Amerika Birle•ik Devletleri

Amerika, 1929 Ekonomik Buhran•n•n neticesinde muhasebe alan•nda düzenlemeler yapmaya ba•lam••t•r. Krizin ard•ndan ABD Kongresi 1933 y•l•nda Menkul K•ymetler Yasas• ve 1934 y•l•nda ise Menkul K•ymetler Borsas• Yasas•n• ç•karm••t•r. Bu yasalar• uygulamak ve finansal raporlar ile ilgili düzenlemeler yapmak için Amerika Sermaye Piyasas• Kurulu (SEC: Securities and Exchange Commissions) kurulmu•tur (Üstünda•, 2000: 37; Ba•p•nar, 2004: 43). SEC, kurulu• y•llar•nda, tek tip bir muhasebe sisteminin olmamas• ve •irketlerin muhasebe sistemlerini kendilerinin belirledikleri •ekilde olu•turmalar•ndan dolay• zorluklar ya•am••t•r. Bu yüzden SEC’in ald••• karar ile ulusal çapta ortak bir muhasebe sistemi yürürlü•e konulmu•tur. Ayr•ca •irketlere uygulamada uyulmas• gereken kurallar• gösteren bir rehber olu•turulmas• amac•na yönelik olarak bir komite olu•turulmu•tur. Amerikan Muhasebe Enstitüsü (AIA: The American Institute of Accountants) 1939-1959 y•llar• aras•nda •irketlerin uygulayacaklar• muhasebe prosedürlerini Muhasebe Ara•t•rmalar• Bülteni (ARBs: Accounting Research Bulletins) arac•l•••yla yay•nlayarak •irketleri sistem hakk•nda bilgilendirmi•tir. SEC, bu durumda ARBs’•n kanun niteli•inde olmamas• ve muhasebe sistemindeki bo•luklar• doldurmak konusunda yetersiz kald••• dü•üncesiyle 1959 y•l•nda Muhasebe Prensipleri Kurulunu (APB: Accounting Principles Board) olu•turmu•tur. APB 1970’lere kadar faaliyetini sürdürmü•tür. 1973 y•l•nda ise günümüzde faaliyetlerini sürdürmeye devam eden FASB kurulmu•tur (Roberts, Weetman ve Gordon, 2005: 290).

FASB’•n faaliyetleri SEC ve Amerika Mali Mü•avirler Enstitüsü (AICPA: American Institute of Certificed Public Accountants) taraf•ndan da desteklenmi•tir. FASB’nin asli amac•; mali tablo kullan•c•lar•, denetçiler ve e•itimciler için finansal raporlama ve muhasebe konular•nda yeni standartlar geli•tirmek veya mevcut standartlar• iyile•tirmektir (Karab•nar, 2006: 145). FASB taraf•ndan haz•rlanan muhasebe standart paketi (US GAAP), genel olarak kural bazl•, kullan•m• zorunlu, hacimli dipnotlara sahip, Anglo-Saxon temeller üzerine kurulmu• ve ekonomik aktiviteler ve politik bask•lara maruz kalan bir yap•dad•r (Ampofo ve Sellani, 2005: 222). Amerika, 21.

100

yüzy•l•n ba••na kadar kural bazl• standartlar olu•turmaya devam etmi•tir. Kural bazl• standart olu•turmas•n•n ba•l•ca sebebi ise büyük pay sahipleri, yönetici ve denetçilerin bir k•sm•n•n herhangi bir muhasebe i•lemi konusunda kesin cevaplar istemesinden kaynaklanm••t•r. Bunun sebebi ise muhasebe i•lemlerinden dolay• aç•lan davalardan •irketlere yüklü miktarda cezalar kesilmesi ve ceza ödemek istemeyen •irketlerinde kurallar• net olarak ö•renmek istemeleridir (Bentson, Bromwich ve Wagenhofer, 2006: 168). "irketlerin ceza ödememek için kural bazl• standartlar• tercih etmesi ve desteklemesine ra•men kural bazl• standartlar•n temel olarak üç eksi•i bulunmaktad•r (Robert, Weetman ve Gordon, 2005: 292):

1- Finansal tablo kullan•c•lar•n•n en büyük ele•tirisi standartlar•n özünü olu•turmayan yanl•• kullan•m•na yol açabilecek pek çok seçenek bulundurmas•.

