Ö¤retmenlikte k›deme göre mesleki geliflim programlar›, ö¤retmenlerin ö¤retmen-lik mesle¤ine ilk ad›m att›klar› hizmetöncesi dönemden bafllayarak, meslek içeri-sindeki ilerlemelerine ba¤l› olarak gerçeklefltirilen mesleki geliflim programlar›d›r.
Ö¤retmenlikte mesleki geliflim programlar›n›n ö¤retmenlikte k›deme göre s›n›f-land›r›lmas›, 4 aflamadan oluflan sistematik bir süreç olarak incelenmektedir (Neil ve Morgan, 2003):
• Hizmetöncesi e¤itim program›
• Aday ö¤retmenlik e¤itimi program›
• Erken mesleki geliflim program›
• Sürekli mesleki geliflim program›
Bu mesleki geliflim programlar›n›n her birine iliflkin aç›klamalar afla¤›daki bafl-l›klarda yer almaktad›r.
Hizmetöncesi E¤itim Program›
Hizmetöncesi e¤itim program›, ö¤retmen adaylar›n›n meslekte karfl›laflabile-cekleri özellikle ö¤retimsel ve yönetsel alanlara dayal› sorunlarla ilgili hizmetönce-si dönemde edindikleri bilgileri kapsayan bir mesleki geliflim program›d›r. Özellik-le, bu dönem içerisinde aday ö¤retmenlerin almakla zorunlu olduklar› “Okul De-neyimi” ve “Ö¤retmenlik Uygulamas›” dersleri ile ö¤retmen adaylar›n›n hizmet sü-reci içerisinde karfl›laflabilecekleri özellikle alansal yeterlili¤e dayal› sorunlara yö-nelik olarak aç›lan seçmeli dersler, hizmetöncesi e¤itim program› kapsam›nda ger-çeklefltirilen mesleki geliflim programlar›d›r.
Hizmetöncesi e¤itim programlar› kapsam›ndaki etkinliklerde ö¤retmen aday›-n›n dan›flman› olan ö¤retim eleman› ve uygulama okulundaki uygulama ö¤retme-ni, ö¤retmen aday›n›n mesleki gelifliminden sorumlu kiflilerdir. Dan›flman›n vere-ce¤i taktikler ve uygulama ö¤retmenin verevere-ce¤i dönütler aday› yönlendirecektir.
Bu aflamada dan›flman ve uygulama ö¤retmeninin flu konulara dikkat etmesinde fayda vard›r (Black ve Davern, 1998):
• Ö¤retmen aday›n›n sorular›n›, s›k›nt›lar›n› dikkatle ve sab›rla dinle-mek:Ö¤retmen aday›n›n hem dan›flmandan hem de uygulama ö¤retmenin-den ö¤renece¤i çok fley vard›r. Bu neö¤retmenin-denle, dan›flman ve uygulama ö¤ret-meni, aday›n karfl›laflt›¤› sorunlar› ve s›k›nt›lar› dinlemeli, aday› gözlemeli ve adayla iyi iletiflim kurmal›d›r.
• Ö¤retmen aday›na model olmak: Ö¤retmen aday›n›n gereksinim duyabi-lece¤i kaynaklar› edinmesinde ve okuldaki çal›flmalarda tak›naca¤› tav›rda ve üslupta adaya rehberlik edilmelidir. Di¤er bir ifadeyle, adayla dan›flman ve uygulama ö¤retmeni aras›nda usta-ç›rak iliflkisinde oldu¤u gibi, “göz ç›-rakl›¤›” iliflkisi kurulmal›d›r.
• Ö¤retmen aday›n›n içinde bulundu¤u statünün gücünü ve onurunu anlamas›n› sa¤lamak:Ö¤retmenli¤in çok güçlü ve onurlu bir meslek ol-du¤u bilinci ve fark›ndal›¤›, ö¤retmen aday›na kazand›r›lmal›d›r. Adaya için-de bulundu¤u bu konumun onu hangi üstünlüklerle donatt›¤›n›n bilinci, meslek doyumunun ve meslekte profesyonelli¤in önemi anlat›lmal› ve bu-nu yaflamas› için f›rsatlar subu-nulmal›d›r.
