Sivas Kongresi’ne Baskın Girişimi

Damat Ferit Paşa, 29 Temmuz 1919’da Mustafa Kemal’in tutuklanarak İstanbul’a getirilmesini emretmiş, Erzurum ve Sivas’taki yetkililere istediğini yaptırmayı başaramamıştı.618 Milli Mücadele taraftarlarının başarıları, Damat Ferit ve İngilizlerin, çıkar amaçlı faaliyetlerine uygun bir ortam sağlamıyordu. İngiliz Yüksek Komiserliği’nden Lord Curzon’a gönderilen telgraf, İstanbul hükümeti ve İngiliz komiserliği arasında ortak çıkarlar doğrultusunda yapılan ittifakı ve Mustafa Kemal’in etkisini azaltmak için Elazığ Valiliği’ne Ali Galip Bey’in getirildiğini doğruluyordu.619 Onun görev yerine ulaşması aşamasında sıkıntı yaşanmaması için, İngiliz Komiserliği Eski Dâhiliye Nazırı Adil Bey’e tavsiyelerde bulunarak, yol güvenliğinin sağlanması hususunda yardımcı olmuştu. İngilizler, Ali Galip Bey’in Elazığ Valiliği’ne getirilme gayesini “Kürtlerin milli hislerini canlandırıp, Milli Mücadele ruhunu Sivas'ta yok etmek için Kürtlerin yardımını almak”620

ifadesiyle tanımlıyorlardı.

3 Mayıs 1919’da Elazığ valiliği görevine getirilen Ali Galip Bey, İstanbul hükümetinin talimatıyla, Mustafa Kemal’e azil kararını tebliğ etmek üzere, 23 Haziran’da Sivas’a

616_{Belirtilen güzergâhlardaki sosyo-kültürel yapı günümüzde de pek farklılık göstermemektedir.} 617TNA. AİR. 20/513, 26 Eylül 1919, s. 103.

618Öke, İngiltere’nin Güneydoğu Anadolu Siyaseti, s. 88.

619Akşin, İstanbul Hükümetleri Milli Mücadele, Son Meşrutiyet, 1919-1920, s. 192.

geçmişti.621 Bu durum Mustafa Kemal tarafından öğrenilince, Ali Galip sert bir dille uyarılarak geri gönderilmişti.622 1919 Eylül ayı içerisinde Dâhiliye Nezareti ile yazışmaya devam eden Ali Galip, Dâhiliye Nezareti’nin Sivas Kongresi’ni engelleme teklifini kabul etti.623 3 Eylül 1919’da, Dâhiliye Nazırı Adil Bey ve Harbiye Nazırı Süleyman Şefik Paşa’nın imzalarıyla, Ali Galip Bey’e şu talimat veriliyordu:

…oradaki Kürt aşiretlerden güvenilen yüz, yüz elli kadar süvariyi birlikte alarak, ne için oraya gidildiğini hiç kimseye sezdirmeden, Sivas’a hiç kimsenin beklemediği bir zamanda varıp valiliği ve kumandanlığı hemen ele alacak. Oradaki jandarma ve askerlerin sayısı çok az olmakla birlikte, onları iyi kullanacak olursanız, karşınızda başka bir kuvvet bulunmayacağı için hemen etkin bir duruma girerek toplantıya meydan vermeyeceğiniz apaçıktır…624

İstanbul hükümeti kongreyi engelleme gayretindeyken, 4 Eylül’de Sivas Kongresi açıldı. Kongreye Mustafa Kemal’in de içinde bulunduğu 38 delege katılırken, Kürt bölgesinden katılan delege bulunmuyordu. Mazhar Müfit Kansu, Kongre’ye Hakkari delegesi olarak katılırken, Diyarbakır delegesi İhsan Hamit (Tiğrel) kongre bittikten sonra Sivas’a ulaşabilecekti.625

