Büyü Türler

Büyünün, yüzyıllar boyunca insanların merak ettiği bir konu olmuştur. Büyü, tarihte bilimsel ve teknik bilginin belli bir gelişim aşaması kat etmesi ve bir kısım toplulukların dünya görüşünün yansıması olarak bilinmektedir.

Büyü kavramı iki temel ilkeye dayanmaktadır. Birincisi, benzerin benzerini doğuracağı ilkesi ikincisi ise bir kez birbirine dokunmuş nesnelerin fiziksel temas kesildikten sonra da birbirini etkileyeceği ilkesidir. Bu ilkelere dayanarak ilk büyüler sempatik adı altında taklit ve temas büyüleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Büyüler sonraki aşamalarda “aktif” ve “pasif” olarak iki gruba ayrılmaktadır. Aktif büyüler de kendi içerisinde üç ayrı sınıfta toplanırlar. Önce sempatik büyüleri sonra aktif ile pasif büyüleri ardından da aktif büyülerin kendi içinde nasıl sınıflandırıldığını inceleyeceğiz:

1. Sempatik büyü a) Taklit büyüsü b) Temas büyüsü

2. Ak büyü (pozitif büyü) 3. Kara büyü (Negatif büyü) 4. Aktif büyü

5. Pasif büyü

60

Büyüyü halk bilimi yönüyle ele alan Pertev Naili Boratav’ın tasnifi ise şu şekildedir: 1.Olumlu Büyüler:Bunlarda amaç işlemin sonunda büyü yapanın da ondan etkilenenin de hayrına bir sonuç elde etmektir.

2.Kötü Büyüler: Bunların bir bölüğü, büyücünün, kendisine başvuranın kötü niyetini bile bile yaptığı büyülerdir. Halk arasında bu türlü büyüleri yapanlar hoş karşılanmaz. Bunların büyücü aracılığıyla yapılanlar olmakla beraber, çoğu kötülüğe niyetli kişilerin kendi başlarına uygulayabilecekleri işlemlerdir; reçeteleri ya kulaktan kulağa öğrenilen ya da bu işler için düzenlenmiş kitaplarda bulunan şeylerdir.73

Sempatik Büyü

Sempatik büyüler iki gruba ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi taklit büyüsü, diğeri ise temas büyüsüdür. Sempatik büyülerin kullandığı yöntemler genellikle kara ve kızıl büyülerdir. “Birbirinden uzak nesne ve gizli güçlerin bir sempati ile birbirlerini etkiledikleri inancına sempatik büyü denilmektedir. Bir eşya veya insanda bulunan kuvvetin, gizli güçlerin ya da nesnelerin temasıyla bir dereceye kadar geçmesi veya bulaşmasıdır. Varlıkların aralarında oluşturdukları herhangi bir temasla, o nesnelerin birbirlerine sempatik kalmalarını sağlamaktadır. Nesneler arasında mesafeler olsa da aralarındaki gizli bir sempati ile etkilenirler. Bundan dolayı, bu büyü çeşidine sempatik büyü denilmektedir. Sedat Veyis Örnek’in Frazer’den naklettiği bilgiye göre, Frazer, büyünün dayandığı esas düşünceleri ve büyüde diğer etkinlikleri hesaba katmadan ele alarak iki kısma ayırmaktadır. Bunlardan birincisi; benzer benzeri meydana getirir ilkesi, ikincisi ise; birbiriyle bağlantılı ve ilişkili olan şeylerin, fiziksel temas ortandan kalktıktan sonra da uzaktan birbirlerini etkileyebilecekleri ilkesine dayandığı düşüncesidir.”74_{. Sempatik büyüsünde, büyü yapılan kişilerin herhangi bir uyarıcının etkisiyle}

etki altına alınabileceği düşüncesi vardı. Sempatik büyü, taklit ve temas büyüsü olarak iki gruba ayrılmaktadır.

a) Taklit Büyüsü

Taklit büyüsünün amacı hoşlanılmayan ya da korkulan bir kimsenin etkisiz hale getirilmesi ve bir kimsenin öldürülmesi için yapılmaktadır. Taklit büyüsünde, büyü yapılacak kimsenin fotoğrafının yakılması, yırtılması gibi işlemler söz konusudur.

