Dinî İdeal veya “İdeal Dindar” İnsan

Dinî literatürde ideal insan, feministlerin dinî inançlara yönelik bir başka eleştiri konusu olmuştur. Dinî ideal insandan maksat, dinin arzu-ladığı en yüce sıfatlara sahip olan bir insanı dindar kesime iyi bir örnek olarak tanıtmak ve onlara bu insanın davranışlarını örnek almalarını ve onun gibi olmaya çalışmalarını tavsiye etmektir.

Bu konuyu eleştirenlerin sorusu şudur: neden semavi dinlerde sü-rekli erkekler ideal insan olarak gündeme geliyor ve kadınlar bu konuda pek varlık gösteremiyor? örneğin, Hıristiyanlık öğretilerinde Hz. isa (a.s) sadece bir peygamber değil, aynı zamanda yüce Allah’ın tecellisi ve bir başka ifade ile -hâşâ- yüce Allah’ın “Oğlu” olarak tanıtılıyor ve o hazret

20 imam Hasan Askerî Tefsiri, s.222-224; müstedreku’l-Vesail, c.14, s.262 ve 286;

Biharu’l-Envar, c.16, s.11-12; Dulabî, ez-zahiretu’t-Tahiretu’n-nebeviyye, s.38; el-Hindî, Kenzul’-Ummal, c.11, s.413; et-Taberî, camiu’l-Beyan An Te’vili Ayati’l-Kur’ân, c.1, s.337-340; es-Siyutî, ed-Dürrü’l-mensûr, c.1, s.54.

de, yine “Erkek” cinsinden 12 kişilik havarilerini seçiyor ve bu yaklaşım-dan da, “Erkekler kadınlaryaklaşım-dan daha mükemmeldir ve ayrıca kadınlara na-zaran yüce Allah’a daha yakındır.” sonucu çıkarılıyor.

öte yandan Hz. meryem’den (a.s) iyi bir kadın örneği olarak söz edildiğinde, sadece cinsel ilişkiye bulaşmamış olmak, annelik, alçakgö-nüllülük, itaat etme ve inzivaya çekilmişlik gibi özellikleri ile tanıtılıyor, ancak bu özellikler günümüz Hıristiyan kadınını Hz. meryem’i (a.s) ör-nek almakta zorlukla karşı karşıya bırakıyor.²¹

islam öğretilerine de benzer eleştiriler yöneltilebilir; zira islam’ın bi-rinci ideal insanı, Hz. Peygamber’dir (s.a.a) ki, Kur’ân-ı Kerim tüm mü-min kullarına o hazreti örnek almayı tavsiye etmiştir.²² ikinci aşamada Ehlibeyt imamları (a.s) ve resulullah’ın (s.a.a) has sahabîleri (ki mezhep-lere göre değişir) hep erkektir ve en iyiler olarak tanıtırlar.

Bu tür eleştirilere verilecek genel bir cevap, dinî ideal insan ve dinî rehber olmak üzere iki konuyu birbirinden ayırma meselesine dayanır.

Gerçekte konuyu eleştirenler bu iki meseleyi birbirine karıştırmak sureti ile dinî rehber mevkilerine ulaşmayı, dinî ideal insanı tanımlama bileşeni olarak göz önünde bulunduruyor, oysa bunlar arasında karşılıklı olarak hiçbir gereklilik söz konusu değildir. Bu yüzden dinî rehberlik mesele-sinde özel kriterler söz konusu olduğundan, cinsiyetin işe karıştığı ve ka-dınların böyle bir mevkiye ulaşmadığı söylenebilir; ama bu durumdan, ideal dinî insanın tanımlanması veya belirlenmesinde cinsiyetin de rol ifa ettiği sonucu çıkarılamaz.

Ancak islam öğretileri konusunda, söz edilen eleştiriye iki yönden cevap vermek mümkündür. ilki, Kur’ân-ı Kerim’in açıkça onlardan ideal dinî insan örnekleri şeklinde söz ettiği ve hiç kuşkusuz bu açıdan Hz.

meryem’in (a.s) diğer kadınları geride bıraktığı örnek kadınlarla ilgilidir.

Hz. meryem (a.s), meleklerin kendisi ile sohbet ettiği ve onu seç-kin ve pak kadın olarak nitelendirdiği bir kadındır.²³ Yüce Allah Hz.

21 clack and Whitcomb. “Women’s Spirituality”, An ıntroduction to Women’s Studies”, P.253.

