Öğretmenlikten müdür yardımcılığına geçiş ile ilgili Armstrong’un

Öğretmenlikten müdür yardımcılığına geçiş yapanlar; yeni rollerini benimseme-leri, okul kültürünü içselleştirmebenimseme-leri, mesleki tutum ve davranışları oluşturmaları ve yeni görevsel kimliklerini kazanmaları için sosyalleşme sürecine dâhil edilmelidir. Öğ-retmenlikten müdür yardımcılığına geçiş yapanlar, örgütsel ve mesleki sosyalleşme

ol-mak üzere iki farklı sosyalleşme türü ile karşı karşıya kalacaktır. Öğretmenler müdür yardımcısı olmayı düşünmeye başladıklarında ve müdür yardımcılığına ilişkin bilgi, beceri ve eğilimleri içselleştirdiklerinde, müdür yardımcılığı ile özdeşleştikleri bir mes-leki sosyalleşme aşamasından geçerler (Hart, 1991, s. 452; Heck 1995, s. 46). Örgütsel sosyalleşme, ilk atanmadan başlayarak yeni müdür yardımcısının okula kabul edilmesi-ne geçişi temsil eder (Robbins ve Alvy, 2004, s. 159).

Armstrong, (2010, s. 697), yeni müdür yardımcılarının göreve geçiş ve sosyal-leşme aşamaları konusunda bir çalışma gerçekleştirmiş ve bu aşamaları gösteren bir şema geliştirmiştir. Armstrong’un (2010, s. 697), geliştirdiği geçiş ve sosyalleşme aşa-maları Şekil 2.2’de sunulmuştur.

Şekil 2.2. Müdür Yardımcılığına Geçiş ve Sosyalleşme Aşamaları (Armstrong, 2010, s.

697)

Şekil 2.2‘de gösterilen yeni müdür yardımcılarının geçiş ve sosyalleşme aşama-ları incelendiğinde; Armstrong (2010, s. 700), bunun yeni müdür yardımcıaşama-ları tarafından yaşanan, kaotik, doğrusal olmayan bir süreç olduğunu belirtmiştir. Şekilde gösterilen aşamalar giriş-çıkış, batırma-yüzdürme, parçalanma-yeniden bütünleştirme ve dönü-şüm-yeniden dengelemedir. Model, ileriye doğru hareket olasılığını temsil etmesi amaç-lanan noktalı çizgilere sahiptir. Modelde her aşamanın diğer aşamanın üzerine inşa edilmesi amaçlanmıştır.

İlk aşama giriş-çıkış olarak adlandırılmaktadır. Bu aşama; bireyin hala öğretmen olduğu, ancak yönetici olma arzusuna sahip olduğu ve bu geçiş için hazırlandığı aşama-yı temsil eder. Bu aşamada, öğretmenler okul hiyerarşisinde hareket ederken öğretmen-likten ayrılma çabalarına başlarlar. Okulda yönetim tarafından gerçekleştirilen faaliylere yardımcı olmak, yöneticifaaliylere bilgi vermek, okulda grup olarak gerçekleştirilen et-kinliklerde grup lideri olarak görev yapmak gibi ilave sorumluluklar giriş-çıkış aşama-sındaki kişilerin kullanabileceği informal yöntemlerdir. Müdür yardımcılığına geçiş yapmak isteyen öğretmenlerin başvurdukları bu informal yöntemler, okul yöneticilerin-den destek almalarını ve lider olarak sahip oldukları potansiyelleri göstermelerini sağ-lamaktadır. Müdür yardımcılığına geçiş yapmak isteyen öğretmenler giriş-çıkış aşama-sında öğretmenlikten ayrılıp yönetici statüsüne geçiş yapmaları nedeniyle fiziksel, psi-kolojik ve sosyal yönden sıkıntılar yaşamaktadır. Bu aşamada yeni terfi eden müdür yardımcıları memnuniyet ve hüzün duygularını bir arada yaşamaktadır (Armstrong, 2010, s. 701).

Müdür yardımcılığına geçiş yapmak isteyen öğretmenlerin giriş-çıkış aşamasın-da yaşadığı deneyimlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan ve gelişen zıt duygular nede-niyle sosyalleşme sürecinin, ikinci geçiş aşaması olan batırma-yüzdürme tetiklenir.