Bu arada Malatya kent merkezine ulaşan Binbaşı Noel, kendisini karşılayan mutasarrıf Bedirhan Halil Bey’in koyu bir Kürt milliyetçisi olmasından hayli memnun olmuştu.626 O, Halil Bey’den kendisinin tutuklanmasına yönelik girişimlerin olduğu istihbaratını almış ve dikkatli olması hususunda da uyarılmıştı. Tutuklama emri Mustafa Kemal tarafından verilmiş fakat, mutasarrıfın Noel’e taraftar bir Kürt milliyetçisi olması emrin uygulanmasına engel olmuştu. Gelişmelerden haberdar olan Elazığ Valisi de, Noel’e destek vereceğini ve onu her türlü riske karşı koruyacağını ifade etmekteydi.627 Malatya Mutasarrıfı Halil Bey ise İstanbul hükümetinin de desteği doğrultusunda, Sivas Kongresi’ne baskın hazırlıklarını sürdürmekteydi.628 Noel oluşan durumun tamamen kendi tasarrufunda olmadığını, Ali Galip’in İstanbul’dan aldığı telgraftaki emirle birlikte,

621Öke, İngiltere’nin Güneydoğu Anadolu Siyaseti, s. 88. 622Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, s. 40-43.

623Öke, İngiltere’nin Güneydoğu Anadolu Siyaseti, s. 89. 624Şimşir, Kürtçülük, s. 339

62511 Eylül’de yayınlanan bildirinin ilk maddesinde “Adı zikredilen bölgelerde (30 Ekim 1918 sınırları dahilindeki Osmanlı sınırları) yaşayan tüm Müslüman unsurlar, birbirlerine karşılıklı saygı ve fedakarlık duygularıyla yüklü ve birbirlerinin ırklarına, sosyal haklarına ve yerel koşullarına tümüyle saygılı öz kardeşlerdir” ifadesi kullanılmıştı. İlk maddeyle Kürtlerin kastedildiği açıkça anlaşılabiliyordu (Mango, “Atatürk ve Kürtler”, s. 16-32).

626TNA. AİR. 20/513, From Malatia, Major Noel to Political Bağdat Repeated Cairo and Contantinople, 26 Eylül 1919, s. 104.6-143

627Öke, Noel’in Faaliyetleri, s. 89-90

güvendiği bir gurupla Sivas Kongresi’nin basarak, Milli Mücadele taraftarlarını dağıtma isteğinden kaynaklandığını belirtiyordu.629

Halil Bey, Dâhiliye Nezareti ile Elazığ Valisi arasında yapılmış olan, 6 Eylül 1919 tarihli gizli yazışmaları Noel’e göstererek, onu daha dikkatli hareket etmesi hususunda uyarıyordu. Binbaşı Noel ve yanındaki kişilerden gelebilecek tehlikeyi fark eden XII. Kolordu kumandanı Cevdet Paşa, Noel’in Kürtleri örgütlemeye çalıştığından bahisle, olası risklere karşı önlem almanın zorunluluğu hususunda Dâhiliye Nezareti’ni uyarıyordu. O, milli bütünlüğe yönelebilecek zararlı faaliyetlerin önüne geçilmesinin zaruretini bildirmekle birlikte, Bedirhanların tutuklanmasının Kürtler üzerinde olumsuz yansımaları olabileceği uyarısında da bulunuyordu. Malatya Mutasarrıfı Halil Bey ise bu konuda Binbaşı Noel’i savunmayı tercih ediyordu. Nezarete gönderdiği cevapta, Kürtleri örgütlemeye yönelik faailyetlerde rol alınmayacağına dair kendisine söz verildiğini belirterek, Cevdet Paşa’nın düşüncelerinde yanıldığını belirtiyordu.630

Ali Galip Bey, Sivas Kongresi’ni basmak için 1 Eylül 1919’da Malatya mutasarrıfına telgraf çekerek yüz silahlı süvari birliği oluşturulmasını istemiş, ancak bu isteği yerine getirilememişti. Duruma şaşıran Noel, oluşturulmak istenen kuvvetin Kürt aşiretlere karşı kullanılabileceği hissiyatının etkili olduğunu savunmuştu.631 Ali Galip ise Sivas Kongresi’ne katılanları tutuklamak amacıyla bizzat Dersim’den bir süvari gurubu teşkil etme girişimde bulunmuşsa da başarılı bir netice elde edememişti.632

