Ö¤retmenler, ilk çal›flma y›l› sonras›nda mesleklerinin ilerleyen dönemlerinde, de-neyimlerine ve hizmet y›llar›na ba¤l› olarak baz› sorunlarla karfl› karfl›ya kalabilir-ler. Ö¤retmenlerin karfl›laflt›klar› bu sorunlar, ö¤retmenlerin mesleki geliflime bak›fl aç›lar›n› ve dolay›s›yla mesleki geliflim programlar›na kat›l›mlar›n› da olumsuz yön-de etkileyebilmektedir.
Deneyimli ö¤retmenlerin karfl›laflabilecekleri sorunlar›, 2 ana grupta toplamak mümkündür:
• Mesleki eskimifllik
• Mesleki tükenmifllik Mesleki Eskimifllik
‹çinde yaflad›¤›m›z dönem ileride tan›mland›¤›nda kullan›lacak parametrelerden birisi “de¤iflim” olacakt›r. Yeni teknolojiler ve yöntemler, e¤itimdeki paradigmala-r› de¤ifltirmifl ve de¤ifltirmeye de devam etmektedir. Ayparadigmala-r›ca, ö¤renci profili ve ö¤-rencilerin ö¤renme gereksinimler de sürekli bir de¤iflim içerisindedir. Ö¤retim ise yerini ö¤renmeye devretmifltir. Bu de¤iflimler, ö¤retmenlerin de rollerini etkileye-rek, ö¤renen ö¤retmen olarak de¤ifltirmektedir (Odabafl›, 2000).
E¤itim alan›nda yaflanan de¤iflimlere ba¤l› olarak, ö¤retmenlerin mesleklerinin ilerleyen dönemlerinde karfl›laflabilecekleri sorunlardan biri ise, mesleki eskimifllik sorunudur. Mesleki eskimifllik, biliflsel düzeyde ortaya ç›kan bir sorun olup, ge-liflen çevre koflullar› karfl›s›nda var olan yeterliklerin etkili bir performans› karfl›la-yamamas› olarak tan›mlanmaktad›r (Knight, 1998). Baflka bir deyiflle, mesleki es-kinmifllik, mevcut yeterliklerin güncel gereksinimlere yan›t verememesinden kay-naklanan de¤er kayb›d›r. Bu tan›mda dikkat edilmesi gereken nokta, yeterliklerin gerilemesinden ya da ortadan kalkmas›n›n söz konusu olmad›¤› sadece günün ge-tirdi¤i koflullar›n gerisinde kald›¤›d›r.
Kuflkusuz eskimifllik sadece de¤iflen çevre koflullar› karfl›s›nda ö¤retmen yeter-liklerinin geride kalmas› olarak s›n›rland›r›lamaz. Eskimiflli¤i tetikleyen baz› özel-liklerin de göz önünde bulundurulmas› gereklidir. Eskimiflli¤i tetikleyen ya da güç-lendiren unsurlar› flu flekilde s›ralamak mümkündür (fiekil 7.3):
• Bilgi patlamas›
• Bireysel karakter özellikleri
• Çal›fl›lan alan›n do¤as›
• Örgüt iklimi
Mesleki Eskimifllik: Geliflen çevre koflullar› karfl›s›nda var olan yeterliklerin etkili bir performans›
karfl›layamamas›
Mesleki eskimiflli¤i tetikleyen unsurlar:
• Bilgi patlamas›
• Bireysel karakter özellikleri
• Çal›fl›lan alan›n do¤as›
• Örgüt iklimi
Çal›fl›lan Alan›n Do¤as›
Bireysel Karakter
Özellikleri Bilgi Patlamas›
Örgüt
‹klimi Mesleki
Tükenmifllik fiekil 7.3
Mesleki Eskimiflli¤i Tetikleyen Unsurlar
Sürekli olarak yenilenen bilgi karfl›s›nda, ö¤retmenlerin hizmetöncesi dönemde edindikleri bilgiler de güncelli¤ini yitirebilmektedir. Biliflim teknolojilerinin yayg›n-laflmas›, internet ortam›n›n bilgiye eriflimi kolaylaflt›rmas›, ö¤retmenlerin iflini ko-laylaflt›rd›¤› gibi, cesaretlerini k›rmaya da neden olabilmektedir. Ayr›ca, ö¤retmen-lerin de¤iflen, yenilenen ve artan bilgi karfl›s›nda “nas›l olsa ben bunu ö¤renene kadar yenisi ç›kacak, bafl edemeyece¤im” düflüncesine kap›labilmektedirler (Oda-bafl›, 2000). Ö¤retmenlerin, ders verirken sürekli yenilenen bilgiyle bafl edebilme-leri gerekmektedir.
