Ö¤retmenlerin mesleki geliflimlerine yönelik mesleki geliflim programlar›n›n ku-ramsal temelini, yetiflkin e¤itimi oluflturmaktad›r. Di¤er bir ifadeyle ö¤retmenlere yönelik gerçeklefltirilecek mesleki geliflim programlar›nda yetiflkin e¤itiminin ilkele-rinin bilinmesi önem kazanmaktad›r. Bu öneme ba¤l› olarak bu ünitede, hiz-metöncesi ve hizmetiçi e¤itim süreci içerisindeki ö¤retmenlerin, yetiflkin bireyler ol-mas›na dayal› olarak yetiflkin e¤itiminin kuramsal temelleri hakk›nda bilgiler ve-rilecektir. Bu genel kapsam içerisinde, yetiflkin e¤itiminin önemi üzerinde durula-cakt›r. Bu öneme dayal› olarak yetiflkin e¤itiminin tarihsel geliflimi ve yetiflkin e¤i-timi ile ilgili kavramlardan bahsedilecektir. Daha sonra yetiflkin e¤ie¤i-timini etkile-yen etmenlere de¤inilerek yetiflkin e¤itiminin temel ilkeleri üzerinde durulacakt›r.
Son olarak yetiflkin ö¤renmesi ve özellikleri ile ilgili aç›klamalara yer verilecektir.
Amaçlar›m›z
Bu üniteyi çal›flt›ktan sonra;
Yetiflkin e¤itimin önemini kavrayabilecek,
Yetiflkin e¤itimin tarihsel geliflimine iliflkin bilgi sahibi olabilecek, Yetiflkin e¤itimi ile ilgili temel kavramlar› aç›klayabilecek, Yetiflkin e¤itimini etkileyen etmenleri s›ralayabilecek, Yetiflkin ö¤renmesinin genel özelliklerini kavrayabilecek,
Yetiflkin e¤itiminin temel ilkelerine iliflkin de¤erlendirme yapabilecek yeterliklere sahip olacaks›n›z.
N N N N N N
2
• YET‹fiK‹N E⁄‹T‹M‹N‹N ÖNEM‹
• YET‹fiK‹N E⁄‹T‹M‹N‹N TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹
• YET‹fiK‹N E⁄‹T‹M‹ ‹LE ‹LG‹L‹ TEMEL KAVRAMLAR
• Yetiflkin E¤itimi
• ‹ç Denetimli Ö¤renme
• Yaflam Boyu E¤itim
• YET‹fiK‹N E⁄‹T‹M‹N‹ ETK‹LEYEN DE⁄‹fiKENLER
• YET‹fiK‹N Ö⁄RENMES‹ VE ÖZELL‹KLER‹
• YET‹fiK‹N E⁄‹T‹M‹N‹N TEMEL ‹LKELER‹
Örnek Olay
Y›llard›r birçok ülkede ö¤retmenler için aç›lan kurslar›n, seminerlerin ço¤u baflar›s›zl›kla sonuçlanmaktad›r. Düzenleyicilerin flikâyetleri ise ö¤retmenleri suçlamaya yöneliktir; “Ö¤retmenler geliflime karfl›, kendilerine verilen f›rsat›
tepiyorlar, ö¤retmenlik bir sanatt›r, ö¤retmenler bu sanata yatk›n de¤ildir.” ve benzeri birçok suçlama... Oysa ö¤retmen, bir yetiflkindir ve kendini gelifltirmek için verilen f›rsatlar› de¤erlendirir; ama konuyu kendisi için bir f›rsat olarak görüyorsa.
Tepeden inme uygulamalar, hiçbir yetiflkin için uygun de¤ildir. Birey olarak ö¤retmenler, kendi gereksinimlerine göre ilerlemeyi seçen yetiflkinlerdir sadece.
Ayn› birey, kendinin s›n›fta yetiflkin olarak da görülmesini ister ve e¤er bu olanaklar sa¤lanmad›ysa da s›k›l›r, bunal›r ve karfl›dakilerin deyimiyle “f›rsat› geri teper.”.
