M İ M A R
A Y L I K M E C M U A
İ S T A N B U L - A N A D O L U H A N No. 20. T E L E F O N : 2 1 3 0 7 S E N E : 2 S A Y I : 3 M A R T 1 9 3 2 S A Y I S I : 1 , A L T I A Y L I Ğ I : 6 , S E N E L İ Ğ İ : 1 2 L İ R A D I R E C N E B İ M E M L E K E T L E R İ Ç İ N S E N E L İ Ğ İ : 6 D O L A R D I R
Türk San'atı
(Neue Zürcher Zeitung'dan) Yazan : Paul Stefan Tercüme eden: Ahmet Adnan
15 K â n u n u s a n i d e V i y a n a d a Devlet reisi t a - r a f ı n d a n «700 sene T ü r k s a n ' a t ı » isminde bir sergi t a m bir m e r a s i m ile açıldı. Bu sergi ö n ü - müzdeki h a f t a l a r z a r f ı n d a beynelmilel s a n ' a t a l e m i n i n m ü b a h a s a m e v z u u n u teşkil edecek m a h i y e t t e d i r . Mevcudu h a k k ı n d a h e r h a l d e b ü - yük bir eser neşredilecek olan bu sergi 1910 se- nesinin « B ü y ü k M ü n i h Ş a r k sergisi », 1930 se- nesinin « L o n d r a İ r a n sergisi», 1931 senesinin
« P a r i s Bizans sergisi » isimli m e ş h e r l e r i n d e n t a r i h î kıymet itibarile d a h a aşağı değildir. Bu secession sergisi fevkalâde büyük gayretlerle vücude getirilmiştir. Gerek bizzat secession, ge- rekse Avusturya hariciye nezareti ve Türkiye H ü k ü m e t i büyük gayretler göstermişlerdir. Pek büyük f e d a k â r l ı k l a r ihtiyar edilmiştir. Her f e d a - kârlığın kıymetini bir k a t d a h a fazla görmek
icap eden şu z a m a n d a b u n u bilhassa t a k d i r et- mek lâzımdır. Viyanada bu sergiyi y a p a n l a r T ü r k l e r i n h e r t a r a f a ne k a d a r yüksek bir m e - deniyet g ö t ü r d ü k l e r i n i ve bizim, A v r u p a n m f a - ikiyeti h a k k ı n d a k i , r o m a n t i k zihniyetimizin n e k a d a r tadile m u h t a ç olduğunu göstermek iste- mişlerdir. T ü r k s a n ' a t ı mukayeselerden zararla çıkmıyacaktır.
Viyana şehri bir T ü r k sergisini b a r ı n d ı r m a k için bilhassa 3 n o k t a d a n tercih edilmiştir. Bi- rincisi; T ü r k a k ı n l a r ı n ı n eriştiği s a h a n ı n g a r p h u d u d u n u teşkil eder. Sonra, eski Türkiye ile en iyi ticarî ve iktisadî m ü n a s e b e t l e r d e b u l u n m u ş olan eski Avusturya İ m p a r a t o r l u ğ u n u n merkezi idi. Eski Avusturyalı ş a r k ı n Türkiyeye ait olan k ı s m ı n d a iyi bir t i c a r e t a d a m ı idi. H u d u t s u z kredi a ç a r ve b u n a r a ğ m e n kredisinin suiistimâl
edildiği h e m e n de hiç vaki değildi. O, h e r şey- den evvel de T ü r k l e r i n ne çeşit malı t e r c i h et- tiklerini iyi bilirdi. İkincisi; d a h a T ü r k m u h a - rebelerinden beri Viyana müzeleri şark s a n ' a t ı - n ı n h a k i k î hazinelerine malik b u l u n m a k t a d ı r . İşte, Askerî müze, T a r i h î s a n ' a t müzesi, belediye dairesindeki müze bu iş için kapılarını a r d ı n a k a d a r açmışlardır. Üçüncüsü; Viyana şarkın ilmî s a n ' a t n o k t a s ı n d a n tetkikinin bir merkezi- dir. Bizim d a r ü l f ü n u n u m u z d a k i Strzygowski i n s t i t u t u yalnız hususî t e t e b b u a t t a fevkalâde- likler göstermekle kalmamış, ayni z a m a n d a bu i n s t i t u t ve o n u n fikrî reisi pek cesurane ve c i h a n k a v r ı y a n bir de nazariye k u r m u ş t u r ki, bu da şarkın uzak yerlerindeki s a n ' a t eserlerini bizim- kilerle h a t ı r a gelmez bir t a r z d a m ü n a s e b e t t a r bulması ve G o e t h e ' n i n peygamberlerinkine b e n - ziyen şu sözünü s a n ' a t s a h a s ı n a tatbik etmiş b u l u n m a s ı d ı r : « Artık Şark ile G a r p a y ı r t edi- lemez.» Bu i n s t i t u t u n talebesinden olan Dr.
