Ö¤retmenlerin mesleki geliflimleri için çevrimiçi etkinlikler, ö¤retmenlerin interne-tin sundu¤u bilgiye ulaflma ve iletiflim kurma olanaklar›ndan yararlanarak, zaman ve yerden ba¤›ms›z olarak mesleki geliflimlerini sa¤layan etkinliklerdir. Bu mesle-ki geliflim etmesle-kinli¤inde, internetin sundu¤u forum ve e-posta gibi iletiflim hizmetle-riyle, ö¤retmenlerin bilgi ve düflüncelerini birbirleriyle ve etkinlik sorumlusuyla paylaflmalar› sa¤lanarak, etkileflim sa¤lanabilir. Ayr›ca, çevrimiçi etkinli¤in gerçek-lefltirildi¤i internet sayfalar› arac›l›¤›yla ö¤retmenlere sunulan etkinli¤in içeri¤i, çe-flitli sesli ve hareketli görsel ö¤elerle zenginlefltirilerek etkili bir ö¤retim ortam› su-nulabilir. Bununla birlikte, ö¤retmenlerin bu mesleki geliflim etkinli¤inin içeri¤ine internete ba¤l› bir bilgisayar arac›l›¤›yla istedikleri zaman ulaflmalar› da sa¤lan›r.
Çevrimiçi etkinliklerde, ö¤retmenlerin sunulan bilgiye yönelik kendilerini de¤er-lendirmeleri için de¤erlendirme sorular› da sorulabilir.
Bu mesleki geliflim etkinli¤i alansal ve ö¤retimsel geliflim alanlar›na yönelik bilgilerin sunulmas›na olanak sa¤lamas›na karfl›n, uygulamaya yönelik becerile-rin kazand›r›lmas›nda yetersiz kalabilmektedir. Bu nedenle, çevrimiçi mesleki geliflim etkinlikleri, sa¤lad›¤› olanaklar›n yan› s›ra baz› s›n›rl›l›klar da içermekte-dir. Bu tür mesleki geliflim etkinliklerinde ö¤retmenler, güdülenmede ve içeri¤i bireysel olarak takip etmede baz› sorunlar yaflayabilmekte ve kendilerini izole edilmifl hissedebilmektedirler. Bu nedenle, çevrimiçi mesleki geliflim etkinlikleri-nin, yüz yüze gerçeklefltirilecek çal›flma gruplar›, dan›flmanl›k ya da konferans ve seminer gibi mesleki geliflim etkinleriyle desteklenmesi daha etkili bir sonuç ve-recektir (Cheng, Stoel ve Anderson, 2004). Örne¤in, aday ö¤retmenlerin mesleki geliflimine yönelik aday ö¤retmenlik program›n›n ilk iki aflamas› olan temel ve haz›rlay›c› e¤itim aflamalar›, çevrimiçi mesleki geliflim etkinli¤i arac›l›¤›yla son aflama olan uygulama e¤itimi aflamas› ise, dan›flmanl›k etkinli¤i fleklinde gerçek-lefltirilebilir. Böylece, aday ö¤retmenlerin temel ve haz›rlay›c› e¤itime yönelik teorik bilgiyi çevrimiçi mesleki geliflim etkinli¤i ile uygulama e¤itiminin uygula-maya dönük becerilerini de dan›flmanl›k türü mesleki geliflim etkinli¤i ile kazan-malar› sa¤lanabilir.
Ö¤retmenlerin mesleki geliflimleri; çal›flma gruplar›, dan›flmanl›k ve çevrimiçi etkinlikler gibi planl› etkinliklerin yan› s›ra konu alan› ile ilgili yay›nlar› takip etme gibi bireysel etkinlikleri de kapsamaktad›r (Villegas-Reimers, 2003). Bu kapsamda,
Ö¤retmenlikte mesleki geliflim programlar›
ö¤retmenlerin konu alanlar›
ile ilgili yay›nlar› takip etme gibi bireysel etkinlikleri de kapsamaktad›r.
ö¤retmenlerin bireysel etkinliklerle geliflimlerini desteklemek amac›yla, internet si-teleri arac›l›¤›yla üniversisi-telerin kütüphanelerine, dokümantasyon merkezler arac›-l›¤›yla süreli yay›nlara ulaflmalar› ve takip etmeleri sa¤lanabilir. Bu nedenle, farkl›
türlerde mesleki geliflim programlar›n›n gerçeklefltirilmesinde planl› etkinliklerin yan› s›ra, ö¤retmenlerin kendi ilgi alanlar›na yönelik olarak bireysel geliflimlerini destekleyecek olanaklar›n da sunulmas› mesleki geliflim programlar›n› tamamlay›-c› ve bütünlefltirici bir yap› sa¤layacakt›r.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflim etkinlik türlerini en etkiliden en az etkili olana do¤ru s›ralay›n›z? Nedenlerini belirtiniz.
