KORINTH ASKLEPİEONU

Asklepios Kültünün hekim-tanrı figürü Asklepios’un tanınırlığı, Eski Yunan-Roma Dünyasında büyük bir öneme sahipti. Külte dair en eski kanıt Korinth kentinin 60 km güneybatısındaki Epidauros’tan gelmekte olup külte dair aktiviteler MÖ VI. yüzyılın sonuna kadar tarihlendirilmektedir. Kült bin yıl boyunca gelişim gösterip yayılmıştır. Kültün tarihi boyunca insanlar körlükten, sağırlığa, kellikten uykusuzluğa, felçten baş ağrılarına kadar çok çeşitli geniş ölçüde hastalıklarına çare bulabilmek için Asklepieionlara akın etmiştir. Bunlardan biri de Korinth kentinde yer almaktadır. (Harita 4.5.)471

MÖ 63- MS 23 yıllarında yaşamış coğrafyacı Strabon da Korinth Kentinden bahsederken şu ifadelere yer vermiştir:472

“Korinth, Isthmus'ta yer aldığından ve biri doğrudan Asya'ya, diğeri de

İtalya'ya giden iki limanın efendisi olduğu için ticareti nedeniyle 'zengin' olarak adlandırılır ve buradan mal alışverişini kolaylaştırır. Birbirinden çok uzak iki ülkedir.”

MS 2. Yüzyılın sonlarında yazar ve gezgin Pausanias, kentin mitolojik hikâyesini ele alarak Korinth Kentinden şöyle bahsetmektedir: 473

“Korinth ismini Korinthus’tan almaktadır. Korinthus, Tanrı Zeus’un

oğullarından biridir. Zeus’un oğlu olduğu iddiasını yalnızca Korinthliler öne sürmektedir. MÖ VI. Yüzyıl başlarında yaşamış tiran Peisistratos’un “Amphilytius”adlı bir kâhini vardır. Onun “Eumelus” adlı oğlu, yazdığı şiirinde

470 Melfi, a.g.e., 2013, s. 151.

471 Bronwen L. Wickkiser, “Asklepios in Greek and Roman Corinth”, Corinth in Context: Comparative

Studies on Religion and Society, (Ed. Steven J. Friesen, Daniel N. Schowalter, and James C. Walters),

Brill, 2010, s. 37.

472 Strabon, Vol. IV, Book VIII, VI.20, s. 187.

“Okenanus”un, “Ephyra” adlı kızının da ilk kez bu topraklara yerleştiğinden bahsetmektedir.”

Diğer kentler gibi Korinth Kentine de bir elçi aracılığıyla Asklepios Kültünün getirildiği varsayılmaktadır. Bu kült başlangıçta tanrı Apollon’un sahasına yerleşmeye başlamış olup zamanla “babasının mesleğini” ondan almıştır. 474

MÖ IV. yüzyılda Korinth Kentinde Asklepios Kültünden söz edilebilmektedir. Ancak bu yüzyıla kadar Asklepios’un babası tanrı Apollon’un yerini tamamen alıp almadığı bilinememektedir. İkisine aynı anda tapınıldığı düşünülmektedir. 475

Korinth Kenti yüksek dağlarla çevrili bir topoğrafyada kurulmuş olup dikkat çeken bir körfeze de sahipti. Yol kavşağın bulunması ile erişim kolaylığı avantajını elinde bulunduruyordu. Bu nedenle Asklepieionun bu bölgede kurulması bölgede coğrafi yönden temiz hava ve suyun varlığına bir işaretti.476

Korinth Kenti, “Akrokorinth” adı verilen bir kaleden oluşmakta ve deniz seviyesinden yüksekte iki platoda yer almaktadır. Kentin agorasının Eski Yunan-Roma zamanında Akrokorinth yamaçlarıyla antik tapınağın arasında bir yukarı platodaki bir boş bölgede olduğu düşünülmektedir. Özellikle agoranın civarında yapılan kazılar ilk başlanılan 1896 yılından beri bu bölgeye odaklanmaktadır. 1965 yılından önce yapılan aşağı platodaki kazılar ise; tiyatro, Lerna havuzunun ve Asklepieionun keşfedildiği kuzey bölümü ve agoranın güneyini kapsamaktaydı.(Şekil 4.12a. ve Şekil 4.12b.) 477

MÖ IV. yüzyıl ile birlikte büyük ölçüde Atina ve Epidauros Kentinde olduğu gibi Korinth kentinin tapınağı için de büyük ölçekli yenileme çalışmaları başlamıştır. Korinth’de arkaik ve klasik dönem binaları yerle bir edilmiş ve adaklar dikkatli bir biçimde gömülmüştür. Ayrıca tapınak iki seviyeden oluşacak şekilde genişletilmiştir. Üstteki yükselti sütünlu avlularla donatılmış olup bazı revaklarda hastalar konaklamış ve adaklar sergilenmiştir. Ayinlerin yapıldığı “cella” benzeri bir binanın temeline

474 Mabel Lang, Cure and The Cult in Ancient Corinth: A Guide to the Asklepieion, American School of Classical Studies at Athens, Princeston: New Jersey, 1977, s. 7.

475 a.g.e., s. 7.