Baz› ö¤retmenler, ö¤retimini gerçeklefltirdikleri alan›n statik oldu¤u, genel ku-rallar içerdi¤i yan›lg›s›n› tafl›maktad›rlar. Bu yan›lg› ise, zaman içerisinde ö¤ret-menlerin mesleki eskimifllikle karfl› karfl›ya kalmalar›na neden olmaktad›r. Her ala-n›n de¤iflmez kurallar› olmas›na karfl›n, konu alaala-n›n›n ö¤retim yöntem, teknik ve uygulamalar› geliflmekte ve de¤iflmektedir. Bireylerin do¤alar›nda bulunabilecek de¤iflime direnç gösterme, yeniliklere aç›k olmama, olumsuz dünya görüflüne sa-hip olma, kendisi ile ilgili de¤erlendirmelere karfl› afl›r› bir savunma mekanizmas›
gelifltirme gibi bireysel özellikler de mesleki eskimiflli¤i tetikleyen unsurlar aras›n-dad›r (Odabafl›, 2000). Örne¤in, bir okulöncesi ö¤retmenin z›tl›klar, renkler, flekil-ler, yönler ve say›lar gibi ö¤retimini gerçeklefltirdi¤i kavramlar de¤ifliklik gösterme-yecektir. Ancak, bu kavramlar› ö¤retirken kulland›¤› ö¤retim yöntemleri ve etkin-likleri de¤iflik gösterebilir. Ö¤retmenin bu kavramlar›n ö¤retiminde, bilgisayar ya-z›l›mlar›ndan faydalanmas›, daha kal›c› ve etkili bir ö¤renme sa¤layabilir.
Ö¤retmenlerin, mesleki eskimifllik duygular›n› pekifltiren ya da tam tersi yok eden unsurlardan, belki de en önemlisi çal›flt›klar› kurumdur. Sürekli de¤iflime aç›k, yeni teknolojileri ve yay›nlar› takip edip, al›m›na ve kullan›m›na yönelik ça-l›flmalar gerçeklefltiren, mesleki baflar›lar› ödüllendiren e¤itim kurumlar›, ö¤ret-menlerin mesleki eskimifllik duygusu ile bafl etmelerine yard›mc› olur (Odabafl›, 2000).
Ö¤retmenlerin mesleki eskimifllik duygusuyla bafl etmelerine yönelik olarak, mesleki geliflim programlar›n›n planlamas›nda ve uygulanmas›nda yetiflkin ö¤ren-me ilkeleri ve ö¤retö¤ren-men gereksinimleri teö¤ren-mel al›nmal›d›r. Bununla birlikte, ö¤ren- mesle-ki geliflim programlar›n›n süreklili¤i sa¤lanmal›, programlar izleme ve destek çal›fl-malar›yla ö¤retmenler de¤erlendirilmeli ve ödüllendirilmelidir.
Mesleki Tükenmifllik
Ö¤retmenlerin, meslek yaflamlar›n›n ilerleyen dönemlerinde karfl›laflabilecekleri ve mesleki geliflimlerini olumsuz yönde etkileyebilecek bir di¤er sorun ise, mesle-ki tükenmiflliktir. Esmesle-kimifllik sorunu, biliflsel düzeyde ortaya ç›karken, tükenmifllik sorunu, duyuflsal bir olgu olarak ortaya ç›kmaktad›r.
Tükenmifllikolgusu ilk olarak Herbert Freudenberger (1974) taraf›ndan “ener-ji, güç veya kaynaklar üzerindeki afl›r› zorlanma ya da talepler sonucunda ortaya ç›kan bir tükenme durumu ve uzun süreli stres tepkisi” olarak tan›mlanm›flt›r (Ba-s›m ve fieflen, 2006). Bireyin, stresli örgütsel koflullar alt›nda sürekli çaresiz hissine sahip olmas›n› belirten tükenmifllik olgusu, bireyin yaflam›n›n de¤iflik evrelerinde ortaya ç›kabilmektedir. Tükenmifllik bireyde hayal k›r›kl›¤›, yorgunluk, b›kk›nl›k ve ifli b›rakmaya kadar uzanabilen durumlar gösterebilmektedir (Çal›flkur, 2007).