• Ö¤retmen aday›n›n kendini ifade etmesine olanak vermek: Ö¤retmen aday›n›n uygulamak istedi¤i farkl› yöntem ve stratejileri uygulamas›na ve et-kilerini görmesine olanak tan›nmal›d›r. Aday›n s›n›fta kendine özgü
strateji-Hizmetöncesi E¤itim Program›: Ö¤retmen adaylar›n›n meslekte karfl›laflabilecekleri özellikle ö¤retimsel ve yönetsel alanlara dayal› sorunlarla ilgili hizmetöncesi dönemde edindikleri bilgileri kapsayan bir mesleki geliflim program›
leri kullanmas›, onun kendini ve ö¤retmenli¤ini ifade etme fleklidir. Bu du-rumu, hem dan›flman hem de uygulama ö¤retmeni izleyerek, adaya dönüt vermelidirler.
• Çat›flmalar› ve sorunlar› yap›c› bir flekilde halletmek: Her ortamda ça-t›flmalar ve sorunlar olabilir. Adaylara bu konular›n nas›l ele al›nmas› ve çö-zülmesi gerekti¤ine iliflkin yönetsel ve kiflisel bilgiler verilmeli ve gösteril-melidir. Uygulama ö¤retmeninin ve dan›flman›n karfl›lafl›lan sorunlarla bafl etme yollar›, ö¤retmen aday›na örnek olmal›d›r.
Ö¤retmen adaylar›n›n mesle¤e bafllamadan önce bir hizmetöncesi e¤itim program›na al›nmas› sizce gerekli midir? Nedenleriyle aç›klay›n›z.
Hizmetöncesi e¤itim dönemi, ö¤retmenlik meslek bilincinin kazand›r›lmas› ve aday›n ö¤retmenlik mesleki sürecinde karfl›laflabilece¤i sorunlar›n önceden fark›-na varmas›n›n sa¤lanmas› aç›s›ndan mesleki geliflimin ilk aflama olmas› nedeniyle, mesleki geliflim programlar› içinde önemli bir aflamad›r.
Aday Ö¤retmenlik E¤itimi Program›
Hizmetöncesi e¤itim süreci sonucunda göreve yeni bafllayan, ilk çal›flma y›l›ndaki ö¤retmen, aday ö¤retmen olarak ifade edilmektedir. Aday ö¤retmenlerin, ilk okul deneyimleri oldukça heyecanl› ve s›k›nt›l› geçebilir. Ö¤rencilik yaflam›ndan ö¤retmenli¤e at›lan ilk ad›mda bir yandan yeni olman›n verdi¤i s›k›nt›, bir yandan bu yeterli¤e ulaflman›n verdi¤i heyecan aday ö¤retmenleri zorlayabilir. Bu geçiflte adaya yard›mc› olacak kifliler, dan›flman ve uygulama ö¤retmenidir.
Aday ö¤retmenlerin, ilk çal›flma y›l›nda olman›n da getirdi¤i tedirginlikle birlik-te yaflad›klar› sorunlar› flu flekilde s›ralamak mümkündür (Yalç›nkaya, 2002):
• Deneyimsizlik endiflesi
• Hizmet öncesi e¤itimdeki kazan›mlarla uygulama aras›ndaki çat›flma
• Yeni ö¤retmen üzerindeki bask›lar
• Çok fley yapma gayreti
• Teftifl korkusu
• Okula ve çevreye uyum sorunu
Aday ö¤retmenlerin belirtilen bu sorunlar› aflmalar›na ve okul kültürüne ve e¤i-tim sistemine uyum sa¤lamalar›na yard›mc› olmak için, mesleki geliflim program-lar› kapsam›nda aday ö¤retmenlik e¤itimi gerçeklefltirilmelidir. Aday ö¤retmenlik e¤itimi program›, ilk çal›flma y›l› ya da göreve bafllama e¤itimi olarak da ifade edilmektedir. Bu mesleki geliflim program›, ö¤retmenlerin göreve bafllad›klar› ilk çal›flma y›l›nda gerçeklefltirilen mesleki geliflim program›d›r.
‹lk çal›flma y›l›na yönelik olan aday ö¤retmenlik e¤itimi program›n›n amaçlar›-n› afla¤›daki gibi s›ralanmak mümkündür (Neil ve Morgan, 2003):
• Ö¤retmenin uygulamaya yönelik s›n›f yönetimi becerilerini gelifltirmek
• Ö¤retmenin ö¤retim yöntem ve stratejilerine iliflkin bilgi ve becerilerini art›rmak
• Ö¤retmene ö¤retim program› ve meslek bilgisi ile ilgili uygulamaya yönelik beceriler kazand›rmak
• Ö¤retmenleri, meslektafllar› ve okul yönetimi ile iflbirli¤i içinde çal›flmaya teflvik etmek
• Ö¤retmenlerin e¤itim sistemi, politikalar› ve uygulamalar›na yönelik ilkeleri anlamalar›n› ve ö¤retmen olarak görev ve sorumluluklar›n fark›nda olmala-r›n› sa¤lamak
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
1
Aday Ö¤retmen:
Hizmetöncesi e¤itim süreci sonucunda göreve yeni bafllayan, ilk çal›flma y›l›ndaki ö¤retmen
Aday Ö¤retmenlik E¤itimi Program›: ‹lk çal›flma y›l› ya da göreve bafllama e¤itimidir.