476 Lang, a.g.e., s. 7.

477 James Wiseman, “Ancient Corinth: The Gymnasium Area”, Archaeology, Vol. 22, No.3, 1969, ss. 216.

kurulmuş olan alanın merkezinde Dorik düzende bir tapınak yer almıştır. Bu tapınak öncekinden pek de büyük değildir. Ayrıca açık alana çıkan bir rampa üst ve alt yükseltileri birbirine bağlamıştır. Bu rampa Asklepieion tapınaklarında görülen bir yapı olmamakla beraber belki de dini törenler için kullanılmış olabileceği düşünülmektedir. 478

Korinth kentinde bulunan Asklepieion ile ilgili bilgiler şu bakımdan çelişkilidir: Helenistik dönem öncesinde mimari kalıntılar ile ilgili yorum yapmak zorken çok sayıda anatomik adak bulunmaktadır. Ancak bu durum Helenistik ve Roma Dönemi’ne gelindiğinde tam zıttına dönüşmektedir. Mimari durumu anlamak bir nebze kolaylaşırken anatomik adaklar nadirdir. Bu nedenle kültün doğasını anlayabilmek için bütün Asklepieionlar ile ilgili benzerliklerden ortaya çıkan güvenilmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu noktada Korinth kenti Asklepieionu da önem kazanmaktadır.479

Roma Döneminde yapılan en büyük mimari değişimler, rampada yapılmış olup MÖ I. yüzyılda işlevi bilinmeyen uzun bir binanın bu rampanın üzerine inşa edilmiştir. Böylece rampa kullanım dışı kalmıştır. Aşağı alan kuzeyden merdivenlerle ulaşılabilir durumda kalmış ve yemek odaları ve sarnıçlar Roma döneminde de yeniden kullanılmıştır. Ancak üst ve alt bölge arasındaki ilişki şüphesiz ki değişmiştir.480

Korinth’deki tapınağa bir geçit yoluyla girilmekteydi. Bu giriş, tapınağın doğu duvarında yer almaktaydı. Ziyaretçiyi bir revaklı kolonlara sahip bir su havzası karşılamaktaydı. Bu noktadan uzunca bir altar bölümüne geçilmekte olup sağlıklı kişiler minnettarlık göstergesi olarak “ballı kek”, “meyve” sunmaktaydılar. Altarın etrafında önemli heykeller ve adaklar bulunmaktaydı. Ancak bunların hiç biri günümüze ulaşamamıştır. Adak olarak bırakılan paraların konulduğu düşünülen yarım daire şeklinde tas bulunmaktadır.481

Tapınak, sadece eski Apollon Kültünün bulunduğu bölgede gelişmiş olup kutsal alan kullanımı konusunda Eski Yunan düşüncesinin tutucu davranışını gözler

478 Wicckiser, a.g.e., 2010, s. 47.

479 a.g.e., s. 54.

480 a.g.e., s. 52.

önüne sermektedir. Geriye kalan çatı parçaları arasında bulunmuş birkaç üst yapı bloğu (altta arşitrav, üstte friz bloğu) tapınağın tavanının oldukça yüksek olduğunu düşündürmektedir. 482

Tapınağın etrafında farklı türde kertikler bulunmaktadır. Bunların yapılma nedenleri 2 türlü olabilir:483

1.Tapınakta yer olmadığı için buralara asılan anatomik adaklar içindir. 2.Tedavi olanların şükranlıkla dolu tabletlerinin asılması için yapıldığı düşünülmektedir.

Rüya ile tedavi için uyunan bölüm olan “Abaton”, batı doğrultusunda yer almaktadır. Abaton binasının ana kısmı, havuzlu bir yapının kolonlu girşine bağlanmaktadır. Bu bölgede gelen hastalara yemek pişirildiği ortadaki blok kısmındaki kararmadan anlaşılmaktadır. Taş çatlamış ve kararmıştır. Bu odalarda masaların olduğu ve yemek bölümü olarak kullanıldığı düşünülmektedir.( Harita 4.6.)

484

MÖ 146 yılından başlayıp MS I. yüzyılı kapsayan dönem, Roma'nın Akha eyaletini oluşturacak olan Yunanistan'ın tarihinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle Korinth ve Epidauros’un yer aldığı bu bölgenin Asklepios Kültü açısından da derin etkileri meydana gelmiştir. Savaş, yağma, talan ve yıkım, özellikle Makedon Savaşında Roma’ya karşı çıkan birçok şehri etkilemiştir. Bunlar arasında Korinth Kentinin yakılıp yıkılması da önde gelen olaylardan biridir. Kent, MÖ 146 yılında cezalandırılmıştır.485

Korinth kenti Romalı General Mummius’un orduları tarafından MÖ 146 yılında ele geçirilmiş ve yerle bir edilmiştir. Bu olay Roma’nın Yunan topraklarındaki politikasını etkileyecek olan olayların başında gelmektedir. İlk kez Romalılar bir Yunan şehrini doğrudan cezalandırmış ve Yunan topraklarında gücünü kullanmıştır. Korinth Roma tahakkümünü karşı çıktığı ve Aka Savaşına yol açan krize katkıda bulunduğu için cezalandırılmıştır. Bu nedenle Korinth kenti Roma ordularının yağma

482 Lang, a.g.e., s. 10.

483 a.g.e., s. 11.

484 a.g.e., s.11.

ve talan yapıp Yunan topraklarına hakarette bulunduğu tek bölgeydi. Bu düşmanlığa misilleme olarak şekilde General Mummius’un orduları şehri savaş ganimeti olarak yağma yapmış ve kenti yakmıştır.486