2- Standartlar•n amac•n• olu•turan ilkelerden pek çok istisna olu•turulmas•n•n benzer ekonomik olaylarda farkl• muhasebele•tirmelere sebebiyet vermesi.

3- Kural bazl• standartlar•n kullan•m• için rehber niteli•inde detayl• ekler olu•turulmas•. Bu durumun da standartlar•n karma••kl•••n• artt•rmas• ve standartlar•n uygulanmas• hususunda belirsizlikleri artt•rmas•.

ABD’de ulusal ve uluslararas• muhasebe standartlar•n•n olu•umu çerçevesinde 1960 y•l•ndan 2000 y•l•na kadar olan süreçte ya•anan geli•meler Tablo 13’te toplu olarak gösterilmi•tir. Tablodan görülece•i üzere ABD uluslararas• standartlara 1960 y•l•ndan itibaren destek vermeye ba•lam••t•r. Öncelikli olarak Amerikan-•ngiliz ekolünde olan ülkeler ile (#ngiltere ve Kanada) ulusal standartlar•n• yak•nsama çal••malar•na ba•lam••t•r. 1973 y•l•nda Uluslararas• Muhasebe Standartlar• Komitesinin (IASC) kurulmas•na katk• sa•lam••, ayn• y•l kendi ulusal standartlar•n• olu•turmak için FASB’• kurmu•tur. 1996 y•l•na kadar FASB ulusal standartlar olu•turmaya devam ederken IASC’•n yay•nlam•• oldu•u standartlar ABD taraf•ndan kabul görmemi•tir. Ancak 1996 y•l•nda FASB ve SEC IASC taraf•ndan haz•rlanan standartlar• kullanabilece•ini ifade etmi•tir. Yani ABD kurulu•unda kurucu ortaklar•dan biri olmas•na ra•men 23 sene IASC’•n haz•rlad••• standartlar• kullanmay• dü•ünmemi•tir.

101

Tablo 13: 1960-2000 Y•llar• Aras•nda ABD’de Muhasebe Alan•nda Ya•anan Geli•meler

YIL 1960’l• YILLARDA YA!ANAN GEL"!MELER

1960 Amerika taraf•ndan Uluslararas• Standart kavram•n•n ortaya konmas• ve Standart olu•turmada ilk ad•mlar

2. Dünya Sava•• sonras•nda ülke s•n•rlar•n•n kalkmas• ile nakit ak••lar•n•n h•zlanmas• uluslararas• muhasebe standartlar•na ilgi do•mas•na yol açm••t•r.

1962 8. Uluslararas• Muhasebe Kongresinin Düzenlenmesi (uluslararas• muhasebe ve denetim standartlar•na olan ihtiyac•n herkes taraf•ndan dile getirilmesi)

Amerika Sertifikal• Serbest Muhasebeciler Enstitüsü (AICPA: American Institute of Certified Public Accountants) taraf•ndan düzenlenen kongrede kat•l•mc•lar•n ço•u uluslararas• düzeyde denetim, muhasebe ve raporlama standartlar•n• desteklemi•tir.

1962 AICPA’n•n Uluslararas• "li•kiler komitesini tekrar açmas•

Kongre sonras•nda Derne•in Uluslararas• standartlar• olu•turmak için Uluslararas• ili•kiler komitesini tekrardan açmas•. Komitenin görevi uluslararas• düzeyde muhasebe uygulamalar•n• incelemekti. 1964 y•l•nda 25 ülkede profesyonel muhasebecilik ad•yla bir rapor yay•nlam••lard•r.

1966 Uluslararas• Muhasebe Çal••ma Grubunun olu•turulmas•

"ngiltere ve Kanada ile birlikte uluslararas• standartlardaki farkl•klar• ara•t•rmak için çal••ma grubu olu•turulmas•. Çal••ma grubu 10 y•l boyunca aktif olarak çal••m••t•r. 20 farkl• sektör için muhasebe uygulamalar• geli•tirmi•tir.

