Japonya’da Uyumla•t•rma ve Yak•nsama Çal••malar•

Japonya G-20 ülkeleri içinde olup küresel muhasebe standartlar•n• desteklemektedir. Ayr•ca uluslararas• muhasebe standartlar• olarak da UFRS’leri benimsemi•tir. Japonya da özel sektör için muhasebe standartlar• olu•turulan kurul Japonya Muhasebe Standartlar• Kurulu’dur (Accounting Standards Board of Japan- ASBJ). Bu kurul, Japonya hükümetine ba•l• Finansal Hizmetler Te•kilat• ad•na muhasebe standartlar• olu•turmaktad•r. ASBJ, Finansal Muhasebe Standartlar• Vakf• ile birlikte Japonya’da çekirdek organizasyonlard•r. Organizasyonlar•n amac• ülke içi ulusal muhasebe standartlar• geli•tirmek ve uluslararas• muhasebe standartlar•n•n olu•turulmas• ve geli•tirilmesine katk•da bulunmakt•r. Finansal Muhasebe Standartlar• Vakf• 2001 y•l•nda Japonya için finansal uygulamalar geli•tirmek ve uluslararas• muhasebe sistemlerine çal••malar, ara•t•rmalar ve genel kabul görmü• muhasebe standartlar•n•n olu•umuna destek vermek amac•yla kurulmu•tur (http://www.ifrs.org/Use-around-the-world/Documents/Jurisdiction-profiles/Japan-IFRS-Profile.pdf, Eri•im Tarihi: 02.02.2015).

Japon olmayan kullan•c•lar aç•s•ndan en büyük sorun Japonlar•n muhasebe sisteminin a•ina olduklar• muhasebe standart paketlerine benzememesidir. Japonya Muhasebe Sistemi, US GAAP ya da UFRS’ler ile tam uyumlu bir yap•ya sahip de•ildir. Ancak Japon Muhasebe Standartlar• da belli bir dereceye kadar Amerikan muhasebe uygulamalar•ndan etkilenmektedir. Bu nedenle Japon •irketleri aras•nda Amerikan standartlar•n•n kullan•m• oldukça yayg•nd•r. Yetmi•lerden beri pek çok Japon •irketi raporlar•n• Amerikan standartlar•na göre haz•rlamaktad•r. Bu •irketlerde UFRS’lerin US GAAP’a tercihi konusuna s•cak bak•lmamaktad•r. Buna ra•men Japonya Muhasebe Standart Koyucular•, UFRS’lere uygun standartlar haz•rlamaktad•r ve UFRS’nin bu süreçte kendileri için büyük bir rol üstlendi•ini aç•klam••lard•r (Tarca, 2006: 66). Japonya Uluslararas• Muhasebe Standartlar• Kurulunun kurucu üyelerinden bir tanesidir (Roberts, Weetman ve Gordon, 2005: 502). Kurucu üyeler aras•nda Japonya, Avustralya, Kanada, Fransa, Almanya, Hollanda, ABD ve Birle•ik Krall•k bulunmaktad•r. Japonya’y• temsilen Japonya Mali Mü•avirler Enstitüsü ad•na Shozo

127

Tatsumi ve Junichi Kawaguchi görev alm••t•r (Kikuya, 2001: 351). Japonya Mali Mü•avirler Enstitüsü uluslararas• standart olu•turma süreçlerinde uzun süredir üye olarak katk•da bulunmaktad•r. Buna ra•men UFRS’lerin Japonya’da uygulanmas• uzun süre mümkün olmam••t•r. •kinci Dünya Sava••ndan sonra uzun y•llar Amerika muhasebe sistemine yak•nl•k gösterilirken 21. yüzy•l•n ba•• itibariyle bu dü•ünceden vazgeçilmi•tir (Roberts, Weetman ve Gordon, 2005: 502). 1997-1999 y•llar• aras•nda Japonya muhasebe sistemi BADC’in tavsiyeleri ile UFRS’ler ile baz• özel durumlarda uyumla•t•rmalara gitmi•tir. Bu tavsiyeler içerisinde UMS 2, UMS 8, UMS 11, UMS16, UMS 20, UMS 21, UMS 29 ve UMS 39 ile Japon muhasebe standartlar•n•n aras•ndaki temel farkl•l•klar belirlenmi• ve uyumla•t•rma yap•lmas• konusunda tavsiye verilmi•tir (Kikuya, 2001: 363).

