Kural

Türk Sivil Havacılık Kanunu tazminatın nasıl hesap edileceğine dair bir hüküm içermemektedir. Yalnızca ödenecek tazminatın en yüksek miktarını belirlemektedir. Bu bakımdan kayıp ve hasar halinde tazminatın miktarı, TSHK.

314 SÖZER, Türk Sivil Havacılık Kanununun Hükümlerine Göre TaĢıyan ve ĠĢletenin Sorumluluğu , s. 66. 315 SÖZER, Türk Sivil Havacılık Kanununun Hükümlerine Göre TaĢıyan ve ĠĢletenin Sorumluluğu , s. 66–67.

md.106‘nın atfı nedeniyle TTK. nun 785. maddesindeki ilkeler doğrultusunda hesap edilmelidir.316

TTK. md. 785, eĢyanın kayıp ve hasarı halinde tazminat miktarını eĢyanın varıĢ yerindeki objektif değeri ile sınırlamaktadır. Anılan hükme göre taĢıyıcı; yolcunun yükletenin ve gönderilenin gerçek zararını tazmin etmek durumunda değildir. BaĢka bir değiĢle, taĢıyıcının herhangi bir borçlu gibi zarar görenin müspet zararını tazmin etmek yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ġfa çıkarları, umulan kar, kaybedilen kazanç, tazminatın hesabında dikkate alınmaz. EĢyanın zarar gören yönünden ifade ettiği sübjektif değer önem taĢımamaktadır. Bu bakımdan denilebilir ki, hava taĢımasında tazminatın miktarı iki kez sınırlandırılmıĢtır. Birincisi, TTK. m. 785 de yer alan ve taĢıma hukukuna has, eĢyanın objektif değeri ile ilgili sırlandırma, ikincisi ise TSHK. nun 124 üncü maddesinde öngörülen, ödenecek en yüksek tazminat sınırıdır.

TTK madde 785/1 uyarınca eĢyanın kaybı halinde ödenecek tazminat; taĢıma senedini geçirilmiĢ ya da taĢıyıcıya bildirilip, onun tarafından kabul edilmiĢ bir değer söz konusu değilse aynı ve tür ve nitelikteki eĢyanın gönderilene teslim yerindeki (objektif) değerine göre belirlenir. Bunun için öncelikle eĢyanın tür ve niteliğinin belli olması gerekmektedir. EĢyanın türü bildirilmemiĢ ise TTK.m.785/1 değil, 786/1 uygulanır. TTK.m.786/1 e göre tür ve değeri açıklanmaksızın taĢıyıcıya teslim edilen eĢyanın kaybı halinde ödenecek tazminat her hadisede halin icabına göre tayin olunur. Bu halde de TTK‘nın 785. maddesindeki317

ilkeler doğrultusunda, eĢyanın gönderilene teslim yerindeki objektif değeri esas alınır.

316 ÜLGEN, Hava TaĢıma SözleĢmesi, s. 180–181–186.

317 6762 sayılı TTK‘nun 785 inci maddesinde ki düzenleme, Yeni Türk Ticaret Kanunu Tasarısının 880–881– 882 maddelerinde düzenlenmiĢtir;

MADDE 880–

(1) TaĢıyıcı, eĢyanın tamamen veya kısmen ziyanından dolayı tazminat ödemekle sorumlu tutulduğunda, bu tazminat eĢyanın taĢınmak üzere teslim alındığı yer ve zamandaki değerine göre hesaplanır.

(2) EĢyanın hasara uğraması halinde, onun taĢınmak üzere teslim alındığı yer ve zamandaki hasarsız değeri ile hasarlı değeri arasındaki fark tazmin edilir. Zararı azaltmak ve gidermek için yapılacak harcamaların birinci cümleye göre saptanacak değer farkını karĢıladığı karine olarak kabul edilir.

(3) EĢyanın değeri piyasa fiyatına göre, aksi takdirde aynı tür ve nitelikteki malların cari değerine göre tayin edilir. EĢya, taĢımak üzere teslimden hemen önce satılmıĢsa, satıcının faturasında taĢıma giderleri mahsup edilerek gösterilen satıĢ bedelinin piyasa fiyatı olduğu varsayılır.

Tasarının 880 inci maddesinin gerekçesinde; Hükmün kaynakları olarak CMR‘nin 23–27 inci maddeleriyle Alm. TK 429 uncu paragrafı gösterilmiĢtir. 880 inci maddede, Kanunun tazminata esas alınacak değeri çeĢitli varsayımlara göre belirlemesi, önemli bir boĢluğu doldurmaktadır. Hüküm emredici nitelikte değildir. Taraflar tazminata esas olacak değerler için baĢka değerler öngörebilir veya bunun belirlenmesini üçüncü kiĢilere bırakabilirler.

Hava yük senedinde yükün ağırlığına, boyutlarına ambalajına ve parça sayısına iliĢkin kayıtlar aksi ispat edilene kadar doğru sayılmaktadır (TSHK.m.112/2). Buna karĢılık yükün miktarını hacmini ve bulunduğu hale veya yükün belirgin durumuna iliĢkin kayıtlar ancak yüklenenin de katılması ile taĢıyıcı tarafından muayene edilmekte ve sonuçların hava yük senedine yazılması Ģartıyla taĢıcı aleyhine delil teĢkil eder(TSHK.m.112/2). Yüke iliĢkin kayıtlar bakımından hava yük senedinin ispat gücü konusunda öngörülen bu farklılığın nedeni, birinci gurubu oluĢturan ve yükün ağırlığına boyutlarına ambalajına iliĢkin olan kayıtların dıĢ görünüĢü itibari ile kolayca anlaĢılabilir olmasıdır. Ġkinci gurupta yer alan kayıtlar için aynı Ģeyi söylemek mümkün değildir.