Mesleki aç›dan tükenmifllik mesleki tükenmifllik olarak ifade edilerek, bire-yin mesle¤inin do¤as› gere¤i yaflad›¤› stresle bafla ç›kamamas› sonucunda fizyolo-jik ve duygusal alanlarda hissedilen tükenme hissi sonucunda ortaya ç›kan bir du-rum olarak tan›mlanmaktad›r (Tu¤rul ve Çelik, 2002).
Tükenmifllik: Enerji, güç veya kaynaklar üzerindeki afl›r› zorlanma ya da talepler sonucunda ortaya ç›kan bir tükenme durumu ve uzun süreli stres tepkisi.
Mesleki Tükenmifllik:
Bireyin mesle¤inin do¤as›
gere¤i yaflad›¤› stresle bafla ç›kamamas› sonucunda fizyolojik ve duygusal alanlarda hissedilen tükenme hissi sonucunda ortaya ç›kan bir durum
Maslach ve Jackson (1981) taraf›ndan tükenmifllik duygusunun 3 temel göster-gesi oldu¤u belirlenmifltir (Tu¤rul ve Çelik, 2002; Dolunay ve Piyal, 2003):
• Duygusal tükenmifllik
• Duyars›zlaflma
• Kiflisel baflar› eksikli¤i
Duygusal tükenmifllik, kiflinin afl›r› ifl yükü ve tükenme duygusuna ba¤l› olarak kendini ifline verememesi ve iflinin gereklerini yerine getirmede sorunlar yaflama-s› olarak ifade edilmektedir. Duygusal tükenmifllik yaflayan bir ö¤retmen, yönetim taraf›ndan verilen iflleri aksatma, derse isteksiz girme gibi davran›fllar gösterebilir.
Duyars›zlaflma ise, bir ö¤retmenin ö¤rencilerine ve meslektafllar›na olumsuz, ilgi-siz ve duygudan yoksun biçimde tutum ve davran›fllar sergilemesi olarak ifade edi-lebilir. Mesleki tükenmiflli¤in bir di¤er göstergesi olan kiflisel baflar› noksanl›¤›nda ise, ö¤retmenler karfl›laflt›klar› sorunlar›n üstesinden gelmede kendilerini baflar›s›z ve yetersiz bulurlar.
Deneyimli ö¤retmenlerin karfl›laflt›klar› mesleki eskimifllik ve mesleki tükenmifllik sorun-lar›n›n ortak noktalar› nelerdir?
Meslek gruplar› içerisinde ö¤retmenlik mesle¤i, sa¤l›¤› tehlikeye sokan ve gün-lük yaflamsal problemler ile bafla ç›kmay› zorlaflt›ran yüksek düzeyde stresli bir meslek grubu olarak de¤erlendirilmektedir (Baltafl ve Baltafl, 1998). Ö¤retmenler-de mesleki tükenmifllikle birlikte ortaya ç›kan fizyolojik ve psikolojik sorunlar, ö¤-retmenlerin niteli¤inin zay›flamas›na sebep olmaktad›r (Tu¤rul ve Çelik, 2002).
Ö¤retmenlerin tükenmifllik durumlar›na yönelik yap›lan araflt›rmalarda ö¤ret-menlerin yafl ve k›demlerine ba¤l› olarak duygusal tükenmifllik ve duyars›zlaflma düzeylerinin artt›¤› belirlenmifltir. Ayr›ca, ö¤renci say›s›n›n, ö¤retmenlerin yöneti-cilerinden takdir göreme durumlar›n›n, ö¤retmenlerin mesleki verimliliklerini
de-¤erlendirmelerinin, mesleklerini isteyerek yapmalar›n›n, ö¤retmenlikten duydukla-r› manevi doyumun duygusal tükenmeyi ve duyars›zlaflmay› azaltt›¤›, kiflisel bafla-r›y› ise artt›rd›¤› sonuçlar›na ulafl›lm›flt›r (Dolunay ve Pilay, 2003; Cemalo¤lu ve fia-hin, 2007; K›r›lmaz, Çelen ve Sarp, 2003).
Ö¤retmelerin meslek yaflamlar›n› olumsuz yönde etkileyebilecek mesleki tü-kenmifllik durumunu azaltmaya yönelik, ö¤retmenlerin özellikle kiflisel geliflim ala-n›nda mesleki geliflimlerini sa¤layarak, bireysel yeterlilik alanlar›n› gelifltirecek programlar›n uygulanmas› oldukça etkili olacakt›r. Ö¤retmenlerin duygusal tüken-me, duyars›zlaflma ve kiflisel baflar› eksikli¤i gibi mesleki tükenmifllik durumlar› ile bafl edebilmeleri için “stresle bafla ç›kma”, “öfke kontrolü” ve “zaman yönetimi” gi-bi kiflisel mesleki geliflim alan›nda mesleki geliflim programlar› düzenlenmelidir.
