Enver Hoca Liderliğindeki Arnavut Komünist Partisinin Kurulması ve

Arnavutluk Komünist Partisi(AKP)tarihi beş döneme Ayrılarak da incelenebilinir:

Birinci Dönem: Arnavutluk komünist partisi; 1941-1948 yılları arasında; Yugoslavya vesayeti altında bir dönem geçirmiştir. Bu dönemde Yugoslav komünizmi Tito önderliğinde tamamen Stalinist olduğundan Arnavut komünizmi de Stalinist idi. Temel şiar, “Enver –Tito” idi.

İkinci Dönem: Stalin’in Yugoslavya Komünist Partisi’ni aforoz etmesinden sonra, şiar ”Enver -Stalin” olmuştur. Arnavutluk Parti-Devleti Büyük Birader’in sisteminin hemen hemen bütün özelliklerini ivedilikle aldığından eskisi kadar gereksinme duyulmasa da Yugoslav danışmanların yerini Sovyet danışmanlar almıştır. Sovyet vesayeti dönemi (1948-1961) Arnavut komünizminin altın çağını oluşturmuştur. Kruşçev’in, Yugoslavya ile barışması için Arnavutluk yöneticilerine baskı yapmasıyla her şey tersine dönmeye başlamış ve Enver Hoca ’nın tepkisini almıştır. Böylece Enver Hoca, Sovyetler Birliğine “sosyal-emperyalist” etiketi yapıştırarak ve Kruşçev’i de değişimci ilan ederek, Kruşçev’e karşı çıkmıştır.

Üçüncü Dönem: Vesayet, Maoist dönemde bir ittifaka dönüştü.(1961-1978) Sovyet teknisyenlerin yerini Çinliler almıştır. Fakat bu sefer danışmanlar olmamış ve “Enver-Mao” şiarı çok önemli görülmemiştir. Ülkenin kendini yönetme yeteneği artmış, fakat ekonomi kendine yeterli olmaktan hala çok uzak kalmıştır.

Dördüncü Dönem: Arnavutluk’un kendine yeterli olduğu, yalnızlık dönemi ise 1978-1985 yıllarını kapsamaktadır. Bu dönemde Enver Hoca kendine modern Marksizm-Leninizm’in teorisyeni unvanını kazandıran bir dizi anı kitabı yayınlamıştır. Böylece Enver Hoca doktrini, Troçkistler, Titoistler, Sosyal-emperyalistler, Maoistler, Avrokomünistler vb. gibi diğer düşüncelerden farklı bir şekil almaya başlamıştır.

Beşinci Dönem: Enver Hoca ’nın ölümü ile birlikte onun kişilik kültü fetişist bir dine dönüştü. Artık yazınsal biçem açısından ne Lenin ne Stalin’in kitapları okunmaya

devam edildi172. (AKP) kuruluş toplantısı, 8-15 Kasım 1941 tarihleri arasında Tiran’da yapılmıştır.173

Arnavutluk Komünist Partisi 1941 yılında kurulduğunda, onun ilham kaynağı ve yol göstericisi Dusan Mugosa ve Miladin Popoviç isimli iki Kosovalı Yugoslav olmuştur. Bu parti sanki Yugoslav Komünist Partisinin bir alt dalı gibi kurulmuştu. Yugoslavya’nın güdümüne başlangıçtan itibarken girmişti. Bir başka deyişle, Arnavut Komünist Partisi Yugoslav Komünist Partisinin bir ürünü idi.174

Diğer Doğu ve Orta Avrupa ülkelerinden farklı olarak Arnavutluk’ta sosyalist rejim Sovyet yardımı olmadan kurulmuştur.175

Bu durum ise Yugoslavları Arnavutluk’taki faaliyetleri için daha rahat hareket etmeye yöneltmiştir.

Macaristan’ın Stalinist lideri Rakosi dışında, Doğu Avrupa’daki komünist liderler arasında eğitimli tek isim olarak Enver Hoca’nın Partisi, işçi sınıfına öncülük edecek Marksist bir partinin oluşumu için hiç ümit verici bir zemine sahip olmamıştır.176

Arnavutluk Komünist Partisi İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra oluşan boşluğu güçlü organizasyonları ve partizan güçleri ile doldurmuşlardır.177

Arnavutluk İşçi Partisi’nde teorik olarak parti üyeleri fikirlerini serbestçe söyleme hakkına sahipti. Ancak karar alındıktan sonra tüm parti üyeleri alınan kararları ilave bir fikir üretmeksizin uygulamak zorundaydılar. Partinin en alt elemanı üç kişiden oluşan birim idi. Bu birimler, fabrikalarda, kooperatiflerde, ulaşım ve yapı teşebbüslerinde, değişik kurumlarda, köy ve kasabalarda bulunmaktaydı. Arnavutluk İşçi Partisinin merkezi Tiran’daydı. Parti bölgelere göre organize olmuştu. Parti hiçbir şekilde kendi ana çizgisi olan “Marksist-Leninist” düşüncenin dışına çıkılmasını