TaĢıyıcı, kendisine teslim edilirken beyan edilmemiĢ olan kıymetli eĢya, para kıymetli evrak ve diğer vesikaların kayıp ve hasarından sorumlu değildir(TTK.m.768/2).

Hasar halinde eĢyanın gönderilene teslim edileceği yerde hasardan önceki objektif değeri ile hasardan sonraki objektif değer arasındaki fark tazminat olarak ödenir(TTK.m.785/2).

MADDE 881–(1) TaĢıyıcı, eĢyanın zıya veya hasarı halinde, 880 inci madde uyarınca ödenmesi gereken tazminattan baĢka, zararın saptanması için yapılması zorunlu olan giderleri de tazminle yükümlüdür. 881. MADDE GEREKÇESĠ–Maddenin kaynağı Alm. TK. 430 uncu paragrafıdır.

TaĢıyıcı eĢyanın ziya veya hasara uğraması halinde, 880 inci maddede öngörülen tazminattan baĢka zararın belirlenmesi giderlerini de öder. TaĢımada eĢyanın ziya ve hasarının belirlenmesi, zararın meydana geldiği yere bilirkiĢi, tartma, ölçme vs. götürülmesini gerektirdiğinden önemli tutarlara varabilir. Bunları zarar kapsamında kabul etmek güç olacağından bu hüküm öngörülmüĢtür. Bu giderler de 882 nci madde sınırına bağlıdır.

MADDE 882–

(1) Gönderinin tamamının zıyaı veya hasarı halinde, 880 inci ve 881 inci maddeler uyarınca ödenecek tazminat, gönderinin net olmayan ağırlığının her bir kilogramı için 8,33 Özel Çekme hakkını karĢılayan tutar ile sınırlıdır.

(2) Gönderinin münferit parçalarının zıyaı veya hasarı halinde taĢıyıcının sorumluluğu, a) Gönderinin tamamı değerini yitirmiĢse tamamının,

b) Gönderinin bir kısmı değerini yitirmiĢse, değerini yitiren kısmının,

(3) TaĢıyıcının, taĢıma süresinin aĢılmasından doğan sorumluluğu, taĢıma ücretinin üç katı ile sınırlıdır. (4) Özel Çekme Hakkı, eĢyanın taĢıma amacıyla taĢıyıcıya teslim edildiği tarihtekiveya taraflarca kararlaĢtırılan diğer bir tarihteki, Türkiye cumhuriyet merkez bankasınca belirlenen değerine göre Türk lirasına çevrilir.

882. MADDE GEREKÇESĠ– Maddenin kaynakları CMR m. 23 (3), m. 23 (7) ve m. 25 (2) hükmü ile Alm. TK 431 (2) paragrafıdır. Madde kaleme alınırken, aynı hususları taĢınma eĢyası taĢıması ve deniz ticareti için düzenleyen Tasarının 899 uncu ve 1186 ncı maddelerinin terimleriyle birlik sağlanmasına özen gösterilmiĢtir.

TaĢıyıcının sorumluluğu sınırlandırılmıĢtır. Buna temel veren düĢünce taĢıyıcının taĢıma ile bir iĢ yaptığı, bu iĢinz olumlu bir amaç taĢıdığı, buna rağmen bir zarar doğmuĢsa, taĢıyıcının sınırsız bir Ģekilde sorumlu tutulmamasıdır. Sınırın hesaplanmasında, ziya ve hasar hallerinde (m.875) gönderinin gayri safi ağırlığı, gecikmede ise taĢıma ücreti esas alınır. ―Gönderi‖ taĢıma konusu eĢyayı ifade eder. BaĢka bir ifade ile 875 inci maddenin birinci fıkrası anlamında taĢınmak üzere teslim alınan, taĢınıp teslim edilecek eĢyanın tamamı ―gönderi‖ dir.

Tasarının 882. maddesinde, yürürlükteki kanundan farklı olarak Özel Çekme Hakkı hesap birimini kanunumuza girmiĢtir. Bu da uluslararası birliğin sağlanması açısından yerinde bir düzenleme olmuĢtur.

Gerek kayıp, gerek hasar halinde tazminat miktarının, eĢyanın objektif değeri ile sınırlandırılmıĢ olması bunun yanında TSHK. m. 124 ile getirilen sınırlı sorumluluk kuralı tazminat miktarından genel hükümler uyarınca indirim yapılmasına engel teĢkil etmemektedir. BK.m. 98‘in yollaması ile BK.m.41/2, 44 hükümlerine göre yapılacak indirim TTK. m. 785 de öngörülen yöntemle hesap edilen tazminat miktarında yapılır. Tazminatın TSHK. md.124 de tayin edilen sınırlara indirim iĢlemi ise daha sonra yapılmalıdır.

EĢyanın değeri ile ilgili bir bildirim yapılmaması halinde TTK. m. 785, Türk Sivil Havacılık Kanununun uygulaması yönünden herhangi bir farklılık göstermemektedir.

Ücretin iadesi konusunda da Türk Sivil Havacılık Kanununda bir hüküm yer almadığından TTK‘nun 781 inci maddesi uygulanmalıdır.318

2.9.7.1.2. EĢyanın Değeri ile ilgili Bildirim Yapılması Halinde