Hayatın Dönüm Noktalarıyla İlgili Gelenek ve Görenekler 1.Ölüm 1.Ölüm

Dımaşk halkı cenaze uğurlamakta çok ilginç bir tarz sergilemektedir. Acayip bir halay tertip ediliyor; tabut önde götürülüyor, hafızlar güzel sesle Kur’an okuyor, ağlatan nağmeler döktürüyor; insan bu manzaradan ötürü kendinden geçiyor, kalbi uçuveriyor. Cenaze namazını büyük câmide Maksûre’nin karşısında kılıyorlar. Ölen adam, imam, müezzin veya câmi kayyumlarındansa musallâya kadar Kur’an okunarak götürülüyor. Bunlardan değilse câmiin kapısı önünde okumayı keserek tabutu içeri sokuyorlar. Bundan sonra bazıları, Bâb-ı Berîd civarında, avlunun batı yönünde toplanıyor. Şehrin ileri gelenlerinden biri tâziye için onlara yaklaşınca yüksek perdeden şöyle sesleniyorlar:

“Bismillah! Kemâleddîn, Cemaleddîn, Şemseddîn, Bedreddîn!..” Okuma işi tamamlanınca müezzinler ayağa kalkarak:

“Namazınızda falanca iyi ve bilgin adam üzerine niyet ediniz!” diyor ve mevtâyı güzel niteliklerle betimledikten sonra namazını kılarak kabristana götürüyor. (s.114)

Hind halkının cenaze alayları da ilginçtir. Hattâ Dımaşklılarınkinden daha gariptir. Hindliler ölüyü defnettikten sonra üçüncü gün sabahleyin mezara giderek zemini pahalı kumaşlarla döşer; kabre güzel örtüler sererler. Etrafına gül, yasemin ve fulya (mısırgülü) gibi hoş kokulu çiçekler koyarlar. Bu çiçekler hep orada durur. Ayrıca limon ve portakal ağacı getirir, meyveleri olmasa bile mezarın üzerine koyar, oraya gelenlerin gölgelenmesi için de çadır kurarlar. Daha sonra kadılar, emirler ve yüksek rütbeli memurlar, nüfuz sahibi insanlar gelip oturur. Karşılarında hafızlar vardır. Sonra

76

mushaf bulunan küçük sandıklar getirilir herkes bir cüz alır bunlardan. Hafızların güzel sesle Kur’an okuması bitince kadı dua eder. Ayağa kalkıp daha önce hazırladığı hutbeyi okur. Bu söylevin içinde ölüyü anar, ona bir mersiye döktürür. Akrabalarının adlarını anarak tâziyede bulunur. Sultanın adını da anarak ona dua eder. Onun adı anılınca herkes ayağa kalkar, bulunduğu yere doğru saygıyla baş eğerler. Sonra kadı oturur. Gülsuyu getirilip önce kadıdan başlanır. Sırasıyla herkese dökülür. Bundan sonra içinde şeker şerbeti bulunan taslar getirilip yine kadıdan başlanarak diğer cemaate dağıtılır. Sonra da tenbûlikram edilir. (s.114-115)

1.12.6.İnanışlar

Benî Ümeyye Câmii yerinde daha önce eski bir kilise olup Müslümanlar fethettiği zaman Hâlid b. Velîd kılıç yoluyla bu yapının bir tarafından girmiş, yarısına kadar varmıştı. Ebû Ubeyde b. Cerrâh ise yapının batı tarafından girerken mukavemetle karşılaşmadı; barış yoluyla ele geçirdi o bölümü. Müslümanlar kilisenin direnişle karşılaşarak elde ettikleri yarısını mescit yaptılar. Barış ile alınan diğer yarısı ise kilise olarak bırakıldı. Daha sonra Halife Velîd mescidi genişletmek istedi ve her ne talep edilirse verileceğini belirterek kilisenin satılmasını teklif etti Rumlara. Fakat Rumlar bu işe yanaşmadılar. Bunun üzerine Velîd, yapıyı zorla teslim aldı. Hıristiyanlar kiliseyi yıkanın delireceğine inanırlardı. Bu inanç Velîd’e bildirildiğinde;

“Bu yolda ilk cinnet geçiren ben olayım!” diyerek baltayı kaptığı gibi yıkmaya başladı. Onun peşinden diğerleri de yıkım işine katıldılar. Böylece Hak Teâlâ Rumların saçma inanışını boşa çıkarmıştır. (s.98)

Bir inanışa göre, Dımaşk Câmii’nde edâ edilen bir namaz 30.000 bin namaza bedeldir. (s.100)

Bazı hadîslerde Dımaşk Câmii’nin dünya yıkıldıktan sonra kırk sene daha Cenab-ı Hakk’a ibadet edenlere hizmet vereceği belirtilmiştir. Bu mescidin üstün yanlarından biri de içinde her zaman Kur’an-ı Kerim okunması ve namaz kılanın hiç eksik olmamasıdır. (s.100)