“Bir şeyin taklidini yapmakla, taklidi yapılan varlığın esasını etkileme ve taklit yoluyla istenilen sonucu elde etme esasına dayandığı için, bu şekilde yapılan büyü çeşidine taklit büyüsü denilmektedir. Bu büyüye anoloji büyüsü de denilmektedir. Bir şeyin benzeri ile taklidi arasında herhangi bir farkın olmadığına yönelik ilkel düşünceden kaynaklanmaktadır. Halk arasında daha çok hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Hem iyi hem de kötü amaçlar için baş vurulmaktadır. Hoşlanılmayan veya korkulan bir kimsenin zarar vermeyecek hale getirilmesi için ilk akla gelen büyü taklit büyüsü olmaktadır. Bu işlemin yapılabilmesi için, söz konusu edilen kişinin resmi yeterlidir. Bu resmin yakılmasıyla istenilen sonucun elde edilebileceğine inanılmaktadır. Taklit büyüsünde en çok kullanılan malzeme, iyiliği, kötülüğü veya ölümü istenilen kimsenin resmi, tırnağı, saçı, kirpiği, kaşı ya da ağaçtan, çamurdan veya bal mumu gibi şeylerden yapılmış olan figürleri gerekmektedir.”75

73 _{Pertev Naili Boratav, 100 Soruda Türk Folkloru, s.137-138.}

74 _{S.V. Örnek, Batıl İnançlar ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1966, s. 34.} 75 _{S.V. Örnek, Batıl İnançlar ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki, Ankara Üniversitesi Basımevi, s. 36.}

61

Taklit büyüsünde çocuk isteyenler, bezden bebek, ev isteyenler ufak taşlarla bir ev yapmaları, benzerinin taklidini yapmak hedefe ulaşabileceği düşüncesi vardı. Balkanlar’da genç kız yağmur yağması için kendisini ağaca benzeterek başından su dökülmesi de taklit büyüsüne girmektedir. Taklit büyüsü ve temas büyüsü, birbirlerinden uzak nesnelerin gizli bir güç ile birbirlerini etkiledikleri inancı vardır. Gizli ve görünmez olan taklit büyüsü bir vâsıtayla kişiyi uyarmayı birinden ötekine geçebildiğini ifade etmek üzere “sempatik büyü” şeklinde de adlandırılır.

b) Temas Büyüsü

Temas büyüsü bir insandan ayrılmış olan bir parçanın arasındaki gizli bağı ile büyüsel işlev yüklememesidir. “Parça bütüne aittir” ilkesine dayanır. En çok bilinen büyü şekillerinden birisidir.

Temas büyüsünün ortaya çıkış noktasını şöyle açıklayabiliriz:

“Bir zamanlar birbirine bağlı olan şeyler, sonradan birbirlerinden ayrılmış olsalar da parçalardan birisindeki değişiklik, ötekini de etkilemeyi gerektirdiğinden aralarında etkin bir bağlantı oluşmaktadır. Parça bütüne aittir ilkesi gereğince, parçaya sahip olanın bütüne de sahip olabileceği düşüncesini doğurmaktadır. Buna göre; herhangi birisinin saçına, tırnağına, elbise parçasına, dişine v.b. gibi şeylerine sahip olan kimsenin, söz konusu şahıslar üzerinde olumsuz büyüsel bir etki yapma gücüne sahip olabileceği düşüncesinden kaynaklanmaktadır.”76

“Temas büyüsünde, insanın giyim kuşam ve günlük hayatında kullandığı eşyalarının da büyüsel etkiyi ilettiğine inanılmaktadır. Bu ilkel düşünceden hareketle Polinezyalılar, bir kimsenin ölümünü istediklerinde, söz konusu şahsın elbisesinden bir parçayı mezara bırakmaktadır. Yerliler özellikle hayvanlardan gelebilecek tehlikeleri uzaklaştırmak için, çekindikleri hayvanların boynuz, diş ve postunu zararlı hayvanlara karşı korunma amacıyla sempatik büyü objesi olarak kullanmaktadır.”77

