Y
YA AR RG GII D DÜ ÜN NY YA ASSII
AYLIK ‹ÇT‹HAT, MEVZUAT VE B‹L‹MSEL ‹NCELEMELER DERG‹S‹
S
AYI: 190E
KİM 2011★
B
İLİMSELİ
NCELEMELERÖnemli ve Güncel Konularda Uygulamaya Katkı Sağlayacak Bilimsel İnceleme Yazıları
İ
ÇTİHATYargıtay Kararları - Danıştay Kararları Uyuşmazlık Mahkemesi Kararları
M
EVZUATAnayasa Mahkemesi Kararları - Kanunlar Kanun Hükmünde Kararnameler Milletlerarası Andlaşmalar Listesi
B
İLGİH
AVUZU HUMK’da Parasal SınırlarTemyizde Süre Başlangıcı ve Temyiz Süresi - Faiz Oranları Enflasyon Oranları - Yeniden Değerleme Oranları
Yıllara Göre Asgari Ücret - Belirsiz Süreli Hizmet Sözleşmelerinin Feshinde Bildirim (İhbar) Süreleri ve Tazminat Miktarları
İş Kanununa Göre Yıllık Ücretli İzin Süreleri
Kıdem Tazminatı Tavan Miktarları - SSK Taban ve Tavan Matrahları
★
Her ay yayınlanır
e-mail: info@yargidunyasi.com.tr
Yayımlayan
Molla Gürani Mah. Turgut Özal Cad. No: 18 Dilek Apt. K: 2 D: 2 Aksaray / ‹stanbul
AYLIK ‹ÇT‹HAT, MEVZUAT VE B‹L‹MSEL ‹NCELEMELER DERG‹S‹
Y›l: 2011 Ekim Say›: 190
İmtiyaz Hakkı Sahibi: Hilmi AKMAN
Yayımcı - Sahibi: Aslan ÇEVİK (Yargın Hukuk Yayınları)
Molla Gürani Mah. Turgut Özal Cad. No: 18 Dilek Apt. K: 2 D: 2 Aksaray / İSTANBUL
Genel Yayın Yönetmeni:
Av. Nihat MEYDAN Av. Fadime YAPAL
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Sevilay ÇEVİK Katkıda Bulunanlar:*
Prof. Dr. Ercan AKYİĞİT Prof. Dr. Erol ULUSOY
Prof. Dr. Şener AKYOL Prof. Dr. Hüseyin ÜLGEN
Prof. Dr. Cevdet YAVUZ Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ
Prof. Dr. Ersin ÇAMOĞLU Prof. Dr. Feridun YENİSEY Prof. Dr. Köksal BAYRAKTAR Av. Sümer ALTAY (İstanbul Barosu) Prof. Dr. Hüseyin HATEMİ Av. Altan AKDENİZ (İstanbul Barosu) Prof. Dr. Abdurrahim KARSLI Av. Şevket Güney BİGAT (İstanbul Barosu) Prof. Dr. Arslan KAYA Av. Çelik Ahmet ÇELİK (İstanbul Barosu) Prof. Dr. Erdoğan MOROĞLU Av. Boran ÇİÇEKLİ (Ankara Barosu) Prof. Dr. Ayşe NUHOĞLU Av. Engin ERDİL (İstanbul Barosu) Prof. Dr. İl Han ÖZAY Av. Hulusi METİN (İstanbul Barosu) Prof. Dr. Rona SEROZAN Av. Erdoğan ÖZER (İzmir Barosu)
Prof. Dr. Ersan ŞEN Av. Nezih SÜTÇÜ (Bursa Barosu)
Prof. Dr. Ünal TEKİNALP Av. Talih UYAR (İzmir Barosu) Prof. Dr. Ömer TEOMAN
* İsimler soyadı esas alınarak alfabetik sıraya göre yazılmıştır.
Kapak Tasarımı : Sait Maden
Dizgi - Tasarım : Sami Abbas - (0212) 547 48 41 - (0532) 433 40 21 e-mail: samiabbas@ttmail.com Baskı ve Cilt :Altan Basım San. Tic. Ltd. Şti.
Matbaacılar Sitesi 222/A 34200 Bağcılar - İstanbul Tel.: +90 (212) 629 03 74 Fax.: +90 (212) 629 03 76
ISSN: 1301-0816
Yönetim Yeri : Molla Gürani Mah. Turgut Özal Cad. No: 18 Dilek Apt. K: 2 D: 2 Aksaray / İSTANBUL Tel.: (0212) 631 99 41 – (0212) 533 51 45 Fax: (0212) 635 26 97
Yayın Türü : Yaygın Süreli Yayın Basım Tarihi : Ekim 2011
Yıllık Abone Peşin Fiyatı (12 Sayı): 450.-TL Taksitli Fiyatı: Peşinat: 90.-TL + 5 x 80.-TL. = 490.-TL Abone İçin Banka Hesap No: Posta Çeki: Yargın Hukuk Yayınları5205824
Yargın Hukuk Yayınları
İş Bankası Cağaloğlu Şubesi Hesap No: 1095 - 0875173 Denizbank Hesap No: 1440 - 3932614 Copyright© Bu derginin Türkiye’deki yayın hakları Aslan ÇEVİK (Yargın Hukuk Yayınları)’na aittir. Her hakkı saklıdır.
Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet ha- linde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğal- tılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz.
Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Ümmühan Çankal : Genel Satış Koordinatörü Hasan Oruç : Bölge Sorumlusu Latife Çankal : Bölge Sorumlusu
✔ B‹L‹MSEL ‹NCELEMELER
❒ Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Anonim Ortaklık Yönetim Kurulu Üyesi
Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi (Prof. Dr. Ersin ÇAMOĞLU)... 11
❒ Trafik Kazalarında Üçüncü Kişiye Karşı Birden Fazla Zarar
Sorumlusunun Sorumluluğu (Avukat Hüseyin ATEŞ)... 19
✔ MEDEN‹ HUKUK
❒ Muris Muvazaasına Dayalı Tapu İptali ve Tescil Davasında Murisin Ehliyetsizliğine İlişkin Bir İddia ve Savunma İleri Sürülmemiş, Dosyada Bu Yönde Delil ve Emare de Yoksa Bu Konunun
Araştırılması Gerekmez... 40
❒ İmar Uygulaması Sonucu Hukuken Bir Taşınmazı Kullanmaya Engel Sınırlama Getirilmesi; İmar Planının Uzun Yıllar Fiilen Uygulanmaması, Kamulaştırma ya da Takas Edilmemesi Mülkiyet Hakkının Özüne
Dokunup Ortadan Kaldırdığı İçin Kamulaştırmasız El Atmadır ... 44
❒ Evlilik Birliğinden Doğan Mali Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi
Halinde Yapılacak Araştırma Sonucuna Göre Tasarruf Yetkisi Sınırlanabilir... 78
❒ Ecrimisil – Muvazaalı İşlemin Tarafı İyi Niyetli Kabul Edilemez ... 80
❒ Taksim Sözleşmesi Varsa Elbirliği Mülkiyeti Sona Ermiş Olacağından
Ortaklığın Giderilmesi İstenemez – Taksim Sözleşmesi Yazılı Şekle Tabidir .... 89
❒ Dernek Yönetim Kurulu Kararlarına Genel Kurul Nezdinde
İtiraz Edilebilir; Doğrudan İptal Davası Açılamaz... 94
❒ Elbirliği Mülkiyetine Tabi Taşınmazda Mirasçılar Birbirleri Aleyhine
İptal ve Tescil İsteyebilir; Oybirliği Aranmaz... 95
❒ Tapu Tahsis Belgesi Verilmiş Taşınmazın Doğal Sit Alanı veya Üçüncü Derece Arkeolojik Sit Alanında Kalması Mülkiyetin Kazanılmasına
Engel Oluşturmaz ... 125
❒ Yaş Tashihi – Sağlık Kurulu Raporuna Rağmen Duruşmada İzlenen
Dış Görünüşe Göre Hüküm Kurulması Usul ve Yasaya Aykırıdır... 140
❒ Bir Kişinin Soyadına İlişkin Kayıt Ancak Bir Kez Düzeltilebilir ... 142
❒ Projeye Aykırılıkların Eski Hale Getirilmesi Talebi – Tadilat Projeleri Ancak Tüm Kat Maliklerinin Onayı Alınarak Belediyece Tasdik
Edilmesi Halinde Geçerlidir... 144
❒ Vakfedilen Mal Amacın Gerçekleştirilmesine Yeterli Olmadıkça
Tescil Kararı Verilemez ... 145
✔ BORÇLAR HUKUKU
❒ Akdin Yapılması Sırasında Gerçekleşen Hata, Hile, Gabin Gibi İradeyi Bozan Nedenler Tasarrufu Geçersiz Kılar; Sonradan Meydana Gelen
Olaylar Akdin Geçerliliğini Etkilemez... 73
❒ Ecrimisil – Muvazaalı İşlemin Tarafı İyi Niyetli Kabul Edilemez ... 80
❒ Haksız Azledilen Avukat Ücretin Tamamına Hak Kazanır... 83
❒ Komşu Binanın Pencerelerinin Önünü Kapatacak Şekilde Yapılan Bina İmar Planına ve Projesine Uygun Yapılmışsa Sorumluluktan
Söz Edilemez ... 84
❒ Haksız Eylem Sonucu Yaralanma Nedeniyle Tazminat İstenen Davada Meslekte Kazanma Güç Kaybı Konusunda Adli Tıp Kurumundan
Rapor Alınmalıdır... 86
❒ Kira Alacağının Ticari Senede Bağlanmış Olması Halinde Temerrüt ve
İki Haklı İhtar ... 90
❒ Merkez Karar ve Yönetim Kurullarınca Yetki Verilmiş Olmadıkça Siyasi Partilerin Teşkilat Kademelerinin Yaptıkları Sözleşme ve
Giriştikleri Yükümlülükerden Parti Tüzel Kişiliği Sorumlu Tutulamaz ... 106
❒ Resmi Şekilde Yapılmayan Araç Satışı Nedeniyle Alacak İstenemez;
Geçersiz Satışlarda Herkes Aldığını İade ile Mükelleftir ... 123
❒ Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmelerinin Feshine, Fesih Sebeplerine Dayalı Olarak Mahkemece Karar Verilir; Taraf İradelerinin Birleşmesi ile de
Fesih Gerçekleşebilir ... 130
❒ Kredi Sözleşmesinde Bankanın Faiz Oranını Tek Taraflı Artırma Yetkisi Olsa Bile Ödeme Planı Yapılıp Çek Verilerek Mutabakata
Varıldıktan Sonra Faiz Artırımı Yapılamaz ... 150
✔ MEDEN‹ YARGILAMA (USÛL) HUKUKU
❒ Önalım Davası Devam Ederken Dava Konusu Payın İkinci Kez Satılması ve Davacının Yeni Malike Karşı Yeni Bir Önalım Davası Açması Halinde HUMK’nun 186. Maddesi Kapsamında Seçimlik Hak Kullanıldığı
