Mesleki geliflim alanlar›ndan biri olan kiflisel mesleki geliflim alan›, ö¤retmenle-rin okul içinde ve d›fl›nda kiflilik geliflimleö¤retmenle-rine yönelik etkinlikleri kapsayan mesle-ki geliflim alan›d›r. Bu nedenle bu meslemesle-ki geliflim alan›; ö¤retmenin alansal, ö¤re-timsel ve kurumsal geliflim alanlar›ndaki geliflimini de dolayl› olarak etkilemekte-dir. Bu geliflim alan›; ö¤retmenlerin bireysel geliflimlerini desteklemeye, ö¤retmen-leri güdülemeye ve verimlilikö¤retmen-lerini art›rmaya olanak sa¤layacakt›r.
Ö¤retmenlerin kiflisel mesleki geliflimine yönelik etkinlik konular›n› flu flekilde s›ralamak mümkündür:
• Çal›flma yaflam›n› planlama
• Zaman yönetimi
• Stresle bafla ç›kma
• Sözlü ve sözsüz iletiflim becerileri
Kiflisel geliflim alan›nda ö¤retmenlerin geliflimi, zaman içerisinde ö¤retmenin bireysel sa¤l›¤›na katma de¤er sa¤layarak okul-ö¤renci-aile iletiflimini de sa¤l›kl›
hale getirecektir.
Kiflisel Mesleki Geliflim Alan›: Ö¤retmenlerin okul içinde ve d›fl›nda kiflilik geliflimlerine yönelik etkinlikleri kapsayan mesleki geliflim alan›d›r.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimin ö¤retmen olmak için önemini kavrayabilmek
• Ö¤retmenlik mesle¤inin bir gere¤i olarak ö¤-retmenin iyi ö¤retmen olabilmesinde, kendi-ni baflta mesleki ve e¤itim alanlar›nda olmak üzere pek çok yönden sürekli gelifltirmesi ge-rekmektedir.
• Ö¤retmenler, ö¤retmenlik mesle¤ini gerçek-lefltirmede ve de¤iflen toplumsal gereksinim-ler do¤rultusunda bireygereksinim-ler yetifltirmede önemli rol ve sorumluluklara sahiptirler. Ö¤-retmenlerin bu rol ve sorumluluklar› yerine getirmelerinde hizmetöncesi e¤itim döne-minde edindikleri bilgiler yeterli gelmemek-te ya da güncelli¤ini yitirebilmekgelmemek-tedir.
• Ö¤retmenlerin e¤itim alan›ndaki yeniliklerin ve geliflmelerin gerektirdi¤i bilgi, beceri ve davran›fllar› kazanmalar›n› ve mesleki yeterli-lik aç›s›ndan hizmetöncesi e¤itim eksikyeterli-likleri- eksiklikleri-ni tamamlamalar›n› sa¤lamak amac›yla ger-çeklefltirilen mesleki geliflim; ö¤retmen yetifl-tirmenin önemli bir parças›n› oluflturmaktad›r.
• Ö¤retmenler için yaflam boyu e¤itimin tek yo-lu, hizmetiçi e¤itimlerden oluflan mesleki ge-liflim etkinliklerinden geçmektedir.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflim kavram›n› aç›kla-yabilmek
• Ö¤retmenlikte mesleki geliflim; ö¤rencilerin ö¤renmelerini gelifltirmek, e¤itimde belirle-nen amaçlara ulaflmak ve okul geliflimini sa¤-lamak amac›yla ö¤retmenlerin konu alan›, ö¤-retimsel alan, yönetimsel ve kiflisel alandaki bilgilerini, becerilerini ve tutumlar›n› art›rmak, gelifltirmek ve güncellemek için tasarlanan ve gelifltirilen amaçl›, sürekli ve sistematik bir sü-reç ve etkinlikler bütünüdür.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimin yararlar›n› s›ra-layabilmek
• Genel olarak mesleki geliflim; bir yönüyle bil-ginin edinimini, bir yönüyle de mevcut bilgi ya da becerinin gelifltirilmesini ve güncellen-mesini sa¤lar.