7. Klordu Kumandanı Cevdet Bey 9 Eylül 1919’da bir bildiri yayınlayarak, Binbaşı Noel ve yanındakilerin ülke zararına faaliyetlerinden bahisle ve halifeye bağlılık doğrultusunda, Kürtlerin bu kişilere asla itibar etmemelerini istedi. O, Süleymaniyeli Şeyh Mahmud’un da İngilizlere karşı isyan ettiğini belirterek, Kürtlerin ve Türklerin bir araya gelmesinin artık bir tercih meselesi olmaktan ziyade zorunluluk haline geldiğine işaret etti. Bu bildiri Noel

629_{Noel, Kürdistan 1919, s. 50.}

630TNA. FO. 371/4193, No: 149598, British High Commision Constantinople, 7 November 1919, s. 1-33. 2-181-2-129 631Elazığ valisi ve Malatya mutasarrıfı ittifak içinde çalışırken aralarındaki bu anlaşmazlık noktasına nasıl gelindiğini çözmek oldukça güçtür. Galip Bey’in böyle bir düşünceye kapılması imkânsız gözükmektedir. Muhtemelen Binbaşı Noel de genel anlamda İngiliz politikasının dışına çıktığını ve durması gerektiğini anlamıştı ve olayların gidişatında sorumluluk almak istemiyordu ve Galip Bey’de aynı fikirdeydi (E. Chars Noel, Kürdistan 1919 Binbaşı Noel’in Günlüğü, çev. Bülent Birer, Avesta Yayınları, İstanbul 2010, s. 44).

tarafından, dinin sadece bir araç olarak kullanılması suretiyle Kürtler ve İngilizleri düşman haline getirme palanının bir parçası olarak yorumlanıyordu.633

Cevdet Bey, Noel ve yanında bulunan arkadaşlarının faaliyetlerinin engellenebilmesi amacıyla, 1919 Eylül ayında Malatya'daki 15. Kolordu Komutanı İlyas Bey’e, onların tutuklanması emrini verdi.634 Bu emirden kısa sürede haberdar olan Binbaşı Noel, 9 Ekim’de İstanbul’a gönderdiği telgrafta, seyahatin amacının Kürtler hakkında basit bir araştırma görevi olduğunun bilinmesine karşın, tüm sivil ve askeri otoritelerin bu görevi suistimal ettiklerini bildiriyordu.635Noel, kendisinin ve arkadaşlarının tutuklanmasının son derece tehlikeli sonuçlar ortaya çıkaracağı hususunda İstanbul hükümetini de uyarıyordu. İstanbul hükümeti, görevin tamamlanabilmesi için vilayetlerdeki tüm askeri ve sivil otoritelere özel talimatlar vermeli, Celadet Bedirhan, Kamuran Ali Bedirhan, Cemilpaşazade Ekrem, Hakkarili Rahmi Efendi üzerine kurulan baskıyı hafifletmeliydi.636

Binbaşı Noel tarafından Bağdat’a gönderilen telgraf, üst yazıyla İstanbul İngiliz Komiserliği’ne iletilmiş ve Binbaşı Noel’in isminin karşısına ilginç bir şekilde, “Galip Bey’in suç ortağı” notu düşülmüştü.637 Bağdat’tan İstanbul İngiliz Komiserliği’ne gönderilen bu not çok önemli olup, büyük ihtimalle Sivas Kongresi’ne baskın girişiminin planlanmasından Galip Bey’in sorumlu tutulması ve Binbaşı Noel’in Galip Bey tarafından kullanıldığı mesajının verilmesi hedeflenmişti.

İngiliz Yüksek Komiserliği Müsteşarı Tom Hohler, Noel’in faaliyetlerini yakından takip ediyor ve onu “Noel bir Kürt havarisi ve korkarım ki altından bir Kürt Lawrence’i çıkacak” sözleriyle sert bir dille eleştiriyordu.638 Yaşanan hadiseden sonra, 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa, 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir, 13. Kolordu Komutanı Ahmet Cevdet Bey, 3. Kolordu Komutanı Selahattin Bey Babı Ali’ye bir muhtıra gönderdiler. İstanbul’daki kabinenin, parayla satın alınmış ajanlardan oluştuğunu belirterek, Vali Galip

633Noel, Kürdistan 1919, Binbaşı Noel’in Günlüğü, s. 47.

634“Vali Ali Galip’in Şerik-i Cürmü İngiliz memuru Mark Novel’in İstanbul Fevkalade Komiserliği’ne vermiş olduğu Rapor”, İrade-i Milliye, S. 2, 17 Eylül 1919.