77 1.12.7.Sanat ve Zanaat

1.12.7.1.Meslekler

Dımaşk’ta, Benî Ümeyye Câmii’ne giden yol yolda kuyumcular, kitapçılar ve ilginç cam kaplar yapan sanatkârlar sıralıdır. (s.101)

Hastalanan biri için doktor çağırıldığından bahsedilmektedir. (s.113) 1.12.8.Mimari Yapılar

1.12.8.1.Dinî Mimari

Mâlikî Medresesi: Dımaşk’ta bulunan ve “Şarâbîşiyye adıyla bilinen medresedir. (s.94) Benî Ümeyye Câmii: Bu câmi güzellik ve ihtişam bakımından yeryüzündeki câmilerin en büyüğü, sanatkârlık açısından da en üstünüdür. Eşi benzeri yoktur. Câmii altın mozaikler ve renkli camlarla (vitraylarla) süslüdür.(s.98)

Kubbetü’n-Nesr (Kartal Kubbesi): Benî Ümeyye Câmi’nde bulunan kurşun bir kubbedir. Mescidi sanki uçan bir kartala benzetmişler; Kubbe ise bu kartalın başı oluyor. (s.99)

Benî Ümeyye Câmii’nde üç kubbe vardır. Bunlar: Kubbe-i Âişe⁶⁹, Kubbe-i Zeyne’l-Âbidîn ve Kafasu’l-Mâ (Su Kafesi)’dır. (s.99)

Meşhed-i Ali b. Ebû Tâlib: Dımaşk’ta bulunan gayet sanatkârane bir şekilde yapılmış mescit. (s.99)

Şâfiîye Medresesi: Dımaşk Câmii’nin yanında bir medrese. (s.102)

Samsâmiye Medresesi⁷⁰: Şemseddin b. Kutsî tarafından kurulmuş bir medresedir. Mâlikîlere aittir. (s.104)

Âdiliye Medresesi: Dımaşk’ta bulunan Şâfiîlere ait en büyük medresedir. (s.105) Zâhiriye Medresesi: Âdiliye Medresesi’nin karşısında yer alır. (s.105)

Sultan Nûreddîn Medresesi: Dımaşk’ta bulunan Hanefîlere ait en büyük medresedir.(s.106)

69

Müminlerin anası Hz. Âişe anısına bu kubbeye Kubbe-i Âişe adı verilir. 70

Samsâmiye Medresesi: Mâlikîlerin yoğunlaştığı bir merkezdi. İbn Kesîr’in bildirdiğine göre dönemin nüfuzlu adamlarından 701 yılında Müslüman olan Şemseddin Gabriyel Esmerî oraya bağışta bulunmuş ve hoca tayin etmiştir. Genellikle Endülüs ve Faslıların toplandığı bu üniversitede İbn Teymiyye gibi meşhurlar da ders okutmuştur.

78

Şarâbişiye Medresesi: İşadamı Şihâbeddîn Şarâbişi tarafından yaptırılmış, Mâlikîlere ait bir medresedir. (s.106)

Nemciye Medresesi: Dımaşk’ta bulunan Mâlikîlere ait en büyük medresedir. (s.106) Akdâm (Ayaklar) Mescidi: Dımaşk’ta kutlu mekânlardan biridir. Dımaşklılar buraya çok saygı gösterirler. (s.108)

İbn Ömer Medresesi: Dımaşk şehrinin dışında bir mahallede yer alır. Kur’an-ı Kerim öğrenmek isteyen ihtiyarlar için yapılmış bir okuldur. (s.109)

İbn Müneccâ Medresesi: Dımaşk şehrinin dışında bir mahallede, Kur’an-ı Kerim öğrenmek isteyenlere ayrılmış bir okuldur. (s.109)

Mizze Köyü’nde muhteşem bir câmii vardır. (s.111)

Beyt-i Lihye Köyü’ndeki kilise, bugün büyük bir câmii olmuş. Gayet güzel bir tarzda inşa edilen yapının içi, garip bir şekilde dizili rengârenk köşeli mermerlerle süslüdür. (s.111)

1.12.8.2.Halk Mimarisi

Neyrab Köyü’nde şirin bir mescid, hoş bir hamam vardır. Câmii avlusunun içinde gayet sanatkârane yapılmış bir çeşme vardır. (s.111)

Mizze Köyü’nde bir hamam vardır. (s.111) 1.12.9.Bitkiler

1.12.9.1.Otlar

Tenbûl: Hind halkı tarafından mühim ve makbul sayılan bir yapraktır, misafirler onunla ağırlanır. Cenazelerde dağıtılır. (s.115)