Ö⁄RETMENL‹KTE MESLEK‹ GEL‹fi‹M‹ DE⁄ERLEND‹RME
Mesleki geliflim programlar›n›n gelifltirilmesi ve uygulanmas›, de¤erlendirme afla-mas›n› da kapsayan planl› ve sistematik bir süreçtir. Bununla birlikte, mesleki ge-liflim programlar›n›n uygulanma sonuçlar›n›n etkilili¤ini ya da uygulamada karfl›la-fl›lan güçlükleri belirlemek için de¤erlendirme çal›flmalar›n›n yap›lmas› gerekmek-tedir. Bu nedenle, her e¤itim sürecinde oldu¤u gibi mesleki geliflim programlar›-n›n da mutlak de¤erlendirme sürecinden geçmesi gereklidir.
Mesleki geliflimin de¤erlendirilme süreci, mesleki geliflim programlar›n›n ve ö¤-retmenlerin edindikleri deneyimlerinin yan› s›ra ö¤ö¤-retmenlerin mesleki geliflim ge-reksinimleri, okuldaki ö¤rencilerin ö¤renme gereksinimleri ve kurum olarak oku-lun gereksinimlere de odaklanan bir süreçtir (Craft, 1996).
Mesleki geliflim programlar›n›n de¤erlendirilmesinin en temel amac›, mesle-ki geliflimin etmesle-kilili¤ini belirlemek ve bu do¤rultuda meslemesle-ki geliflim uygulama-lar›n› gelifltirmektir. Di¤er bir ifadeyle, mesleki geliflim programuygulama-lar›n› de¤erlen-dirme süreci, mesleki geliflimden do¤rudan ve dolayl› olarak faydalanan ö¤ret-men, ö¤renci ve okul yöneticileri olmak üzere bütün paydafllar› kapsayan bir süreçtir.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimi de¤erlendirmenin amaçlar›n› flu flekilde s›rala-mak mümkündür (Craft, 1996; Guskey, 2000; Tallerico, 2004):
• Mesleki geliflim program›n›n planlanmas›nda belirlenen amaçlara ulafl›lma durumuna iliflkin bilgi elde etmek
• Mesleki geliflim program›na kat›lan ö¤retmenlerin sonraki ö¤renme ve geli-flim gereksinimlerinin belirlenmesi
• Okulun e¤itim kurumu olarak gereksinimlerinin ve mesleki geliflimden sa¤-lad›¤› faydan›n belirlenmesi
• Mesleki geliflim programlar›n›n uygulama öncesi hata ve eksikliklerinin dü-zeltilmesi
• Mesleki geliflimin ö¤renci ö¤renmesi üzerindeki etkisinin belirlenmesi
• Mesleki geliflim programlar›n›n uygulanmas›na ve gelifltirilmesine iliflkin ka-rarlar al›nmas›
• Mesleki geliflime yönelik politikalar›n ve standartlar›n oluflturulmas›
Mesleki geliflimin de¤erlendirme amaçlar›ndan da görüldü¤ü gibi mesleki geli-flimi de¤erlendirme mesleki geliflim sürecinin bütün aflamalar›n› kapsayan bir sü-reçtir. fiekil 6.4’de bu sürecin nas›l bir yap›ya sahip oldu¤una iliflkin flekilsel göste-rim yer almaktad›r (Kunter ve di¤erleri, 1997).
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
4
fiekil 6.4’de görüldü¤ü gibi mesleki geliflimin de¤erlendirilmesi, mesleki geliflim etkinliklerinin planlanmas›yla bafllay›p, mesleki geliflimin uygulanmas› ve düzen-lemesi ile devam etmektedir. Mesleki geliflim etkinli¤i planlan›p, uygulamaya bafl-lanmas›yla birlikte de¤erlendirme süreci bafllamaktad›r. Mesleki geliflimin de¤er-lendirmesi, mesleki geliflim programlar›n›n yeniden düzenlenmesi ve yeni bir mes-leki geliflim program›n›n planlanarak, uygulanmas› ve tekrar de¤erlendirilmesi ile devam etmektedir. Bu sürece ba¤l› olarak, mesleki geliflimi de¤erlendirme süreci, sürecin planlanmas›ndan yeniden düzenlenmesine kadar sürekli devam eden bir süreç özelli¤i göstermektedir. Bu özelli¤iyle mesleki geliflimin de¤erlendirilmesi, sürekli ve sistematik bir yap›ya sahiptir.