2001 y•l•ndan itibaren on tane özel sektör kurulu•unun birle•imi ile özel sektör standart koyucu kurul olu•turulmaya ba•lanm•• ve Finansal Muhasebe Standartlar• Vakf• (FASF: Financial Accounting Standart Foundation) kurulmu•tur. Vakf•n alt•nda ise Japonya Muhasebe Standartlar• Kurulu (ASBJ: Accounting Standart Board of Japan) yer alm••t•r. Bu düzenlemelerin ard•ndan 2000 y•l•nda ad• BADC olarak de•i•tirilen eski kurum, standart olu•turma yetkisini ASBJ’a devretmi• ve kurul ile dan••man pozisyonunda çal••maya ba•lam••t•r. Organizasyon yap•s•n•n de•i•mesinin ba•l•ca iki nedeni bulunmaktad•r: Birinci neden küresel ekonomik i• birli•inin art•• göstermesi ve h•zl• bir •ekilde yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmas•, ikincisi ise UMSK taraf•ndan olu•turulan UFRS’lere h•zl• ve etkili bir •ekilde uyum sa•lamakt•r (Roberts, Weetman ve Gordon, 2005; 490).

Tablo 16’da Japonya’n•n 2000 y•l• sonras•nda uluslararas• standartlar•n uyumla•t•r•lmas•na yönelik olarak yapt••• çal••malar gösterilmi•tir.

128

Tablo 16: Japonya Muhasebe Sisteminin UFRS’ler ile Uyumla•t•rma Çal••malar• (2000 Y•l• Sonras•)

2001 Muhasebe standartlar•n•n olu•turulmas• için Japonya Muhasebe Standartlar• Kurulu (ASBJ: The Accounting Standards Board of Japan) kuruldu.

2003 CPA (Certified Public Accountants) kanunu güncellendi.

2004 Denetim mekanizmas•n•n geli•tirilmesi için CPA Soru•turma ve !nceleme Kurulu yeniden düzenlendi.

2005 2006 y•l•nda geçerli olmak üzere Ticaret kanunu ve alakal• tüm kanun ve düzenlemeler "irketler Kanununa göre yeniden düzenlendi.

ASBJ ve UMSK muhasebe standartlar•n•n yak•nsama çal••malar• için ilk kez biraraya geldiler.

2006 ASBJ, Küresel yak•nsama çal••malar•n• sürdürmek için FASB ile düzenli aral•klarla görü•meye ba•lad•.

2007 Muhasebe standartlar•, kullan•m rehberleri ve 3 ayl•k finansal raporlama ile ilgili görü•ler yay•nland•.

ASBJ ve UMSK aras•nda Tokyo anla•mas• yap•ld•.

2008 Avrupa Komisyonu, AB taraf•ndan kabul edilen haliyle UFRS’lerin Japanese GAAP ile e•de•er oldu•unu tespit etti•ini aç•klad•.

ASBJ Tokyo anla•mas•nda k•sa dönem projeleri tamamlad•.

2009 UFRS konseyi, Japonya özel sektörü için UFRS uyumla•t•rmalar•nda yol haritas•n• aç•klad•.

2010 UFRS’lerin yak•nsanmas•nda fikir al•• veri•inde bulunmak ad•na Hindistan-Japonya Ortak Çal••ma Grubu kurulmu•tur.

2011 ASBJ ve UMSK, Tokyo Anla•mas•nda planlanan noktaya gelindi•ini duyurdu. UFRS vakf•, Tokyo’da Asya-Okyanusya ofisini kurdu.

