Örgütsel sosyalleşmenin amacı ve önemi

Bireyin yeni örgüte uyum sağlaması, bununla beraber kariyerinde başarılı olması ve iş doyumuna ulaşması sosyalleşme süreçlerinin sonucuna bağlıdır. Bu nedenle de başarılı bir sosyalleşme süreci bireyin örgütsel bağlılığını da artıracaktır (Balcı, 2003, s.

12). Örgütsel sosyalleşmenin temel amacı, iş ve görevle ilgili bilgilerin yeni örgütsel üyeye aktarılması; yeni gelenleri yeni bir örgüte, yeni bir işe ve yeni insan gruplarına uyum sağlayarak örgütün etkin ve katılımcı üyelerine dönüştürülmesidir (Can, 1999;

Akt., Memduhoğlu, 2008, s. 138-139). Örgütsel sosyalleşme sürecinin amacını altı ana başlık altında toplamak mümkündür (İshakoğlu, 1998, s. 80-82):

- İşin gereklerini öğrenmek: Örgütün faaliyetlerini sorunsuz ve kesintisiz olarak sürdürebilmesi için yeni işgörenlerin örgütün rutinin temel kurallarını ve kendisinden beklenen görevin gerekliliklerini sosyalleşme sürecinde öğrenmesi gerekmektedir. İşgö-ren bu süreçte görevini yerine getirirken kullanması gereken bilgi ve beceriler, faydala-nacağı araçlar, görevini başarması için uyması gereken ölçütleri öğrenir.

- Bireyler arası sağlıklı ilişkiler kurulmasını sağlamak: Örgütsel sosyalleşme sü-recinde yeni üyelerin; yeni iş sorumluluklarına, yeni politikalara, yeni ilişkilere ve yeni

bir kültüre uyum sağlamaları gerekmektedir. Bu durumlarla başa çıkmanın en iyi yolla-rından birisi de yeni iş görenleri deneyimli üyeler ile tanıştırarak, örgüt, çalışma grubu ve işleri hakkında bilgi edinmelerini sağlamaktır. Louis, Posner ve Powell (1983, s.

864), sağlıklı örgüt içi iletişimin yeni başlayan işgörenlerin sosyalleşme sürecinin iler-leyişinde önemli bir rol oynadığını belirtmişlerdir. Ancak örgütsel sosyalleşme amacıyla kurulan ilişkilerin önceden planlanması ve formal ilişki düzeyinde uygulanması gerek-mektedir.

- Örgüt içi güç odaklarını tanıtmak: Örgütlerin farklı uzmanlık gerektiren işlere göre oluşturulmuş hiyerarşik bir teşkilat yapısı vardır. Örgütlerin formal yapılarının yanı sıra örgütlerde, informal olarak bir araya gelen, birbirleriyle sürekli ilişki ve iletişim içinde bulunan, informal gruplar ve bu grupların liderleri de bulunur. Yeni üyeler sos-yalleşme sürecinde örgütlerin teşkilat yapısını ve informal liderleri öğrenmektedir.

- Ortak örgüt dilini öğretmek: Örgütler veya örgütün alt birimlerinin işlerini ve terminolojilerini tanımlamak için geliştirdikleri kendilerine özgün bir dili vardır. Örgüt-sel dil, bireyin işle ilgili terminoloji hakkındaki bilgisini ve özel slanj, kısaltmalar ve jargonlar gibi örgüte özgü bilgileri içerir. Bu dili örgütün üyeleri en iyi biçimde anlaya-bilmeli ve kullanaanlaya-bilmelidir. Örgüt üyelerince paylaşılmış bir dil, işgörenlere topluluk hissi ve grup kimliği kazandırır. Örgütsel dil bireyleri bir arada tutmaktadır (Terzi, 2000, s. 56). Yeni gelenlerin, diğer üyelerden gelen bilgileri kavramak ve diğer örgüt üyeleriyle etkin bir şekilde iletişim kurmak için örgütsel dili öğrenmesi çok önemlidir.

Sosyalleşme sürecinin amaçlarından birisi de birey- örgüt uyumunu sağlamak adına örgüt dilini öğretmektir.