Ö⁄RETMENL‹KTE MESLEK‹ GEL‹fi‹M‹ DE⁄ERLEND‹RME AfiAMALARI
Mesleki geliflimin amac›na ve yap›s›na ba¤l› olarak, mesleki geliflimi de¤erlendir-meye iliflkin süreç içerisinde farkl› aflamalarda de¤erlendirme yap›labilmektedir.
Mesleki geliflimin de¤erlendirme süreci de göz önüne al›narak, üç ana de¤erlen-dirme aflamas› belirlenmifltir. Bu de¤erlende¤erlen-dirme aflamalar› s›ras›yla; planlamay›
de-¤erlendirme, süreci de¤erlendirme ve sonucu de¤erlendirmedir (Guskey, 2000).
fiekil 6.4
Mesleki Geliflimi De¤erlendirme Mesleki Geliflimi
Uygulama
Mesleki Geliflimi Yeniden Düzenleme
Mesleki Geliflimi Planlama
Mesleki Geliflimde De¤erlendirme Süreci
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimi de¤erlendirme aflamalar›:
• Planlamay›
de¤erlendirme
• Süreci de¤erlendirme
• Sonucu de¤erlendirme
Ö¤retmenlikte Mesleki Geliflimi De¤erlendirme Aflamalar›
Planlamay›
De¤erlendirme Süreci
De¤erlendirme Sonucu
De¤erlendirme
fiekil 6.5 Mesleki Geliflimi De¤erlendirme Aflamalar›
fiekil 6.5’de görüldü¤ü gibi mesleki geliflim programlar›n›n de¤erlendirilmesin-de, aç›klanan bu gereksinim türlerinden ilk olarak planlamay› de¤erlendirme, ar-d›ndan süreci de¤erlendirme ve son aflama olarak da süreci de¤erlendirme çal›fl-mas› gerçeklefltirilir.
• Planlamay› De¤erlendirme: Mesleki geliflimde planlamay› de¤erlendir-me, mesleki geliflim program› bafllamadan önce yap›lan de¤erlendirmedir.
Di¤er de¤erlendirme süreçleri için temel oluflturan bu de¤erlendirme afla-mas›, mesleki geliflim programlar›n›n planlamas› aflamas›nda gerçeklefltirilen de¤erlendirmedir. Mesleki geliflim için planlamay› de¤erlendirme aflamas›, mesleki geliflim programlar› için gereksinimin belirlenmesi, içeri¤in yap›lan-d›r›lmas› ve uygulanman›n tasarlanmas› ifllemlerinin gözden geçirilmesini kapsamaktad›r. Planlamay› de¤erlendirme aflamas›;
- mesleki geliflim etkinli¤inin planlamas›n› ve tasar›m›n› gerçeklefltiren ö¤-retim tasar›mc›s›,
- mesleki geliflim etkinli¤inin uygulanmas›n› gerçeklefltirecek e¤itici - etkinli¤e kat›lacak ö¤retmenlerin
görüfl ve önerileri do¤rultusunda gerçeklefltirilir. Ayr›ca, mesleki geliflim et-kinli¤inin içeri¤ine iliflkin konu alan› uzmanlar›ndan al›nacak görüfller de planlaman›n de¤erlendirilmesi için kullan›labilir. Bu de¤erlendirme, di¤er de¤erlendirme süreçleri için temel oluflturarak, etkili ve zaman›nda de¤er-lendirmeye olanak sa¤layacakt›r.
• Süreci De¤erlendirme: Süreci de¤erlendirme, mesleki geliflim programla-r›n›n uygulanmaya bafllamas›yla birlikte bafllayan de¤erlendirme aflamas›d›r.
Biçimlendirici de¤erlendirme olarak da ifade edilen bu de¤erlendirme afla-mas›, mesleki geliflim programlar›n›n uygulama süreci içerisinde güçlü ve zay›f yönlerinin belirlenerek, uygulamaya dönük iyilefltirmelerin yap›lmas›-n› kapsamaktad›r. Mesleki geliflimin süreç de¤erlendirmesinde, mesleki ge-liflim program›na kat›lan ö¤retmenlerin etkili¤e iliflkin tutumlar› ve ö¤ren-me-ö¤retme süreci içerisinde gerçeklefltirdikleri çal›flmalar, etkinli¤i gerçek-lefltiren ö¤retici taraf›ndan de¤erlendirilir. Bu nedenle süreci de¤erlendirme-de, mesleki geliflim etkinli¤inin uygulamas›n› gerçeklefltiren e¤iticinin göz-lem sonuçlar›, görüfl ve önerileri temel al›nmaktad›r.