Ayr›ca, ö¤retmelerin mesleki tükenmifllik durumu ile bafl etmelerinde, okul yöne-timin olumlu ve kolaylaflt›r›c› rolü de oldukça önemlidir.
Tükenmifllik duygusunun 3 temel göstergesi;
• Duygusal tükenmifllik
• Duyars›zlaflma
• Kiflisel baflar› eksikli¤i
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
6
Ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerine iliflkin çal›fl-malar› s›n›fland›rabilmek
• Türkiye’de mesleki geliflim çal›flmalar›, Milli E¤i-tim Bakanl›¤›’na ba¤l› Hizmetiçi E¤iE¤i-tim Daire Baflkanl›¤› (HEDB) taraf›ndan “Millî E¤itim Ba-kanl›¤› Hizmetiçi E¤itim Yönetmeli¤i” ve “E¤i-tim Kurumlar› Ö¤retmen ve Yöneticilerine Yük-sek Ö¤retim Kurumlar›nca Yapt›r›lacak Hizmet-içi E¤itim Yönetmeli¤i” olmak üzere iki yönet-meli¤e dayal› olarak gerçeklefltirilmektedir
• ‹lgili kanunda yer alan maddelere ve bu yö-netmeliklere dayal› olarak, Türkiye’de ö¤ret-menlerin mesleki geliflimlerine yönelik çal›fl-malar, merkezi ve mahalli olarak iki boyutta gerçeklefltirilmektedir.
• ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerine yönelik merkezi boyuttaki çal›flmalar, ilgili yönetme-liklerde belirtilen esaslara göre, Milli E¤itim Bakanl›¤›’na ba¤l› Hizmetiçi E¤itim Daire Bafl-kanl›¤› (HEDB) taraf›ndan y›ll›k olarak mes-leki geliflim plan› haz›rlanmas› ve uygulan-mas› ile gerçeklefltirilmektedir. Milli E¤itim’in amaçlar›, de¤iflen koflullar, yap›land›rmalar ve teknolojilere dayal› olarak belirlenen ve gereksinimler do¤rultusunda haz›rlanan y›ll›k mesleki geliflim plan›nda belirtilen program-lara, ö¤retmenler yönetmelikler kapsam›nda belirtilen esaslar do¤rultusunda baflvurarak kat›lmaktad›rlar.
• Ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerine iliflkin mahalli boyuttaki çal›flmalar; ‹l Milli E¤itim Mü-dürlü¤ü mesleki geliflim çal›flmalar, üniversite-okul iflbirli¤i ile gerçeklefltirilen mesleki geli-flim çal›flmalar ve okul içi mesleki geligeli-flim ça-l›flmalar olmak üzere üç boyutta toplanm›flt›r.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimi etkileyen faktörle-ri s›n›fland›rabilmek.
• Ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerine yönelik programlar›n planlamas›n›, uygulanmas›n› ve de¤erlendirilmesini etkileyen baz› faktörler vard›r.
• Bu faktörler; ö¤retmenlikte kariyer aflamala-r›, içerik, ba¤lam, yönetimin yaklafl›m›, e¤i-ticilerin rolü, mali kaynaklar olarak s›n›flan-d›r›lmaktad›r.
Ö¤retmenlikte kariyer aflamalar›n›n özellikleri-ni aç›klayabilmek.
• Ö¤retmenlikte kariyer aflamalar› 5 aflamada toplanm›flt›r. Bu aflamalar; mesle¤e girifl afla-mas› (ilk 3 y›l), istikrar aflaafla-mas› (4. ve 6. y›llar aras›), olgunlaflma aflamas› (7. ve 18. y›llar ara-s›), uzaklaflma aflamas› (19. ve 30. y›llar araara-s›), kopufl aflamas› (31. y›l ve sonras›) olarak ifa-de edilmektedir.
• Mesle¤e girifl aflamas›, ö¤retmenlerin ilk çal›fl-ma y›l›yla birlikte adayl›k dönemlerini de içi-ne almaktad›r. Bu döiçi-nemde ö¤retmenler, mes-le¤e uyum göstermeye, karfl›laflt›klar› sorunla-r› çözmede bafl etme becerilerini ifle koflmaya ve mesleklerini keflfetmeye çal›fl›rlar.