• Mesleki geliflimin yans›malar› ve yararlar› göz önünde bulunduruldu¤unda ö¤retmenlerin geliflime ayak uydurmalar›, de¤iflen yeterlilik-leri kazanmalar› ve profesyonel bir ö¤retmen profili oluflturmalar› için mesleki geliflimin bir zorunluluk haline geldi¤i söylenebilir.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflimin tarihsel sürecini aç›klayabilmek
• Türkiye’de ö¤retmenlerin hizmetiçi e¤itimleri-ni sa¤lamak amac›yla ilk olarak Millî E¤itim Bakanl›¤› bünyesinde 1960 y›l›nda “Ö¤retme-ni ‹fl Bafl›nda Yetifltirme Bürosu” kurulmufltur.
• Bu kurum, 1966 y›l›nda “E¤itim Birimi Müdür-lü¤ü”, 1975 y›l›nda “Hizmetiçi E¤itim Dairesi Baflkanl›¤›”, 1981 y›l›nda “Hizmetiçi E¤itim Genel Müdürlü¤ü” olarak yap›land›r›lm›flt›r.
• 657 Say›l› Devlet Memurlar› Kanunu ve 1739 say›l› Temel E¤itim Kanunu’yla ö¤retmenlerin düzenlenen mesleki geliflim etkinliklerine kat›l›mlar›n›n zorunlu tutulmas›n›n ard›ndan bu kanunlara göre 1982 y›l›nda bu kurum
“Hizmetiçi E¤itim Daire Baflkanl›¤›” olarak ye-niden yap›land›r›lm›flt›r.
Ö¤retmenlerin mesleki geliflim gereksinimlerini kavrayabilmek
• Ö¤retmenlerin ö¤retmenlik mesle¤inin gerek-lerinin yerine getirmelerinde ve meslek yeter-liliklerini oluflturmalar›nda mesle¤e ilk baflla-d›klar› çal›flma y›llardan itibaren ö¤retmenler, farkl› aflamalarda ve alanlarda mesleki gelifli-me gereksinim duymaktad›rlar.
• Bir k›s›m araflt›rmalardan elde edilen sonuçla-ra göre ö¤retmenlerin genel olasonuçla-rak afla¤›da s›-ralanan konularda mesleki geliflime gereksi-nim duyduklar› belirlenmifltir:
- Yeni ö¤retim fikirleri ve yönetim stratejileri - Ders plan› haz›rlama ve uygulama
- Ö¤retim kaynaklar›n› ve deneyimleri paylaflma - Ö¤retim materyali haz›rlama ve kullanma - Konu alan› bilgisini yenileme
- Teknolojik olanaklar› takip etme, bireysel ve ö¤retimsel amaçl› kullanma
• Genel olarak belirtilen bu mesleki geliflim ge-reksinimleri d›fl›nda, ö¤retmenlerin mesleki geliflim gereksinimleri, konu alanlar›na göre de¤ifliklik göstermektedir. Di¤er bir ifadeyle okulöncesi, ilkö¤retim ve ortaö¤retim düze-yinde görev yapan ö¤retmenlerin özellikle e¤itim verdikleri hedef kitlelerin farkl›l›¤› ne-deniyle mesleki geliflim gereksinimleri de çe-flitlilik gösterebilmektedir.
Ö¤retmenlikte mesleki gelifllim alanlar›n› s›rala-yabilmek
Ö¤retmenlik mesle¤inin yeterlilik alanlar›na pa-ralel olarak ö¤retmenlerin mesleki geliflime ge-reksinim duyduklar› alanlar› 4 grupta toplamak mümkündür:
• Alansal Mesleki Geliflim
• Ö¤retimsel Mesleki Geliflim
• Kurumsal Mesleki Geliflim
• Kiflisel Mesleki Geliflim
Ö¤retmenlikte her bir mesleki geliflim alan›n›
aç›klayabilecek yeterliliklere sahip olabilmek
• Alansal Mesleki Geliflim Alan›: Ö¤retmenlikte mesleki geliflim alanlar›ndan alansal mesleki geliflim, ö¤retmenlerin hizmetöncesi süreçte e¤itimini ald›klar› konu alan›na iliflkin bilgile-rinin nitelik ve nicelik aç›s›ndan geliflimini kapsamaktad›r. Alansal mesleki geliflim, ö¤-retmenlerin hizmetöncesi süreçte edindikleri konu alan› bilgilerinin güncellenmesine ve ye-nilenmesine olanak sa¤lar.
