Dünyada Uyumla•t•rma ve Yak•nsama Çal••malar•nda Son Durum

21. yüzy•l•n ba•lar•nda dünyada küresel bir muhasebe sisteminin aray••• söz konusuydu. Enron •irketinin iflas etmesine kadar Amerika Genel Kabul Görmü• Muhasebe •lkelerinin (US GAAP: United States General Accepted Accounting Principles) ABD için yeterli oldu•u dü•ünülüyordu. Ama Enron, World.com gibi •irketlerin finansal tablolar•nda ya da denetimlerinde ortaya ç•kan skandallardan soran US GAAP’a olan güven büyük ölçüde sars•lm•• ve bu standart setinin de UFRS ile uyumla•t•r•lmas•

93

gerekti•i fikri kabul edilmeye ba•lanm••t•r. Bu durum UFRS’lerin küreselle•mesi aç"s"ndan önemli bir katk" sa•lam"!t"r (Aksoy, 2005: 189).

AB’nin UFRS’lere uygun finansal tablolar haz"rlanmas"n" üye ve aday ülkelere zorunlu k•lmas•, ABD’de ya•anan skandallar neticesinde ABD’nin FASB ile UFRS’leri yak•nsama faaliyetlerine ba•lamas• UFRS’lerin dünya genelinde kullan•m•n• h•zl• bir •ekilde artt•rm••t•r. Tablo 11’de, 2009 y•l• sonu itibariyle sermaye piyasas• büyüklü•ü bak•m•ndan ilk on ülkenin finansal tablolar•n• haz•rlad••• finansal standart seti gösterilmektedir. Tablodaki bilgiler UFRS’lerin yayg•nl••• konusunda bilgi vermektedir.

Tablo 11: En Yüksek ••lem Hacmine Sahip •lk 10 Ülkenin Sermaye Piyasalar•nda Kullan•lan Finansal Tablo Setleri

ÜLKE STANDART SET•

Amerika Birle•ik Devletleri US GAAP

Japonya UFRS’lere Geçi• A•amas•nda

Birle•ik Krall•k UFRS

Fransa UFRS

Kanada UFRS’lere Geçi• A•amas•nda

Almanya UFRS

Hong Kong UFRS

•spanya UFRS

•sviçre UFRS ya da US GAAP

Avustralya UFRS

Kaynak: CAS annual meeting Evolving Accounting Standards IFRS and Insurance Contracts Project

94

Tablo 11’den anla !ld!"!# üzere# sermaye# piyasalar!n!n# büyük# bir# k!sm!nda# UFRS’ler# geni #kullan!m#alan!na#sahiptir.#UFRS’leri tam olarak uygulamaya#koymam! #üye#say!s!# ise# üçtür.# Bunlar# ABD,# Kanada# ve# Japonya’d•r.# ABD# hali# haz•rda# ulusal# muhasebe# standartlar•# olan# US GAAP’•# kullanmaya# devam# ederken,# Japonya# ve# Kanada# ise# UFRS’lere#uyum#süreci#içerisindedir.#

Yine Tablo 11’de görüldü"ü#üzere#dünya#üzerinde#genel#olarak#kullan!lan#iki#muhasebe# standart!# bulunmaktad!r.# Bunlardan# birisi# UFRS,# di"eri# ise# Amerika’n!n# Genel# Kabul# Görmü # Muhasebe# Standartlar!’d!r# (US# GAAP) (Tarca, 2004: 62). Bu iki standart seti aras!nda#temel#fark#ise#UFRS#ilke#bazl!,#US#GAAP#ise#kural#bazl!#standartlar olmas!d!r# (Akgün,# 2012b:# 8). Önceden# aç!kland!"!# üzere# ilke# bazl!# standartlar# i lemlerin# ekline# de"il# özüne# uygun# raporlamay!# esas# al!rken,# kural# bazl!# standartlar# ortaya# ç!kacak# her# türlü# i lemi# kapsamaya# çal! an# detayl!# standart# setleridir# ($bi # ve# Özkan,# 2006:# 30).# Kural# bazl!# standartlar!n# Amerika’da# ya anan# finansal# skandallar# neticesinde# önemini# büyük#ölçüde#yitirmesi,#ilke#bazl!#standartlar!n#kural#bazl!#standartlara#göre#daha#kaliteli# raporlar#sunulmas!n!#ortaya#ç!kard!"!#dü üncesi#a"!rl!k#kazanm! t!r#(Akgün,#2012b:#8). Amerika# ve# AB’nin# yan!# s!ra# son yirmi# y!lda# ekonomisi büyüyen# Çin,# %angay# ve# %engen# borsalar!n!n# kurulmas!yla# ulusal muhasebe sistemini# de"i tirmeye# ba lam! ,# Sovyet# muhasebe# modelini# terk# ederek# bat!dan# uluslararas!# muhasebe# standartlar!na# benzeyen# uygulamalar!# kendi# sistemine# dahil etmi tir.# Ayr!ca# finans# bakanl!"!# taraf!ndan# UFRS’lere# benzeyen# 16 tane# Çin# Muhasebe# Standard!# olu turulup yay!nlanm! t!r#ve#Ocak#2007’den#itibaren borsada#i lem#gören# irketlerin#kullan!m!#için# geçerli#olmu tur.#Rusya,#kendi#muhasebe#standartlar!n!#UFRS’ler#ile#uyumla t!rmak#için# bir# program# olu turmu # ve# 20 adet standart# yay!nlayarak# uyumla t!rma# çal! malar!na# ba lam! t!r.# Hükümetin# rotas!# UFRS’ler# ile# bütünle mi # bir# Rusya# muhasebe# standartlar!#setidir#(Çankaya,#2007:#135).