Bir kimseye temas ederek aklından geçenleri okumak için yapılan büyüye temas büyüsü denir. Temas büyüsünün amacı bir kimsenin beynini kullanarak, olayların istediğiniz şekilde gelişmesi mümkün olmaktadır. Dünyanın her yerinde büyücülük ve büyü yapma sık karşılaşılan durumlardan biridir. Büyüler arasından en çok temas büyüsü yaptırılmaktadır. Temas büyüleri genellikle kötü amaçla yapılır. Büyü iyi niyetle yapılıyorsa kişi kendisini korumak için yapar. Temas büyüsü diğer büyülerden ayıran en büyük özelliği bir saç teli, elbise parçası ya da bir tırnak parçası gibi şeylere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu büyü yapılırken büyü yapılan kişiyle fiziki temas etmesine gerek yoktur. Fiziki temas olmadan dahi parçaların birbirini etkilemesi temeline yatmaktadır. Temas büyüsünü yaptırmak ya da bozdurmak isteyenler için en doğru adres genellikle medyumlar olmaktadır.

Taklit ve temas büyüleri birbirlerine benzedikleri için çoğu kez karışabilmektedir. Temas büyüsü taklit büyüsünün prensiplerini uyguladığı gibi, taklit büyüsü de temas büyüsünün prensiplerini kullanmaktadır.

76 _{S.V. Örnek, A.g.e., s. 37.} 77 _{S.V. Örnek, A.g.e., s. 37.}

62

Aktif Büyü

Tabiat olaylarına hüküm edebildikleri için insanları kandırmaya yönelik yapılan büyülere aktif büyü denilmektedir. Aktif büyüyü yapanlar, tabiat olaylarını yönetim altına alarak, güçlü iradeleriyle onları istedikleri gibi şekillendirebilirler.

“Tabiat olaylarına etki ettikleri düşüncesiyle, insanları aldatmaya yönelik yapılan büyüsel işlemlere aktif büyü denilmektedir. Bu büyüyü yapanlar, tabiat olaylarını yönetim ve denetim altına alarak, güçlü iradeleriyle onları diledikleri gibi etkileyebildikleri ve kullanabildiklerini iddia etmektedir. Büyücüler kendilerinin parapsikolojik bir hayatlarının olduğunu ve tabiat üstü gizli güçlerle donatıldıklarını telkin etmektedir. Özel birtakım tılsımlı sözler, tekerlemeler, dua veya beddualar ile büyü hazırlamak için elverişli bir durum meydana getirmeye çalışmaktadırlar.”78

Büyücüler kendilerinin parapsikolojik bir hayatlarının olduğunu söylerler. Bunun yanında büyücüler, tabiat üstü gizli güçlere sahiptirler. Büyücüler büyü yapmadan önce özel birtakım tılsımlı sözler, tekerlemeler, dua veya beddualar ile büyünün zeminini oluştururlar.

Ak Büyü (Pozitif Büyü)

Ak Büyü, din adamlarına başvurularak yapılır. Ak büyüyü herkes yapamaz. Ak büyünün amacı kötü ruhlardan arınmak, talihsizliği önlemek ve nazarın, kaderin, önüne geçmek için yapılır. Kötü ruhlardan korunmak için tören ve uygulamaların tümüne Ak Büyü denir. Bu büyüyü yapanlar refah, zenginliğe kavuşurlar. Ak büyü olumlu, iyiye yönelik yapılır. Ayrıca şifacı büyü olarakta bilinir. Bu büyüye başvuran kişiler, temiz ruhlu, iyi niyetli, hatta dindar olduğuna inanılır.

Kişiye zarar vermeden, lanet ve bela okumadan kötülük niyeti taşımayan iyilik amacıyla yapılan büyülere “ak büyü” adı verilmektedir. Ak büyüde ilişkileri kurtarmak için yapılır. Mesela hasta kişiyi iyileştirmek, eşi ya da sevgilinin kendisine sadık kılmak, doğal afetlerden korunmak gibi amaçlar için yapılmaktadır.

Ak Büyünün temel amacı şifa ve destektir. Ak Büyüye göre aşk büyüsü de bu kategoriye girer fakat bu bir çeşit zorlamadır.