• Ö¤retimsel Mesleki Geliflim Alan›: Ö¤retmen-lik mesle¤inin yeterliÖ¤retmen-lik alanlar›ndan e¤itsel yeterlilik alan›na göre ö¤retmenlerin ö¤ret-menlik meslek bilgisi kapsam›nda ö¤retimi planlama, gelifltirme, uygulama ve de¤erlen-dirme bilgi ve becerilerine sahip olmalar› ge-rekmektedir. Ö¤retimsel mesleki geliflim ala-n›, ö¤retmenlerin e¤itsel yeterliliklerini gelifl-tirmelerine olanak sa¤lamak amac›yla ger-çeklefltirilen etkinlikleri kapsamaktad›r.
• Kurumsal Mesleki Geliflim Alan›: Kurumsal ge-liflim alan›, ö¤retmenlerin kendilerini çal›flt›k-lar› kurumun bir parças› olarak görmelerini, kurum kültürünü benimsemelerini ve kurum-sal iflleyiflle ilgili olarak bilgilenmelerini sa¤la-may› amaçlamaktad›r. Ayr›ca bu geliflim alan›, ö¤retmenlerin kariyer geliflimlerine ba¤l› ola-rak ö¤retmenlik mesle¤i içerisinde idari kad-rolarda yer alacak yöneticiler olmalar›na yö-nelik yönetim becerileri kazanmalar›na da ola-nak sa¤lar.
• Kiflisel Mesleki Geliflim Alan›: Mesleki geliflim alanlar›ndan biri olan kiflisel mesleki geliflim alan›, ö¤retmenlerin okul içinde ve d›fl›nda kiflilik geliflimlerine yönelik etkinlikleri kapsa-maktad›r. Bu nedenle bu mesleki geliflim ala-n›, ö¤retmenin alansal, ö¤retimsel ve kurumsal geliflim alanlar›ndaki geliflimini de dolayl› ola-rak etkilemektedir. Bu geliflim alan›, ö¤ret-menlerin bireysel geliflimlerini desteklemeye, ö¤retmenleri güdülemeye ve verimliliklerini art›rmaya olanak sa¤layacakt›r.
N
A M A Ç6N
A M A Ç71. Afla¤›dakilerden hangisi ö¤retmende bulunmas› ge-reken özelliklerden biri de¤ildir?
a. Ö¤renme ç›kt›lar›n› gözlemleme ve sab›rl› olmak b. Sorumluluklar›na iliflkin baflkalar›na hesap
ver-meyi ilke edinmek
c. Kendini ö¤rencilerin yerine koyarak empati kur-maya çal›flmak
d. ‹lgi alanlar›n› kullanarak yapt›¤› e¤itimi zengin-lefltirmek
e. Yöneticiler, meslektafllar ve aileler ile iflbirli¤i içinde olmak
2. Afla¤›dakilerden hangisi ö¤retmenlikte mesleki geli-flimin yararlar›ndan biri de¤ildir?
a. Mesleki doyum yaflamalar›n› sa¤lamas›
b. Ö¤retmenlerin uygulama alanlar›n› ve meslek bilgilerini gelifltirmesi
c. Okul geliflimini sa¤lamas›
d. Ö¤retmenlerin ö¤retim amaçl› teknoloji kulla-n›mlar›n› sa¤lamas›
e. Okul-aile iflbirli¤ini art›rmas›
3. Afla¤›dakilerden hangisi ö¤retmenlerin mesleki geli-flim etkinlikleri ile elde etti¤i kazan›mlardan do¤rudan etkilenmez?
a. Ö¤renciler b. Okul yöneticileri c. Ö¤renci velileri d. Bakanl›k yetkilileri e. Meslektafllar
4. Afla¤›dakilerden hangisi Milli E¤itim Bakanl›¤› (MEB) taraf›ndan sa¤lanan mesleki geliflim etkinliklerinden bi-ri de¤ildir?
a. Yabanc› dil e¤itim programlar›
b. Bilgisayar e¤itim programlar›
c. Adayl›k e¤itim program›
d. Kiflisel geliflim e¤itim programlar›
e. Görevde yükselme e¤itimi
5. Ö¤retmenlerin ö¤retme-ö¤renme etkinliklerinde teknolojiyi daha etkili ve verimli kullanmalar› için ger-çeklefltirilen mesleki geliflim afla¤›daki yeterlilik alanla-r›ndan hangisinin kapsam›nda yer almaktad›r?