• ‹stikrar aflamas›nda ö¤retmenler, karfl›laflt›kla-r› sorunlarla bafl edebildiklerini görerek, ö¤-retmenlik mesle¤ini kabullenirler.
• Olgunlaflma aflamas›, ö¤retmenlerin meslekte tamamen uzmanl›k kazand›klar› ve olgunlafl-t›klar› bir aflamad›r. En kritik dönem say›lan bu aflamada, baz› ö¤retmenler, kendilerini ka-n›tlamaya, yaflanan de¤iflim ve geliflmelere, yeni yöntem ve sisteme yönelik kendi birey-sel deneyimlerini olufltururlar.
• Uzaklaflma aflamas›nda ö¤retmenler, bireysel olarak ö¤retmenlik deneyimlerini de¤erlendi-rirler. Genellikle, bu aflamada ö¤retmenler, meslekteki baflar›lar›n› ve hatalar›n› sorgulaya-rak, ö¤rencileriyle aralar›na mesafe koyarlar.
• Kopufl aflamas›nda ö¤retmenler, meslekten uzaklaflmaya bafllarlar. Bu aflama, kabullenil-mesi zor bir aflamad›r.
Ö¤retmenlerin mesleki geliflim programlar›n içe-riklerini oluflturmada göz önüne al›nmas› gere-ken fonksiyonlar› kavrayabilmek.
• Mesleki geliflim programlar›n›n içeri¤indeki etkinlikleri çekici k›lmak ve etkinliklere ö¤-retmenlerin kat›l›mlar›n› sa¤lamak gerek-mektedir. Buna ba¤l› olarak, gerçeklefltirile-cek etkinliklerde oluflturma, zenginlefltirme ve süreklilik fonksiyonlar›n›n ifle koflulmas›
gerekmektedir.
• Oluflturma fonksiyonuna ba¤l› olarak, ö¤ret-menlerin bilgilenmelerini sa¤lamaya ve far-k›ndal›klar›n› art›rmaya yönelik mesleki geli-flim programlar›, seminer ya da konferans tü-rü etkinlikler fleklinde gerçeklefltirilmelidir.
• Zenginlefltirme fonksiyonuna göre ise, ö¤ret-menlere uygulama yönelik bir becerinin ka-zand›r›lmas› hedeflendi¤inde ise, seminer türü etkinliklerin yan› s›ra çal›fltay türü etkinliklerle mesleki geliflim program› zenginlefltirilmelidir.
• Süreklilik fonksiyonuna ba¤l› olarak ise, fark-l› etkinliklerle zenginlefltirilen mesleki geliflim programlar›n›n, ö¤retim y›l› içerisinde ö¤ret-menlerin programlar›na yük getirmeyecek fle-kilde devaml›l›¤› sa¤lanmal›d›r.
Ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerinde ba¤lam faktörüne iliflkin göz önüne al›nmas› gereken durumlara iliflkin bilgi sahibi olabilmek.
• Mesleki geliflimin ba¤lam faktörü içerisinde, program›n nerede ve ne zaman gerçeklefltirile-ce¤i gibi ba¤lam sorular›na yan›t aranmal›d›r.
• Ö¤retmenlerin etkinliklere kat›l›m›n›n kolay-laflt›r›lmas›, maddi ve manevi zorluklar›n üste-sinden gelinmesi gereklidir.
• Ö¤retmenler, yap›lan etkinliklere kat›lamaz-lar ya da etkinliklerin uygulamas›n› yapamaz-larsa, mesleki geliflimden beklenen etki ve verimin sa¤lanmas› mümkün de¤ildir. Bu ne-denle, programdaki etkinler için gerekli or-tam ve teknolojik araçlar›n sa¤lanm›fl olmas›
gerekmektedir.
• Mesleki geliflim program›n›n baflar›ya ulaflmas›
için ö¤retmenlerin programa gönüllü kat›l›mla-r› sa¤lanmal›d›r. Bunun için ö¤retmenler, özel-likle yönetim taraf›ndan güdülenmelidirler.
• Mesleki geliflim etkinliklerinin ö¤retmenlerin görev yerlerinden ayr›lmadan, görevlerini aksa-t›lmadan ve görevin gerektirdi¤i etkinlikler için-de gerçeklefltirilmesine özen gösterilmelidir.
Ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerinde okul yöneti-cilerinin rol ve sorumluluklar›n› s›ralayabilmek.