Kabul Edilmelidir ... 33
❒ Muris Muvazaasına Dayalı Tapu İptali ve Tescil Davasında Murisin Ehliyetsizliğine İlişkin Bir İddia ve Savunma İleri Sürülmemiş, Dosyada Bu Yönde Delil ve Emare de Yoksa Bu Konunun
Araştırılması Gerekmez... 40
❒ Dava Sebepleri Aynı Olmadıkça Kesin Hükümden Söz Edilemez ... 66
❒ Görevsizlik Kararı Veren Mahkeme Dosyayı Kendiliğinden Görevli
Mahkemeye Gönderemez ... 75
❒ Velayet Altındaki Küçüğe Vasi Atanması Talebi Velayetin Kaldırılmasını
da İçerir – Velayetin Kaldırılmasında Aile Mahkemesi Görevlidir ... 77
❒ Boşanma Davalarında Yetkiye ve Derdestliğe İlişkin İtirazlar İlk İtiraz
Olarak İleri Sürülebilir ... 79
❒ Haksız Eylem Sonucu Yaralanma Nedeniyle Tazminat İstenen Davada Meslekte Kazanma Güç Kaybı Konusunda Adli Tıp Kurumundan
Rapor Alınmalıdır... 86
❒ İtirazın Kaldırılması Talebinin Reddedilmesi İtirazın İptali Davası
Açılmasına Engel Oluşturmaz... 87
❒ Derdest Bir Ortaklığın Giderilmesi Davası Bulunmadıkça Taşınmaz Üzerindeki Muhdesatın Aidiyetinin Tespitinin İstenmesinde Hukuki
Yarar Yoktur... 93
❒ Elbirliği Mülkiyetine Tabi Taşınmazda Mirasçılar Birbirleri Aleyhine
İptal ve Tescil İsteyebilir; Oybirliği Aranmaz... 95
❒ Sulh Hukuk Mahkemesi Kararı – Karar Düzeltme... 96
❒ İhtiyari Dava Arkadaşlığında Yetki İtirazında Bulunmayan Davalılar
Yönünden Mahkemenin Yetkisi Kesinleşir ... 104
❒ İhtiyati Haciz Kararına İtiraz – Çeke Dayalı Davalarda Ödeme Yeri ile
Borçlunun Yerleşim Yeri Mahkemeleri Yetkilidir ... 113
❒ Esas Takibe Geçilmeden Önceki Dönemde Teminat Karşılığı Hacizlerin Kaldırılması Talebine İlişkin Şikayeti İncelemede
Görevli Mahkeme Kararı Veren Mahkemedir ... 115
❒ İmza ve Yazı İncelemesinin Hangi Ortamda ve Ne Tür Teknik Cihazlar
Kullanılarak Yapıldığı Bilirkişi Raporunda Açıklanmalıdır... 119
❒ Hakkın Özüne İlişkin Açık Bir Beyan Olmaksızın Sadece İcra Takibinden Feragat Edilmesi Halinde Esas Hak Hukuki Varlığını
Korumaya Devam Eder ... 120
❒ Uzatılmış Cevap Süresi İçinde İleri Sürülen Yetki İtirazı Dikkate
Alınmalıdır ... 124
❒ Taşınmazların Ölçü, Tersimat ve Hesaplamadan Doğan Yüzölçümü Hatalarının Düzeltilmesi İçin Doğrudan Dava Açılamaz; Önce
Kadastro Müdürlüğüne Müracaat Gerekir ... 128
❒ Açılmış Olan Davada Seçimlik Hak Yasal Faiz Şeklinde Kullanılmışsa Sonradan Açılan Davada Seçimlik Haktan Dönülerek Avans Faizi
Talep Edilemez ... 132
❒ Kadastro Davalarında Dava Sebepleri ve Delillerin Bildirilmesi
Zorunluluğu Meşruhatlı Davetiye ile Tebliğ Edilmelidir... 134
❒ Memur İşlemini Şikayetle Birlikte Açılan İstihkak Davası Tefrik Edilmelidir; İstihkak Davalarında Taraflar Çağrılıp Dinlenilmeden
Karar Verilemez ... 135
❒ Ölü Kişi Hakkında Açılan Davanın Reddi Gerekir – Ölü Kişi Adına Düzenlenen Poliçe Geçersiz Olup Buna Dayalı Rücuen Tazminat
İstenemez ... 137
❒ Tasarrufun İptali Davalarında Yetkili Mahkeme ... 139
❒ Bir Kişinin Soyadına İlişkin Kayıt Ancak Bir Kez Düzeltilebilir ... 142
❒ Cevap Vermeyip Yargılamaya Katılmayan Davalı Davayı İnkar Etmiş Sayılacağından Zamanaşımına Uğramış Çekte Temel İlişkiye Dayanan
Davacının Delilleri Toplanmalıdır... 147
❒ Sıra Cetveline İtiraz Davasında Sıra Cetvelinin İptaline Değil Davalıya İsabet Eden Payın Alacağı Oranında Davacıya Verilmesine Karar
Verilmelidir... 148
✔ ‹fi VE SOSYAL GÜVENL‹K HUKUKU
❒ Bir İşletmeye Bağlı İşyerinin Tümünü İdare Eden Kişi Aynı Zamanda Doğrudan İşe Alma ve İşten Çıkarma Yetkisi Varsa İşveren Vekili
Sayılacağından İş Güvencesi Hükümlerinden Yararlanamaz... 98
❒ İş Akdi 4857 SK’nun 25/II. Maddesi Kapsamında Haklı Neden Varsa Önelsiz ve Tazminatsız Feshedilebilir; Geçerli Nedene Dayanılması
Halinde ise Önelli ve Tazminatlı Fesih Yapılabilir... 101