a. Alansal yeterlilik b. Bireysel yeterlilik c. E¤itsel yeterlilik d. Kiflisel yeterlilik e. Kurumsal yeterlilik
6. Afla¤›dakilerden hangisi mesleki geliflim etkinlikleri-ni gerekli k›lan nedenlerden birisi de¤ildir?
a. De¤iflen toplumsal beklentiler
b. E¤itim anlay›fl› ile ilgili de¤iflen paradigmalar c. Bilgi ve iletiflim teknolojilerindeki de¤ifliklikler d. Daha nitelikli e¤itim için de¤iflen beklentiler e. Zorunlu e¤itim süresinin artmas›
7. I. Ö¤retim materyali haz›rlama ve kullanma II. Fen ve do¤a etkinliklerini planlama ve uygulama III. De¤iflen okulöncesi program›nda teknoloji
kul-lan›m›
IV. Özel e¤itime gereksinim duyan çocuklarla çal›flma Yukar›daki etkinliklerinden hangileri okulöncesi ö¤rmenlerinin gereksinim duyduklar› mesleki geliflim et-kinliklerindendir?
8. Göreve yeni bafllayan bir okulöncesi ö¤retmeni, be-lirli kazan›mlar› ö¤retmede planlayaca¤› etkinlikler ko-nusunda sorunlar yaflamaktad›r. Bu ö¤retmenin afla¤›-daki alanlardan hangisinde mesleki geliflime gereksini-mi vard›r?
a. Alansal mesleki geliflim alan›
b. Ö¤retimsel mesleki geliflim alan›
c. Kurumsal mesleki geliflim alan›
d. Kiflisel mesleki geliflim alan›
e. Yönetsel mesleki geliflim alan›
Kendimizi S›nayal›m
9.
Yukar›daki ö¤retmenlikte mesleki geliflim alanlar› ile okulöncesi ö¤retmenlerine yönelik mesleki geliflim et-kinlikleri aras›nda yap›lan efllefltirmelerden hangileri do¤rudur?
10.Okulöncesi ö¤retmenlerine yönelik olarak “Anne-baba e¤itimi” konulu bir mesleki geliflim etkinli¤i afla¤›-daki mesleki geliflim alanlar›ndan hangisi ile ilgilidir?
a. Alansal mesleki geliflim alan›
b. Ö¤retimsel mesleki geliflim alan›
c. Kurumsal mesleki geliflim alan›
d. Kiflisel mesleki geliflim alan›
e. Yönetsel mesleki geliflim alan›
Süleyman Sadi SEFERO⁄LU*
Dr., Hacettepe Üniversitesi, E¤itim Fakültesi, Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri E¤itimi Bölümü Ö¤retim Üyesi
...
Ö¤retmen Yeterlikleri ve Meslekî Geliflim
... ‹yi bir ö¤retmenle ilgili de¤erlendirmelere
bak›ld›-¤›nda iyi bir ö¤retmenin “kendisini meslekî ve kiflisel aç›lardan sürekli olarak gelifltiren, kendisini gelifltir-meyle ilgili f›rsatlar› ve olanaklar› araflt›ran ve de¤er-lendiren ö¤retmen” fleklinde bir tan›mlama göze çar-par. Rauth ve Bowers (1986) da nitelikli insan gücün-de aranan temel özelliklerin, iflini iyi yapan, bilgi ile yaflamay› ö¤renen, kendisini sürekli gelifltiren insan ti-pi oldu¤unu belirtmektedir.
Bilgi, beceri, yetenek ve meslekte ö¤renmek için ge-rekli koflullar olarak tan›mlanabilen meslekî geliflim kavram› son y›llarda e¤itimin gelifltirilmesi çal›flmalar›n-da en önemli faktör olmufltur (Sefero¤lu, 2001a). Ö¤ret-menlik mesle¤ini gelifltirme konusunda yap›lan araflt›r-malar da daha iyi ö¤retime ve daha iyi okullara sahip olabilmek için meslekî e¤itimin bir zorunluluk oldu¤u-nu belirtmektedirler (Sefero¤lu, 2003). Meslekî aç›dan iyi yetiflen ö¤retmenler ö¤rencileri için olumlu ö¤ren-me koflullar› sa¤layabilir. Ancak ö¤retö¤ren-menler sürekli olarak farkl› ö¤renci gruplar›yla birlikte olmaktad›rlar.