Bir aday ö¤retmenlik e¤itim program› haz›rlasayd›n›z bu program içinde neler yer al›rd›?
“Millî E¤itim Bakanl›¤› Aday Memurlar›n Yetifltirilmelerine ‹liflkin
Yönetmeli-¤i”ne göre aday ö¤retmenler, adayl›k süreci içerisindeki ilk çal›flma y›llar›nda aday ö¤retmenlik program› kapsam›nda temel e¤itim, haz›rlay›c› e¤itim ve uygulama e¤itimi olmak üzere üç aflamal› mesleki geliflim program›na kat›lmak ve bu prog-ramlar› baflar› ile tamamlamakla yükümlüdürler (fiekil 6.2).
Temel e¤itim süreci içerisinde aday ö¤retmenlere, Atatürk ilkeleri, T.C. Anaya-sas›, genel olarak Devlet teflkilat›, Devlet Memurlar› Kanunu, yaz›flma kurallar› ve dosyalama usulleri, devlet mal›n› koruma ve tasarruf tedbirleri, gizlilik ve gizlili¤in önemi, Türkçe Dil bilgisi kurallar› gibi konularda bilgi verilmektedir. Temel e¤itim sürecini baflar›yla tamamlayan aday ö¤retmenler, haz›rlay›c› e¤itime kat›lmaktad›r-lar. Haz›rlay›c› e¤itim süreci kapsam›nda ise, Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n teflkilat ola-rak yap›s›, iflleyifli, ilgili mevzuatlar, aday ö¤retmenlerin görev ve sorumluluklar› ile ilgili bilgiler verilmektedir. Bu e¤itim sürecini de baflar›yla tamamlayan aday ö¤ret-menler, uygulama e¤itimi olarak adland›r›lan son aflama e¤itime kat›l›rlar. Aday ö¤retmen e¤itimi program›n›n son aflamas› olan bu aflamada ise, görev yapt›klar›
okul yönetimi taraf›ndan atanan rehber ö¤retmenin gözetiminde derslere girmek ve görevli bulunduklar› okulda yap›lan ö¤retmenler kurulu toplant›lar› ile görev-lendirildikleri her türlü kurs, seminer, konferans ve di¤er e¤itsel etkinliklere kat›l-makla yükümlüdürler. Bu e¤itim süreci ise, aday ö¤retmenin rehber ö¤retmenin ve okul yönetimi taraf›ndan de¤erlendirilmesi ile tamamlan›r (MEB, 2007).
Aday ö¤retmenlik e¤itimi program›nda ö¤retmenin mesleki geliflimi ve denet-lenmesinden sorumlu olan okul yöneticilerine, rehber ö¤retmen ve müfettifllere önemli sorumluluklar düflmektedir. Bu sorumluluklar› flu flekilde s›ralamak müm-kündür:
• Yap›c› elefltiri ve önerilerde bulunmak
• Çal›flmalar›n› överek cesaretlendirmek ve teflvik etmek
• Aday ö¤retmenin sorular›n› cevapland›rmak
• Aday ö¤retmenin gerginlik ve endiflelerini gidermek
• Aday ö¤retmenin dilek, düflünce ve önerilerini dikkate almak
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
2
Temel E¤itim Haz›rlay›c› E¤itim Uygulama E¤itim
I. Aflama I1. Aflama I1I. Aflama
fiekil 6.2 Aday Ö¤retmenlik Program›ndaki Mesleki Geliflim Programlar›
Aday ö¤retmenlik e¤itimi program›n›n aflamalar›:
• Temel e¤itim
• Haz›rlay›c› e¤itim
• Uygulama e¤itimi
Mesleki geliflim programlar› içerisinde önemli bir yere sahip olan aday ö¤ret-menlik e¤itimi program›, dünyada pek çok ülkede de farkl› flekillerde gerçekleflti-rilmektedir. Örne¤in, Japonya’da gerçeklefltirilen aday ö¤retmen e¤itimi program›n-da, s›n›f yönetimi, bilgisayar kullan›m›, ö¤retim stratejileri, rehberlik ve dan›flmanl›k yöntemleri gibi etkinlikler de gerçeklefltirilmektedir (Darling-Hammond, 2005).