Anahtar Kavramlar
• Pedagoji
• Andragoji
• Yetiflkin
• Yetiflkin ö¤renen
• Yetiflkin e¤itimi
• ‹ç denetimli ö¤renme
• Yetiflkin ö¤renmesi
• Yaflam boyu e¤itim
• Formal e¤itim
• ‹nformal e¤itim
• Sürekli e¤itim
• Ö¤renmeyi ö¤renme
• Sürekli e¤itim
• Sürekli mesleki geliflim
• Önceki ö¤renmeler
• Akreditasyon
‹çindekiler
YET‹fiK‹N E⁄‹T‹M‹N‹N ÖNEM‹
Günümüz ifl dünyas› ve çal›flma koflullar›, ça¤dafl insan profilinde köklü de¤iflik-liklere neden olmufltur. Bunun temelinde toplumlara hâkim olan, onlara yön ve-ren, yöneten ve küresel dünyada dengeleri de¤ifltiren bilginin h›zl› de¤iflimi ve dö-nüflümü yatmaktad›r. Bu do¤rultuda kendini güncellemeksizin, de¤iflime ve yeni-liklere ayak uydurmaks›z›n standartlar› h›zla artan çal›flma hayat› gereksinimlerini karfl›lamak pek de olanakl› görünmemektedir. Günümüzde mesleki yeterliliklerin sürekli de¤iflimi ve geliflimi nedeniyle diploma ya da benzeri bir belge edinilen e¤itim kurumlar›ndan sa¤lanan kazan›mlar ile çal›flma yaflam›n› noktalama
olana-¤› kalmam›flt›r. Bu tür bir anlay›fl, ayn› zamanda hem çaolana-¤›n de¤iflen paradigmas›-na hem de çal›flma hayat›n›n çetin koflullar›paradigmas›-na ters düflmektedir. Bunun yan› s›ra yaflam boyu e¤itimi gerekli k›lan sebepler flunlard›r:
• Elefltirel düflünme, yarat›c› düflünme ve problem çözme becerileri geliflmifl, alan›nda yeterli yüksek ö¤retim mezunlar› yetifltirmek
• Küresel dünyan›n gerçeklerinin fark›nda olan bir birey olarak kiflisel geliflim sa¤lamak
• Kendini yenilemek ve gelifltirmek
• ‹çinde yaflad›¤› topluma yararl› olmak
• Daha iyi çal›flma koflullar› sa¤lamak
• Kariyer basamaklar›nda ilerlemek
Bu nedenle yetiflkin e¤itimi ve sürekli mesleki geliflim konusu, hemen her ko-nunun güncelli¤ini çok çabuk yitirdi¤i günümüzde güncelli¤ini kolay yitirmeye-cek bir konu olarak göze çarpmaktad›r. Konu olarak güncelli¤ini yitirmemekle bir-likte içerik olarak yetiflkin e¤itimi konusu da sürekli bir de¤iflim ve geliflim içeri-sindedir. Özellikle son y›llarda alanda çal›flan araflt›rmac›lar, yetiflkinlerin nas›l ö¤-rendiklerini formüle etme çabas› içersinde tutarl› bir kuramsal altyap› gelifltirmeye çal›flm›fllard›r.
Yetiflkin e¤itimi kavram›, temelde yetiflkinlerin birebir çocuklar gibi e¤itileme-yece¤i, yetiflkinlerin öz benlik alg›s›, iç denetim gibi kendilerine has birtak›m özel yap›lara sahip oldu¤u ve bu yap›lar›n ö¤retme-ö¤renme sürecini etkiledi¤i varsa-y›mlar›ndan yola ç›k›larak ortaya at›lm›flt›r. Nitelikli mesleki geliflim programlar›
haz›rlamak için yetiflkin e¤itiminin temel ilkelerini ifle koflmak, yetiflkin ö¤renenle-rin özellikleö¤renenle-rini bilmek ve ö¤retme-ö¤renme sürecinde yetiflkinleö¤renenle-rin do¤alar›na uy-gun etkinlikler düzenlemek gerekmektedir.
Yetiflkin e¤itimi nas›l bir geliflim göstermifltir?
YET‹fiK‹N E⁄‹T‹M‹N‹N TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹
Yetiflkin e¤itimiyle ilgili ilk aç›klamalar›n Platon’un e¤itime iliflkin görüfllerine da-yand›¤› söylenmektedir. Yetiflkin e¤itimi, kavram olarak 20. yüzy›l›n. ilk çeyre¤in-de tarihî arenada boy göstermeye bafllamas›na ra¤men kavram ile ilgili önemli ça-l›flmalar›n son 30-40 y›lda gerçeklefltirildi¤ini söylemek mümkündür. Knowles, To-ugh, Houle ve Park gibi araflt›rmac›lar; yetiflkin ö¤renmesi konusuna yo¤un ilgi göstermifl, bu konuda çeflitli eserler yay›mlam›fllard›r. Knowles’›n yetiflkin ö¤ren-mesi üzerine gelifltirdi¤i model, pek çok araflt›rmac› taraf›ndan tart›fl›lm›fl; bu konu-da en çok bilinen ve ilgi gören yaklafl›m olarak kendini göstermifltir. Knowles, ye-tiflkin ö¤renme kuram›n› Andragoji (Andragogy) kavram› ile aç›klamaya çal›flm›flt›r.