Bu farkl›l›klar; farkl› yafl gruplar›, farkl› düzeyler, farkl›
konu alanlar› ve farkl› sosyo ekonomik yap› fleklinde ortaya ç›kabilmektedir. Bu durumlar, ö¤retmenlerin farkl› yaklafl›m, yöntem ve teknikleri kullanmalar›n› ge-rekli k›lmaktad›r. Ancak ö¤retmenin birçok farkl› soru-na çözüm üretecek bir makine olmad›¤› da göz önün-de tutulmal›d›r. Bu yüzönün-den önün-de nitelikli ö¤retmen ve ni-telikli ö¤retim için meslekî geliflim konusunda ö¤ret-menlere sa¤lanm›fl sürekli bir deste¤in varl›¤› çok bü-yük önem tafl›maktad›r.
Ö¤retmenlik mesle¤inin ülke kalk›nmas›ndaki rolü gü-nümüzde bütün toplumlar taraf›ndan bilinmekte ve bu-nunla ilgili olarak çeflitli düzenlemeler yap›lmaktad›r.
Ö¤retmenlik mesle¤inin gelifltirilmesi alan›nda yap›lan araflt›rmalar, bu mesle¤in gere¤ince yürütülmesi ve okullardaki e¤itimin kalitesinin yükseltilmesi için mes-Mesleki Geliflim Alanlar› Mesleki Geliflim
Etkinlikleri I. Alansal Mesleki Geliflim
Alan›
- Fen ve do¤a etkinlikleri haz›rlama
II. Ö¤retimsel Mesleki Geliflim Alan›
- S›n›f yönetimini sa¤lama
III. Kurumsal Mesleki Geliflim Alan›
- Stres yönetimi
IV. Kiflisel Mesleki Geliflim Alan›
- Elefltirel düflünme becerileri
Yaflam›n ‹çinden
“
lekî geliflimin bir zorunluluk oldu¤unu göstermektedir (The Holmes Group, 1986). Çünkü “e¤er ö¤retmen mes-lekte ö¤reniyorsa, o ö¤retmenin sunaca¤› e¤itim hizme-tinin kalitesi de yüksek olur”. Bu yüzden okullarda ve-rilen e¤itimin kalitesini iyilefltirmek için ö¤retmenlere meslekî aç›dan kendilerini gelifltirme olanaklar› tan›n-mal›d›r (Sefero¤lu, 1999).
Ö¤retmenlere meslekî geliflim olanaklar› sa¤lanmas›n›n gereklili¤ine bir baflka neden olarak ö¤retmen e¤itimi veren kurumlarda onlar›n yeterince veya uygun bir fle-kilde yetifltirilmeyiflleri gösterilebilir. Ö¤retmen adaylar›
ihtiyaçlar› olan meslekî e¤itimi tam olarak alamadan me-zun olmaktad›rlar. Bu yüzden hizmetiçinde meslekî ge-liflim konusunda bir destek sa¤lanmal›d›r. Türkiye’deki ö¤retmen profili incelendi¤inde hâlen görevde bulunan birçok ö¤retmenin, ö¤retmen yetifltiren bir kurumdan mezun olmad›klar› görülecektir. Bu durum meslekî e¤i-tim ihtiyac›n› daha belirgin olarak ortaya koymaktad›r.
Rosenholtz (1985) ö¤retmenlerin s›n›fta baflar›l› olabil-meleri için becerilerinin güncellefltirilmesi gerekti¤ini, yani ö¤retmenlerin günümüz koflullar›nda daha etkili olabilmeleri için gerekli becerilere sahip olmalar›n›n sa¤-lanmas› gerekti¤ini ileri sürmektedir. Kendilerine pro-fesyonel yard›m verilen ö¤retmenler, birtak›m e¤itim et-kinlikleri sonucunda bilgi ve becerilerini art›rabilir ve bunun sonucunda da daha iyi birer ö¤retmen olabilirler.
Meslekî geliflimin gereklili¤ine iliflkin bir baflka gerekçe meslekî baflar›n›n genellikle daha fazla baflar›y› berabe-rinde getirdi¤i olabilir (Rosenholtz, 1985). Baflar›l› dene-yimlere sahip ö¤retmenler kendi yetenek ve becerileriy-le ilgili olarak daha fazla kendine güven duygusu gelifl-tirirler. Bunun bir sonucu olarak daha etkili ve verimli olabilmek için kendilerini gelifltirme yolunda aray›fllar içinde olurlar ve bunun için daha çok çaba gösterirler.
