ESNAFIN GÖZÜNDEN BAZI EKONOMİK PROBLEMLER

Öncelikli amacı hayatını idame edebilecek ve ailesini geçindirecek düzeyde para kazanmak olan Pertekli esnafın ekonomik olarak da sorunları bulunmaktadır. İşlettikleri dükkanlar için ödedikleri kiralar, vergiler; imalat konusundaki yetersizlikler, ilçedeki alt yapı eksikliği, ilçede açılan ulusal marketler, sosyal güvence sorunu vs. hemen tüm esnafın yakındığı problemler halini almıştır.

4.4.5.2.1. Dükkân Kiralarının ve Ödenen Vergilerin Fazlalığı Problemi

Pertek esnafının ekonomik manada en fazla yakındığı konu Pertek’teki dükkân

kiralarının oldukça yüksek olmasıdır. Özellikle evi olmayan ve kirada oturan esnaflar için dükkânlara ödenen yüksek tutardaki kiralar ağır birer külfettir.

Esnafların yakındığı bir diğer konu ise dükkânları için ödedikleri aylık veya yıllık vergilerdir. Aylık veya yıllık ödenen vergilerin dışında özellikle lokanta ve restoran gibi sürekli elektrik, doğalgaz ve su kullanarak hizmet sunmaya mecbur olan işletmeler; bu tür vergilerin kendileri için oldukça ağır birer yük olduğunu ifade etmektedirler.

4.4.5.2.2. Üretimdeki Durgunluk ve Dışarıya Bağımlılık Problemi

Pertek esnafı ekonomide yaşanan çöküntünün bir sebebini de yerel manadaki

üretimin durma noktasına gelmesine bağlamaktadır. Esnafa göre; eskiden bakkallarda köylerden gelen yumurtalar, sebzeler, sütler satılırken; şimdi köyden ilçeye gelen vatandaşlar bile bu tür ihtiyaçlarını bakkallardan karşılamaktadırlar. Özellikle tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yitirilmesiyle birlikte; sebze, et, yumurta, buğday gibi ürünler genellikle Elâzığ’dan temin edilmektedir. Köylerdeki tarlaların boş bırakılması ve hayvanların satılması nedeniyle Pertek dışa bağımlı bir ilçe haline gelmiştir.

Pertekli çiftçiler, tarım ve hayvancılık faaliyetlerini gerçekleştirmeme sebeplerini; yeterince devlet teşviki alamamalarına, mazot, tohum, yem gibi fiyatlarının çok pahalı olmasına, köylerden şehirlere yoğun göçler yaşandığından bu işleri yürütecek kimsenin bulunmasına ve günlük çalıştıracakları veya çobanlık yaptıracakları işçilerin çok yüksek miktarda para istemelerine bağlamaktadırlar.

4.4.5.2.3. Fabrika Yetersizliği Problemi

Pertekli çiftçiler ekonomik desteklerden yoksun olduklarını ifade ederken; Pertek’te

tekstil ve süt fabrikası dışında tarıma ve hayvancılığa dayalı fabrikaların bulunmayışını da üretimin durmasına sebep olarak göstermektedirler. Onlara göre; özellikle beyaz et ve yumurtacılık, arıcılık ve buğday ürünleri üretimi için fabrikaların bulunmayışı üretimin durmasındaki bir diğer sebeptir.

4.4.5.2.4. Kooperatifçilik Faaliyetlerinin Bulunmayışı Problemi

Pertek esnafı ve çiftçiler için bir diğer problem de üretici ve pazarlayan açısından

hiçbir imece faaliyetinin gerçekleşmediği ve üretilen ürünleri fiyat olarak daha uygun biçimde pazarlayacakları herhangi bir platformun bulunmayışıdır. Pertek’te bir kooperatif binası bulunmasına rağmen bu kooperatifin aktif olmaması hem esnaflar hem çiftçiler açısından olumsuz bir durumdur.