K u r t Blauensteineı-, ki babası bir ressamdır ve gene secessionun k ö p r ü s ü n ü teşkil etmiştir, bu sergi işinde esas hizmeti gördü. Bize Türkiye müzelerinin ödünç verdiği hazineleri o a r a y ı p buldu, getirdi, yerlerine koydu ve tertip etti.
B ü t ü n bu söylediklerimizden serginin yalnız alimlere ve bilgisi o l a n l a r a m a h s u s olduğu m a - n a s ı ç ı k a r ı l m a m a l ı d ı r . S a n ' a t t a n zevkalabilen h e r ziyaretçi hiç bir ilmi olmasa bile b u r a d a gene pek m ü s t e s n a ve h a k i k a t e n emsalsiz bir sevinç hissi d u y a c a k t ı r . İkinci Beyazıdm zey- tinyeşili zemin üzerine altın sırmalarla d o k u n - m u ş ve m u h t e ş e m çiçek ve y a p r a k motifleri ile işlenmiş m u t a n t a n m e r a s i m elbisesine bakınız.
Yalnız bu p a r ç a 700.000 Avusturya şilini kıyme- t i n d e t a h m i n ediliyor. Serginin diğer birçok eşyası gibi bu da İ s t a n b u l d a k i yeni Topkapı sa- rayı m ü z e s i n d e n gelmiştir. B ü t ü n bu ö d ü n ç eşya ilk d e f a olarak m e m l e k e t t e n harice çıkıyor. İ k i n - ci ve d a h a yenice, yani 16 ncı a s ı r d a n k a l m a , bir p a r ç a da K a n u n î S ü l e y m a n ı n ayni müzeden
gelme k r e m rengi libasdıı-. Sonra, r e n g â r e n k sıralar h a l i n d e pek eski z a m a n l a r d a n k a l m a halılar, m u h a r e b e çadırları, pek kıymetli silâh- lar, o r d u g â h levazımı, Viyana s a r a y ı n d a n h e - diye edilmiş beygir başlık takımları, m i n y a t ü r l ü müzeyyenat, k i t a p kapları, ve yazılar, yani ş a r - kın u m u m müzeyyenatı, h a y a l d e n h a k i k a t e in- kılâp etmiş bin bir gece masalı. B ü t ü n bu güzel şeylerin en güzeli tekmil bu nefaisin m u h a f a z a edilmekte b u l u n d u ğ u binaları gösteren m i m a r î resimlerdir. Bu resimlerin ekserisi Heinrich Glück koleksiyonuna aittir. Bir çokları da B l a u e n s t e i n e r ' i n kendi aldığı m ü k e m m e l resim- lere n a z a r a n yapılmıştır ki Konyaya ait olup 13 üncü asrı c a n l a n d ı r a n m a n z a r a l a r , İznikdeki m e ş h u r Yeşilcami, 14 üncü asırdan B u r s a d a k i cami bu m e y a n d a d ı r . Bu t e k â m ü l silsilesi s o n r a İ s t a n b u l d a k i b i n a l a r a intikal ediyor ve b u n l a r h e m ayrı ayrı ve h e m de şehir m a n z a r a s ı ile m ü ş t e r e k e n gösteriliyor.
Serginin m o d e r n T ü r k ressamlığına ait m u h t e v i y a t ı da i n t e r e s a n d ı r . O r a d a pek v a k u r ve n e f s i n e itimadı olan bir nesil kımıldanıyor;
ve garbın amil olduğu saikleri bilmekle beraber kendi y u r d u n u n a n a n e s i n i h e m e n de ısrarla m u - h a f a z a ediyor.
T ü r k l e r i n gerek O r t a Asyadan Anadoluya gelirken getirdikleri olsun, gerekse d a h a ş a r k - l a r d a n aldıkları olsun h e r bir tezyinatı geçtiği yolu t a k i p e t m e k son derece m e r a k averdir.
Acem, h a t t a Çin m o t i f l e r i n i n büyük bir rol oy- nadığı görülür. T ü r k s a n ' a t n ı n b ü t ü n bu şaşır- tıcı ve zengin h a t l a r ı garba intikal ederek bi- zim Barock ü s l û b u m u z a çok revnak ve güzellik vermiştir. Bu şaşırtıcı tezyinatın h u t u t u n d a n az ve y a h u t hiç a n l a m ı y a n l a r bile bu pek zen- gin eşyanın büyük ve yabancı güzelliği karşı- sında h a y r a n k a l a c a k l a r d ı r .
İlmî mahiyeti olmaktan ziyade umumi bir gö- rüşle yazılan bu makaleyi derçten maksadımız san'a- tımıza ecnebilerin bizden daha çok kıymet ve ehem-
miyet verdiklerini göstermektir, MİMAR