Ö¤retmenlerin kiflisel ve meslekî geliflimleri için Millî E¤itim Bakanl›¤› bütçesinden ayr›lan pay›n yetersiz ol-du¤u bilinmektedir. Ancak öte yandan hizmetiçi e¤itim için daha fazla kaynak ayr›lmas›, sonucun daha iyi ola-ca¤›n›n garantisini de vermemektedir (OECD, 1998).
Her fleyden önce ö¤retmenlerin bu etkinliklerin önemi-ne inand›r›lmalar› gerekmektedir.
Hizmetiçinde gerçeklefltirilen meslekî e¤itim program-lar›yla ilgili olarak yap›lan araflt›rmalarda, uygulanan programlar›n etkili olabilmesinde, kurum d›fl›ndan ge-len dan›flmanlar›n yerine kurum içi uzmanlar›n (ö¤ret-menlerin uzmanl›¤›n›n) ve onlar›n karar verme süreçle-rine kat›l›mlar›n›n önemli oldu¤u gerçe¤ine ulafl›lm›flt›r.
ABD’de federal yönetim taraf›ndan desteklenen ve uy-gulanan 293 “okul gelifltirme program›”n› inceleyen Ber-man ve McLaughlin (1978) bir meslekî geliflim
progra-m›n›n etkili olabilmesinin temelinde ö¤retmenlerin mes-lekî deneyimlerinden yararlan›lm›fl olmas›n›n ve karar alma süreçlerinde onlar›n da rol almalar›n›n sa¤lanma-s›n›n yatt›¤›n› belirtmektedir.
Baflka bir ifadeyle, bir meslekî geliflim program› tasarla-n›rken alan d›fl›ndan profesyoneller yerine bizzat ö¤ret-menlerin görüfl ve düflüncelerine baflvurulmal›d›r. Ber-man ve McLaughlin’in (1978) de vurgulad›¤› gibi alan d›fl›ndan kiflilerin sundu¤u yard›mlar veya çözüm öne-rileri çok genel ve bazen de sorunlar› çözmekten uzak olabilmektedir. Oysa sorunun bizzat içinde olan ö¤ret-menler çözüm önerebilecek en iyi pozisyondad›rlar.
Konuya bu aç›dan bak›ld›¤›nda sorunlar› bizzat yafla-yan ö¤retmenlerin, en gerçekçi saptamalar› yapabile-cekleri ve uygulanabilir çözüm önerileri sunabilecekle-ri söylenebilir. Öte yandan meslekî e¤itim program›
önemli ölçüde ö¤retmenin katk›s›n› içeriyorsa, onlar›n program› sahiplenmeleri ve program›n verimli olmas›
için daha çok çaba harcamalar› da do¤al olacakt›r.
E¤itimin gelifltirilmesinde ö¤retmenin rolü günümüzde herkes taraf›ndan bilinmektedir. Bir toplumun kalk›n-mas› için öncelikle yetiflmifl insan gücüne ihtiyaç vard›r.
Yetiflmifl insan gücünü sa¤layacak kurumlar ise okullar-d›r. Bir okulun iyi olabilmesi de büyük ölçüde ö¤ret-menler taraf›ndan verilen e¤itimin kalitesine ba¤l›d›r.
Ö¤retmenin meslekî aç›dan yetiflmifllik düzeyi, sunaca¤›
e¤itimin kalitesinin önemli bir belirleyicisi olarak düflü-nülebilir. Ö¤retmenin iyi olmas› onun hem hizmetönce-sinde iyi yetifltirilmesi hem de hizmetiçinde kendisini gelifltirecek olanaklardan yararlanmas›n› sa¤lamakla ola-s›d›r. Bunun için de ö¤retmene her yönden destek olun-mal›d›r ki ö¤retmen kendisini hem kiflisel olarak hem de meslekî aç›dan gelifltirebilsin (Sefero¤lu, 2001b).