Armstrong’a (2010, s. 701) göre müdür yardımcılığına geçiş yapmak isteyen öğretmen-lerin rahat olan öğretmenlik rolöğretmen-lerinin ve rolün kazanımlarının elöğretmen-lerinden alınması yani batırılmaları sonucu kendilerini farklı bir okul kültürünün içinde bulurlar yani daldırılır-lar. Bu aşamada müdür yardımcılığına geçiş yapan öğretmenlere daha önce hiç bir de-neyime sahip olamadıkları, çok az ayrıntı ve bilgi verilen çeşitli görev ve sorumluluklar verilerek duygusal, fiziksel ve sosyal yönden test edilmektedir. Bu aşamada müdür yar-dımcılığına geçiş yapan öğretmenler tüm gününü okulda geçirmeye kendini alıştırmak zorundadır. Müdür yardımcılığına geçiş yapan öğretmenler bu aşamada okul faaliyetle-rinin merkezinde olurlar ve öğrenciler, veliler, okul personeli, yakın çevre ve yöneticile-rin talepleyöneticile-rinden kaynaklanan baskı ile karşı karşıya kalırlar. Müdür yardımcılığına ge-çiş yapanlar bu aşamada talepleri cevaplandırma veya karşılama, ders ve sınıf planlama, kontrol ve denetim gibi yönetim rollerini gerçekleştirdiklerinden, yönetici olarak dav-ranmak için büyük bir baskı ve rol değişimi nedeniyle yalnızlık hissederler. Ayrıca bu aşamada okul personeli ve öğretmenler müdür yardımcılığına geçiş yapanların deneyim-lerini ve yetkideneyim-lerini sorgulayarak, onların otoritedeneyim-lerini sarsmaya yönelik tutum ve davra-nışlar gösterebilmektedir. Bu aşamada devam eden çatışmalar ve sosyalleşme baskısı,

parçalanma-yeniden bütünleşme aşamasını başlatan duygulara yol açmaktadır (Armst-rong, 2010, s. 701-702).

Sosyalleşmenin parçalanma-yeniden bütünleşme aşaması, genellikle müdür yar-dımcılığına geçiş yapanların ilk yıllarının sonunda başlamakta ve ikinci yıllarında sür-mektedir. Bu aşama, müdür yardımcılığına geçiş yapanların yaşadıkları çatışmalar, stres, uzun ve yorucu çalışma saatleri, dengeli beslenememe, uyku ve egzersiz eksikliği gibi sorunlar parçalanmaya neden olmaktadır. Bu aşama, parçalanmaya neden olan so-runlara çözüm getirerek uyum sağlamaya yönelik uygulanan örgütsel sosyalleşme yön-temleri ile gelişir. Müdür yardımcılığına geçiş yapanlar parçalanma-yeniden bütünleşme aşamasında yeterince destek görmedikleri ve yalnız bırakıldıkları duygusuna kapılabilir-ler ve bunun sonucunda öz yeterlilikkapılabilir-lerini değerlendirirkapılabilir-ler. Müdür yardımcılığına geçiş yapanlar öz yeterlilik değerlendirmesi sonucunda, kendi değerlerini, becerilerini ve rol-lerini tanımlayarak, rol taleprol-lerini karşılayabilmek ve kazanımlarını desteklemek için önceki becerilerini kullanmalarını sağlayan yeniden bütünleşme sürecine başvururlar.

Bu aşamada yaşanan zorluklar ciddi olmayıp müdür yardımcılığına geçiş yapanlar sos-yalleşme baskılarına karşı daha iyi bir şekilde direnebilirler (Armstrong, 2010, s. 702-703).

Müdür yardımcılığına geçiş yapan öğretmenlerin sosyalleşme sürecinin son aşaması dönüşüm-yeniden dengeleme aşamasıdır. Bu aşamada müdür yardımcılığına geçiş yapan öğretmenlerin bakış açısında, amaçlarında ve değerlerinde değişim meyda-na gelmiş ve okul ile okul kültürüne tam bir uyum sağlanmıştır. Yaşameyda-nan bazı sosyal-leşme zorlukları olmasına rağmen, müdür yardımcılığına geçiş yapanlar geliştirdikleri iletişim ve etkileşimler, rol ve rollerinin gereklilikleri hakkında edindikleri bilgiler, işle-rini yürütmek için sahip oldukları beceriler sayesinde kendileişle-rini, sahip oldukları değer-leri ve beklentideğer-lerini daha iyi savunabilmektedirler (Armstrong, 2010, s. 708). Sosyal-leşme sürecinin üçüncü yılında gerçekleşen bu aşamada müdür yardımcılığına geçiş yapanlar, çatışmaları çözmek, kişisel ve mesleki yaşamlarını dengelemek ve sosyalleş-me sorunlarını önceden tahmin etsosyalleş-mek için gerekli donanıma sahiptir (Armstrong, 2010, s. 708). Armstrong (2010,s. 698-708) tarafından ortaya konulan müdür yardımcılarının geçiş ve sosyalleşmeleri modelindeki aşamalar ve bu aşamalarda yaşanan deneyim ve değişimler Tablo 2.8’de detaylı bir şekilde sunulmuştur.

Tablo 2.8

Armstrong’un Müdür Yardımcılılarının Geçiş ve Sosyalleşmeleri Modeli Aşamalarında Yaşanan Deneyim ve Değişimler

Tablo 2.8 (Devam)

Armstrong’un Müdür Yardımcılılarının Geçiş ve Sosyalleşmeleri Modeli Aşamalarında Yaşanan Deneyim ve Değişimler