63512. Klordu Kumandanı Cevdet Bey.

636TNA. FO. 371/4193, No: 151098-Turkey A, Nationalist Movement &Kurdistan, The British High Commisione At Constantinople, 9 September 1919.

637TNA. FO. 371/4193, No: 151098, 9 September 1919; İstanbul Komiserliği’ne gönderilen farklı bir telgraftaki benzer bir not, Gotthard’ın tarafından, Binbaşı Noel’in suç ortakları İçişleri Bakanı Adil Bey ve Elazığ Valisi Ali Galip Bey şeklinde değerlendirilmiştir (Jaeschke, Gotthard, “Mondros’a Giden Yol”, Belleten, No.109, C.28, Ocak 1964, s. 145; Sonyel, Gizli Belgelerde Mustafa Kemal, Vahdettin ve Kurtuluş Savaşı, s. 64).

Bey’i Kürtleri ayaklanmaya teşvik etmekle suçladılar. İstanbul İngiliz Yüksek Komiserliği, aynı günlerde İstanbul Amerikan büyükelçisiyle yaptığı görüşmede, yaşanan gelişmelerin kendilerini zor bir durumda bıraktığını belirtmekteydi.639 Yaşanan hadiseler neticesinde, halkın İstanbul hükümetine bakış açısının daha da sertleştirmiş olması İngilizlerin kararsızlığa sürükleyen etkili bir faktördü.

İrade-i Milliye gazetesinin 17 Eylül 1919 tarihli sayısında, Anadolu’da yaşanan hadiseler

nedeniyle Binbaşı Noel ve yanındakilere yardımda bulunanlara yönelik eleştiriler, İstanbul İngiliz Komiserliği tarafından Bağdat’a şu şekilde raporlamıştı:

Şu anki hükümet Türk devletleri tarihinde görülmemiş hainlerden kuruludur. Şimdi, merkezi hükümet Ali Galip Bey (Harput Valisi), Malatya Mutasarrıfı Bedirhan Halil, Bedirhan Rami Celadet, Cemilpaşazade Ekrem ve Mollazade Rıfat (Son ikisi Diyarbakır'dan) suçu sadece masumiyet ve kutsallığını korumak için çaba sarf etmek olan millete karşı savaşmayı emrediyor. Onlar, İngiliz altını için çalışan bu adamlarla birlikte, amacı bir Kürdistan kurulmasını vaat ederek, ülkemizde huzursuzluk yaratmak olan İngiliz adamlarını göndermekten utanmadılar. İçişleri Bakanı Adil Bey “İngiliz Muhipleri Cemiyeti” başkanı, tüm insani duygulardan yoksun bu hainlere, milli hareket üyelerini ve özellikle Sivas Genel Kongresi’nde yer alanları tutuklama emri verdi. Hatta onlar, bazı Müslüman kardeşlerimizi kendilerine katılmaları için ikna ettiler ve kişisel çıkarları için Müslümanları birbirine karşı kışkırttılar. Böylece ülkenin işgal edilmesine ve kan akmasına neden oldular. Fakat çok şükür halk kendilerini tutuklamaya çalışan bu hainlerin amaçlarını anladı. Aynı zamanda onlara bu ülkede yaşamayı yasakladığını bildirdi. Hainler çoktan Kâhta’ya kaçtılar ki, bu yapabilecekleri tek şeydi. Halk onları tutuklamaya ve vatan haini olarak mahkûm etmeye karar verdi. Onlar takip ediliyorlar ve umuyoruz ki Allah'ın izniyle kısa zamanda tutuklanacaklar.640

Sivas Kongresi’ne baskın girişimine karşılık, Mustafa Kemal’in emrinde olan İlyas Bey 9 Eylül 1919’da yanına aldığı 100 kadar askeri birlikle, Malatya’ya doğru ilerledi. Tutuklanacağını anlayan Noel ve yanındakiler, öncelikle Revşan Aşireti’nden Hacı Bekir Ağa’nın yanına sığındılar. Revşan Aşireti’nden ayrıldıktan sonra kaçmaya çalışan Noel kuşatma altında kaldı.641 O, Bedirhanları tutuklamaya geldiğini beyan eden komutan ile yaptığı görüşmede teslim olmayacaklarını ve çatışmaya gireceklerini söyleyince,

639Orhan Duru, Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, 6. Baskı, İş Bankası Yayınları, Ankara: 2011, s. 38.