4.4.5.2.5. Köprünün Olmayışı: Toptancı ve Nakliye Ücretlerindeki Fazlalık Problemi

Dükkânlardaki hizmetler sunulurken gerekli olan ürünlerin dışarıdan temin edilmesi sonucu; Pertek esnafını ekonomik manada etkileyen bir diğer faktör de Elâzığ ve Pertek arasındaki Keban Gölü üzerinde bir köprünün bulunmayışıdır. Pertek esnafları sunmuş oldukları hizmetlerine dayalı ihtiyaçlarını daha çok Elazığ’dan karşıladıklarını ve Pertek- Elâzığ arasındaki ulaşımın feribot aracılığıyla gerçekleşmesiyle birlikte, feribota ek olarak ücret ödediklerini dile getirmektedirler. Esnaflar, feribotun ücretli olması sebebiyle nakliye ve toptancı ücretlerinin de çok fazla olduğunu ifade etmektedirler.

Bazı esnaflar, Pertek- Elâzığ arasındaki güzergahta yapılacak bir köprünün bir taraftan bu tür ek ödemelerin önüne geçeceği bir taraftan da özellikle Karadeniz bölgesine yapılan ulaşımın Pertek üzerinden gerçekleşmesini sağlayacağı fikrindedirler. Bu fikirdeki esnaflara göre; ulaşımın Pertek üzerinden gerçekleşmesi ve bu yolu tercih eden insanların ihtiyaçlarını Pertek’ten karşılamasıyla birlikte ekonomi canlanacak ve bu durum Pertek esnafını olumlu etkileyecektir.

Ayrıca esnaflara göre; ekonomik yararın yanında psikolojik yarar da sağlayacağına inanılan köprü; “feribota yetişecek miyim, acaba feribot kalktı mı, feribotta yer kaldı mı?”

gibi tedirginliklerin önüne geçerek hem psikolojik bir rahatlama getirecek hem de bu telaşın ortadan kalkmasıyla trafik kazalarının önüne geçecektir.

Köprünün olmayışını ekonomilerini olumsuz olarak etkilediğini düşündükleri için bir eksiklik olarak değerlendiren esnafların yanında bazı esnaflar da Pertek’e köprü yapılmasını olumsuz bir durum olarak değerlendirmektedir. Bu düşüncedeki esnaflara göre yapılacak köprüyle ilçeye giriş çıkışlar kolaylaştıkça; ilçenin sosyal yapısı ve coğrafi dokusu değişecek, ilçede denetim ve güvenlik zorlaşacaktır. Yapılacak köprü ne kadar ekonomik olarak katkı sağlasa da sosyal ve kültürel olarak olumsuzluklara sebebiyet verecektir. Ayrıca bir köprünün yapılması takdirinde feribot ödemelerinin ortadan kalkmasıyla Pertek Belediyesi’ne ödenen vergiler düşecek ve bu düşüşle belediye imkanları sınırlanacaktır.

4.4.5.2.6. BAĞ-KUR Problemi

Pertek esnafını ekonomik anlamda zorlayan bir diğer problem de ileride emekli

olabilmek ve sağlık hizmetlerinden yararlanabilmek için yatırdıkları BAĞ-KUR primleridir. Esnafa göre, şu anki ekonomik krizle birlikte; geçindirmek zorunda oldukları aile, dükkân ve ev kiraları, aylık ödedikleri vergi ve aidatlar yanında; sırf sosyal güvenceleri olsun diye yatırdıkları yüksek primli BAĞ-KUR ödemeleri başlı başına bir külfettir. Bazıları sırf sağlık hizmetinden yararlanabilmek için bu primleri ödemede kendini zorunda hissettiklerini ifade ederken; BAĞ-KUR’un emeklilik adına tatmin edici bir maaş vaat etmediğini öne sürmektedirler. Şimdi emekli olmak için 765 küsur TL prim ödeyen birinin emekli olduğu takdirde 1.010 küsur TL maaş alacağını ifade eden esnaflar; bu zamanda bu maaşın bir aileyi geçindirmek için yeterli olmadığını ve ödedikleri yüksek prim karşısında çok az bir sosyal güvence tutarı olduğunu dile getirmektedirler.