172 _{Arshi Pipa, “Arnavutluk’a Glasnost”, (Çeviren Tonguç ÇOBAN), Doğu Avrupa Dosyası, Sayı 7/3,}

İstanbul, (Nisan), 1990 s. 428-430

173

Paulin KOLA, The Search for Greater Albania, London, 2003, s. 24.

174 _{Stephen Schwartz,” ‘Enverists’ and ‘Titoists’ – Communism and Islam in Albania and Kosova, 1941–}

99: From the Partisan Movement of the Second World War to the Kosova Liberation War”, Journal

of Communist Studies and Transition Politics, Vol.25, No.1, (March), Washington, 2009, s. 51-52;

Ernest O Hauser, ”The Red Rape of Albania”, The Saturday Evening Post, Bari, İtaly, (Nowember 26), 1949, s. 27; Skendi Stavro; ”Albania within the Slav Orbit: Advent to Power of the Communist Party”, Political Science Quarterly, Vol. 63, No. 2 (Junuary), 1948, s. 260; İhsan Gürkan,”İkinci Dünya Savaşından Günümüze Değin Balkanlar”, Balkanlar, Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı

Yayınları, İstanbul, 1993, s. 136; Robert Elsie, a.g.e., s. 328; Osman Karatay-Bilgehan A. Gökdağ –

Melahat Pars,” Balkanlar El Kitabı, Cilt II, s. 334.

175 _{Birgül DEMİRTAŞ-ÇOŞKUN, ”Arnavutluk’un Dış Politikası ve Balkanlarda Arnavutluk Sorunu”,}

Balkan Diplomasisi( Derleyenler: Ömer E LÜTEM, Birgül DEMİRTAŞ-ÇOŞKUN), ASAM( Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, No:21, Ankara, 2001, s. 69.

176 _{R.J. Crampton, İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Balkanlar(Çeviren Emel Kurt), İstanbul, 2007, s. 38.} 177 _{Mario I. Blejer, Mauro Necagni, Ranta Sahay, Richard Hides, Barry Lohnston, Piroska Nagy, Roy}

istemezdi.178 Bir başka deyişle; Doğu Bloku komünistlerinin çoğu komünizmi alırken kendilerinden de katmışlar ve bir nevi ulusal karekter oluşturmuşlardı.179

Tito Arnavutluk’a başlangıçta yardım etmeseydi Arnavutluk Komünist Partisi başarılı olamazdı.180

Arnavutluk Komünist Partisi ülkenin kurtuluşu için faşizme karşı genel silahlı ayaklanmanın örgütlenmesi, yönlendirilmesi ve Halk İktidarının kurulması gibi büyük tarihsel görevler üstlendi. Toplantıda Geçici Merkez Komitesi seçildi. Enver Hoca Merkez Komitesinin başkanlığıyla görevlendirildi.181

Başlangıçta pek fazla yandaş bulamamakla birlikte, Kasım 1941’den sonra komünistler, hızla İtalyan karşıtı gerilla birlikleri oluşturmaya başlamıştır. Ortak bir milli dava çerçevesinde diğer direnişçi güçlerle işbirliği arayışına girişerek, başlattıkları hareketin sosyal niteliğinden çok milliyetçi tarafını öne çıkarmışlardır. Diğer bir ana direnişçi güç olan Abas Kupi’nin liderliğindeki Balli Kombetar (BK) örgütünün yöneticileri ile temasa geçmişlerdir. Bu iki güç Eylül 1942’de, Tiran yakınlarındaki Peze kasabasında bir araya gelerek, Ulusal Kurtuluş Cephesi’ni (UKC) kurmuşlardır. UKC, sıkı komünist denetimi altında bulanan bir genel konseyin idaresinde oluşturulmuştur.

Eylül 1942’de Yugoslavların gözetiminde bir halk cephesi politik koalisyonu kurulmuş ve buna “Ulusal Kurtuluş Hareketi”(LNC) adı verildi. 1943’te Mart ayında LNC’nin kurduğu “Ulusal Kurtuluş Ordusu” diğer Partizan grupların çoğuna hâkim duruma gelmişti.182

Bu nedenle, 1944 Kasım’ında Alman kuvvetleri Arnavutluk’tan çekilmeye başlayınca LNC derhal duruma hakım oldu.183