640TNA. FO. 371/4193, No: 151098, Turkey A, Nationalist Movement &Kurdistan, the British High Commisione at Constantinople, 9 September 1919; “Ferit Paşa Kabinesiyle Kat-i Münasebet” İrade-i Milliye, S. 2, 17 Eylül 1919. 2-204 641TNA. AIR. 20/513, Nortern Kurdistan, From General Staff to General Head Qartes Mesopotamian Expeditionary Force, 8 March 1920.6-241

komutanın karasız tutumundan faydalanarak arkadaşlarıyla birlikte kaçmayı başardı.642

Noel, her ne kadar durumu böyle aktarsa da, onun ve yanındakilerin öldürülmesinin siyasi bir krize zemin hazırlayabileceği bilinciyle hareket eden komutan, büyük bir ihtimalle onların kaçmalarına göz yummuştu.

Sivas Kongresi’ne baskın girişiminden İstanbul İngiliz Komiserliği’nin sorumlu tutulmasını engellemek amacıyla harekete geçen Albay Bell, 12 Eylül’de Malatya’ya gitti. Görüştüğü askeri yetkililere, Noel’in faaliyetlerinden haberdar olmadıklarını ve hatası var ise cezalandırılacağını söyleyerek, onun Malatya’dan güvenli bir şekilde çıkartılması talebinde bulundu. Ayrıca bir haberci aracılığıyla, Noel’e uyarı notu ileterek bu aşamadan sonra geziye devam etmesinin kesinlikle mümkün olamayacağını belirtti. Albay Bell’in girişimleri neticesinde, Malatya’dan çıkmasına izin verilen Noel, 15 Eylül’de yola çıkarak Adıyaman, Kâhta ve Urfa üzerinden643 21 Eylül’de Halep’e ulaştı. Halep’te Elbistan’da, Atmi ve Sineimilli Aşiretlerini ziyaretten henüz dönmüş olan Gertrude Bell’le görüş alışverişinde bulundu. O, Gertrude Bell’den gezi sırasındaki izlenimlerini kendisi ile paylaşmasını istedi. Noel’in en fazla ilgisini çeken nokta Kütlerin Türklere bakış açısının olumsuz olduğu yönündeki görüşleriydi. Ancak bu olumsuzluk çok sığ bir şekilde; “Eşlerinin ve kendilerine eşlik Amerikan misyonerlerin yanında başlarını açan Kürt kadınlar Türklerin bulunduğu ortamlarda bunu kesinlikle yapmıyorlar. Bu Türklere karşı duyulan nefrete bağlıdır...” ifade ediliyordu.644

Albay, Türk yetkililerle görüşmesinde Noel’in faaliyetlerinden haberdar olmadıklarını söylemişti. Fakat İngiliz yönetimi her ne kadar tasvip etmiyor olsa da, Binbaşı Noel’in faaliyetlerinden haberdardı. Binbaşı Noel’in faaliyetlerine Mustafa Kemal tarafından sert bir karşılık verileceğini anlayan General Allenby, Binbaşı Noel ve arkadaşlarını Malatya’dan çağırması amacıyla Albay Bell’i görevlendirmişti. Albay Bell ise yaşanan olaylara Binbaşı Noel’in fevri davranışlarının sebep olduğunu, Bağdat İngiliz Yönetimi’nin olaylarla uzaktan yakından ilgisinin olmadığını belirterek Binbaşı Noel’i kurtarmıştı.645

642Noel, Kürdistan 1919, s. 49.

643Öke, İngiltere’nin Güneydoğu Anadolu Siyaseti ve Binbaşı E.W.C Noel’in Faaliyetleri, s. 98

644Bu durum, kadınlar üzerindeki mahalle baskısının etkisine örnek olabilir. Ayrıca bu değerlendirme Binbaşı Noel’in günlüğündeki notlara nazaran çok sığ bir değerlendirmedir. Ancak Noel’in görüşlerini desteklemesi bakımından önemlidir (Noel, Kürdistan 1919, s. 58).