129

2004 y•l• itibariyle Japonya, ülkesinde bulunan yabanc• •irketlere kendi ülkelerinin ulusal standard•n• ya da UFRS’leri kullanma izni tan•m••ken, Japonya kökenli •irketlere bu hak tan•nmam••t•r. Buna ra•men 2003 y•l• itibariyle Japon muhasebe sistemine bak•ld•••nda, muhasebe sisteminde 1999 y•l•na göre UFRS’ler ile uyumla•t•rma çal••malar•ndan ötürü farkl•la•ma görülmeye ba•lanm••t•r. ASBJ, 2002 Eylül’de “Varl•klarda De•er Dü•üklü•ü”, Ekim 2003’te “!•letme Birle•meleri” Standart•n• yay•nlam••t•r. 2004 y•l• ortalar•nda Finansal Muhasebe Standartlar• 1: “Hazine Senedi ve Yasal Yedeklerden Azalt•lmas•” ile Finansal Muhasebe Standartlar• 2: “Hisse Ba••na Kazanç” Standartlar•n• yay•mlam••lard•r. 2004 y•l•nda yay•nlanan rapor ile Japanese GAAP ile UFRS’ler aras•ndaki farkl•l•klar aç•klanm••t•r. Raporda, farkl•l•klar•n oldu•u alanlar; Finansal Araçlar, !• Birle•meleri, Emeklilik Faydalar•, Ar-Ge, Konsolide Finansal Tablolar, Varl•klarda De•er Dü•üklü•ü ve Yat•r•m Amaçl• Gayrimenkuller olarak belirlenmi•tir. Listedeki durumlar•n pek ço•u •irketler için önem arz etmeyen durumlard•r. Yaln•zca Ar-Ge ve "erefiyeler için Japon standartlar• ve UFRS’ler çeli•mektedir. Di•er konularda ise baz• farkl•l•klar bulunmaktad•r (Roberts, Weetman ve Gordon, 2005; 505).

Japonya, UMS/UFRS’lerin ülkelerinde uygulanmas• konusunda acele etmemektedir. Bunun nedenleri olarak Japonya’daki •irketlerin Japonya’ya özgü muhasebe sistemine al•••k olmalar• ve Japonya’n•n kendi standartlar•n• kullanmaya devam etmek istemesi ve kültürel farkl•l•klar olarak görülmektedir (Gökdeniz, 2006: 86). Japon muhasebesi pek çok yabanc• kanun ve düzenlemeden etkilense de e•siz bir yap•ya sahiptir. Japonya Ticaret Kanunu Almanya’n•n Ticaret Kanunu’ndan, muhasebe sistemi ise ABD’den etkilenmi• olsa da kendilerine has muhasebe sistemi olu•turmu•lard•r (Roberts, Weetman ve Gordon, 2005; 510).

UMSK ve ASBJ 2005 y•l•ndan beri muhasebe standartlar•n•n yak•nsamas• çal••malar•n• birlikte sürdürmektedir. Çal••malar 2007 y•l•nda Tokyo Anla•mas• ile resmiyet kazanm••t•r (http://www.ifrs.org/Use-around-the-world/Pages/IFRSs-in-Japan.aspx Eri•im Tarihi: 02.02.2015). Bu anla•ma gere•ince taraflar muhasebe sistemlerindeki farkl•l•klar• belirleyip bu farkl•l•klar• en aza indirgemeye çal••acakt•r. Anla•maya göre yak•nsama çal••malar• yap•l•rken k•sa ve uzun süreli düzenlemeler olarak ikiye ayr•lm••t•r. Anla•ma gere•ince, k•sa vadeli yak•nsama projesinin 2008 y•l•nda,

130

yak•nsama faaliyetlerini yapabilmek için daha uzun süre gerektiren düzenlemelerin ise 2011 y•l• Haziran ay•na kadar tamamlanm•• olmas• gerekmektedir (Tokyo Antla•mas•, 2007, https://www.asb.or.jp/asb/asb_e/asbj/pressrelease/pressrelease_20070808_e.pdf Eri•im Tarihi: 08.02.2015).

2009 y•l•nda Japonya Finansal Hizmetler Te•kilat•, mali y•l•n sonundan itibaren belirli •artlar• yerine getiren yerel •irketlere UFRS’lere göre finansal tablo haz•rlama konusunda izin vermi•tir. !ubat 2014 itibariyle 35 •irket UFRS’leri kullanmaya ba•lam•• ya da ba•layacaklar• konusunda olumlu beyan bildirmi•lerdir. Ekim 2013’te Finansal Hizmetler Te•kilat• UFRS’lerin kullan•m•n• artt•rmak için baz• k•staslarda esneklik getirmi•tir. Bunun sonucu olarak UFRS kullanmaya ba•layan •irket say•s• 621’den 4.061’e yükselmi•tir. Bu geli•melerin yan• s•ra Japonya KOB" UFRS’leri Japoncaya çevirmi•tir, ancak henüz kullanmaya ba•lamam••t•r. Dolay•s•yla Japonya’daki KOB"’ler muhasebe uygulamalar•nda Japon Muhasebe Standartlar•n• kullanmak zorundad•rlar (http://www.ifrs.org/Use-around-the-world/Pages/IFRSs-in-Japan.aspx. Eri•im Tarihi:02.02.2015).