Günümüz Türk Halk İnançlarında Büyü ve Büyücülük

Yukarıda belirttiğimiz gibi büyünün başlıca amacı insan, eşya ve tabiat üzerindeki istek ve arzuları gerçekleştirmektir. Günümüz yönelimlerinde de bu durumun değişmediğini görmekteyiz. Günümüzde halen özellikle insan ilişkilerinde birbirine yakınlaştırmak veya uzaklaştırmak için büyüler yapılır. Bunun yanında düşmanların veya sevilmeyen insanlardan da hıncını almak için büyüyle o insanın sağlığını bozmak, huzurlarını kaçırmak, vb. amaçlı yapılan büyüler de mevcuttur. Büyünün kullanım alanı çok geniştir. Büyüler genellikle kısmet açmak, çocuk doğumunu kolaylaştırmak, çocuk olmuyorsa kısırlığı gidermek vb. günümüzdeki kullanım alanlarındandır. Bunların dışında kötülüklerden korunmak amacıyla yapılan karşı büyülerin mevcudiyetinden de söz edilebilir.

Türkler İslamiyet’i kabul ederken eski inanışlarını da kültürel kodlarıyla beraber getirmişlerdir. Bunun en belirgin örneklerinden biri de büyüdür. İslamiyet’te büyüler yasaklanmıştır. Ancak halen çıkar ilişkisi için yüzyıllardır büyüler işlevini yitirmemiştir. Büyüler yaşarken arzu edilen şeyleri gerçekleştirmek için yapılır. Ayrıca bir kötülüğü, belayı önlemek içinde büyü yapılmaktadır. Büyü Anadolu bölgesinde daha çok görülür. Anadolu’da başlıca yapılan büyülerin amacı dünyanın yıkım getirici olayların doğmasını önlemek, başa gelen sıkıntılı durumlardan kurtulmak, doğumların kolay olmasını sağlamak, tabiatüstü varlıkların gizli saldırılarından kurtulmak, geleceği bilmek, sağlığa dair olumsuzlukları

58

gidermek gibi durumlarda büyüye başvurulur. Anadolu insanının hayal gücü, kültürel birikimi, yaşadıkları olaylardan ötürü yukarıda saydığımız uygulama alanlarının çeşitliliği artırmıştır. “Tarihin çeşitli dönemlerinde bazı dinlerde din adamlarının aynı zamanda kâhinlik yaptıkları da bilinmektedir. M.Ö. 4000 yıllarında Mısır’da, Çin’de, Babil’de ve Kalde’de falcılık ve kâhinlik yapıldığını bugün bazı belgeler ortaya koymaktadır. Eski Mezopotamya ve Mısır’da, tılsımlı sözler ve büyülü formülleri ihtiva eden çok sayıda metin günümüze kadar gelmiştir. O toplulukların törenlerinin çoğunun büyüyle ilgili olduğu ifade edilmektedir. M.S. I-IV. yüzyıllara ait Mısır papirüslerinde hayvanlar ve insanlarla ilgili büyü formülleri, büyü törenleri ve büyünün tutması için malzeme usullerini içinde bulunduran büyü örnekleri bulunmaktadır. Mezopotamya bölgesinde rahipler aynı zamanda büyü ile ilgili törenleri yürütmekteydi. Babilliler ve Asurlular ’da kötü cinlerden korunmak için muskalar kullanılmaktaydı. Özellikle Babilliler ’de toplum hayatı büyü üzerine kurulmuştu. Sanat, ticaret, savaş, din, av, vb. faaliyetler hep büyü ile iç içeydi. Eski Mısırlılar büyü yoluyla hayat ve ölümü etkileyebileceklerini sanıyorlardı. Mısır tanrıları aldatılabilir, zorlanabilir, itaat altına alınabilirdi. Büyücülerin, çeşitli ayinlerle ölülere, iyi davranmayan tanrılara ceza verebileceğine inanıyorlardı.”71

Büyülerde esrarengize ve bilinmeyene karşı duyulan merak, inanç eksikliği ve sağlıklı bir din anlayışından uzak olması, manevi duyguları tatmin etme arzusu, ekonomik ve sosyal problemler gibi nedenler, büyüye götüren sebepler arasında yer almaktadır.

