Müdür yardımcılığı görevini tercih nedenleri

Çalışma grubundaki müdür yardımcılarının “Sınıf ortamından ayrılmaya ne za-man ve nasıl karar verdiniz? Karar verme sürecinde etkili olan etmenler nelerdir?” soru-larına verdikleri cevaplar incelenerek müdür yardımcılığı görevini tercih nedenleri aranmıştır. Katılımcıların verdiği cevaplar doğrultusunda müdür yardımcısı olmalarında etkili olan etmenlerin; ders saatlerinin azalması, ücret yetersizliği, okul müdürü ve baş-kalarının yönlendirmesi, kariyer planlaması, kırsal kesimden merkeze tayin olma, sınıf ortamının zorlukları, eğitime daha fazla katkıda bulunma gibi görüşlerin olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenlerin bazılarının mecburiyetten kaynaklı olduğu görülürken bazıla-rının da kendi istekleriyle bireysel ihtiyaçlardan doğduğu anlaşılmıştır. Çalışma

gru-bunda yer alan müdür yardımcılarının bu görevi tercih nedenleri ile ilgili verdikleri ce-vapların katılımcılara göre dağılımı Tablo 4.3’te gösterilmiştir.

Tablo 4.3

Müdür Yardımcılığı Görevini Tercih Nedenleri

Müdür Yardımcılığını tercih nedenleri Müdür Yardımcısı

Başkalarının yönlendirmesi MY2, MY3, MY8, MY12, MY16, MY19

Kariyer planlaması MY4, MY5, MY9, MY10

Eğitime katkı MY7, MY8, MY12, MY17

Sınıf ortamından uzaklaşma MY13, MY14, MY15, MY17

Tayin olma fırsatı MY6, MY11, MY18

Ders saatlerinin azalması MY3, MY14

Ücret yetersizliği MY1, MY16

Tablo 4.3 incelendiğinde, öğretmenlikten müdür yardımcılığına geçiş aşamasın-da katılımcıların görevi tercih nedenleri 7 alt boyutta ele alınmıştır. Bazı müdür yardım-cıları birden fazla gerekçe belirttikleri için farklı boyutlarda da isim kodları bulunmak-tadır. Alınan cevaplara göre ilk sırada başkalarının yönlendirmesi (6/19); ikinci sırada kariyer planlaması (4/19), eğitime katkı (4/19) ve sınıf ortamından uzaklaşma (4/19) boyutları; sonrasında tayin olma fırsatı (3/19) ve son olarak da ücret yetersizliği (2/19) ve ders saatlerinin azalması (2/19) boyutları yer almaktadır. Sonraki kısımda bu boyut-lar müdür yardımcıboyut-larının görüşlerine yer verilerek detaylı oboyut-larak incelenmiştir.

Başkalarının yönlendirmesi. Çalışma grubu içerisinde tercih sebebi olarak en çok gösterilen başkaları tarafından yönlendirilme boyutu 6 müdür yardımcısı tarafından (MY2, MY3, MY8, MY12, MY16, MY19) en önemli tercih nedeni olarak gösterilmiş-tir. Farklı bir söylemle, öğretmenlikten müdür yardımcılığına geçiş sürecinde okul mü-dürleri ve öğretmen arkadaşları tarafından bu görevi yapabilecekleri ya da yapmaları gerektiği ile ilgili telkinler ve ısrarlar onları bu göreve itmiştir. Bu neden cinsiyet dağı-lımına göre ele alındığında ise başkalarının yönlendirmelerini sebep olarak sunan 6 katı-lımcıdan 5’inin erkek olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Burada mesleki ilişkiler anla-mında erkeklerin kadınlara göre daha pozitif ilişkiler yürüttükleri çıkarımına ulaşmak mümkün olabilir. Başka bir açıdan bakmak gerekirse de erkeklerin bu işe daha uygun

oldukları yönünde yöneticiler arasında bir görüş hâkimiyeti olduğu sonucuna varılabilir.

Bu konudaki müdür yardımcısı katılımcıların ifadeleri incelenecek olursa:

“2017 yılında okul müdürümün ısrarı ile karar verdim. Bir süre geçici olarak görev aldıktan sonra mülakata girdim ve hak kazandım” (MY2).