1967 Uluslararas• Muhasebe "le "lgili "lk Kitab•n Yay•nlanmas•

Prof. Dr. Gerhard G. Mueller taraf•ndan yaz•lan “Uluslararas• Muhasebe” kitab• ilk uluslararas• muhasebe kitab•d•r. Mueller izleyen y•llarda FASB üyesi olmu•tur.

102 Tablo 13’ün devam•

YIL 1970-1990 YILLARI ARASINDA YA!ANAN GEL"!MELER

1973 IASC’•n Kurulu•u

IASC, 8 farkl• ülkenin kat•l•m•yla ve AICPA’n•n deste•iyle kuruldu. 2002 y•l•na kadar faaliyet gösterdi. Görevi, muhasebe standartlar•yla ilgili temel muhasebe ve denetim standartlar•n• olu•turmakt•.

1979 FASB’•n Muhasebe Standart Olu•umunda "lk Görevine Gelmesi

Döviz kuru ile muhasebe standartlar• olu!tururken #ngiliz Muhasebe Standartlar• Komitesi, Kanada Muhasebe Standartlar• Kurulu ile ortak çal•!arak Uluslararas• Muhasebe Standartlar•n• geli!tirmi!tir.

1987 IASC taraf•ndan Kar••la•t•rmal• Finansal tablolar•n olu•umu ve finansal tablolar• geli•tirme projesinin ba•lat•lmas•

1987 y•l•na kadar Komite 25 muhasebe standard• yay•nlad•. Bu standartlar ayn• i!lemler için alternatif muhasebele!tirme yollar• öneren ve tüm dünyada uygulanan standart paketidir. Bu proje ile alternatifleri azaltarak yeknesakl•k sa•lamak amaçlanm•!t•r.

1988 FASB’•n IASC Dan••ma Komitesinin oy hakk• olmayan gözlemci s•fat•yla üyesi haline gelmesi

FASB’•n IASC ile aras•ndaki ili!ki 1988 y•l•na kadar gayri resmi !ekilde sürmü!tür. 1988 y•l•nda ise FASB Komitenin dan•!manlar• aras•nda yer alm•!t•r.

1988 FASB’•n, Standartlar•n uluslararas• düzeye ç•kmas• için deste$ini beyan etmesi

1980’lerin sonuna do•ru dünyada s•n•r ötesi nakit ak•!lar•n•n artmas•ndan ötürü ortak bir muhasebe standart paketi olu!mas•na yönelik ilgi artm•!t•r. “Üstün Muhasebe Standartlar•” olu!turulmas• konusunda çe!itli beyanlarda bulunulmu!tur.

103 Tablo 13’ün devam•

YIL 1990-2000 YILLARI ARASINDA YA!ANAN GEL"!MELER

1991 FASB’•n, uluslararas• faaliyetleri ile ilgili ilk stratejik plan•n• yay•nlamas•.

Kurulun ilk stratejik plan•nda tüm dünyada uygulanacak Üstün Muhasebe Standartlar•n•n olu•turulmas• gerekti•i nihai amaç olarak belirtilmi•tir.

1993 FASB ile Kanada Muhasebe Standartlar• Kurulunun bölümsel raporlama ile ilgili ortak çal••ma ba•latmas•.

FASB ile Kanada Muhasebe Standartlar• Kurulunun ortak çal••malar• sonucunda bölümsel raporlama üzerine geli•tirilmi• standart olu•turmu•lard•r.

1993 FASB ve standart olu•turan di•er kurumlar•n G4’ü olu•turmas•

FASB, !ngiltere, Kanada ve Avustralya’n•n ortak muhasebe standartlar• olu•turmak için bir araya gelmesi ve bu olu•uma daha sonra G4 ad•n•n verilmesi. Grup daha sonra Yeni Zelanda’n•n da kat•lmas•yla G4+1 ad•n• alm••t•r.