• Okul yöneticileri, okul geliflimi için merkezi bo-yutta gerçeklefltirilen mesleki geliflim program-lar›na ö¤retmenlerin kat›l›m›n› sa¤layarak ve mahalli boyutta mesleki geliflim programlar›
oluflturarak ö¤retmenlerin kariyer planlanmala-r›n› yapmalar›na yard›mc› olmakla görevlidirler.
• Okul yöneticileri, ö¤retmenleri ö¤renmeye ve geliflime teflvik etmeli, ö¤retmenlerin mesleki geliflim gereksinimlerini belirlemelidirler.
• Okul yöneticiler, okuldaki ö¤retmenlerin mes-leki geliflimleri için y›ll›k mesmes-leki geliflim pla-n› haz›rlamal› ve mesleki geliflim programlar›-n›n gerçeklefltirilmesi için bürokratik ifllemleri gerçeklefltirmelidirler.
• Okul yöneticiler, ö¤retmenlerin geliflimleri gözlemek ve de¤erlendirmeli, ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerinin ö¤renci baflar›s›na etki-sine iliflkin veri toplamal›, mesleki geliflim için ö¤retmenler aras›nda meslektafll›k ruhu ve ifl-birli¤i oluflmas›n› sa¤lamal›d›rlar.
Ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerinde e¤iticilerin sorumluluklar›n› aç›klayabilmek.
• Mesleki geliflim program›n› yürüten e¤iticile-rin rolü, içeri¤in kat›l›mc›lara sunulmas› ile birlikte ö¤retmenlerin mesleki geliflim gerek-sinimlerinin belirlenmesinde, program›n ta-sarlanmas›nda, program›n etkilili¤ini art›racak ö¤retim araç ve gereçlerinin haz›rlanmas› ve kat›l›mc›lar›n de¤erlendirilmesi çal›flmalar›nda da yer alma sorumlulu¤una sahiptirler.
• E¤iticiler, program›nda bafl›nda ö¤retmenlerin ö¤renme ve geliflmeye yönelik olumlu tutum oluflturmalar›na yard›mc› olmal›, ö¤retmenle-rin ö¤retim sürecine aktif kat›l›mlar›n› sa¤la-mal›, içeri¤in sunumu ile ilgili bilgiyi ve uz-manl›¤› sergilemelidirler.
• E¤iticiler, farkl› sunum yöntemleri ve etkinlik-lerle ö¤retim sürecini çeflitlendirmeli, görsel ö¤retim materyallerini etkili kullanmal›, ö¤-renme engeli oluflturabilecek bireysel ve d›fl-sal engel faktörlerini kald›rmal› ve ö¤retmen-lerin ö¤renme süreçö¤retmen-lerini izleyerek, sürece ve sonuca yönelik ö¤retmen baflar›lar›n› de¤er-lendirme yapmal›d›rlar.
Ö¤retmenlerin ilk çal›flma y›lar›nda karfl›laflabi-lecekleri sorunlar› aç›klayabilmek.
• ‹lk çal›flma y›l›nda ö¤retmenler, mesleklerin-de mesleklerin-deneyimsiz olduklar› için s›n›f yönetimini sa¤lama, s›n›f düzeyine uygun ders plan› ha-z›rlama, ders zaman›n› etkin kullanabilme, uy-gun ö¤retim yöntem ve tekni¤ini kullanabil-me gibi ö¤retimsel yeterlilik alan›na yönelik zorluklarla karfl›laflabilirler.
N
A M A Ç5N
A M A Ç6N
A M A Ç7N
A M A Ç8• ‹lk çal›flma y›l›ndaki ö¤retmenlerden, aday ö¤-retmenlik e¤itimine kat›lma, stajyerlik dosyas›
haz›rlama, okul yönetimi taraf›ndan istenen sorumluluklar› yerine getirme, yönetim iflleri-ne yard›mc› olma gibi sorumluluklar› yeriiflleri-ne getirmeleri beklenmektedir. Bu sorumluluk-lar, aday ö¤retmenin üzerinde bask› hisset-mesine sebep olabilmektedir.
• ‹lk çal›flma y›l›nda ö¤retmenlerin, göreve bafl-lad›¤› okulun bulundu¤u co¤rafi ve fiziksel özelliklerle, okul kültürüne uyum sa¤lamas›
da belirli bir süreç gerektirmektedir.
Deneyimli ö¤retmenliklerin mesleki gelifliminde karfl›lafl›lan sorunlar› s›n›fland›rabilmek.