“Biraz bizimkisi zorunluluktan oldu. Okulda ders saatim azdı. Müdür yardımcı-mızın da başka bir okula tayini çıkmıştı. Okul müdürümüz de bana teklif etti mü-dür yardımcısı olur musun diye… O şekilde bu işe başladım. Ofis işlerini sevi-yordum, evrak işlerini ve bilgisayar işlerini seviyordum. Takipçiliğim de iyidir evrak işlerinde. O yüzden bu işi yapabileceğimi düşünerek müdür yardımcısı ol-maya karar verdim” (MY3).

“2017 yılı Mart ayında, xxx Lisesi’nde görev yaparken Müdür beyin ısrarlı tekli-fi ve arkadaşlarımın baskıları doğrultusunda gerçekleşti diyebilirim. Benim bi-raz isteğim, talebim dışında gerçekleşti çünkü” (MY8).

“Branşım gereği zaten sınıf ortamında çok fazla derse girme durumu söz konusu değildi. Ama yaptığım rehberlik çalışmaları dışında, geri kalan zamanlarda bazı idari işlerle de uğraştığımız için ve bu işler hem idareciler hem de öğretmenler tarafından memnuniyetle karşılandığı için; bir süre sonra, madem bu işleri yapı-yorsun sen de idareci ol gibi söylemlerin olması ve idarecilik vasıflarını taşıdı-ğım şeklinde öğretmen arkadaşlardan motive edici sözlerin gelmesi ile idarecili-ğe yöneldim. Zaten bu tarz işlerle uğraştığımdan bir aşinalığım olduğundan çok zorluk çekeceğimi düşünmedim”(MY12).

“2017 yılında arkadaşım başka bir kuruma geçince ricası üzerine onun yerine müdür yardımcılığına geçtim. Okulu ve personeli tanıyor olmam bu süreçte etkili oldu” (MY19).

Kariyer planlaması. Çalışma grubu tarafından tercih sebebi olarak gösterilen ikinci sıradaki üç boyuttan birisi olan kariyer planlaması cevabını MY4, MY5, MY9 ve MY10 vermiştir. Müdür yardımcıları öğretmenlik mesleğinde yıllarca görev alabilecek-lerini pek düşünmemektedir. İş doyumunu sağlamak adına değişimin ve gelişimin şart olduğunu düşünen ve kariyer hedefleri doğrultusunda en alt kademede yer alan bu göre-vi bir negöre-vi kariyer basamağı olarak gören MY4, MY9 ve MY10 aynı zamanda eğitim yönetimi alanında yüksek lisans ve doktora eğitimi almışlardır. Bu konuda müdür yar-dımcılarının ifadeleri şu şekildedir:

“Yönetici atama başvuruları olacağı duyurusu yapıldıktan sonra karar verdim.

Kariyer basamağı olarak öğretmenlikte pek fazla yükselme seçeneği olmadığı için sınav yapılınca girmek istedim” (MY4).

“Alan değişikliği yaptıktan sonra şu an müdür yardımcısı olarak çalıştığım oku-la öğretmen ooku-larak atandım. Daha sonra tamamen yeni bir kariyer ooku-larak baş-ladım bu göreve” (MY5).

“Öğretmen olarak işin merkezinde olmasak da yönetimle herkesin bir yaşantısı oluyor. Ben basit konularda hemen çözülebilecek durumlarda sıkıntılar yaşadım zaman zaman… Her öğretmen muhakkak yaşamıştır tabii… Sorguladığım çok şey oldu kendi kendime… Göreve gelenlerin bu işi pek de layıkıyla yapmadığını düşündüğüm de oldu. Ben neden yapamayayım ki dedim. Bir de emeklilik yaşı 65 oldu malum… O yaşlarda kendimi öğretmen olarak hayal bile edemiyorum…

Bir nevi kariyer basamağı olarak da gördüğüm için müdür yardımcısı olmayı tercih ettim” (MY9).

“Yüksek lisans yapmıştım eğitim yönetimi alanında. Kafamda idareci olmak vardı zaten. Müdür yardımcısı olursam kişisel gelişimime daha çok zaman ayı-rabilirim diye düşünüyordum. Bir de eğer idareciliği yapacaksam bir an önce başlamam gerektiğini düşündüm” (MY10).