Malatya da yaşanan hadiseye İstanbul’da bulunan Kürdistan Teali Cemiyeti de tepkiliydi. Mustafa Kemal ve ona biat edenlerin Binbaşı Noel ile Bedirhanları tutuklama girişimi, cemiyet tarafından protesto edildi. Mustafa Kemal tarafından organize edilen bu girişim, Kürt Teali Cemiyeti tarafından Kürtlerin ulusal duygularını aşağılama hareketi olarak nitelendi. Binbaşı Noel’in Kürtçülük faaliyetleri, Anadolu’da Milli Mücadele’ye destek veren halk nezdinde de büyük tepkilere neden oldu. Oluşan tepkinin önemini fark eden Mustafa Kemal, Binbaşı Noel’in yolculuğunu onaylamış olan Damat Ferit yönetimini yıpratabileceği eşsiz bir fırsat elde etti. Yaşanan olaylar soğumadan, Mustafa Kemal’in emriyle şark vilayetlerindeki Kürt kulüpleri kapatılarak, Kürtçülük faaliyetlerini organize edenlere karşı radikal önlemler alındı.646

1919 yılında İngilizler Mustafa Kemal’in Milli Mücadele’de başarılı olacağı kanaatinde değillerdi. İngilizlerin bu kanaatinin temelinde, vatan adı altında olsa bile, Anadolu köylüsünün silahaltına çağrılmaktan bıktığı düşüncesi yatıyordu. İngilizler Mustafa Kemal’in, Anadolu’da halkı tarafından, vatanseverliğinden ziyade sükûnetin sağlanmasına bir engel olarak görüldüğü düşüncesindeydi. Anadolu’da milliyetçi duyguların henüz gelişme aşamasında olduğunu düşünen İngiliz yönetimi bu nedenle Mustafa Kemal’e karşı önlem almakta aceleci davranmamıştı. Mustafa Kemal’in eylemlerinin başarılı olabileceği riskini göz önünde bulunduran Osmanlı hükümetleri ise İngilizlerle müşterek faaliyetler yürütmekte ısrarcı bir tutum sergiliyorlardı.647

Kasım 1919’da Damat Ferit, hükümeti kurmak için kulis çalışmalarını yürütürken Kürdistan Teali Cemiyeti ile temaslarda bulunmuş ve Osmanlı Devleti’ne bağlı olmak koşuluyla Kürdistan’ın özerkliğini kabul edeceğini beyan etmişti. Mustafa Kemal, ülkesini işgalden kurtarmak için Kürtlerle ittifak yapma amacındayken, Damat Ferit’in hedefi ise Mustafa Kemal’in faaliyetlerinin engellenmesiydi. Mustafa Kemal’in Damat Ferit ve Kürdistan Teali Cemiyet’ini hedef alması, Kürtlerin desteğini kazanma çabası içerisinde olması çerçevesinde şekillenmişti.648

Sivas Kongresi’ne baskın girişiminden sonra İngilizler, Mustafa Kemal’in faaliyetlerini ciddiyetle takip etmeye başlayacaklardı. Bağdat İngiliz Yönetimi’nin asıl amacı, Türkiye

646TNA. AIR. 20/513, 8 March 1920.

647_{TNA. AIR. 20/513, General Staff to General Head Qartes Mesopotamian Expeditionary Force, 8 March 1920.} 648 Akşin, İstanbul Hükümetleri Milli Mücadele, Son Meşrutiyet, 1919-1920, s.126; ayrıca ayrıntılı bilgi için bkz. (Mango, “Atatürk ve Kürtler”, s.16-32).

idari sınırları dahilinde uyarılmış ancak tam canlılığını kazanmamış Kürt milliyetçiliğine ortam hazırlamaktı. Oluşturulması düşünülen ortam ile Mustafa Kemal’in faaliyetlerinin zorlaştırılması, İngiltere’nin Musul’daki mevcut konumunun sağlamlaştırması hedefleniyordu.