❒ İş Kazası Sonucu Ölüm Nedeniyle Tazminat – İş Kazası SGK’na Bildirilmemişse Bu Konuda Davacı Tarafa Önel Verilmeli ve
Sonucuna Göre İşlem Yapılmalıdır ... 152
✔ ‹CRA VE ‹FLAS HUKUKU
❒ İtirazın Kaldırılması Talebinin Reddedilmesi İtirazın İptali Davası
Açılmasına Engel Oluşturmaz... 87
❒ İhtiyati Haciz Kararına İtiraz – Çeke Dayalı Davalarda Ödeme Yeri ile
Borçlunun Yerleşim Yeri Mahkemeleri Yetkilidir ... 113
❒ Esas Takibe Geçilmeden Önceki Dönemde Teminat Karşılığı Hacizlerin Kaldırılması Talebine İlişkin Şikayeti İncelemede Görevli Mahkeme
Kararı Veren Mahkemedir ... 115
❒ Bankaların İİK’nun 68/b Maddesi Kapsamına Uygun Takip Yapabilmeleri İçin Hesap Özeti Noter Aracılığıyla Tebliğ
Edilmiş Olmalıdır ... 116
❒ Borçlu İtirazında Sebep Bildirmemiş Olsa da Alacaklının Dayandığı Senet Metninden Anlaşılan İtiraz Sebeplerini İtirazın Kaldırılması
Yargılamasında İleri Sürebilir ... 117
❒ Memur İşlemini Şikayetle Birlikte Açılan İstihkak Davası Tefrik Edilmelidir; İstihkak Davalarında Taraflar Çağrılıp Dinlenilmeden
Karar Verilemez ... 135
❒ Tasarrufun İptali Davalarında Yetkili Mahkeme ... 139
❒ Sıra Cetveline İtiraz Davasında Sıra Cetvelinin İptaline Değil Davalıya İsabet Eden Payın Alacağı Oranında Davacıya
Verilmesine Karar Verilmelidir... 148
✔ T‹CARET HUKUKU
❒ Kooperatif Eski Yönetim Kurulu Üyeleri Hakkında Sorumluluk Davası Bu Yönde Alınacak Genel Kurul Kararına Dayalı Olarak
Denetçiler Tarafından Açılabilir ... 108
❒ Yükleme ve İstif Gönderici veya Alıcıya Aitse CMR Hükümleri Uyarınca Taşıyıcının Ancak Nezaret Görevinden Dolayı Sorumluluğu
Söz Konusu Olabilir ... 110
❒ Ölü Kişi Hakkında Açılan Davanın Reddi Gerekir – Ölü Kişi Adına
Düzenlenen Poliçe Geçersiz Olup Buna Dayalı Rücuen Tazminat İstenemez ... 137
✔ CEZA HUKUKU - CEZA MUHAKEMES‹ HUKUKU
❒ Ceza Davasında Müdafi veya Vekile Hükmün Tefhimi veya Yapılan
Tebligat ile Yasa Yollarına Başvuru Süreleri İşlemeye Başlar ... 154
❒ 1 Haziran 2005 Tarihinden Önce Görevsiz Mahkemece Yapılan Sorgu Zamanaşımını Kesen İşlemdir ... 158
❒ Kişilerin Mağduriyeti veya Kamunun Zararı ya da Kişilere Haksız Kazanç Sağlama Durumları Gerçekleşmedikçe Görevi Kötüye Kullanma Suçu Oluşmaz ... 161
❒ Dolandırıcılıkta Aldatma ile Bir Malvarlığının Devri Sağlanmakta, Hırsızlık Suçunda ise Menkul Bir Mal Rıza Dışı Alınmaktadır ... 170
✔ ‹DARE HUKUKU VE ‹DAR‹ YARGILAMA USULÜ HUKUKU ❒ Özelleştirilen Kuruluşlarda Çalışan Personelin Nakil Hakkı... 175
❒ Görevden Uzaklaştırma ve Daha Sonra Başka Yere Atanma İşlemleri Nedeniyle İdare Aleyhine Açılan Tazminat Talepli Dava Her İki İşlem Yönünden Yetkili Olan Memurun Görevden Uzaklaştırıldığı Yer İdare Mahkemesinde Görülmelidir... 186
❒ Özel Yasalarına Göre Mesleklerini Serbest Olarak İcra Eden Öğretim Elemanlarına Döner Sermaye Ek Ödemesi Yapılmayacağını Düzenleyen Yönetmelik Hükmü Üst Norm Olan Yasa Kapsamına Uygun Olmayıp Anayasa’ya ve Yasaya Aykırıdır ... 188
✔ MEVZUAT ❒ Kanun Hükmünde Kararnameler ... 199
❒ Milletlerarası Andlaşmalar ... 199
❒ Kavramlar Fihristi ... 201
❒ Mevzuata Göre Arama Cetveli ... 211
❒ Bilgi Havuzu... 214
❒ Duyurular... 221
BİLİMSEL İNCELEMELER
BİLİMSEL İNCELEMELER BÖLÜMÜ İLE İLGİLİ YAYIN İLKELERİMİZ
➊- Yay›mlanmas› için yay›nevimize gönderilen yaz›lar baflka bir yerde yay›mlanmam›fl olmal›d›r. Ayn› yaz›
baflka bir yere de yay›mlanmas› için gönderilmifl ise bilgi verilmelidir.
➋- Kabul edilip yay›nlanan yaz›lar kaynak gösterilme- den kullan›lamaz.
➌- Yaz›larda yer alan görüfller yazar›n görüflü olup yay›nevimizi ba¤lamaz.
➍- Yay›mlanmayan yaz›lar için gerekçe gösterme ve geri gönderme mecburiyeti yoktur.
➎- Gönderilen yaz›lar›n oldu¤u gibi yay›mlanmas› esas- t›r. Maddi hata ve aç›k olan yaz›m dili yanl›fll›klar› d›- fl›nda önemli düzeltme gerekti¤inin saptanmas› ha- linde yazara bilgi verilmekte ve düzeltme yazar tara- f›ndan veya onun talimat› ile yap›lmaktad›r.