Ak Büyü fertlerin ve toplumun iyiliği ve zarar vermeden yapılır. Ak Büyü halk hekimliğinde hastalıklardan korunmak içinde yapılır. Tıbbi yöntemlerde ve kullanılan ilaçlardan fayda görmezse, ak büyüye baş vurulmaktadır.

“Ak büyünün, kullanıldığı alanlar geniştir. Örneğin; hastalık, yaralanma ve ölüm gibi kişisel felaketlerle, sel, kuraklık gibi doğal felaketleri önlemeye, evi-barkı, malı-mülkü, hayvanları, korumasız çocukları, kötü ve dış etkilerden korumaya yönelik de yapılmaktadır. Malinowski’ye göre de “Komşunuzun sizden daha çok hayvanı ve gücü varsa, sizden daha sağlıklıysa siz kendinizi bütün malınızla küçülmüş ve eksilmiş sayarsınız. Bu nedenle de komşunuzla kendinizi karşılaştırıp onu kıskanırsınız. İnsanın istekleri, başkalarının engellemesi ve kendisinin daha da ileriye gitmesiyle tatmin olmaktadır.” 79 Söyleyerek insanın arzu ettiği

şeyleri elde etmesi için, bu büyüsel yönteme başvurabileceğini dile getirmektedir.

78 _{S.V. Örnek, Batıl İnançlar ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki, s. 39; H. Tanyu, a.g.m., s. 502-503.} 79 _{Bronislaw Malinowski, Büyü Bilim ve Din, Çev. Ender Gürol, İstanbul 1964, s. 60-61.}

63

Ak Büyüde, büyü yapılan kişinin uygulatan kişiye karşı bakış açısının iyi yönde değişmesini sağlamayı amaçlar. Bunun dışında fiziksel ya da ruhsal olumsuz yoktur. Ak Büyüye yağmur duası örnek gösterilebilir. Yağmurun yağmasını sağlamak ve kurak bölgenin tekrar dirilmesini sağlayan bu büyü, kötü amaç gütmemektedir.

Bir başka örnek ise loğusa kadınlar üzerinden verilebilir. Loğusa kadınları zarar veren kötü ruhları engellemek ve çare bulmak Ak Büyü kategorisine girer. Ak büyüde dinden, din adamından, dualardan faydalanmaktadır. Teknik açıdan taklit ve temas büyülerine benzer. “Ak büyü genellikle dinden ve dinin kutsal bildiği şeylerden faydalanılarak yapılmaktadır. Çoğunlukla din alanında ve din adamları ile iş birliği yaparak uygulanmaktadır. Tıbbi olarak çaresiz olduğu sanılan hastalıklar ve hastalar üzerine ayet ve dualar okunarak yapılmaktadır. Hastada titreme görülürse, hastalığın bir cin çarpması sonucu olduğu kanaatine varılmakta ve büyü çözülmeye çalışılmaktadır. Bu büyü, faydalı ve gözle görülebilen kuvvetleri kendi alanına çekmeye gayret etmektedir.”80

Ak Büyüde kullanılan nesneler şunlardır: • Ateş • Cıva • Altın • Gümüş • İnci • Kurşun • Elmas • Fildişi • Ayçiçeği • Elma • Fasulye • İncir

Kara Büyü (Negatif Büyü)

Ak büyünün tam tersi birisine iyilik değil kötülük yapmak ve zarar vermek amacıyla yapılan büyülerdir. Genellikle bir kimsenin hayatına ve kazancına zarar vermek amacıyla yapılmaktadır. Bunun dışında evlileri birbirinden soğutmak ve ayırmak, cinsel kudreti, konuşma yetkisini ve hasta etmek ve sakat bırakmak gibi durumlar kara büyü kategorisine girmektedir.

