¤retmenlerin beceri kullan›mlar›
Kendimizi S›nayal›m
Hizmet ‹çi E¤itim Programlar›n›n De¤erlendirilmesi
Doç.Dr. Halil ‹brahim Yal›n (*)
“Son otuz y›lda önceki 5,000 y›lda üretilenden daha fazla bilgi üretilmifltir. Dünyada her gün yaklafl›k 1,000 kitap yay›nlanmakta, mevcut yaz›l› bilgiler toplam› her sekiz y›lda ikiye katlanmaktad›r.”
Peter Large Mevcut bilgi birikiminin katlanarak artt›¤› günümüzde, bireylerin, bilgi ve teknolojideki geliflmelere ba¤l› ola-rak toplumun kültürel, sosyal ve ekonomik yap›s›nda meydana gelen de¤iflme ve geliflmelere uyum sa¤laya-bilmeleri ancak, yaflam boyu e¤itim görmeleri ile müm-kündür.
Yaflam boyu e¤itimin bir gere¤i olarak hizmetiçi e¤itim, çal›flanlara mesleklerinde daha baflar›l›, üretici ve mut-lu olmas›n› sa¤layacak bilgi, beceri ve tutumlar kazan-d›rmay› amaçlamaktad›r.
Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n merkez ve taflra teflkilatlar›n-da büyük ço¤unlu¤u ö¤retmen olmak üzere 500.000’den fazla personel görev yapmaktad›r. Ülke-mizde her y›l yüz bin dolay›nda bakanl›k personeli hiz-metiçi e¤itimden geçirilmektedir. Bu durum, yürütül-mekte olan hizmetiçi e¤itim faaliyetlerinin en az›ndan nicelik aç›s›ndan yeterli olmad›¤›n› ortaya koymaktad›r.
Hizmetiçi e¤itim, personelin hizmetiçi e¤itim ihtiyaçla-r›n› belirleme, bu ihtiyaçlara uygun programlar gelifltir-me, bu programlar› planlama, uygulama ve de¤erlen-dirme gibi kapsaml› bir çal›flmay› içermektedir. E¤itim programlar›n›n de¤erlendirilmesi iki amaç için yap›l›r:
Program›n etkilili¤ini belirlemek ve program›n daha et-kili hale getirilebilmesine yönelik öneriler gelifltirmek için gerekli verileri elde etmek. Milli E¤itim Bakanl›¤›, Hizmetiçi E¤itim Dairesi Baflkanl›¤› taraf›ndan yürütül-mekte olan hizmetiçi e¤itim etkinliklerinin etkilili¤i ko-nusunda yap›lan araflt›rmalarda, uygulanan hizmetiçi e¤itim programlar›n›n yeterli ve etkili olmad›¤› (1, 2);
hizmetiçi e¤itim etkinliklerinin planlanmas›nda e¤itim ihtiyac› belirleme çal›flmalar›n›n hiç yap›lmad›¤› ya da yap›lan çal›flmalar›n ihtiyaç belirleme sürecinde kullan›-lan bilimsel yöntemlere dayand›r›lmad›¤› tespit edilmifl-tir (3, 4, 5). Ancak, son y›llarda hizmetiçi e¤itim prog-ramlar›n›n etkilili¤i konusunda bir çal›flman›n
yap›lma-m›fl olmas›, bu konuda bir araflt›rma yap›lmas›n› gerek-tirmifltir.
Bu çal›flman›n amac›, Milli E¤itim Bakanl›¤› personeli-nin mesleki bilgi, beceri, tutum ve baflar›s›n› gelifltirmek ya da bir üst göreve haz›rlamak amac›yla Hizmetiçi E¤i-tim Dairesi Baflkanl›¤›’nca düzenlenen hizmetiçi e¤iE¤i-tim programlar›n›n etkilili¤ini belirlemek ve bu konuda ge-lifltirici önerilerde bulunmakt›r.
Bu araflt›rman›n evrenini, M.E.B. Hizmetiçi E¤itim Da-iresi Baflkanl›¤›n›n açt›¤› programlara kat›lan ö¤retmen ve yöneticiler oluflturmaktad›r. M.E.B. Hizmetiçi E¤itim Dairesi Baflkanl›¤›n›n 1997 y›l›nda açt›¤› yaklafl›k 500 program aras›ndan tesadüfi örneklem yoluyla seçilen 15 programa kat›lan toplam 493 personel örnekleme al›nm›flt›r.
Bu çal›flmada, hizmetiçi e¤itim programlar›n›n etkilili¤i-ne yöetkilili¤i-nelik veriler, bir anketle toplanm›flt›r. Ankette, kursiyerlerden kat›ld›klar› program›n ö¤retme-ö¤renme süreci ve organizasyonuna iliflkin görüfllerini isteyen toplam 31 madde yer alm›flt›r. Araflt›rmaya kat›lanlar-dan, her bir maddeyi befl dereceli bir ölçekte (1 = ke-sinlikle hay›r, 2 = çok az, 3 = k›smen, 4 = oldukça ve 5
= kesinlikle evet) de¤erlendirmeleri istenmifltir. Anket-te ayr›ca, kursiyerlerden kat›ld›klar› program›n genel kalitesini verilen befl seçenekten (zay›f, vasat, orta, iyi, çok iyi) birini iflaretleyerek de¤erlendirmeleri; genel olarak program›n üstün ve zay›f yanlar›n› belirtmeleri ve program›n iyilefltirilmesi için varsa önerilerini yaz-malar› istenmifltir.
Bulgular ve Yorumlar ...