1994 FASB ve IASC’nin ilk kez ortak standart olu•turmas•

FASB ve IASC’nin standartlardaki farkl•l•klar• minimize etmek için birlikte hisse ba•• kazanç ile ilgili standartlar•n• tekrardan incelemeleri.

1995 FASB’•n stratejik plan•n• güncellemesi ve US GAAP ve IASC standartlar•n•n kar••la•t•rmas•n• temel alan bir projeye ba•lamas•.

FASB, 1991 y•l•ndaki planlar•n• 1995 y•l•nda yeniden güncelledi. Plana göre FASB, ulusal standartlar ile o zamana kadar yay•nlanm•• uluslararas• standartlar•n kar••la•t•rmas•n• yapm•• ve bu çal••may• 1996 y•l•nda kitap •eklinde yay•mlam••t•r

104

Tablo 13’ün devam•

1995 IASC’nin standartlar•n özü ile ilgili program olu•turmas•. IOSCO standartlarla ilgili görü•leri kabul etmi•tir.

Standartlar•n özüyle ilgili olarak Uluslararas• Sermaye Piyasalar• Komisyonu Organizasyonu ve IASC mutabakata varm••lard•r. IASC bu çal••may• 1999 y•l•nda tamamlam••t•r. Uluslararas• Sermaye Piyasalar• Komisyonu Organizasyonu da bu standartlar• kabul etmi•tir.

1996 Amerika Kongresinin yüksek kalitedeki uluslararas• standartlara destek olaca••n• ifade etmesi.

Ekim 1996’da, Ulusal Sermaye Piyasalar•n•n Geli•imi yasas• kanunla•t•. Kanunun içinde uluslararas• düzeyde finansal raporlama standartlar•n•n Dünya üzerinde kullan•m• ve te•viki de yer ald•.

1996 SEC’in özel sektöre ait yabanc• •irketler için IASC’nin yay•mlad••• standartlar•n kullan•m•n• kabul etmeyi dü•ündü•ünü ilan etmesi.

Bu standartlar•n kabulü ile standartlar•n yeteri derecede kapsaml•, yüksek kalitede ve titizlikle çevrilmi• ve haz•rlanm•• halde olmak zorunda kald•.

1998 Asya Finansal Krizi uluslararas• standartlar•n olu•umunu te•vik etti.

Asya Finansal Krizinin ard•ndan Dünya Bankas•, Uluslararas• Para Fonu, G7 ülkelerinin Maliye Bakanlar• ve di•er kurum ve kurulu•lar yüksek kalitede uluslararas• muhasebe standartlar•n•n h•zl• bir •ekilde tamamlan•p küresel düzeyde yak•nsanmas•n• talep etmi•lerdir.

1999 FASB’•n Uluslararas• Muhasebe Standartlar• olu•umu konusunda gelecekteki vizyonunu yay•nlamas•.

FASB 1999 y•l•nda “Uluslararas• Muhasebe Standart Olu•umu: Gelecek Vizyonu” adl• yay•n• ile uluslararas• standartlar•n ideal •ekli hakk•nda bilgi vermi•tir.

105

ABD’de •irketler US GAAP’lar üzerinden finansal tablolar•n• haz•rlarken, •irketlerin denetimi#ise#büyük#denetim# •irketlerinin#kontrolü#alt•ndad•r.#Amerika’da#90’l•# y•llarda# alt•#büyük#muhasebe#•irketi#bulunmaktayd•.#Bu#•irketler "Büyük Alt•l•" (Big Six) olarak adland•r•lm••t•. Büyük alt•l• halka aç•k •irketlerin % 97’sinin denetimini gerçekle•tirmekteydi. Bu •irketler: Andersen Worldwide, Ernst&Young, Deloitte&Touche, KPMG Peat Marwick, Coopers&Lybrand ve Price Watershouse’d•. Price Watershouse ve Cooper’•n birle•mesiyle denetim •irketlerinin say•s• be•e dü•mü•, Enron skandal•n•n ard•ndan Andersen’in iflas•yla da dörde inmi•tir. Günümüzde de denetim faaliyetlerinin ço•unu bu •irketler gerçekle•tirmektedirler (Robert, Weetman ve Gordon, 2005: 304).