Büyüyü tetikleyen sebeplerin başında insanın ruhsal psikolojik durumu yer almaktadır. Yakınlarından birisinin ölmesi, geçirilen bir kaza, başa gelen kötü olay gibi durumlar karşısında insan psikolojisi kötü etkilenmektedir. Girdikleri bu psikolojik buhrandan kurtulabilmek için büyüsel işlemlere başvurmuşlardır. İnsanoğlu hayatının her döneminde çevresinden fazlasıyla etkilenmiş ve etrafında olup bitenler insanın ilgisini çekmiştir. Anadolu insanı karşılaştıkları kötü olaylar karşısında ruhî olarak etkilenmiş ve bu etkiden kendince kurtulmayı büyü yoluyla amaçlamıştır.

Büyüsel uygulamalar ve batıl inançlarla ilgili yayınlar, büyü yaptırmayı tetikleyen unsurlar arasındadır. Günümüzde halen dünyanın her yerinde gazete, dergi, kitap ve televizyon gibi çeşitli fal türleri ile ilgili yayınlar yapmaktadır. İnsanlar, bu yayınları okuduktan sonra merak ettikleri hususlarda büyüye başvurmuşlardır. Yukarı da sıraladığımız bütün bu sebepler büyünün zeminini hazırlayan sebepler olarak düşünülmektedir.

Günümüz halk inanışlarında ötürü yukarıda saydığımız sebeplerden ötürü büyü varlığını sürdürmektedir. Büyü yapılırken bazı araçlar kullanılmaktadır. Bunlar ana hatlarıyla; muska, tılsımlar, uğurluklar, isim, sayı ve renkler, kutsal kitaplar, cinler diye sıralayabiliriz. Sayı, isim ve renkler de büyüsel işlemlerde faydalandığı unsurlardan biridir. Günümüz halk inanışında ismin anlamına paralel olarak ismi taşıyanın karakterinin şekilleneceğine inanılır. Bu düşünceden dolayı erkek çocuklarına güç ve kuvvet timsali isimler verilir. İsimler insanların en önemli parçasını oluşturduğu için ismin sahibine yapılacak büyünün, tesir etmesi düşüncesi etkili olmaktadır. Bu nedenle büyücülükte ismin büyük etkisi vardır.

59

“Cinlerle ilişki kurarak büyüsel uygulamalar kurmak da günümüz halk inanışlarında yaygın bir unsurdur. Anadolu halk kültüründeki yaygı bir inanışa göre, cinler çoğu kez insanların aklını alıp onları şaşkın ve perişan eden, hastalıklara yol açan ve büyücülere aracılık ederek kötülüklere sebep olan varlıklar olarak bilinmektedir. Cinlere kurnaz ve sakınılması gereken varlıklar olarak inanılmaktadır. Bunların daha çok ıssız ve karanlık yerlerde yaşadıkları kabul edilmektedir. Anadolu’nun pek çok yöresinde, cinlerin kötü etkisinden korunmak için hava karardıktan sonra ağaç altına kirli su dökülmez. Çünkü cinlerin ağaç kovuklarında oturduklarına inanılmaktadır. Akşam olduktan sonra hamamda fazla kalınmayarak, gece vakti cinlerin hamamlarda toplanıp eğlence düzenlediklerine inanılmaktadır. Karanlık olduktan sonra, eski ve terk edilmiş evlere, harabe yerlere ve değirmenlere girilmez. Çünkü buralar tekin yerler değildir.”72

Büyü, evlilik ilişkilerinde de önemli yere sahiptir. Büyüler, evlilik üzerine kısmet açmak, güveyi bağlamak, yapılan bağlamayı çözmek veya önlemek, doğum, kısırlığı gidermek, doğumu kolaylaştırmak, gebe kadının çocuğunu düşürmesini önlemek, doğum sonrası yaşayamayan çocukların ölümlerini önlemek içi yapılır. Büyüsel uygulamalar da daha çok bağlama ve pasif büyüler ekseninde şekillenmektedir.