4.4.5.2.7. Denetim ve Fiyat Belirleme Problemi

Pertekli esnaflara göre ekonomik olarak yaşadıkları krizlerin bir sebebi de Esnaf ve

Sanatkârlar Odası Kurumu’nun denetim ve fiyat belirlemedeki yetersizliğidir. Onlara göre; şu anda bazı esnaflar kendi hizmet kolları dışında başka hizmetlere de açılmakta, bir dükkânın içinde birden fazla hizmet gerçekleşmekte ve dolayısıyla bu hizmeti asıl sunan esnaf olumsuz etkilemektedir. Örneğin; bir bakkalda kırtasiyeden kozmetiğe tüm ürünler satışa sunulurken kırtasiye ve kozmetik ürünü satan dükkânlar zarar etmektedir.

Bunun yanında bazı esnaflara göre; hizmetteki fiyatlarda kesin bir belirleme olmadığı için kimi insanlar hijyen veya müşteri memnuniyetini göz ardı edip ucuz olan dükkâna yönelmektedirler.

4.4.5.2.8. Ulusal Marketler Problemi

Pertek halkı için olumlu bir gelişme olduğu halde Pertek esnafı açısından olumsuz bir

durum olan değişme de Pertek gibi küçük bir ilçede BİM ve A101 gibi iki büyük ulusal marketin açılmasıdır. Pertekli esnaflar, bu marketlerin açılmasıyla Perteklinin gıdadan giyime, kozmetikten beyaz eşyaya kadar tüm ihtiyaçları buradan karşıladığını, artık yerel esnafı tercih etmediğini; bu tür marketlerin kazandığı paranın direkt kendi kurum zincirleri arasında döndüğünden küçük esnaf arasında sıcak paranın dönmediğini dile getirmektedirler.

Pertek esnafları, yıllarca yazdırdıkları veresiyelerle halkı idare ettiklerini öne sürerlerken; bu tür marketlerin, bir kuruş eksik parayla dahi hiçbir ürünü vermediklerini ve veresiye sistemlerinin olmadığını; dolayısıyla da halkı idare etmediklerini savunmaktadırlar. Bu tür marketlerin ürünlerinin yeterli kalitede olmadığını belirten esnaflar, kendilerinin adı tanınmış ve daha da güvenilir ürünler sattıklarını belirtmektedirler. Ayrıca bu marketlerin insanları tüketim çılgınlığına zorladığını belirten esnaflar; küçük esnafı tercih eden insanların, ihtiyacı olanı alıp çıktıklarını; fakat büyük marketleri tercih eden insanların, karşılaştıkları ürün çeşitliliğiyle, gözlerinin iliştiği her şeyi alarak ihtiyaç dışı alışveriş gerçekleştirdiklerini ifade etmektedirler.

Esnaflar bu tür marketlerin küçük esnafın kazancını düşürdüğünü ileri sürerken; Pertek halkı, yıllardır mecbur olduklarından dolayı küçük esnafı tercih ettiklerini ve bu mecburiyeti fırsat bulan esnafın da yerinde olmayan şişme fiyatlarla halkı sömürdüğünü iddia ederek Pertekli esnafları suçlamaktadırlar.

4.4.5.2.9. Çevre Yolu Problemi

Kimi Pertek esnafına göre çevre yolunun ilçenin dışından geçmesi eksi bir durumdur.

Onlara göre; eğer çevre yolu ilçenin içinden geçseydi bu yolu tercih eden insanlar ihtiyaçlarını Pertekli esnaflar aracılığıyla karşılayacak ve esnafa ek gelir sağlayacaklardı.

Kimi esnafının fikri ise; Pertek’in dar yollarının buna müsait olmadığı ve çevre yolunun ilçenin içinde geçtiği takdirde trafik kazalarının artacağı yönündedir.