Dünya#üzerinde#muhasebe#standartlar!n!n#uyumla t!rmas!#konusunda gelinen son durum Uluslararas!#Finansal#Raporlama#Standartlar!n!n#resmi#sitesinden#(www.ifrs.org)#al!nan# bilgiler •••••nda a•a••da yorumlanm••t•r:

- Dünya üzerinde bulunan 130 ülkenin 122’si tanesi tek set küresel muhasebe standartlar•na ba•l•l•k gösterece•ini bildirmi•tir (Arnavutluk, Bermuda, Cayman

95

Adalar•, M•s•r, Makao, Paraguay, Surinam ve •sviçre ba•l•l•••n• bildirmemi• olan sekiz ülkedir).

- 130 ülkenin 124’ü tek set küresel muhasebe standartlar• olarak UFRS ye ba•l•l•k gösterdiklerini bildirmi•tir (Bermuda, Cayman Adalar•, M•s•r, Makao, Surinam ve •sviçre ba•l•l•k göstermeyen alt• ülke olmas•na ra•men Bermuda, Cayman Adalar• ve •sviçre’de UFRS’ler borsaya kote •irketlerde s•kl•kla kullan•lmaktad•r).

- 130 ülkenin 105’i (yakla••k %81) sermaye piyasalar•nda i•lem gören •irketlerin tamam•na ya da büyük k•sm•na UFRS’lere uyumlu finansal raporlar olu•turmalar•n• zorunlu k•lm••t•r. Bunlar•n d•••nda kalan Bruney 2014 y•l•, Bhutan 2021 y•l• ve Kolombiya ise 2015 y•l• itibariyle uygulamaya geçeceklerini beyan etmi•lerdir. Ulusal muhasebe standartlar•n• UFRS’ler ile uyumlu hale getirmeyen 25 ülkenin durumu ise a•a••daki gibidir:

Ø 25 ülkenin 14’ü (Bermuda, Cayman Adalar•, Guatemala, Honduras, Hindistan, Japonya, Madagaskar, Nikaragua, Panama, Paraguay, Singapur, Surinam, •sviçre ve Yemen) standartlar• uygulamay• zorunlu k•lmak yerine uygulamak isteyenlere izin vermeyi tercih etmi•tir.

Ø Suudi Arabistan ve Özbekistan’da finansal kurumlara UFRS zorunlu k•l•nm••t•r.

Ø Endonezya ve Tayland UFRS’leri tam yak•nsama sürecindedirler.

Ø Bolivya, Çin, M•s•r, Gine-Bissau, Makao, Nijer, Amerika Birle•ik Devletleri ise ulusal ya da bölgesel standartlar• kullanmaktad•r.

- Standart kullan•m• ölçe•i: Standartlar• kullanan 105 ülkenin 97’si halka aç•k •irketlerin tamam•na UFRS kullan•m•n• zorunlu k•lm••, 8’i finansal kurumlar d•••ndaki tüm halka aç•k •irketlere zorunlu k•lm••t•r. 105 ülkenin yakla••k % 60’• halka aç•k •irketlerin yan• s•ra halka kapal• olan •irketlere de standartlar•n kullan•m•n• zorunlu tutmu•tur (genellikle finansal kurumlar ya da büyük halka kapal• •irketler) . 105 ülkenin % 90’• tüm halka aç•k •irketlere zorunlu k•lmas•n•n yan• s•ra halka kapal• •irketlerin tamam•na ya da büyük bir k•sm•na zorunlu ya da izne tabi tutmu•tur.

96

- Baz• düzenlemeler: 130 ülke genel olarak muhasebe standartlar•n• uygularken, baz• standartlarda geçici olarak ufak de•i•iklikler yapm••lard•r. Örne•in AB UMS 39 üzerinde geçici olarak düzenlemeler yapm••t•r.

- KOB• UFRS: 130 ülkeden 63’ü KOB! UFRS’lerin kullan•lmas• konusunda •irketlere izin vermi•lerdir ya da kullan•m•n• zorunlu k•lm••lard•r. Di•er 16’s• ise KOB! UFRS’leri kullanmamaktad•r.

- Yap•lan ara•t•rmalar sonucunda dünya üzerindeki finansal tablolar•n %56 s•n•n UFRS ile olu•turuldu•u belirlenmi•tir. Bunun yan• s•ra UFRS’ler %56’n•n d•••nda kalan ülkelerde de uygulanmaktad•r. Örne•in Amerika’da olan 500’e yak•n yabanc• •irket finansal tablolar•n• UFRS’lere göre düzenlemektedir.