Ö¤retmen yeterlikleriyle ilgili nas›l bir s›n›flama yap›l›r-sa yap›ls›n, bu yeterlikler bir bütün olarak ele al›nmal›-d›r. Çünkü bu yeterlikler birbirlerini tamamlay›c› özel-likler içermektedir. Millî E¤itim Bakanl›¤›nca saptanan ve 14 alt bölümden oluflan “E¤itme-Ö¤retme Yeterlikle-ri”nde ö¤retmenlerde bulunmas› beklenen özelliklere bak›ld›¤›nda bu durum daha iyi anlafl›labilir:
1. Nitelikli bir ö¤retmen, s›n›f›nda etkili ö¤renmelerin gerçekleflmesi için ö¤rencilerinin özelliklerine uygun ö¤renme yaflant›lar› sa¤lamaya çal›fl›r. Ancak ö¤retme-nin ö¤rencileriö¤retme-nin özelliklerini tan›yabilmesi için de on-lar›n geliflim özelliklerini ve bu özelliklerin ö¤retme-ö¤-renme süreçlerinde nas›l dikkate al›nmas› gerekti¤ini biliyor olmas› gerekir.
2. Etkili bir ö¤retmen, yaln›zca gerekli planlar› yapmak-la kalmaz, ayn› zamanda pyapmak-lanyapmak-laman›n gereklili¤ine de inan›r ve bunun gereklerini yerine getirir.
3. Nitelikli bir ö¤retmen, iyi haz›rlanm›fl bir ö¤retim ma-teryalinin ö¤renmeye etkisini bilir, farkl› düzeylerdeki ö¤rencilere hitap edebilen, de¤iflik özelliklere sahip materyalleri gelifltirebilir ve bunlar› amac›na uygun bir flekilde kullanabilir.
4. Nitelikli bir ö¤retmen, ö¤renmenin nas›l
gerçekleflti-¤i, ö¤rencilerin bilgiyi nas›l edindikleri, becerileri nas›l kazand›klar› ve etkili ö¤renmelerin gerçekleflmesi için hangi yaklafl›m, yöntem ve tekniklerin kullan›lmas› ge-rekti¤ini, bu yaklafl›m-yöntem ve tekniklerin üstünlük-leri ve s›n›rl›l›klar›n› bilir.
5. Nitelikli bir ö¤retmen, ö¤rencilerin etkin bir flekilde ö¤renme sürecine kat›lmalar›n› ve kendi ö¤renmelerin-de sorumluluk almalar›n› sa¤lar. Bunun gerçekleflmesi için de bireysel ve grup çal›flmalar› düzenler ve bunun bir gere¤i olarak ö¤rencilerin birbirleriyle etkileflim için-de olmalar›n› sa¤lar.
6. ‹yi bir ö¤retmen ö¤rencinin, beklenen davran›fllar›
ne derece kazand›¤›n›, nas›l ö¤rendi¤ini ve aksamalar›n oldu¤u durumlarda ne gibi önlemler al›nabilece¤ini bi-lir. De¤erlendirmenin ö¤retim sürecinin vazgeçilmez bir parças› oldu¤unu ve farkl› de¤erlendirme stratejile-rini kullanmak gerekti¤ini bilir.
7. Nitelikli bir ö¤retmen, ö¤rencileri güdülemede, ö¤-renme ve çal›flma al›flkanl›klar› kazand›rmada ve mes-lek seçimine yönelik konularda onlara yard›m için ge-rekli kaynak ve yöntemlerin neler oldu¤unu bilir.
8. Bütün ö¤rencilerin temel becerilerinin gelifltirilmifl olmas› onlar›n birey olarak daha etkili olmalar›na yar-d›mc› olur. Bunun bilincinde olan nitelikli bir ö¤retmen de ö¤rencilerin temel becerilerini gelifltirmek için ge-rekli önlemleri al›r.
9. Bir ö¤retmen, hangi alanda ö¤renim görmüfl olursa ol-sun mesle¤e atand›¤›nda “bedensel, ruhsal ve zihinsel özellikler aç›s›ndan” de¤iflik özelliklere sahip ö¤renciler-le karfl›laflabilir. Nitelikli bir ö¤retmen bu tür özel e¤itime gereksinim duyan ö¤rencilere, onlar›n özelliklerine uy-gun özel e¤itim olanaklar› ve f›rsatlar›n› sunma konusun-da gerekli donan›ma sahiptir. Bu ba¤lamkonusun-da, ö¤renmede özel e¤itimi gerektiren alanlar› ve ö¤renci özelliklerinin ö¤renme ve performanslar›n› nas›l etkiledi¤ini bilir ve ö¤retim etkinliklerini buna uygun bir flekilde tasarlar.