Eğitime katkı. Çalışma grubu tarafından tercih sebebi olarak gösterilen ikinci sı-radaki üç boyut-tan bir diğeri de eğitime katkı boyutudur. Sınıf ortamında kendilerini tam anlamıyla ifade edemediklerini yani yeterli doyuma ulaşamadıklarını ifade eden müdür yardımcıları, kendilerini daha iyi ifade edebileceklerini ve de eğitime daha fazla katkıda bulunabileceklerini düşünerek yönetim görevine geçiş yaptıklarını belirtmişler-dir. Bu cevabı veren MY7, MY8, MY12 ve MY17’nin ifadeleri şu şekildedir:

“Okula ve eğitime daha fazla katkıda bulunabileceğim düşüncesiyle sınıf orta-mından ayrılıp müdür yardımcısı olmaya karar verdim” (MY7).

“…Yaptığım değerlendirmeler sonucunda sınıf ortamı dışında, eğitimin farklı kademelerinde bulunmanın tecrübe sahibi olmak açısından faydalı olacağını dü-şünerek müdür yardımcısı olmaya karar verdim. Öğretmenlik her daim aklımız-da, yüreğimizde ama farklı perspektiflere de sahip olma açısından, bu göreve daha babalık iznim biter bitmez başlamış bulundum” (MY8).

“…İdareci olsam bile öğrencilerle ilgilenerek mesleğimden uzak kalmayacağım düşüncesi, insanların sorunlarını bir nebze de olsa çözebilmek ve idareci olarak

farklı bakış açıları geliştirerek insanlara yardımcı olabilmek düşüncesi de etkili oldu. Ayrıca eski okulumda 6 senemi doldurmuştum. Bu kadar süre çalıştığım için o okula artık daha fazla verebileceğim bir şey kalmadığını düşünmüştüm.

Hem kendimi geliştirme hem de rutinin dışına çıkma açısından bir değişikliğin, yenilenmenin gerektiğini düşünmem de etkili oldu” (MY12).

“Öğretmenliğin daha yorucu olması, tek düze olması, sıradanlaşması… Sınıf dü-zeyinde değil okul düdü-zeyinde hedeflerimin olması karar vermemde etkili oldu”

(MY17).

Sınıf ortamından uzaklaşma. Müdür yardımcıları arasında MY13, MY14, MY15 ve MY17’nin ortak nedenlerinden olan sınıf ortamından uzaklaşma arzusu öğretmenlik mesleğinin getirdiği zorluklar, eğitim politikalarının etkileri, öğrenci profilindeki deği-şimler, öğretim programlarındaki değişiklikler ve benzeri sebepleri içinde barındıran bir boyut olmakla birlikte müdür yardımcılığı görevinin bir “kaçış” olarak da görüldüğü anlamını taşımaktadır. Kalabalık sınıflarda saatlerce ders işlemeye çalışmak yerine belki de kendilerine tahsis edilmiş odalarına çekilerek bir huzur ortamı arayışı içinde oldukla-rı da söylenebilir. Bu boyuta cinsiyete göre bir bakış açısı geliştirilecek olursa sınıf or-tamından daha çok kadın öğretmenlerin uzaklaşmak istediği çıkarımına ulaşılabilmek-tedir. Çünkü bu cevabı veren 4 müdür yardımcısından 3’ü kadındır. Bu konuda müdür yardımcılarının kendi ifadeleri şu şekildedir:

“1. sınıf öğrencilerini okuttuktan sonra mesleğin ağır stresiyle karşılaştım. Öğ-rencilere bir şeyler verememe, faydalı olamama hissi… Veli baskısı… Zaten ak-lımda yönetici olarak görev yapmak vardı. O yüzden sınava girip bu görevi yapmaya başladım. Temel etken ilkokulda karşılaştığım zorluklar ve stres altın-da kalmamdı” (MY13).

“Çok kısa çalışma sürem olmasına karşın farklı liselerde çalışma fırsatı yakala-dım. Her tür lisede çalıştım diyebilirim… Bu süreçte çok farklı başarı düzeyle-rinde öğrencilerin bulunduğu sınıf ortamlarında öğretmenlik yaptım. Kendimi genel olarak idealist bir öğretmen olarak nitelesem de zamanla bu çabamın amacına ulaşmadığını hissetmeye başladım. Bu durumun sürekli değişen eğitim politikalarından kaynaklı olduğu gibi, buna paralel olarak değişen öğrenci pro-filinden de kaynaklı olduğunu düşünüyorum” (MY14).