• Sonucu De¤erlendirme: Mesleki geliflimi de¤erlendirme aflamalar›ndan sonucu de¤erlendirme, mesleki geliflim etkinli¤i tamamland›ktan sonra bafl-layan bir de¤erlendirme aflamas›d›r. Bu de¤erlendirme aflamas›nda, mesleki geliflim etkinli¤ine kat›lan ö¤retmenlerin, bu programdan yararlanma du-rumlar›n›, di¤er bir ifadeyle mesleki geliflim etkinli¤inin ö¤retmenlerin mes-leki geliflim gereksinimlerini karfl›lama derecesini ve mesmes-leki geliflim etkin-li¤inin etkilili¤ini belirlemek amaçlanmaktad›r. Sonucu de¤erlendirme çal›fl-mas›, uzun süreli bir de¤erlendirme olup, mesleki geliflim etkinli¤i tamam-land›ktan sonra ö¤retmenlerin edindikleri mesleki bilgi ve becerileri ö¤ren-me-ö¤retme sürecinde uygulama durumlar›n›n belirlenmesini kapamakta-d›r. Sonucu de¤erlendirmedeki önemli çal›flmalardan biri de mesleki gelifli-min ö¤renci ö¤renmesine katk›s›n›n belirlenmesidir. Di¤er bir ifadeyle, mes-leki geliflimde sonucu de¤erlendirme, mesmes-leki geliflimin paydafllar›n› olufltu-ran okul yöneticileri, ö¤retmenler, di¤er meslektafllar, ö¤renciler ve velilerin de görüfl ve önerileri al›narak gerçeklefltirilir.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimi de¤erlendirme aflamalar›nda süreci de¤erlendirmenin, de¤erlendirmeye ne gibi bir katk›s› vard›r?
Planlamay› De¤erlendirme: süreci içerisinde güçlü ve zay›f yönlerinin belirlenerek,
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Tablo 6.1’de amaç, kapsam, zaman ve de¤erlendirme oda¤› gibi boyutlar aç›-s›ndan mesleki geliflimde de¤erlendirme aflamalar›n›n karfl›laflt›r›lmas› incelenmek-tedir (Ayd›n, 2005; Guskey, 2000).
Tablo 6.1’de görüldü¤ü gibi mesleki geliflimi de¤erlendirme aflamalar›; amaç, kapsam, odak ve zaman aç›s›ndan birbirinden farkl›l›k göstermektedir. Planlamay›
de¤erlendirmede, mesleki geliflim etkinli¤inin uygulanma öncesinde, süreci de¤er-lendirmede mesleki geliflim etkinli¤inin uygulama s›ras›nda, sonucu de¤erlendir-mede ise uygulama sonras›nda verimlili¤ini ve etkilili¤ini art›rmak amaçlanmakta-d›r. Ayr›ca, planlamay› de¤erlendirme süreci, mesleki geliflim etkinli¤ini planlayan-lara ve tasar›mc›planlayan-lara odaklanarak gerçeklefltirilirken, süreci de¤erlendirme mesleki geliflim etkinli¤inin uygulanmas›nda görev alan e¤iticilere, sonucu de¤erlendirme ise mesleki geliflim etkinli¤ine kat›lan ö¤retmenlere ve mesleki geliflimin paydaflla-r›na odaklanarak gerçeklefltirilir.
Mesleki geliflim programlar›n›n de¤erlendirilmesinde genellikle süreci lendirmeye yönelik çal›flmalara odaklan›lmakta, planlaman›n ve sonucun de¤er-lendirilmesi göz ard› edilmektedir. Süreci de¤erlendirmeye yönelik yap›lan çal›fl-malar ise, genellikle gerçeklefltirilen mesleki geliflim programlar›n›n say›s›na ve programlara kat›lan kat›l›mc›lar›n say›s›na yönelik istatistiksel bilgileri kapsayan çal›flmalard›r. Di¤er bir ifadeyle, sürece yönelik de¤erlendirmeyle daha çok mesle-ki geliflime iliflmesle-kin niceliksel çal›flmalar yap›lmakta olup, programlar›n niteli¤ine ya da etkilili¤ine iliflkin çal›flmalar ço¤u zaman göz ard› edilmektedir. Ancak, aç›kla-nan de¤erlendirme aflamalar›n›n her biri, etkili bir de¤erlendirmenin yap›labilmesi ve mesleki geliflim etkinliklerinden beklenen verimin sa¤lanmas›nda önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle, her de¤erlendirme sürecinde oldu¤u gibi mesleki geli-flimin de¤erlendirilmesinde de de¤erlendirme süreci, bir bütün olarak ele al›nmal›
ve aç›klanan de¤erlendirme türlerine iliflkin çal›flmalar aflamal› olarak gerçekleflti-rilmelidir.