01.07.2012 tarihinde yürürlü¤e girecek olan 6102 say›l› Yeni Türk Ticaret Kanunu (RG 14.02.2011/27846) halen yürürlükte olan 6762 say›l› TK’a (56TK) nazaran, anonim ortakl›k yönetim kurulu üyeli¤i s›fat›n›n kazan›lmas› ve kay- bedilmesi konusunda köklü de¤ifliklikler içermektedir. Bu de¤iflikliklerin bafl- l›ca gerekçelerini, Avrupa Birli¤i hukukuna uyum sa¤lama çabalar›nda ve bu ba¤lamda yeni yasaya giren kurumsal yönetim ilkelerinde görüyoruz.
I. Yönetim Kurulu Üyeli¤i S›fat›n›n Kazan›lmas›
1. Gerçek Kiflilerin Yönetim Kuruluna Seçilmesi ‹çin Gerekli Nitelikler ve Seçilme Engelleri
a.Üyeli¤e Seçilmek ‹çin Aranan Yasal Nitelikler1
Anonim ortakl›k yönetim kurulu üyeli¤ine seçilebilmek için 56TK’nun arad›¤› en az bir paya sahip olma koflulu yeni kanunda kald›r›lm›flt›r. Yasa
Y EN‹ T ÜRK T ‹CARET K ANUNU’NDA A NON‹M O RTAKLIK
Y ÖNET‹M K URULU Ü YES‹ S IFATININ K AZANILMASI ve
K AYBED‹LMES‹
Prof. Dr. Ersin ÇAMO⁄LU*
* ‹ÜHF Ticaret Hukuku E. Ö¤retim Üyesi.
1 Anonim ortakl›k ana sözleflmesi yönetim kurulu üyeli¤ine seçilebilmek için yasal koflullara ek nitelikler arayabilir. Örne¤in bir ilaç flirketinde üye- lerin belirli bir grubunun kimya mühendisi veya üyelerin tamam›n›n yük- sek tahsil diplomas›na sahip olmas›n› arayabilir. Ana sözleflmenin seçile-
koyucu böylece, kurumsal yönetim ilkelerinin hayata geçirebilmesi için
“önemli bir kap› açm›fl” anonim ortaklara ba¤›ms›z profesyonel yöneticileri is- tihdam etme olana¤›n› tan›m›flt›r2.
Bir gerçek kiflinin anonim ortakl›k yönetim kurulu üyeli¤ine seçilebilmesi için (Eski 56Ticaret Kanununda oldu¤u gibi)3ilke olarak tam ehliyetli (reflit ve mümeyyiz) olmak yeterlidir.
TK’nun 359. maddesinin 3. f›kras›, yönetim kurulu üyelerinin en az
1/4’ünün yüksek ö¤renim görmüfl olmas›n› aramaktad›r. Bu kural kurumsal yö- netim ilkelerini anonim ortaklar alan›nda hayata geçirmek ba¤lam›nda at›lm›fl bir ad›m olarak de¤erlendirilebilir4. Tek kiflilik yönetim kurullar›nda ise bu zo- runluluk aranmaz.
b. Seçilme Engelleri
ba. TK 363. maddenin 2. f›kras›nda say›lan üyelik s›fat›n›n yitirilmesi so- nucunu do¤uran yasal ya da ana sözleflmesel nedenler, seçim s›ras›nda mev- cut oldu¤u takdirde, üyelik s›fat›n›n kazan›lmas›na engel olufltururlar. TK 363.
maddenin 2. f›kras›na göre “Yönetim kurulu üyelerinden birisinin iflas›na ka- rar verilir veya ehliyeti k›s›tlan›r ya da bir üye üyelik için gerekli kanunî flart-
bilmek için arad›¤› bu niteliklerin kaybedilmesi halinde yönetim kurulu üyeli¤i de kendili¤inden düfler.
2 Ayr›nt›l› bilgi için bkz.: Ersin Çamo¤lu, Anonim Ortakl›k Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Sorumlulu¤u, 3. bas›, ‹stanbul 2010, s. 5, 6 ve dpn.
12’de an›lan yazarlar; Ali Pasl›, Anonim Ortakl›k Kurumsal Yönetimi, ‹s- tanbul 2004; Korkut Özkorkut, Ba¤›ms›z Yönetim Kurulu Üyeleri, Ankara 2007.
3 Ersin Çamo¤lu, (Reha Poroy-Ünal Tekinalp), Ortakl›klar ve Kooperatif Hu- kuku, 12. Bas›, ‹stanbul 2010 s. 28 N. 548 c.
4 TK Tasar›’s›n›n ilk fleklinde bu koflul yönetim kurulu üyelerinin yar›s› için öngörülmüfltü. Ayr›ca tek kifliden oluflan yönetim kurulunda tek üyenin yüksel tahsilli olmas› aranmakta idi. Adalet Komisyonu 359. maddenin 3.
f›kras›n› yasalaflt›¤› flekilde de¤ifltirmifl ve tek kiflilik yönetim kurullar›nda yüksek tahsil flart›n› kald›rm›flt›r.
lar yahut esas sözleflmede öngörülen nitelikleri kaybederse, bu kiflinin üyeli¤i her hangi bir iflleme gerek olmaks›z›n kendili¤inden sona erer5”.
bb. TCK’nun 53. maddesinin (1d) bendi, “Güvenlik Tedbirleri” bafll›¤› al- t›nda, kas›tl› bir suçtan dolay› “hapis” cezas›yla cezaland›r›lm›fl bir kiflinin, hükmün infaz› bitinceye kadar flirket yöneticisi olma hakk›ndan mahrum ka- laca¤›n› hükme ba¤lam›flt›r. Hak mahrumiyeti hapis cezas›yla hüküm giyme- nin yasal sonucu oldu¤u için, yarg›c›n hükmünde bu sonucu ayr›ca zikretme- sine gerek yoktur6.