Andragoji, yetiflkinlerin nas›l ö¤rendiklerini aç›klamaya çal›flan bir dizi varsa-y›mdan oluflmaktad›r. Bu kavram, ilk kez Platon’un e¤itimle ilgili teorisini
aç›klar-Yetiflkin e¤itimi, temel olarak yetiflkinlerin çocuklar gibi e¤itilemeyece¤i varsay›m›na dayanmaktad›r.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
1
ken Alman bir dil bilgisi ö¤retmeni olan Alexander Kapp taraf›ndan kullan›lm›fl-t›r. Kavram 1921’de yine bir Alman sosyal bilimci olan Eugen Rosenstock taraf›n-dan kullan›lm›flt›r. Rosenstock, “yetiflkin e¤itiminin kendine özgü ö¤retmenleri, metotlar› ve felsefesi olan bir alan oldu¤unu” öne sürmüfltür (Knowles, Holton ve Swanson 1998). Andragoji kavram›, Yugoslav bir yetiflkin e¤itimci olan Dusan Sa-vicevic taraf›ndan da tart›fl›lm›flt›r. SaSa-vicevic 1960’l› y›llar›n ortas›nda Amerika Bir-leflik Devletleri’nde Boston Üniversitesinde yaz döneminde düzenlenen bir çal›fl-tayda kat›l›mc›lara andragoji kavram› ile ilgili görüfllerini anlatm›flt›r. Malcolm Knowles, andragoji kavram›n› ilk kez burada duymufl ve 1968 y›l›nda yazd›¤› bir makalede andragoji kavram›ndan söz etmifltir. O günden bugüne her ne kadar Brookfield, Mezirow, Merriam ve Lawler gibi yetiflkin e¤itimciler andragoji kavra-m›n› aç›klamaya ve üzerinde tart›flmaya çal›flsalar da Knowles, andragoji kavram›
üzerinde çal›flan en tan›nm›fl bilim adam› olarak yetiflkin e¤itimi tarihindeki yeri-ni alm›flt›r. Knowles, yazd›¤› pek çok makalede ve kitapta andragoji kavram›n›
enine boyuna tart›flm›fl, kavram›n temel çerçevesini ve varsay›mlar›n› ortaya koy-maya çal›flm›flt›r. Knowles, andragoji kavram›n›n yan› s›ra iç denetimli ö¤renme kavram›n› da ortaya atarak bu konudaki görüfllerini ve araflt›rmalar›n› yans›tan çe-flitli eserler yay›mlam›flt›r.
1950’li y›llarda ortaya ç›kan informal e¤itim ( yayg›n e¤itim) kavram›, yetiflkin e¤itiminin en etkili daha rahat, esnek ve yetiflkinin gözünü korkutmayan ortamlar-da geçeklefltirilmesi gerekti¤i anlay›fl› üzerine kurulmufltur. ‹ç denetimli ö¤renme ve informal e¤itim kavramlar›; yaflam boyu e¤itim, formal e¤itim (örgün e¤itim), ö¤renmeyi ö¤renme, sürekli e¤itim gibi kavramlar›n da ortaya ç›kmas›na ve tart›fl›l-mas›na neden olmufltur. Ne var ki ortaya at›ld›¤› ilk günden bu yana andragoji ve iç denetimli ö¤renme kavramlar› yetiflkin e¤itimi ile ilgili konular›n temel oda¤›
olagelmifl, alan›n kuramsal altyap›s›n›n oluflturulmas›na temel teflkil etmifltir. Bu kavramlar bu ünitede genel hatlar›yla ele al›nacakt›r.
YET‹fiK‹N E⁄‹T‹M‹ ‹LE ‹LG‹L‹ TEMEL KAVRAMLAR
Bu bafll›k alt›nda yetiflkin e¤itimi kavram›n›n ç›k›fl noktas›n› anlayabilmek için pe-dagoji kavram, yetiflkin e¤itimi kavram› çerçevesinde ele al›nan iç denetimli ö¤ren-me, yaflam boyu e¤itim, ö¤renmeyi ö¤renö¤ren-me, formal e¤itim, informal ö¤renö¤ren-me, sü-rekli e¤itim, önceki ö¤renmeler ve akreditasyon kavramlar› aç›klanm›flt›r.