10. Okulun, çevrenin her türlü ihtiyac›n› karfl›layan bir toplumsal kurum oldu¤u gerçe¤inden hareketle ö¤ret-menlerin görevlerinin yaln›zca örgün e¤itimle s›n›rl› ol-mad›¤› söylenebilir. Bu çerçevede, nitelikli bir ö¤ret-men, yetiflkinlerin nas›l ö¤rendiklerini bilir ve onlar›n kiflisel ve meslekî geliflimlerini destekleyecek ortamlar›
yaratma konusunda gerekli donan›ma sahiptir.
11. Ö¤retim sürecini daha verimli k›lman›n yolunun okul yönetimiyle yak›n bir iflbirli¤i içinde bulunmaktan geçti¤i gerçe¤ini her ö¤retmenin bilmesi gerekir. Etkili bir ö¤retmen de bunun gereklerini yerine getirir ve ders d›fl› etkinlikleri planlar, yönetir ve de¤erlendirir.
12. ‹yi bir ö¤retmen, meslekî ve kiflisel aç›lardan kendi-sini sürekli olarak gelifltirir, kendikendi-sini gelifltirmeyle ilgili f›rsatlar› ve olanaklar› araflt›r›r ve de¤erlendirir.
13. Ö¤retmenden okulun iflleyifliyle ilgili görüfl ve öne-riler gelifltirmesi, okulun sorunlar›na ilgi duymas› bek-lenir. Bu amaçla nitelikli bir ö¤retmen, e¤itim sistemi-nin ve okul örgütünün yap› ve iflleyiflini bilir.
14. Ö¤retme süreçlerinde harcanan çabalar›n bofla git-memesi için bir ö¤retmenin ö¤rencilerin bireysel geli-flimleriyle yak›ndan ilgilenmesi gerekir. Bu amaçla nite-likli bir ö¤retmen; veli ve di¤er ilgili kiflilerle iflbirli¤i yapman›n önemini bilir.
Bu listeye bak›ld›¤›nda nitelikli bir ö¤retmenden bekle-nenlerin biraz gerçekçi olmad›¤› düflünülebilir. Ö¤ret-menlerin, farkl› ortamlarda ve farkl› özelliklere sahip hedef kitlelerine yönelik olarak kullanabilmesi için bir-çok beceriye sahip olmas› beklenmektedir. Ancak ö¤-retmenin birçok farkl› soruna çözüm üretecek bir robot olmad›¤› da bilinmektedir. Bu yüzden de ö¤retmen ye-terlikleriyle ilgili olarak zihinlerde soru iflaretleri uyana-bilmektedir. Öte yandan bir ö¤retmenin ö¤retim süre-cinde etkili olabilmesi için bu becerilerin varl›¤› da ge-reklidir. Bu aflamada “peki öyleyse ne yap›labilir?” so-rusunun yan›t› aranmal›d›r.
Bu beceriler her ö¤retmende ayn› düzeyde olmayabilir.
Baz› ö¤retmenler planlama veya materyal gelifltirme ko-nusunda daha güçlüyken baz› ö¤retmenler de örne¤in
“ölçme ve de¤erlendirme” veya “özel e¤itim” konusun-da kendilerini gelifltirmifl olabilirler. Ne yap›labilir soru-sunun yan›t› da farkl› alanlarda güçlü olan ö¤retmenle-rin sahip olduklar› bilgi ve becerileri baflkalar›yla pay-laflmalar›nda yatmaktad›r.
Bakanl›¤›m›z›n hizmetiçi e¤itim konusunda yeterli bir deste¤i sa¤layamad›¤› bilinmektedir. Asl›nda bu durum sadece ülkemize özgü bir durum da de¤ildir. Birtak›m geliflmifl bat›l› ülkelerde de hizmetiçi e¤itim konusunda benzer s›k›nt›lar yaflanmaktad›r. Nitelikli ö¤retmen ve nitelikli ö¤retim için meslekî geliflim konusunda ö¤ret-menlere sa¤lanm›fl sürekli bir deste¤in varl›¤› çok
Bakanl›¤›m›z›n hizmetiçi e¤itim konusunda yeterli bir deste¤i sa¤layamad›¤› bilinmektedir. Asl›nda bu durum sadece ülkemize özgü bir durum da de¤ildir. Birtak›m geliflmifl bat›l› ülkelerde de hizmetiçi e¤itim konusunda benzer s›k›nt›lar yaflanmaktad›r. Nitelikli ö¤retmen ve nitelikli ö¤retim için meslekî geliflim konusunda ö¤ret-menlere sa¤lanm›fl sürekli bir deste¤in varl›¤› çok