Yukarda belirtmifl oldu¤um gibi, burada anonim ortakl›k yönetim kurulu üyesi olma yetene¤inin “geçici” olarak kaybedilmesi söz konusudur; hükmün infaz›n› tamamlayan kifli, tekrar yönetim kurulu üyesi seçilebilir. TCK 53 (1d) hükmü kas›tl› bir suçtan dolay› hapis cezas› ile mahkûmiyetin yasal sonucu ola- rak flirket yöneticisi ve denetçisi olma ehliyetini kald›rd›¤› için, bu hükmün ano- nim ortakl›ktaki baflta genel müdür olmak üzere di¤er yöneticileri de kapsad›¤›- n› belirtmek isterim. Cezan›n ertelenmesi halinde hak kayb› söz konusu olmaz.
56TK 315. maddenin 2. f›kras›n›n son cümlesinde getirilen yasakla, TCK’nun 53 (1d) hükmü aras›nda bafll›ca 2 fark vard›r: (1) Birincisi 56TK 315
5 Eski 56TK’nun 315. maddesinin 2. f›kras›n›n son cümlesinde “A¤›r hapis cezas›yla veya sahtekârl›k, emniyeti suistimal, h›rs›zl›k, doland›r›c›l›k suç- lar›ndan dolay› mahkûmiyet halinde dahi” üyenin bu s›fat› kaybedece¤i hükmü yer almakta idi. TK Tasar›’s›n›n TBMM’e sevk edilen metninde bu- na çok yak›n bir hüküm yer al›yordu. “‹ki y›ldan fazla hapis cezas›yla ve- ya sahtekârl›k, güveni kötüye kullanma, h›rs›zl›k, doland›r›c›l›k, nitelikli doland›r›c›l›k suçlar›ndan mahkûmiyet halinde de hüküm ayn›d›r”. ‹ki me- tin aras›ndaki tek fark, Hükümet Tasar›’s›nda a¤›r hapis yerine, “iki y›ldan fazla hapis” hükmünün yer almas› idi. Tasar›’daki bu son cümle Yasada yer almam›flt›r. Adliye Encümeni Mazbatas›nda bu konuda bir aç›klama yok- tur. Bu de¤iflikli¤in muhtemelen, TCK’nun “ Güvenlik Tedbirleri” bafll›¤›n›
tafl›yan, kas›tl› bir suçtan dolay› al›nacak hapis cezas›n›n yasal sonucu ola- rak hükümlüyü “flirket yöneticisi olma” hakk›ndan yoksun b›rakan TCK 53. maddenin (1d) hükmünün bu ihtiyac› karfl›lad›¤› düflüncesiyle yap›ld›-
¤›n› san›yorum.
6 Bkz.: Süneyl Donay, Türk Ceza Kanun fierhi, ‹stanbul 2007, m. 53 s. 88.
(2)’deki yasa¤›n say›lan belli suçlara iliflkin olmas›, buna karfl›l›k TCK 53 (1d) hükmünün ise hapis hükmü ile sonuçlanm›fl, kas›tl› tüm suçlar› kapsamas›d›r.
Bu anlamda TCK 53 (1d) hükmü kapsam› yönünden daha genifltir. (2) ‹kinci fark ise, 56TK 315 (2)’deki hükmün yönetim kurulu üyesi adaylar›na mutlak (de¤ifltirilemez) bir hak yoksunlu¤u getirmesidir. Buna karfl›l›k TCK 53 (1d) hükmünde geçici bir hak yoksunlu¤u söz konusudur; hükmün infaz›n›n ta- mamlanmas› ile yoksunluk da ortadan kalkmaktad›r.
b.Tüzel Kifliler
TK’nun üyeli¤e seçilebilme yetene¤i aç›s›ndan getirdi¤i reform nitelikli bir yenilik, tüzel kiflilerin de yönetim kurulu üyeli¤ine seçilebilmeleridir. 56TK döneminde yasa, tüzel kiflilerin yönetim kuruluna üye seçilmelerine olanak vermiyordu. Nitekim 312. maddenin 2. f›kras›n›n son cümlesine göre:
“Hükmî bir flah›s idare meclisi azas› olamaz. Fakat hükmî flahs›n temsilcisi olan hakiki flah›slar idare meclisine aza seçilebilirler”.
Görüldü¤ü gibi tüzel kifliler paydafl olsalar dahi kendileri yönetim kurulu üyesi seçilemiyor, ancak bir gerçek kifli temsilcilerini üye seçtirebiliyorlard›.
Bu yap›, ö¤retide tüzel kiflinin yönetim kurulundaki temsilcisinin eylemlerin- den sorumlu tutulup tutulmayaca¤› tart›flmas›na yol aç›yordu7.
TK’nun 359. maddesinin 2. f›kras› tüzel kiflilerin yönetim kurulu üyeli¤i- ne seçilmesine aç›kça izin vererek bu tart›flmalar› da sona erdirmifltir. Bir tü- zel kifli yönetim kurulu üyeli¤ine seçildi¤i takdirde kendi ad›na kendisi ile bir- likte tescil ve ilan edilmek üzere bir gerçek kifli temsilci belirler. Tüzel kifliyi yönetim kurulu toplant›lar›nda bu gerçek kifli temsil eder8.
7 Bkz.: Ünal Tekinalp, Anonim Ortaklar›n Yönetim Kurullar›nda Tüzel Kifli- lerin Temsili, Ankara 1965, s.125 vd; Ersin Çamo¤lu, Sorumluluk, s. 210 vd.; Halûk Tando¤an, Hükmî fiah›slar›n Anonim fiirket ‹dare Meclisinde Temsili, Batider, I/1, s. 3 vd.