Kara büyüyle uğraşanlar içinde bir gram iyilik kalmamış şeytanlaşmış insanlar tarafından yapılır. Etkisi diğer büyülere göre kat kat daha fazladır. Kara büyünün etkisinden kurtulmak oldukça zordur. Kara büyüler kendi içerisinde çeşitlilik gösterir. Mesela kişi karşı tarafa hangi konuda zarar vermek istiyorsa o amaca hizmet eden büyüler vardır. Kara büyü kimi zaman karşıdaki insanın evliliğini bitirmek, kimi zaman evin bolluk bereketini kaçırmak, kimi zaman da bekar kızların kısmetini bağlamak gibi farklılık gösterir. Kara büyü yapılan kişiler sürekli halsiz, bitkin, uyuşuk gezmektedirler. Bir başka örnek ise aile huzurunu kaçırmak, eşler arası dargınlık veya ailenin yıkılması için yapılabilir.

64

Kara Büyü kötülü amacıyla yapılmasına rağmen dini kitapları ve metinleri araç olarak kullanırlar. Kara büyü genellikle taklit ve temas büyüsünün tekniğini kullanırlar.

Kara büyü yapanlar Allah’tan nefret eder ve doğanın kurallarına karşı gelir. Kendisinin güçlerini arttırabilmek için her yolu mubah görür. Kara Büyü yapanlar şeytanla ya da ölü ruhlarla bağlantı halindedir. Büyüleri yasaklayan ilk insan Hz. Musa’dır. Dini kitaplarda büyü, sapkınlık sayıp yasakladılar. Ancak insanlar bu yasaklara aldırış etmemiş, antik çağlardan beri ölülerin ruhlarını çağırıp geleceği öğrenmeye çalışmışlardır.

“Ak büyü ile uğraşanlar, amaçlarına ulaşmak için dinden ve dinî sistemlerden olumlu yönde faydalandığı gibi, kara büyü ile uğraşanlar da olumsuz yönde faydalanmaktadır. Kara büyü ile uğraşanlar, dinin yasakladığı şeyleri yapmaktan çekinmemektedir. Kara büyücüler hedeflerine ulaşmak için her yolu meşru görmektedir. İstediklerini elde etmek için de çeşitli tabiat üstü gizli kuvvetlere baş vurmaktadır. Bu tabiat üstü kuvvetlerin başında cinler, şeytanlar ve kötü ruhlar gelmektedir. Dinlerin kutsal bildiği değerleri de saygısızca kullanmakta tereddüt etmemekte, kısacası dinî düşünce ve değerlerin karşısında olduklarını ortaya koymaktadırlar.”81

Ak büyü yaptıranlar, amaçlarına ulaşmak için dinden ve dinî kitaplardan olumlu yönde faydalanırlar. Kara büyü ile uğraşanlar ise dinden olumsuz yönde faydalanmaktadır. Kara büyü ile uğraşanlar, dinden ve dini yasaklardan korkmazlar. Kara büyücüler hedeflerine ulaşmak için her yolu denemektedirler. Kara büyüyü yapmak isteyen kişiler hedeflerine ulaşmak için çeşitli tabiat üstü kuvvetlere baş vurmaktadır. Tabiat üstü kuvvetler cinler, şeytanlar ve kötü ruhlar gelmektedir. Dini kuralları çirkince ve saygısızca kullanmakta tereddüt etmezler. Yani kısaca özetlersek dinî düşünce ve değerlere karşı çıkmaktadırlar.

Kara büyü çok farklı tekniklerle yapılmaktadır. Örneğin bir bardak su ile yapılabildiği gibi domuz yağı, ayı kanı gibi şeylerle de yapılmaktadır. Kara büyünün yapımında kullanılan malzemeler şunlardır: • Sabun • Kaşık • Yumurta • Toprak • Domuz yağı • Düğümlenmiş ipler

• Anahtarı olmayan kilitlenmiş kilitler • Saç, tırnak, kumaş parçası

• Balmumu, at nalı • Tılsım

• Su

65

Kara büyü yapılışı tamamen kötülük amacıyla yapılmaktadır. Eşlerin ayrılması için 7 kabrin toprağı kullanılır ya da ipler düğümlenir. Kısmeti bağlamak için de iğne, saç, tırnak veya kilitlenmiş kilitler kullanılır.

Bütün saydıklarımızın yanında kara büyü için bilgili ve güçlü bir kişiye ihtiyaç vardır. Çeşitli tılsımlarla ve dualarla kara büyü gerçekleştirilir.