• Ö¤retmenler, ilk çal›flma y›l› sonras›nda mes-leklerinin ilerleyen dönemlerinde, deneyimle-rine ve hizmet y›llar›na ba¤l› olarak mesleki eskimifllik ve mesleki tükenmifllik sorunlar›y-la karfl› karfl›ya kasorunlar›y-labilirler.
• Mesleki eskimifllik, biliflsel düzeyde ortaya ç›-kan bir sorun olup, geliflen çevre koflullar›
karfl›s›nda var olan yeterliklerin etkili bir per-formans› karfl›layamamas›d›r. Eskimiflli¤i te-tikleyen ya da güçlendiren unsurlar›, sadece de¤iflen çevre koflullar› ile s›n›rland›rmak ye-terli olmayacakt›r. Bilgi patlamas›, bireysel karakter özellikleri, çal›fl›lan alan›n do¤as›, örgüt iklimi gibi unsurlar da eskimiflli¤i tetik-leyen ya da güçlendiren unsurlar içerisinde yer almaktad›r.
• Mesleki tükenmifllik, bireyin mesle¤inin
do-¤as› gere¤i yaflad›¤› stresle bafla ç›kamamas›
sonucunda fizyolojik ve duygusal alanlarda hissedilen tükenme hissi sonucunda ortaya ç›-kan bir durumdur. Mesleki tükenmiflli¤in; duy-gusal tükenmifllik, duyars›zlaflma, kiflisel ba-flar› eksikli¤i 3 temel göstergesi vard›r.
N
A M A Ç91. Afla¤›dakilerden hangisi ö¤retmenlikte mesleki geli-flimi etkileyen faktörlerden biri de¤ildir?
a. Kariyer aflamalar›
b. E¤iticilerin rolü c. ‹çerik
d. Deneyimsizlik e. Ba¤lam
2. Afla¤›daki kariyer aflamalar›n hangisinde ö¤retmen-ler uzmanl›k kazan›rlar ve yeni yöntem ve sisteme yö-nelik kendi bireysel deneyimlerini olufltururlar?
a. Mesle¤e girifl aflamas›
b. Olgunlaflma aflamas›
c. Bafllang›ç aflamas›
d. Uzaklaflma aflamas›
e. Kopufl aflamas›
3. Afla¤›da belirtilen unsurlardan hangisi ö¤retmenle-rin kariyer aflamalar›n› etkileyen faktörler aras›nda gösterilmemektedir?
a. Mahalli ve idari yönetimler b. Mesleki k›dem
c. Sosyal talepler
d. Yönetmelik ve düzenlemeler e. Cinsiyet
4. Ö¤retmenlere uygulamaya yönelik bir becerinin ka-zand›r›lmas› hedeflendi¤inde düzenlenen etkinliklerin hizmet etti¤i fonksiyona ne ad verilir?
a. Süreklilik fonksiyonu b. Düzenleme fonksiyonu c. Oluflturma fonksiyonu d. Zenginlefltirme fonksiyonu e. Kariyer fonksiyonu
5. Afla¤›dakilerden hangisi mesle¤i geliflim programla-r›n› olufltururken yararlan›labilecek durumlardan biri de¤ildir?
a. Liderlik konusunda yap›lm›fl araflt›rmalardan faydalanma
b. Yetiflkin e¤itimi ilklerinden faydalanma c. Bireysel e¤itim ilkelerinden faydalanma d. Bireysellefltirilmifl ö¤renme ilklerinden faydalanma e. ‹flbirli¤ine dayal› yöntemlerden faydalanma
6. Afla¤›daki ifadelerden hangisi bir mesleki geliflim program›n› etkileyen ba¤lam faktörü ile ilgilidir?
a. Mesleki geliflim program›n›n kapsayaca¤› konular b. Mesleki geliflim program›n›n etkinlik türü c. Mesleki geliflim programlar› için araç-gereçlerin
al›m›
d. Mesleki geliflim program›n›n gerçeklefltirilece¤i zaman ve mekan
e. Mesleki geliflim program›nda görev olacak olan e¤iticilerin uzmanl›¤› ve yeterlili¤i
7. Afla¤›dakilerden hangisi mesleki geliflim program›n›
yürütecek e¤iticilerin sahip olmas› gereken özellikler-den biri de¤ildir?
a. Konu alan› uzman› olmak b. Kibirli ve bencil olmak
c. Ö¤retim yöntemleri konusunda deneyimli olmak d. Grup çal›flmalar›n› yönlendirebilecek özellikleri
olmak
e. Yetiflkin ö¤renmesi hakk›nda bilgili olmak 8. I. Mesleki tükenmifllik
II. Mesleki eskimifllik
III. Aday ö¤retmen üzerindeki bask›lar IV. Okul ve çevreye uyum
Verilen bilgilerden hangileri ö¤retmenlerin ilk çal›flma y›l›nda karfl›laflt›klar› sorunlardan biridir?