Aday ö¤retmen e¤itimi program›, özelikle ilk çal›flma y›l›ndaki aday ö¤retmen-lerin karfl›laflt›klar› sorunlarla bafl etmeö¤retmen-lerine yard›mc› olup, öncelikle aday ö¤ret-menlerin en çok gereksinim duyacaklar› kiflisel ve yönetsel geliflim alanlar›n› kap-sayan bir program özelli¤i tafl›maktad›r.
Erken Mesleki Geliflim Program›
Erken mesleki geliflim program›, mesleki geliflimin ikinci aflamas› olup, ö¤retmen-lerin ikinci ve üçüncü çal›flma y›llar›n› kapsayan mesleki geliflim programlar›d›r.
Buna ba¤l› olarak, erken mesleki geliflim program›, aday ö¤retmenlik süreci sonras›nda asli memurluk sürecine bafllayan yeni ö¤retmenlerin yetenek ve verim-liliklerini gelifltirme ve üst görev kadrolar›na haz›rlama program› olarak tan›mlan-maktad›r.
Erken mesleki geliflim program›, yeni ö¤retmenlerin ö¤retme ve ö¤renme ala-n›na yönelik ö¤retmenlik meslek bilgilerini gelifltirilmesini amaçlayan etkinlikleri kapsamaktad›r. Di¤er bir ifadeyle, bu programda, özellikle s›n›f yönetimini sa¤la-ma, ö¤retim materyali haz›rlama ve kullansa¤la-ma, ö¤retim yöntem ve tekniklerini kul-lanma, ö¤retim amaçl› bilgi ve iletiflim teknolojilerinden yararlanma konular›n› te-mel al›nmaktad›r.
Resim 6.1 Aday ö¤retmenlerin mesleki geliflim sürecindeki görüntüler
Erken Mesleki Geliflim Program›: Aday ö¤retmenlik süreci sonras›nda asli memurluk sürecine bafllayan yeni ö¤retmenlerin yetenek ve verimliliklerini gelifltirme ve üst görev kadrolar›na haz›rlama program›
Aday ö¤retmenlik e¤itimi program›, aday ö¤retmenlerin kurumsal uyum ve yö-netsel mesleki geliflim alan›nda tecrübe edinmelerine dayal› bir program iken, er-ken mesleki geliflim program›, yeni ö¤retmenlerin ö¤retimsel mesleki geliflim ala-n›nda bilgi edinmelerine day›l› bir programd›r (Banks ve di¤erleri, 2001; Neil ve Morgan, 2003).
Erken mesleki geliflim program›nda, aday ö¤retmenlik program›nda oldu¤u gi-bi bu mesleki geliflim program› sürecinde yeni ö¤retmene dan›flmanl›k yapmak için bir ayn› alandan hizmet süresi aç›s›ndan deneyimli bir rehber ö¤retmen atan-maktad›r. Rehber ö¤retmen, özellikle yeni ö¤retmene ö¤retime yönelik ders plan›
haz›rlamas›, ö¤renme-ö¤retme süreci için etkinlikler planlama ve ö¤retim materya-li kullanmas›, ölçme-de¤erlendirme amaçl› haz›rl›k yapmas› gibi konularda dan›fl-manl›k yapmakla görevlidir. Bu nedenle, erken mesleki geliflim programlar› için rehber ö¤retmenlerin e¤itimi ve buna yönelik haz›rl›klar›, bu programlar›n
etkilili-¤i ve verimlilietkilili-¤i için oldukça önemli bir yere sahiptir.
Sürekli Mesleki Geliflim Program›
Sürekli mesleki geliflim program›; aday ö¤retmenlik e¤itimi ve erken mesleki geliflim programlar› sonras›nda ö¤retmenlik mesle¤i süreci içerisinde belirlenen gereksinimler do¤rultusunda herhangi bir mesleki geliflim alan›nda gerçeklefltirilen mesleki geliflim program›d›r. Bu mesleki geliflim programlar›, ö¤retmenlik
mesle-¤inde ilk üç y›l›n› tamamlam›fl olan ö¤retmenlere yönelik olarak gerçeklefltirilir.
