EĢyanın Uğradığı Zarar

2.4.2.1. Kayıp

-TSHK‘nun 121/1 maddesi hükmüne göre, taĢıyan ―tescil ettirilmiĢtir bagaj veya yükün kaybı ... halinde . . zarardan ... sorumludur.‖

Burada önemli olan taĢıyıcının sorumluluğunun tescil ettirilmiĢ bagaj ya da yük bakımından söz konusu olduğudur. Bagaj ya da yükün taĢıyıcının kabulü üzerine kendisine teslim edilmiĢ olması Ģarttır. Tescil ettirilmemiĢ (kabul ve teslim edilmemiĢ) bagajın (ve keza yükün) ziya ve/veya hasarından taĢıyıcı sorumlu değildir.242

VarĢova/La Haye m. 18/1 hükmünde de belirtildiği üzere taĢıyan, yükün kayıp olması, hasara uğraması veya tahrip olması sonucunda sorumludur.

TSHK, VarĢova/La Haye metnine uyarak, yolcunun beraberinde bulunduğu bazı kiĢisel eĢyasından yukarıda değinilen maddelerinde söz etmemektedir.

Fakat, VarĢova/La Haye metni m. 22/ 3 ile taĢıyanın bu gibi eĢyadan da sorumlu olacağını belirten bir hükme yer vermiĢtir.

Kanun'umuzda bu maddeyi karĢılayan bir hüküm olmamakla beraber, m. 106 ve özellikle m. 124/I'de ki atıflar dolayısıyla TSHK açısından da taĢıyanın, yolcunun beraberinde bulundurduğu kiĢisel eĢyasından sorumlu olacağı kabul edilmelidir.243

- TSHK m. 121/1 ve VarĢova/La Haye m. 18/1 hükümlerinde yer alan kavramları nasıl sınıflandırmamız gerekir?

Doktrinde Sözer‘in tarif ettiği ve bizimde katıldığımız üzere, Bagaj: TSHK'nun 108 ve 109. maddeleri gereğince yolcu taĢıma sözleĢmesi ile birlikte ifa edilecek bir taahhüt çerçevesinde taĢıyana teslim edilmiĢ olup, ya ayrı bir belge ile (bagaj kuponu,

241 HGK. 12.12.2001 Tarih ve 2001/11–1161 Esas 2001/1152 Karar sayılı ilamı, Bkz. Kazancı Ġçtihat Programı. 242 ÜLGEN, Türk Sivil Havacılık Kanununun Hava Yolu ile TaĢımalarda Sorumluluk Bakımından Öngördüğü

Düzenleme, ĠBD, C. 59, S. 4-5-6 Nisan Mayıs Haziran 1985, s.304–305.

m. 109/1) veya yolcu biletinde gösterilmek sureti ile (m, 109/IV)kayda alınmıĢ eĢyayı ifade eder.

Yük ise, ayrı bir eĢya taĢıma sözleĢmesinin konusunu oluĢturan ve hava yük

senedine bağlı olarak taĢınan eĢya anlamına gelir.

KiĢisel eĢya deyimi ise, yine yolcu taĢıma sözleĢmesinin hükümleri dairesinde

taĢınan, fakat yolculuk süresince, yolcunun zilyetliği altında bulundurduğu eĢyayı tanımlar. (el çantası vs.)

- Kayıp, taĢıyanın taĢınmak üzere teslim almıĢ olduğu malı (yük veya bagaj) hak sahibine, sözleĢme hükümleri gereğince, teslim etmek iktidarından yoksun olması halini ifade eder.

Teslim imkânsızlığı fiilî nedenlerden ileri gelebileceği gibi, hukuki engellerden de doğabilir. Malın yok olması, yanması, çalınması veya yetkili makamlar tarafından müsadere edilmesi, hak sahibinden baĢka birisine teslim edilmiĢ olması, vs. gibi. 244

Yük hak, sahibinden baĢka bir kiĢiye teslim edilmiĢ olup da geriye alınma imkânı kalmamıĢ ise yine yük kaybı söz konusudur. 245

Malın tüm değerini yitirmiĢ ve tahsis edildiği amaca uygun olarak kullanılması olanaksız hale gelmiĢ bir Ģekilde teslim edilmesi de, aslında kayıp anlamına gelir.