a. I-II b. III-IV c. II-IV d. II-III e. I-IV
9. Ö¤retmenlerin mesleki tükenmifllik sorunu ile bafl edebilmeleri için gerçeklefltirilebilecek mesleki geliflim programlar›ndan birisidir?
a. Stresle bafla ç›kma b. Kurumsal uyum c. Teknoloji okur-yazarl›¤›
d. S›n›f yönetimi e. Özlük haklar›
10. Afla¤›dakilerden hangisi mesleki Geliflen çevre ko-flullar› karfl›s›nda var olan yeterliliklerin etkili perfor-mans› karfl›layamamas›na ne ad verilmektedir?
a. Meskeki eskimifllik
“150 Ö¤retmen ‹çin Düzenlenen Meslekiçi E¤itim Seminerine 10 bin Ö¤retmen Baflvurdu”
“Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n 150 ö¤retmen için Mersin’de düzenleyece¤i meslekiçi e¤itim seminerine 10 bin ö¤-retmen baflvurdu. Bakanl›k talebi karfl›layamay›nca befl günlük semineri internet üzerinden canl› yay›nlama ka-rar› ald›.
Hizmetiçi e¤itim hem kurumlar, hem de okullar için hep sorun olagelmifltir. Y›llard›r bu konuda ö¤retmen-lerin flikayetö¤retmen-lerini yazd›m. Özellikle Milli E¤itim Bakan-l›¤›’n›n yapt›¤› televizyon seminerlerine kimse ilgi gös-termez. Okullardakilere ise zorunlu oldu¤u için kat›l›m olur, ama iz b›rakmazd›.
Bu nedenle Milli E¤itim Bakanl›¤› Talim ve Terbiye Ku-rulu’nun Mersin’de 27 Kas›m-1 Aral›k aras›nda ilkö¤re-tim ö¤retmenlerine yönelik hizmetiçi e¤iilkö¤re-tim seminerine beklenenin üzerinde baflvuru gelince e¤itimde birçok fleyin de¤iflti¤ini düflündüm.
Evet, 150 ö¤retmen için yap›lmas› planlanan e¤itime 15 gün içinde 10 bin baflvuru yap›ld›. Bakanl›k baflvurula-r› durdurmak zorunda kald›.
“E¤itimde Yeni Yaklafl›mlar” bafll›kl› seminer Mersin’de Hizmetiçi E¤itim Enstitüsü’nde gerçeklefltirildi. Bakan-l›k beklenenin üzerinde baflvuru gelince, ilk aflamada, seminerin kat›l›mc› say›s›n› 50 kifli art›rd›. Ancak talep h›zla artmaya devam edince seminerin internet üzerin-den canl› yay›nlanmas›na karar verildi. Seminere ö¤ret-menlerin yan› s›ra okul müdürleri ve müfettifller de bafl-vurdu.
Befl günlük seminerde Prof.Dr. Özcan Demirel, Prof.Dr.
Ali Baykal, Prof.Dr. Sertel Alt›n›fl›k, Prof.Dr. Nilay Dü-men, Prof.Dr. Ömer Kutlu e¤itim verdi.
Ö¤retmenlerin meslekiçi e¤itim seminerlerine geçmiflte çok ilgi göstermedi¤ini bildi¤imden, bunu bakanl›k yet-kililerine sordum. Yetkililer, “Ö¤retmenlerimizin bu ka-t›l›m›ndan gurur duyuyoruz. ‹lgi bizi de flafl›rtt›. Baflvu-rular› durdurmasayd›k 50 bini aflabilirdi. Ö¤retmenleri-mizin hizmetiçi e¤itimi neden bu kadar istedi¤ine yö-nelik somut bir bulgumuz yok” dediler.
Ben yine ikna olmad›m. “Hizmetiçi e¤itime kat›lan ö¤-retmenlere ek bir kariyer plan› ya da farkl› bir de¤erlen-dirme metodu” olup olmad›¤›n› sordum. Yan›t, “hay›r”
Ben yine ikna olmad›m. “Hizmetiçi e¤itime kat›lan ö¤-retmenlere ek bir kariyer plan› ya da farkl› bir de¤erlen-dirme metodu” olup olmad›¤›n› sordum. Yan›t, “hay›r”