22 “Kuşkusuz, Peygamber’de sizin için, (içinizden) Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı uman ve Allah’ı çok anan kimse için güzel bir örnek vardır.” Ahzâb, 21

23 “Hani melekler, “Ey Meryem! Allah seni seçti, arındırdı ve seni âlemlerin kadınlarından üstün kıldı.” dediler.” Âl-i imrân, 42.

meryem (a.s) ve oğlunu kendi işaretleri olarak tanıtmakta²⁴ ve defa-larca bu nâdide kadından büyük bir insan olarak söz etmektedir. Ayrıca Firavun’un eşi Asiye’den de iman sahibi insanlar için örnek bir kişi ola-rak söz edilmiştir.²⁵

ikinci olarak, Kur’ân-ı Kerim’de adlarından açıkça söz edilmediği halde, islamî rivayetlerin bu insanların yüce konumunu beyan ettiği ka-dınlardır ve bu kadınların başında, Hz. Peygamber’in (s.a.a) kızı Hz. Fa-tıma (a.s) yer alır ki resulullah (s.a.a) tarafından “Dünya kadınlarının efendisi” lakabı ile onurlandırılmıştır.²⁶

Hz. Fatıma’nın (a.s) sayısız faziletleri arasında, Hz. cerail’in (a.s) ken-disi ile diyaloglarına ve yine o hazretin gelecekle ilgili hadiseler hakkında gaybî bilgisini içeren ve Hz. Ali’nin (a.s) mübarek eli ile kaleme alınan

“mushaf-i Fatıma” adlı kitapta²⁷ beyan edilen faziletlerine, bu büyük ka-dının kıyamet gününde²⁸ şefaat makamına ve yine rivayetlere göre Hz.

Peygamber’in (s.a.a) yüce Ehlibeyti’nin (a.s) şanı ve konumu hakkında nazil olan ayetlere değinmek mümkündür.²⁹ Ayrıca Şiîlerin 12. imamı Hz.

mehdi’den (a.s) nakledilen ve o hazretin Hz. Fatıma’ya (a.s) uyduğunu anlatan tabir de, gerçekten üzerinde durulması gereken bir noktadır.³⁰

Bunun dışında, Hz. Peygamber’in (s.a.a) muhterem eşi ve Hz.

Fatıma’nın (a.s) annesi ve yüce Allah tarafından seçilen dört seçkin ka-dından biri olan Hz. Hatice³¹ ve Aşura kıyamının ebedileşmesini ken-disinin hikmetli tedbirlerine ve fedakârlıklarına borçlu olduğumuz Hz.

24 “Meryem oğlunu ve annesini de bir ayet yaptık ve onları, akarsuyu olan düz bir yaylaya yerleştirdik.” mü’minûn, 50.

25 “Allah, iman edenlere de Firavun’un karısını örnek verdi... Bir de İmran’ın kızı Meryem’i (örnek verdi)...” Tahrîm, 11 ve 12.

26 meclisî, Biharu’l-Envar, c.28, s.37.

27 bk. Kuleynî, el-Kafî, c.1, s.241.

28 el-meclisî, Biharu’l-Envar, c.43, s.4.

29 Bu cümleden, mübahele ayeti (Âl-i imran, 61), Tathira yeti, (Ahzab, 33) ve Dehr (insan) suresinden bazı ayetler, bk. Tusî, et-Tibyan Fi Tefsir-i Kur’ân, c.2, s.484; age.

c.8, s.339, age, c.10, s.208-211.

30 imam mehdi’den (a.f) şöyle rivayet edilmiştir: “Resulullah’ın (s.a.a) kızında benim için güzel bir örnek var.” Tabersî, el-Gıybe, s.286.

31 Bu dört kadın şunlardan ibarettirler: meryem, Asiye, Hatice ve Fatıma. bk. Biharu’l-Envar, c.96, s.383.

Fatıma’nın (a.s) kızı Hz. zeyneb gibi kadınları da, müslüman kadının ideal örnekleri arasında saymak gerekir.

Bu büyük kadınların dinî, sosyal, siyasi ve ailevi yaşamlarının çeşitli boyutları öylesine zengindir ki, bu kadınları günümüzde bile müslüman kadının ideal modeli olarak sunmakta bir sorun yoktur ve bu yüzden, feministlerin ileri sürdüğü ve Hz. meryem’in günümüz Hristiyan kadın-ları için uygun örnek oluşturmadığı eleştirisi, doğru varsayıldığı takdirde bile, islamî örnekler için geçerli değildir.