VarĢova/La Haye Sistemi m. 18/1'de kayıp ve hasar (loss-damage) kavramları ile birlikte, destruction kavramına da yer vermiĢtir. Bu kelime Türkçe'ye tahrip olmak, telef olmak, yok olmak Ģekillerinde çevrilmektedir.

Bu kavram SözleĢme'ye hemen yukarıda değindiğimiz varsayımdan doğabilecek tartıĢmaları karĢılamak amacı ile konulmuĢtur.

Yükün fiilî olarak tamamen hasara uğradığı hallerde olduğu gibi; ekonomik değerini yitirdiği, tüm olarak nitelik değiĢtirdiği, hatta dıĢ görünüĢü itibarı ile teslim edildiği zaman ki biçimi ile olup da, tahsis edildiği amaca uygun kullanılmasına imkân kalmamıĢ olduğu hallerde sorumluluğun dayanağı olarak bu kavrama baĢvurulmaktadır TaĢınan malın tamamı kayıp olabileceği gibi, sadece bir kısmı kayıp olmuĢ olabilir. Burada kısmi kayıptan söz edilir. Fakat, bir birinden farklı yükler bir arada taĢınırken, bunlardan bir tanesinin kaybı, sadece o yük bakımından tam kayıp anlamına gelir.

244 SÖZER, Türk Sivil Havacılık Kanununun Hükümlerine Göre TaĢıyan ve ĠĢletenin Sorumluluğu , s. 32. 245 SÖZER, Türk Hukukunda ve Uluslararası Hukukta Hava Yolu ile Yük TaĢıma SözleĢmesi, s. 145.

Buna karĢın, pul, tablo, biblo, vs. gibi bir koleksiyonun veya belli bir kullanım amacının tümünü oluĢturan parçalardan bir tanesinin kaybı, yükün tümü için kayıp sayılmalıdır.

- Kayıptan söz edebilmek için teslimin ancak belli bir süre de geçtikten sonra vaki olamaması gerekir. TSHK m. 114/III ve VarĢova/ La Haye m. 13/3, bu süreyi yükün teslimi gereken tarihten itibaren yedi gün olarak belirlemiĢtir.

Buna göre, hak sahibinin kayıp nedeni ile taĢıyanın sorumluluğu cihetine gidebilmesi için, yükün teslim edilmesi gereken tarih saptanarak, bu tarihten de yedi gün daha geçmesini beklemesi gerekecektir.

Teslim tarihinin saptanması ise, doğal olarak, bir takım sorunlara ve tartıĢma- lara yol açacak nitelikte bir olaydır. Bu konuda, kuskusuz, her uyuĢmazlık özel koĢullar dikkate alınarak çözümlenmek gerekecektir.

Kanun ve SözleĢme'de bagaj hakkında ayrı bir hüküm yoktur. Ancak, yukarıda belirtildiği üzere, bagaj yolcu ile birlikte taĢınacağı için, yolcu taĢıma sözleĢmesinin bitiminde bagajın teslim edilmemesi, sayıp hükümlerinin iĢlemesi için yeterli olmalıdır.246

2.4.2.2. Hasar

Hasar, taĢınan malda meydana gelen ve onun değerinin düĢmesine neden olan her tür kötüleĢmeyi ifade eder.247

Malın tamamında hasar olabileceği gibi sadece bir kısmı hasara uğramıĢ olabilir (kısmi hasar).

Bütünlük ifade eden yüklerde, kısmi hasar eğer partinin tamamını etkiliyor ise, bu durumda tam hasardan söz edilmelidir.

Ayrıca, kısmen veya tamamen hasar görmüĢ bir yük, bu hali ile ekonomik değerini tümden yitirmiĢ ve tahsis edildiği amaca uygun olarak kullanılması olanaksız hale gelmiĢ ise, hasardan değil fakat kayıptan söz etmek daha doğru olur.248

246 SÖZER, Türk Sivil Havacılık Kanununun Hükümlerine Göre TaĢıyan ve ĠĢletenin Sorumluluğu , s. 33. 247 Islanma, kirlenme, paslanma, kırılma, parçalanma, yabancı koku edinme, v.s. gibi.