Pasif Büyü

Pasif büyüler kötü ruhları uzaklaştırma amacıyla yapılmaktadır. Pasif büyü, aktif büyünün tam tersidir. Pasif büyüde kötülüklerden korunmak için koruyucu tılsım ve muskalar; nazar boncukları, kara kehribar gibi taşlarla sağlanmaktadır. Pasif büyü, savunma amacı taşıdığı için aktif büyüden ayrılır. Pasif büyüde kişinin bakış açısını değiştirme etkisi yoktur.

“Zararlı etkenlerden kaçınmayı amaçlayan büyüsel işlemlere pasif büyü denildiği gibi, zararlı ve kötü dış etkileri uzaklaştırmaya, bunların zararlarından kaçınmaya ve bunlara karşı savunmaya geçmeye de pasif büyü denilmektedir. Birtakım büyülü güçlere sahip olduğuna inanılan veya uğursuz olduğu zannedilen yerlerden, eşyalardan ve insanlardan kaçınmak, bu büyünün esasını teşkil etmektedir. Mesela, gebe kadınların bazı şeyleri yememeleri, lohusaların kötü kuvvetlere karşı yanlarında uzaklaştırıcı etkiye sahip olduğu sanılan birtakım büyüsel eşyalar bulundurmaları; kutsal yazı, bıçak, makas, mavi boncuk ve çeşitli nazarlıklar taşımaları, pasif büyünün özelliklerinden kabul edilmektedir. Pasif büyüde tehlikeli, kötü etkenleri uzaklaştırıcı ve büyülü birtakım özelliklere sahip olduğuna inanılan uğurluklar, muskalar ve nazarlıklar önemli bir rol oynamaktadır.”82

Pasif büyüler genellikle savunma amacıyla yapılır. Kutsal yazı, bıçak, makas, mavi boncuk ve çeşitli nazarlık eşyalar bulundurarak kötü ruhlardan korunmak amaçlanır. Pasif büyüde kişinin muska ve uğurluklar gibi okunmuş veya hazırlanmış bazı şeyleri taşımasını ister.

Kırmızı Büyü

Kırmızı Büyünün amacı tıpkı kara büyü gibi insanlara zarar vermektir. Kırmızı büyü, kara büyüden çok daha etkilidir. Kırmızı Büyüyü yapmanın amacı büyü yapan kişiyi öldürmek ya da düşündürmektir. Bunun dışında intihara yönlendirme, kişide derin ruhsal izler bırakma ve lanetlemekte Kırmızı Büyü kapsamına girer.

Kırmızı Büyünün niyeti, kötü olduğu için Kara Büyünün bir çeşidi yandaşıdır. Kırmızı Büyü en tehlikeli büyüler arasındadır. Şeytan'ın, kötü ruhların büyüsüdür kırmızı büyü. Kırmızı Büyü yapılırken kaz kullanılır, kurban kesip, kan akıtırlar.

Kırmızı büyü insanın hayatına, malına, sağlığına, evine ve hayvanlarına zarar vermek için yapılır.

Halk arasında bu tür büyülerle uğraşanlar pek sevilmez. Kırmızı büyünün yapılışını kulaktan kulağa veya kitaplarda bulurlar.

66

Kırmızı Büyü sevgilileri, evli eşleri iyi arkadaş ve dostları birbirinden ayırmak için yapılan çok kötü niyetli büyülerdir. Kırmızı büyünün kullanıldığı alanlar geniştir. Örneğin büyü yapılan kişinin konuşma kabiliyetini yitirmesi, uykuyu bağlamak, felce uğratmak; hısım akrabayı veya düşman kabul edilen kimseleri hasta etmek veya öldürmek için yapılır. Kırmızı büyü ile uğraşan kişiler şeytanla iletişime geçip tabiat üstü birtakım işler yapabilecekleri iddiası yatmaktadır. Şöyle ki; Kırmızı Büyüde kişinin ani ölmesi yerine işkence ve acıyı uzatarak ölümcül uygulamalarla birey kontrol altına alınır ve bir kukla gibi yönlendirmek istenir.

“Kırmızı Büyü” de Kullanılan Nesneler: İnsan ve hayvan cesetleri, kara büyüde kullanılan malzemelerin tümüdür.