“Geçen yıl karar verdim sınıf ortamından ayrılmaya. Branşımın zorluğundan dolayı… Branşımla ilgili zorluklar bu kararı vermemde etkili oldu” (MY15).

Tayin olma fırsatı. Çalışma grubu içerisinde ilkokullarda görev alan sınıf öğret-meni branşındaki MY6, MY11 ve MY18 müdür yardımcılığı görevini kırsal bölgeler-den merkezi okullara gelebilmek için bir “şans” olarak nitelendirmektedir. Kırsalın zor-luklarını uzun süre yeterince göğüslediklerini düşünen katılımcılar, burada başarı duy-gusunu da tam olarak yaşayamadıklarını ifade etmiştir. Müdür yardımcılarının ifadele-rine bakılacak olursa:

“Merkeze gelebilmemin tek yoluydu, ayrıca hep köylerde çalıştığımdan öğrenci-lerimden akademik anlamda doyum sağlayamıyordum” (MY6).

“Müdür yardımcılığı sınavının yapılacağını öğrenince bulunduğum ortamdan ayrılmam için karar verdim. 10 yıl boyunca köy okullarının maddi manevi tüm zorluklarını çekmek, eksik ortamlarında çalışmak ve köye ulaşımdaki zorluklar, mesafe, araç sıkıntısı… Artık yorulmuştum” (MY11).

“Okulumla işim arası gidiş geliş süremin üç saati bulması ve sınıf öğretmeni kaldığımda gidiş geliş süremin daha bir 10 sene daha böyle kalacağını anladı-ğım zaman öğretmenlikteki 10. senemde karar verdim” (MY18).

Ücret yetersizliği. Müdür yardımcıları tarafından en az tercih sebebi olarak gös-terilen etmenlerden birisi öğretmenlerin aldıkları ücretin yetersizliğidir. Çalışanların bireysel ihtiyaçlarının en başında yer alan, tatmin edici bir ücret kazanma hususu her ikisi de erkek olan katılımcıların ücret kaygısı yaşamaları ile karşımıza çıkmaktadır.

MY1 ve MY16 öğretmenlikte elde ettikleri gelirin az olması sebebiyle müdür yardımcı-lığı görevinde daha fazla gelir elde edebilecekleri görüşünü savunarak bu görevi üstlen-diklerini ifade etmişlerdir:

“Yönetici görevlendirme başvurularının yapılacağını öğrendim ve ben de çok az ders saatim olduğu için daha fazla ücret almak için başvurdum açıkçası” (MY1).

“…Biraz da mecburiyetten oldum… En önemli etken ek ders ücreti” (MY16).

Ders saatlerinin azalması. Müdür yardımcıları tarafından en az tercih sebebi ola-rak gösterilen etmenlerden bir diğeri de ders saatlerinin azalmasıdır. Öğretmenlik mes-leği için olumlu çalışma koşullarının oluşturulması gereken birincil mekân, sınıftır. Ka-tılımcılarımızın sınıf ortamında dersine olan inancını yitirmesi ve aidiyet duygusunu kaybetmesi durumu olarak anlamlandırılabileceğimiz bir tür motivasyon kaybı yaşan-mıştır. İngilizce öğretmeni olan MY3 ve MY14 bakanlık politikaları doğrultusunda ya

da okulun şartları gereği azalan ders saatlerinin kendilerini müdür yardımcılığı görevine yönelttiğini ifade etmişlerdir.

“Biraz bizimkisi zorunluluktan oldu. Okulda ders saatim azdı. Müdür yardımcı-mızın da başka bir okula tayini çıkmıştı” (MY3).

“…Branşım açısından baktığımızda liselerde yabancı dil hazırlık sınıflarının kaldırılması ve ders saatlerinin yıl yıl azaltılması beni demotive etti. Öğrenciler de zaten yabancı dile önyargılı. Hele bir de meslek lisesinde iseniz… Ders saat-leri azaltılınca tamamen bir sınıftan kopuş oldu benim için. Norm fazlası olma ihtimalim de vardı… Tüm bunlar birleşince değişim kaçınılmaz oldu diyebilirim (MY14).