AB Tek Sigorta Piyasas• ve AB Direktifleri

AB tek sigorta piyasas•, AB s•n•rlar• içerisinde, sigorta •irketlerinin ürünlerini ülke s•n•rlar•na tak•lmadan, yerel •irketlerle ayn• ko•ullarda satabildi•i, sigorta yapt•rmak isteyenlerinde üye ülkelerden herhangi birine ba•vurabildikleri piyasad•r (Acar, 2011: 78). Tek sigorta piyasas• olu•turman•n amac• AB üye ülkeleri aras•nda rekabeti artt•rarak, AB vatanda•lar•na en dü•ük tutardan en yüksek kalitede hizmetin verilmesini sa"lamakt•r. AB’de bu aç•dan rekabeti artt•r•c• çal••malar yapm••t•r (Oksay ve Öz•ar, 2006: 31).

Tek sigorta piyasas• olu•turma faaliyetleri 1961 y•l•nda AB üye ülkelerinin ulusal hukuk sistemlerini yak•nla•t•rmak amac•yla “Hizmetlerin Serbest Dola••m•na #li•kin Genel

47

Program•n” onanmas• ile ba•lam••t•r. Tek sigorta piyasas• olu•turma sürecinde Almanya ve Fransa gibi K•ta Avrupas• ülkelerinin benimsedi•i “K•tasal Model” ile •ngiltere ve Hollanda gibi denizcili•in ön planda oldu•u ülkelerin benimsedi•i “Anglo-Saxon” modeli yak•nla•t•r•lmaya çal•••lm••t•r. K•ta Avrupas• modelinde devletin daha etkin oldu•u, garanti fonu, yükümlülük kar••lama yeterlili•i, asgari sermaye, prim tarifeleri gibi pek çok konu devlet izniyle gerçekle•tirilmektedir. Anglo-Saxon modelde ise devletin sektör üzerindeki etkisi daha dü•ük seviyededir. AB, Anglo-Saxon modele daha yak•n bir tutum içine girerek devletin sektör üzerindeki etkisini azalt•c• düzenlemeleri yürürlü•e koymu•tur. 1 Temmuz 1994 y•l•nda AB ülkelerinin yan• s•ra Lihten•tayn, Norveç ve #zlanda’n•n da içinde bulundu•u geni• bir sigorta piyasas• olu•turulmu•tur. Üye ülkelerin farkl• yasal düzenlemelere sahip olmas•ndan dolay• tek sigorta piyasas•n•n olu•mas• 40 y•ldan fazla bir zaman alm••t•r (Öz•ar, 2006: 20).

Avrupa Birli•i, yapm•• oldu•u düzenlemeleri “direktif” ad• ile yay•nlamaktad•r. Avrupa Birli•i direktifleri kapsam•nda sigorta i•lemleri muhasebesini ilgilendiren üç direktif yay•nlanm••t•r. 1978 tarihinde dördüncü direktif, 1983 tarihinde yedinci direktif ve 1991 tarihinde sigorta muhasebesi direktifi yay•nlanm••t•r. Bu direktifler ile üye ülkelerde bulunan sigorta •irketlerinin muhasebe uygulamalar•nda yeknesakl•k sa•lanmas• hedeflenmi•tir (Sar•aslan, 2005: 20).

25 Temmuz 1978 tarihinde yay•nlanan dördüncü direktif halka aç•k kamu ve özel •irketleri kapsamakla birlikte belirli büyüklükteki •irketlerin y•ll•k hesaplar•yla ilgili düzenlemeleri içermektedir. Bu düzenlemeler; finansal tablolar•n genel olarak içermesi gereken hesap s•n•flar•n• ve hesap gruplar•n• aç•klamaya yöneliktir. Direktifte finansal tablolar•n içeri•i aç•s•ndan farkl• finansal tablo örnekleri yay•nlanm••t•r. Bu finansal tablolarda hesap gruplar• ve hesap s•n•flar• farkl•l•klar göstermektedir. Direktifte yer alan finansal tablolar•n hangi •irketlere uygulat•laca•• üye ülkelerin inisiyatifine b•rak•lm••t•r. Buna göre üye ülkeler direktifte belirtilen finansal tablo formatlar•ndan diledi•ini tüm •irketlere zorunlu olarak uygulatabilece•i gibi gönüllülük esas•yla iste•e ba•l• b•rakabilme hakk•na sahiptirler. Ayr•ca üye ülkeler düzenlemeyle gelen farkl• finansal tablolardan istediklerini tüm sermaye •irketlerine uygulatabilecekleri gibi sadece belirli sektörlere de uygulatma hakk•na da sahiptirler (AB 4 No’lu Direktifi, 1978). Bu direktif bütün sektörler için haz•rlanm•• olup Avrupa Birli•i’nde finansal

48

tablolar•n yeknesakl••• aç•s•ndan önemli bir role sahip olmu•tur. 17 Temmuz 2003 tarihinde yap•lan düzenleme ile direktif UFRS’lere uyumlu hale getirilmi• olmakla birlikte 2015 y•l•na kadar s•k s•k güncellenmi•tir.