Sürekli mesleki geliflim program›n›n gelifltirme, yenileme ve süreklilik olmak üzere üç temel ifllevi vard›r. Bu mesleki geliflim program›, yetiflkin e¤itimi ilkeleri-ne dayal› olarak ö¤retmenlerin geçmiflteki bilgileriilkeleri-ne dayal› olarak gerçeklefltirilir.
Bu nedenle bu mesleki geliflim program›, ö¤retmenlerin geçmiflte edindikleri bil-gileri gelifltirmeyi hedeflemektedir. Bununla birlikte, de¤iflen bilgi ve ö¤renci pro-filine göre ö¤retmenlerin alansal ve mesleki yeterliliklerinin de bu de¤iflime uyum sa¤lamas› ve yenilenmesi gerekmektedir. Buna ba¤l› olarak, bu mesleki geliflim program›ndaki amaçlardan biri de ö¤retmenlerin de¤iflen koflullara ba¤l› olarak Resim 6.2
Erken mesleki geliflim program›ndaki ö¤retmenlerden görüntüler
Sürekli Mesleki Geliflim Program›: Aday ö¤retmenlik e¤itimi ve erken mesleki geliflim programlar›
sonras›nda ö¤retmenlik mesle¤i süreci içerisinde belirlenen gereksinimler do¤rultusunda herhangi bir mesleki geliflim alan›nda gerçeklefltirilen mesleki geliflim program›
bilgilerini yenilemektir. Ayr›ca, bu mesleki geliflim programlar›n›n, de¤iflimin sü-rekli oldu¤u göz önüne al›narak, süsü-reklili¤inin ve devaml›l›¤›n›n da sa¤lanmas› ge-rekmektedir.
Sürekli mesleki geliflim program›n›n ifllevlerini flu flekilde s›ralamak mümkündür:
• Ö¤retmenlerin konu alanlar›na iliflkin bilgilerini geniflletmek ve güncellemek
• Ö¤retmenlerin e¤itim alan›ndaki de¤iflimlere uyumlar›n› sa¤lamak
• Ö¤retmenlerin süreç içerisinde performanslar›n› gelifltirerek ö¤renci kaza-n›mlar›n› art›rmak
• Ö¤retmenin ö¤retmenlik mesle¤ine yönelik konum ve profilini geniflletmek Milli E¤itim Bakanl›¤›, Hizmetiçi E¤itim Daire Baflkanl›¤› taraf›ndan her y›l dü-zenli olarak haz›rlanan y›ll›k hizmetiçi e¤itim program› kapsam›nda bakanl›k bün-yesinde ya da her ilde Milli E¤itim Müdürlükleri taraf›ndan gerçeklefltirilen etkin-likler, sürekli mesleki geliflim programlar›na örnek olarak verilebilir. Bu y›ll›k plan-lar kapsam›nda gerçeklefltirilmesi planlanan; ölçme ve de¤erlendirme, bilgisayar kursu ve yenilenen ilkö¤retim ö¤retim programlar›n› tan›tma semineri gibi etkin-likler sürekli mesleki geliflim program› kapsam›nda olup, ö¤retmenlerin bu alan-daki bilgilerini güncellemeyi, gelifltirmeyi ve yenilemeyi amaçlayan kurslard›r.
Di¤er mesleki geliflim alanlar›ndan farkl› olarak sürekli mesleki geliflim prog-ramlar›; alansal, ö¤retimsel, kurumsal ve kiflisel mesleki geliflim olmak üzere mes-leki geliflimin tüm alanlar›nda gerçeklefltirilebilir. Ancak, bu mesmes-leki geliflim prog-ramlar›n›n gerçeklefltirilmesinde önemli olan, bu programlar›n süreç içerisindeki süreklili¤inin sa¤lanmas›d›r. Bir di¤er önemli konu ise, ö¤retmenlerin alansal ve kiflisel geliflim gereksinimleri ile okulun kurum olarak geliflim gereksinimleri ara-s›nda ba¤lant› kurulmas›n›n sa¤lanmas›d›r (Neil ve Morgan, 2003). Di¤er bir ifa-deyle, ö¤retmenlerin mesleki geliflimleri, dolayl› olarak görev yapt›klar› okullar›n kurumsal geliflimlerini sa¤lad›¤› için sürekli mesleki geliflim programlar› kapsam›n-da, toplam kalite yönetimi gibi kurumsal geliflimi sa¤layacak mesleki geliflim prog-ramlar› da gerçeklefltirilmelidir.