Noel, Halep’ten ayrılmadan önce Bağdat’a gönderdiği telgrafta, Kürt aşiretler üzerinde istedikleri etkiyi bıraktıklarını savunuyordu. Mustafa Kemal’in başarılı olma riskini de göz önünde bulunduran Noel, ona karşı radikal önlemler alınmasının zaruri olacağı savunarak; Kürtlerin yönetimi için Bedirhanların ve diğer önde gelen liderlerin Kürt illerine paşa, vali ve mutasarrıf olarak atanmasını istiyordu.649

Bağdat Yönetimi Noel’in sunduğu fikri olumlu karşılayarak, 29 Eylül’de İstanbul İngiliz Yüksek Komisyonu’na gönderdiği telgrafta Celadet Ali Bedirhan’ın Diyarbakır Valiliği’ne ve Hamdi Paşa’nın Diyarbakır’da ordu kumandanlığına atanmasını önerdi. Ayrıca Milli Mücadele taraftarının gücünü kırmak amacıyla, Emin Ali Bedirhan’ın Muşlu Mahmut Bey ve diğer Kürt ağalarını da yanına alarak birlikte yeniden seyahat etmeleri önerildi. Bağdat yönetimi, İstanbul Yüksek Komiserliği’nden, Emin Ali Bedirhan’ın yanında İngiliz yetkili olmaksızın Kürt şehirlerini ziyaret etmesini istiyordu. Böylece Noel örneğinde olduğu gibi, karşılaşılacak olumsuz bir durumda İngiliz yetkililer zor durumda kalmayacak, Türklerin Kürtlerle ittifak ihtimalleri zayıflatılacaktı.650 Sivas kongresini basma girişiminin, İstanbul hükümeti karşısında Mustafa Kemal’in elini daha da güçlendirdiğinin farkına varan İngiliz yetkililer, Kürt ileri gelenlerine mektuplar göndererek, Kürtleri TBMM’ye destek vermemeleri hususunda uyardılar. Ancak Kürt ileri gelenleri kendilerine gönderilen mektupların içeriğini Siirt Mutasarrıflığı ile paylaşarak, mektuplardaki çağırılara itibar etmeyeceklerdi.651

Binbaşı Noel, görevinin bitimini müteakip 26 Eylül 1919’da Halep’ten Bağdat’a telgraf göndererek, 30 Eylül’de oraya ulaşacağını ve 5 Ekim’i geçmemek üzere İstanbul’a gitmeyi planladığını belirtiyordu. Ayrıca ısrarlı bir tutumla, Celadet Ali Bedirhan’ın, Cizre’ye gizli bir ziyaret yapma isteğinin dikkate alınmasını talep ederek, bu ziyaretin yaşanan olaylarla ilgili gerçeklerin Kürtlere birinci ağızdan aktarılması açısından zaruri olduğunu

649TNA. FO. 371/4193, No:149336, From High Commisioner Constantinople to Political Bağdat, 7 November 1919, s.

31.2-128

650TNA. FO. 371/4193, No:149336, 7 November 1919, s. 33. 2-129

belirtmekteydi. İsteğine karşılık alamayan Noel, 27 Eylül’de Halep’ten ayrılırken, Celadet Bedirhan ise Bağdat’ın onayıyla Musul’a geçmek zorunda kalacaktı.652 Binbaşı Noel görevi esnasında istediği neticeyi elde edememiş olmasına karşın, Halep’ten ayrılmadan önce, Kürt devletinin kurulması için hali hazırda vaktin geç olmadığı konusunda kararlı tutumundan hala vazgeçmemişti. Muhtemelen Celadet Ali’nin Cizre’ye gitmesini sağlama çabasında da Kürdistan’nın kurulabileceğine yönelik güçlü hislerinin devam ediyor olması etkiliydi.

Noel’in önerileri Bağdat yönetimi tarafından dikkate alınsa da, İstanbul Yüksek Komiserliği 7 Kasım 1919’da Bağdat’a gönderdiği telgrafla, Celadet Ali Bedirhan’ın yeni bir seyahate çıkmasına karşı çıkarak bu fikrin olumlu bir etkisinin olamayacağı konusunda nihai kararını verecekti. İstanbul Komiserliği’nin Celadet Ali Bedirhan’ın gezisine karşı çıkmasının temel sebebi Anadolu'daki Milli Mücadele taraftarlarının İngilizlere karşı bakış açısının daha da sertleşmiş olmasıydı. Türklerin İngilizleri tehdit unsuru olarak görmelerine neden olan sebepler, İstanbul İngiliz Komiserliği tarafından şu maddeler