Sonuç ve Öneriler
Milli E¤itim Bakanl›¤› personelinin mesleki bilgi, bece-ri, tutum ve baflar›s›n› gelifltirmek ve/veya bir üst göre-ve haz›rlamak amac›yla Hizmetiçi E¤itim Dairesi Bafl-kanl›¤›’nca düzenlenen hizmetiçi e¤itim programlar›n›n etkilili¤ini belirlemek amac›yla yap›lan bu çal›flmada özetle afla¤›daki sonuçlar elde edilmifltir:
Örnekleme al›nan kursiyerlerin yaklafl›k
1. % 40’›, kat›ld›klar› programlar›n amaçlar›, e¤itim ih-tiyaçlar› ve ö¤retim faaliyetleri aras›nda hiç, çok az ya da k›smen tutarl›l›k oldu¤unu;
2. % 67’si, derslerde kullan›lan ö¤retim yöntem ve tek-niklerini program ve konular›n amaçlar›na “olduk-ça” ve “kesinlikle” uygun oldu¤unu;
Yaflam›n ‹çinden
“
3. 60.9’u, konu ve amaçlara yeterince uygun araç ve gereç kullan›lmad›¤›n›; % 47.8’i kendilerine konu-larla ilgili ders materyallerinin hiç, çok az ya da k›s-men sa¤land›¤›n›;
4. % 35’i, kendilerine program öncesinde sahip olduk-lar› ya da program s›ras›nda sahip oldukolduk-lar› bilgi ve tecrübeleri di¤er kursiyerlerle yeterince tart›flma ve paylaflma f›rsat› verilmedi¤ini;
5. 60’›, derslerde kendilerine yeterli düzeyde uygula-ma f›rsat› verildi¤ini;
6. 65’i, ö¤rendikleri bilgi ve becerileri nerede ve nas›l kullanabilecekleri ile var olan ya da olabilecek prob-lemlerin çözümünde nas›l kullanabileceklerine yö-nelik kendilerine yeterli rehberli¤in sa¤land›¤›n›;
7. % 60’›, e¤itim faaliyetlerine karfl› motivasyonlar›n›n yeterince sa¤land›¤›n›;
8. % 40’›, kat›ld›klar› program sürelerinin yeterli olma-d›¤›n›;
9. % 45’i, program bafl›nda programla ilgili girifl yeter-liklerinin kesinlikle ölçülmedi¤i; % 85’i, program s›-ras›nda ve sonunda baflar› durumlar›n›n ölçüldü¤ü-nü ve program sonunda program›n genel de¤erlen-dirmesinin yap›ld›¤›n›;
10. % 70’i programda amaçlanan bilgi ve becerileri ye-terince kazand›klar›n›;
11. % 70’i kat›ld›klar› program›n genel olarak iyi ya da çok iyi kalitede oldu¤unu;
12. % 40’›, programa kat›lan kursiyerlerin bilgi, beceri ve e¤itim ihtiyaçlar› aç›s›ndan hiç, çok az ya da k›s-men benzerlik bulundu¤unu;
13. % 75’i, ö¤retim elemanlar›n›n konular›na yeterli dü-zeyde hakim olduklar› ve ö¤retim elemanlar› ile programa kat›lanlar aras›nda iyi bir iletiflim kurul-du¤unu;
14. % 70’i kat›ld›klar› program›n fiziki flartlar›n›n verilifl zaman›n›n uygun, program›n yap›ld›¤› yerin iyi se-çilmifl ve program yöneticilerinin program›n iflleyifli ile ilgili sorunlar›na karfl› yeterince ilgili oldu¤unu belirtmifllerdir.
Bu araflt›rmada elde edilen bulgulara dayanarak hizme-tiçi e¤itim programlar›n›n planlanmas›, uygulanmas› ve de¤erlendirilmesi ile ilgili olarak afla¤›daki öneriler ge-lifltirilmifltir:
1. Hizmetiçi e¤itim programlar› personelin e¤itim ihti-yaçlar›na uygun olarak planl› ve sistemli olarak ge-lifltirilmelidir.
2. Kursiyerler, e¤itim ihtiyaçlar› ve program amaçlar›-na göre seçilmeli ve etkili bir ö¤renme ve ö¤retme ortam› sa¤layacak flekilde grupland›r›lmal›d›r.
3. Uygulanacak faaliyetler ve kullan›lacak materyaller, kursiyerlerin ö¤retme-ö¤renme sürecine aktif kat›l›-m›n› ve ayn› zamanda anlaml› ve amaçl› ö¤renme-lerini sa¤layacak flekilde tasarlanmal›d›r.
4. Programlar›n uygulanaca¤› yerlerin seçimi basit ma-liyet hesaplar›ndan çok, mama-liyet/etkililik iliflkisine göre yap›lmal›d›r.
5. Her bir hizmetiçi e¤itim program› sistemli olarak de¤erlendirilmeli, de¤erlendirme sürecinde hatas›z ve objektif veriler kullan›lmal›d›r.
6. Ö¤retim elemanlar›n›n görevlendirilmesinde konu alan› uzmanl›klar› yan›nda ö¤retme becerileri de dikkate al›nmal›d›r.
(*) Gazi Üniversitesi Gazi E¤itim Fakültesi Ö¤retim Üyesi.
Kaynak:http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/150/
yalin.htm
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ö¤retmenlikte Mesleki Geliflim Program Türleri” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “K›deme Göre Mesleki Geliflim Programlar›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Aday Ö¤retmenlik E¤itimi Program›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Aday Ö¤retmenlik E¤itimi Program›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sürekli Mesleki Geliflim Program›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Erken Mesleki Geliflim Program›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ö¤retmenlikte Mesleki Geliflim Etkinlik Türleri” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.
8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ö¤retmenlikte Mesleki Geliflimi De¤erlendirme” bölümünü yeniden
8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ö¤retmenlikte Mesleki Geliflimi De¤erlendirme” bölümünü yeniden