8 TK 359. maddenin 2. f›kras› tüzel kifli ile birlikte ticaret siciline tescil ve ilân edilecek gerçek kiflinin hukukî niteli¤ini aç›kça belirtmemifltir. Ancak 2. f›kran›n son cümlesindeki “Tüzel kifli ad›na sadece bu tescil edilmifl ki- fli toplant›lara kat›l›p oy kullanabilir” ibâresi taraflar aras›nda bir temsil ilifl- kisi oldu¤unu göstermektedir. Zira bir kifli ad›na hareket temsil iliflkisini
‹flletme konusu kamu hizmeti olan bir anonim flirkette TK 334. madde uyar›nca kamu tüzel kiflilerinden birisine (devlet, il özel idaresi, belediye ve köy) ana sözleflme ile yönetim kurulunda üye bulundurma hakk› tan›mas› (ve ilgili tüzel kiflinin bu hakk›n› kullanmas› yani ana sözleflme ile kendisine ya- p›lan icab› kabul etmesi9) halinde yönetim kurulu üye s›fat›n› kamu tüzel ki- flisi kazan›r. Tüzel kifli ad›na onunla birlikte ticaret siciline tescil ve ilan edi- len kifli ise temsilcidir10.
II. Yönetim Kurulu Üyeli¤inin Sona Ermesi I. Görevden Alma (Azil)
Ana sözleflme ile atanm›fl olsa bile yönetim kurulu üyeleri genel kurul ta- raf›ndan her zaman görevden al›nabilir. Genel kurulun azil karar› ilke olarak gündeme ba¤l›l›k ilkesinin kapsam›ndad›r. Ancak TK 364 f. 1 uyar›nca “önem- li (hakl›) sebepler varsa, gündemde olmasa da üye hakk›nda azil karar› al›na- bilir.
Ö¤retide benimsendi¤i gibi11, gündem maddeleri bu aç›dan genifl yorum- lanmal›d›r. Yönetim kurulunun genel kurula hesap vermesi anlam›n› tafl›yan her maddenin (bilanço ve kâr-zarar hesab›n›n, faaliyet raporunun veya özel
ifade eder. Yönetim kuruluna gönderilen kiflinin tüzel kifli taraf›ndan atan- mas›, temsilcinin tüzel kifli taraf›ndan her zaman görevden al›nabilmesi ve bu görevi ald›¤› talimatlara göre ifa etmesi temsil nitelemesini do¤rulayan nedenlerdir.
9 Kan›mca ana sözleflmedeki bu hüküm ilgili kamu tüzel kiflisine yap›lm›fl bir icapt›r. Kamu tüzel kiflisi bu icab› aç›kça ya da z›mmen (yönetim kuru- luna temsilci göndermek suretiyle) kabûl etmedi¤i sürece kurula üye gön- dermekle yükümlü de¤ildir. Di¤er bir anlat›mla kendisine yönetim kurulu üyeli¤i verilen tüzel kifli bu hakk› kullanmak zorunda de¤ildir; bir kez kul- lan›lm›fl olmas› da devaml› kullanma zorunlulu¤u yüklemez.
10 Bkz.: Ünal Tekinalp /Ersin Çamo¤lu, Aç›klamal›, Notlu ve Karfl›laflt›rmal›
6102 Say›l› Yeni Türk Ticaret Kanunu ve Ticari Mevzuat› 13. Bas›, ‹stanbul 2011, m. 334 ile ilgili aç›klama.
11 Bkz.: Çamo¤lu (Poroy-Tekinalp) s. 285, N. 551.
denetçi raporunun ve ibran›n görülüp oylanmas› gibi) gere¤inde ilgili yönetim kurulu üyelerinin azlini de içerdi¤i kabûl edilmelidir12.
Anonim flirket genel kurulu tüzel kifli yönetim kurulu üyelerinin de göre- vine son verebilir mi? Kan›mca ana sözleflmeye koydu¤u bir hükümle kamu ya da özel hukuk tüzel kiflilerine yönetim kurulunda temsil edilme hakk› ve- ren anonim flirket, ana sözleflmeyi de¤ifltirerek bu hakka son verme olana¤›na da sahip olmal›d›r. Kuflkusuz flirket, hakl› nedenler bulunmas› halinde tüzel ki- fliden yönetim kurulunda bulunan temsilcisini de¤ifltirmesini de talep edebilir.
Tüzel kiflilerin yönetim kuruluna üye seçilmesi halinde, özel hukuk ya da kamu tüzel kiflisi yönetim kurulundaki temsilcisini her zaman de¤ifltirebilir.
Görevden haks›z olarak al›nan üyenin tazminat hakk› sakl›d›r (TK 364 (3)13.
2. ‹stifa
‹stifa yönetim kurulu üyesinin tek yanl› bozucu bir yenilik do¤uran hak- k›n kullan›lmas›yla anonim ortakla aradaki sözleflmeye son vermesini ifade eder. ‹stifa beyan› iç iliflkide hukukî sonuçlar› flirkete ulaflmakla do¤urur; flir- ketin (yönetim kurulunun) kabulûne ba¤l› de¤ildir.