- Örgütsel amaç ve değerleri öğretmek: Örgütler belirli amaçlara ulaşmak için oluşturulan toplumsal yapılardır (Etzioni, 1975, s. 3). Örgütler amaçlarına işgörenler tarafından gerçekleştirilen eylemlerle ulaşır. Örgütler amaçlarını gerçekleştirmede işgö-renlerin sınırlı fakat farklı yeteneklerinde yararlanır. Örgütsel amaçlarını gerçekleştire-meyen örgütler varlıklarını sürdüremezler. Bu nedenle işgörenlere sosyalleşme sürecin-de örgütün amaçları öğretilmelidir. Örgüt üyeleri tarafından paylaşılan sürecin-değerler örgütsel değer sistemini oluşturmaktadır (Wiener, 1988, s. 535). Örgütsel değerler, örgüt üyele-rinin çeşitli durum, eylem, uygulama, nesne ve bireyleri iyi ve kötü biçimde değerlendi-rip yargılarken kullandıkları ölçütlerdir. Örgütsel sorunların çözümünde kabul gören çözüm yolları değerler dikkate alınarak bulunabilmektedir. Örgütsel değerler, örgütün genel amaçlarını, ideallerini, standartlarını yansıtmaktadır (Şişman, 2002, s. 94). İşgö-renlerin değeri ile örgütün değer sistemlerinin uyuşmaması zaman zaman işgöİşgö-renlerin

zorluklarla karşılaşmalarına neden olacaktır (Turgut, 1998, s. 44). Bu nedenle yeni işgö-renlere sosyalleşme sürecinde örgütsel değerler öğretilmelidir.

Bir örgütün üyesi olmak birey-örgüt uyumunun sağlanmasını gerektirir. Uyum sağlamanın alt yapısını ise; ortak amaçlar, standartlar, değerler, alışkanlıklar, davranış-lar, felsefe ve idealleri paylaşmak oluşturmaktadır. Bu boyutuyla örgütsel amaç ve de-ğerleri öğretmek sosyalleşme sürecinin temel amacı olan uyumun sağlanmasına büyük katkı sağlayacaktır.

- Örgütsel tarihi öğretmek: Örgütsel tarih, örgütsel gelenek ve görenek anlamı-na gelir. Örgütlerdeki seremoniler, törenler, adetler, hikâyeler, mitler, semboller, süpers-tarlar ve kahramanlar örgütsel tarihi oluşturmaktadır. Yeni gelenler örgütsel tarihi öğre-nerek, örgütte hangi tür davranışların kabul edildiğini, hangi durumlarda nasıl davran-manın uygun olduğunu anlayacaklardır. Örgüt tarihinin öğretilmesi örgütsel sosyalleş-me sürecinin diğer bir amacıdır.

Örgütsel sosyalleşmenin önemli amaçlarından birisi de yeni işgörenlerin yaşa-ması muhtemel stresi azaltmaktır. Yeni işgörenlerin bilmedikleri bir örgüte işe başlama-ları zorlu ve stresli bir deneyim olarak kabul edilir. Bu durum yeni işgörende sürprizle-re, belirsizliklesürprizle-re, rol belirsizliğine ve hatta “gerçeklik şoku”na neden olabilir. (Ashford ve Nurmohamed, 2012, s. 6; Bravo, Peiro, Rodriguez ve Whitely, 2003, s. 195-198;

Louis, 1980, s. 247). Gerçeklik şoku, çalışanların beklentileri ile iş yerinde bu beklenti-lerin karşılanma düzeyi arasındaki farklılıktan kaynaklanmaktadır (Dean, 1985, s. 5).

Huges (1958) bu şoku yeni göreve geçişte yaşanan sürprizler olarak ifade etmiştir (Akt., Van Maanen ve Schein, 1979, s. 10). Bir öğrenme süreci olan örgütsel sosyalleşmede, yeni başlayanlar sosyal olarak bütünleştikçe ve iş rollerinde uzmanlaştıkça belirsizlikler ortadan kalkmakta ve stres giderek azalmaktadır. Barnard’ın (1958) da vurguladığı gibi

“ani bir değişim yoktur, daimi bir uyum süreci vardır” (Akt., Van Maanen ve Schein, 1979, s. 10).

Örgütsel sosyalleşmenin önemli amaçlarından bir diğeri de örgüte sadakat ve bağlılığı sağlamaktır. Sosyalleşme, işgörenlere gerekli bilgileri sağlayarak stresle ve işle ilgili diğer sorunlarla başa çıkmalarına yardımcı olur, böylece örgüte olan bağlılıklarını arttırır (Allen ve Meyer, 1990, s. 847). Örgütsel sosyalleşme, yeni işgörenlerin etkili bir çalışmaya uygun olmalarına yardımcı olmanın bir yoludur (Mowday, Porter ve Steers, 1982, s. 20). Bu nedenle bağlılık seviyelerini önemli ölçüde etkilemektedir. Başarılı bir örgütsel sosyalleşme, yeni çalışanların örgüte, işlerine ve iş ortamının şartlarına daha kolay uyumlarını sağlamaktadır. Başarılı bir örgütsel sosyalleşmenin iş motivasyonu, iş

tatmini, iş verimliliği, iş performansı ile ilgili belirsizliğin azaltılmasına, dolayısıyla bireyin uzun vadeli örgütsel bağlılığı üzerinde olumlu bir etkisi olacaktır.