Yukar•da da belirtildi•i üzere dördüncü direktif sigorta •irketleri için haz•rlanm•• özel bir direktif de•ildir. Dördüncü direktif •irketlerin finansal tablolar•n• haz•rlamada izlemeleri gereken yollar• aç•klayan, AB üye ülkelerinde finansal tablolar•n yeknesakl•••n• amaçlayan bir düzenleme niteli•indedir. Sigorta sektörü de bu düzenlemeden etkilenmi•tir. Sigorta sektörünün y•ll•k ve konsolide finansal tablolar•n•n düzenlenmesine ili•kin olarak 19 Aral•k 1991 tarihinde AB taraf•ndan 91/67/EEC direktifi yay•nlanm••t•r. Direktif sigorta sektörünün kendine özgü özelliklerini ta••maktad•r. Özü itibariyle sektörde 78/660/EEC ve 83/349/EEC direktifleri sigorta i•letmelerinin uygulad••• direktiflerdir. 1991 y•l•nda yay•nlanan direktif ise 1978 ve 1983 tarihlerinde yay•nlanan direktiflerde sigorta sektörüyle ili•kili olan istisnai durumlar•n muhasebele•tirilmesinde yol göstermek amac•yla yay•nlanm••t•r. Direktifte sigorta teknik kar••l•klar• ve kapsamlar•, bilanço ve gelir tablosu hesap s•n•flar•n•n olu•turulmas• ve hesap s•n•flar•n•n içerikleri hakk•nda bilgiler verilmi•tir. Örne•in direktifin 3. bölümünün 6. maddesi bilançonun pasif taraf•nda olmas• gereken hesap gruplar•n• göstermektedir. Direktif ayr•ca sektöre özgü hesap gruplar•n•n detay•n• da aç•klamaktad•r. Direktife göre teknik kar••l•klar bilançoda brüt ayr•lm•• olan kar••l•klardan reasüransa devredilen de•er dü•ülerek net tutar üzerinden gösterilmektedir. Direktife göre kar••l•klar•n raporlanmas• Tablo 8’de gösterilmi•tir. Teknik kar••l•klar direktife göre net tutarlar üzerinden raporlanmaktad•r. (AB Sigorta Muhasebesi Direktifi, 1991). Türkiye’de mevcut uygulamada da teknik kar••l•klar ve di•er hesap gruplar• AB direktifine göre haz•rlanmaktad•r. Türk sigorta sektöründe kar••l•klar brüt tutarlar üzerinden reasüransa devredilen tutarlar dü•üldükten sonra net tutarlar üzerinden bilançoda gösterilmektedir.

49

Tablo 8: AB Sigorta Muhasebesi Direktifine Göre Sigortac•l•k Teknik Kar••l•klar•n•n Bilançoda Gösterimi

Teknik Kar••l•klar

1. Kazan•lmam•• Primler Kar••l••• (a) Brüt Tutar

(b) Reasüransa Devredilen Tutar (-) 2. Hayat Matematik Kar••l••• (a) Brüt Tutar

(b) Reasüransa Devredilen Tutar (-) 3. Muallak Tazminat Kar••l•klar• (a) Brüt Tutar

(b) Reasüransa Devredilen Tutar (-) 4. !kramiye ve !ndirim Kar••l•klar• (a) Brüt Tutar

(b) Reasüransa Devredilen Tutar (-) 5. Dengeleme Kar••l•••

6. Di•er Teknik Kar••l•klar (a) Brüt Tutar

(b) Reasüransa Devredilen Tutar (-)

Kaynak: 91/674/EEC No’lu Sigorta Muhasebe Direktifi,1991,sf.12.

Avrupa Birli•i 2002 y•l•nda yay•nlam•• oldu•u 1606/2002 numaral• düzenlemeyle (UFRS düzenlemesi olarak an•lan düzenleme) AB üyesi ülkelerde bulunan •irketlere 2005 y•l• itibariyle konsolide finansal tablolar•n• UFRS’lere uyumlu halde haz•rlama zorunlulu•u getirmi•tir. Muhasebe Direktiflerinin güncellenmesine yönelik olarak yay•nlanan 2003/51/EC direktifi ile 78/660/EEC ve 91/674/EEC direktifleri de UFRS’lere uyumlu hale getirilmi•tir. AB üyesi ülkelerde bulunan sigorta •irketleri 2005 y•l•ndan bu yana UFRS’lere uyumlu finansal tablo haz•rlamaktad•rlar (Haller ve Eirle, 2004: 28).

2013/34/EU numaral• direktif ile y•ll•k finansal durum tablosu, konsolide finansal tablolar ve ilgili raporlar ile ilgili direktif yay•nland•. Bu direktifin 2013 y•l•nda yürürlü•e girmesiyle birlikte 78/660/EEC ve 83/349/EEC direktifleri yürürlükten kald•r•lm••t•r. Direktifte küçük ve orta ölçekli i•letmelerin muhasebe sistemlerine yönelik düzenlemeler yan•nda büyük ölçekli •irketlerle ilgili düzenlemelere de yer

50

verilmi•tir. Söz konusu düzenlemeler sigorta •irketleri içinde geçerlidir. Direktifte küçük, orta ve büyük ölçekli •irketleri birbirinden ay•rt edebilmeyi sa•layacak kriterlere (aktif büyüklü•ü, çal••an i•çi say•s•, net has•lat), muhasebenin temel kavramlar•na, finansal raporlaman•n temel ilkelerine, finansal tablo ve konsolide finansal tablo haz•rlanmas•na, muhasebele•tirme ve raporlama ile ilgili genel özelliklere yönelik aç•klamalar yer almaktad•r. Direktifin yürürlükten kalkan eski direktiflere göre temel farkl•l••• gerçe•e uygun de•er ile ölçüm kavram•d•r. Bu kavram direktife uluslararas• standartlar•n uyumla•t•rmas•yla girmi•tir (AB Muhasebe Standartlar• Direktifi, 2013).