Mesleki geliflim programlar›n›n de¤erlendirilmesinde, etkinli¤in
gerçeklefltirildi-¤i mesleki geliflim alan›na (alansal, ö¤retimsel, kurumsal ve kiflisel mesleki geliflim alanlar›) ve mesleki geliflim etkinli¤inin türüne göre (seminer, çal›fltay, konferans gibi) farkl› de¤erlendirme çal›flmalar› yap›labilir.
Ö⁄RETMENL‹KTE MESLEK‹ GEL‹fi‹M‹ DE⁄ERLEND‹RME ÇALIfiMALARI
Mesleki geliflim programlar›n›n sürece ve sonuca yönelik de¤erlendirilmesine ilifl-kin ö¤retmen, ö¤renci ve okul yönetimi olarak de¤erlendirmenin farkl› leri vard›r. Mesleki gelifliminden beklenen etki ve verimi de¤erlendirme gösterge-lerini flu flekilde s›ralamak mümkündür (Craft, 1996):
De¤erlendirme Boyutlar›
De¤erlendirme Aflamalar›
Planlamay›
De¤erlendirme Süreci
De¤erlendirme Sonucu
De¤erlendirme
Amaç Uygulama öncesi
iyilefltirme Uygulaman›n
iyilefltirilmesi Uygulaman›n
etkili¤inin belirlenmesi Kapsam Etkinli¤ini yap›s› Etkinli¤in yap›s› Paydafllara katk›s›
Zaman Uygulama öncesinde Uygulama s›ras›nda Uygulaman›n bitiminde
De¤erlendirme oda¤› Tasar›mc› E¤itici Paydafllar
Tablo 6.1 Mesleki Geliflimde De¤erlendirme Aflamalar›n›n Karfl›laflt›r›lmas›
• Ö¤retmen memnuniyeti
• Ö¤retmenlerin bilgi, beceri ve tutumlar›ndaki de¤iflim
• Ö¤retmenlerin bireysel ve uygulamaya dönük geliflimleri
• Ö¤retmenlerin kariyer ve rollerindeki de¤iflim
• Ö¤rencilerin ö¤renmelerindeki geliflim
• Okulun kurum kültürü ve yönetim olarak geliflimi
Mesleki geliflim programlar›n›n de¤erlendirilmesinde, bu göstergelerin belirlen-mesine yönelik çal›flmalar gerçeklefltirilmelidir. Bu de¤erlendirme çal›flmalar›n›n genel olarak, süreci ve sonucu de¤erlendirmeye yönelik oldu¤u söylenebilir.
Bu göstergeler temel al›narak gerçeklefltirilecek mesleki geliflim programlar›n›n de¤erlendirilme çal›flmalar›, fiekil 6.6’da görüldü¤ü gibi befl düzeyde yer alabilir (Guskey, 2000; Tallerico, 2004).
1. Ö¤retmenlerin dönütleri 2. Ö¤retmenlerin ö¤renmeleri 3. Örgütsel destek ve de¤iflim
4. Ö¤retmenlerin yeni bilgi ve becerileri kullan›mlar›
5. Ö¤rencilerin ö¤renmeleri
Mesleki geliflimi de¤erlendirme aflamalar› kapsam›nda fiekil 6.6’da görüldü¤ü gibi bu de¤erlendirme çal›flmalar›n›n, belirtilen s›ralamada gerçeklefltirilmesi öne-rilmektedir. Afla¤›daki bafll›klarda belirtilen bu mesleki geliflim çal›flmalar›na iliflkin ayr›nt›l› aç›klamalara yer verilmifltir.
Ö¤retmenlikte Mesleki Geliflimi
De¤erlendirme Çal›flmalar›
3. Düzey Örgütsel Destek ve
De¤iflim 2. Düzey Ö¤retmenlerin
Ö¤renmeleri 1. Düzey Ö¤retmenlerin
Dönütleri
5. Düzey Ö¤rencilerin Ö¤renmeleri 4. Düzey Ö¤retmenlerin Yeni
Bilgi ve Beceleri Kullar›mlar›
fiekil 6.6 Ö¤retmenlikte Mesleki Geliflimi De¤erlendirme Çal›flmalar›