D›fl iliflkide istifan›n etkisi ifllemin tescil ve ilan›na ba¤l›d›r. TK 36(4) uya- r›nca istifan›n tescili ve ilan›na kadar üçüncü kiflilerin iyi niyeti korunur. An- cak burada tescil ve ilân›n etkisinin yaln›z hukukî (iradî) ifllemlerinden kay- naklanan borçlar aç›s›ndan geçerli oldu¤unu vurgulamak isterim. Di¤er bir anlat›mla ticaret sicilindeki kayd›n borcun oluflumunda yönlendirici rol oyna- mad›¤› haksiz fiil, haks›z iktisap ve kanundan do¤an borçlarda istifa hüküm- lerini, iç iliflkide oldu¤u gibi alacakl›lara karfl› da ortakl›¤a ulaflt›¤› tarihten itibaren do¤urur. Bu nedenle ayr›lan yönetim kurulu üyesinin VUK 10 ve AATUK’nun (108 sa. Kanunla de¤iflik) 35. maddesi uyar›nca kamu borçlar›n-
12 STB Komiserler Yönetmeli¤inin 25. maddesindeki “Azil maddesinin ekse- riyetle gündeme ilavesi” hükmünü de inceleyiniz.
13 56TK 315. maddesinde “ Azlolunan âzan›n tazminat talebine hakk› yok- tur” hükmü mevcuttu. Anayasa’n›n hak arama özgürlü¤ünü düzenleyen 36. maddesine ayk›r› olan ve ö¤retide hakl› elefltirilere mâruz kalan bu hü- küm yasa koyucu taraf›ndan evrensel hukukun gösterdi¤i yönde de¤ifltiril- mifltir.
dan dolay› sorumlulu¤u da istifa beyan›n›n flirkete ulaflt›¤› tarihte sona ermifl olur14.
Bu olgu yönetim kurulu üyelerinin her ne suretle olursa olsun görevleri- nin sona erdi¤inin tescil ve ilan edilmesini talep etmekte korunmaya de¤er menfaatleri oldu¤unu göstermektedir. Görevi sona eren yönetim kurulu üyesi, TK 28. madde kapsam›nda tescil ve ilân› talebe yetkili “ilgililer” aras›ndad›r.
Yönetim kurulunda temsil edilen tüzel kifliler de bu hakk› kullanmaktan feragat edebilirler. Zira ana sözleflmedeki hüküm tüzel kifliye yönetim kuru- lunda temsil edilme hakk› tan›r; bu ba¤lamda bir zorunluluk yüklemez. Bu ne- denle hak sahibi tüzel kifli ana sözleflmenin kendisine tan›d›¤› bu hakk› bafl- tan kullanm›fl olsa dahi, sonradan ondan vazgeçebilir ya da bir süre ara vere- bilir. Bu takdirde bofl kalan üyeli¤i genel kurul doldurur.
3. Seçilme Yetene¤ini Kaybetme
Seçildi¤i s›rada seçilme yetene¤ine sahip olmayan yönetim kurulu üyele- rinin bu s›fat› iktisap edemeyece¤ini yukarda belirtmifltim. Görev dönemi için- de oluflan seçilme engelleri ise üyeli¤in düflmesi sonucunu do¤urur.
a. Ticaret Kanunu’nda Say›lan Düflme Nedenleri
TK 363 (2) maddesi, yönetim kurulu üyelerinin iflâs etmesini, ehliyetinin k›s›tlanmas›n› veya esas sözleflmede öngörülen nitelikleri kaybetmesini; baflka hiçbir iflleme gerek kalmaks›z›n üyeli¤in sona ermesi (düflmesi) nedeni say- m›flt›r. Kan›mca üyelik s›fat›n›n düflmesi sonucunun do¤mas› için iflâs ve k›s›t- lanma kararlar›n›n kesinleflmesi gerekir. Esas sözleflmede öngörülen nitelikle- rin kaybedilmesine örnek olarak da sadece yeminli malî müflavirlerin ortak ve yönetim kurulu üyesi olabilece¤i bir anonim flirkette YMM lisans›n›n iptal edilmesi gösterilebilir.
Tüzel kiflilerin iflâs ya da di¤er bir nedenle sona ermesi de onlar›n yöne- tim kurulu üyeli¤ini düflürür. Kan›mca bu ba¤lamda tüzel kiflinin aktif etkinlik
14 Ayr›nt›l› bilgi için bkz: Çamo¤lu (Poroy-Tekinalp), s. 284, No. 550; Ersin Çamo¤lu, Anonim Ortakl›k Yönetim Kurulu Üyelerinin Ortakl›¤›n Kamu Borçlar›ndan Dolay› Sorumlulu¤u, Prof. Dr. Gülören Tekinalp’e Arma¤an, MHMÖH Bülteni, 23/1-2 ‹stanbul 2003, s. 139 vd.
amac›n›n edilgen tasfiye amac›na dönüflmesini ifade eden sona ermenin tes- cil ve ilân› yeterlidir; tasfiyenin bitimini ve tüzel kiflinin sicilden silinmesini beklemeye gerek yoktur.
b. TCK’da Düzenlenen Hak Mahrumiyeti Halleri
Yukarda (I 1 b) alt›nda seçilme engelleri aras›nda TCK’nun 53.madesinin (1 d) bendi “Güvenlik Tedbirleri” bafll›¤› alt›nda öngörüldü¤ü hükümle, kas›t- l› bir suçtan dolay› “hapis” cezas›yla cezaland›r›lm›fl bir kiflinin hükmün infa- z› bitinceye kadar flirket yöneticisi olma hakk›ndan mahrum kalaca¤›n› hük- me ba¤lad›¤›n› belirtmifltim. Bu mahkumiyet hükmü yönetim kurulu üyesinin görev dönemi içinde verilir ve kesinleflirse, üye s›fat› yasa gere¤i düfler. Ancak TCK 53 (1d) maddesinde öngörülen hak mahrumiyeti “geçici” niteliktedir;
hükmün infaz› tamamlan›nca (ya da suçu tüm sonuçlar› ile ortadan kald›r›lan genel af söz konusu olursa) sona erer15.
15 Yeni TK’a al›nmam›fl olan 56TK 315. maddenin son cümlesinde ilgili olarak dipnotu 5’de aç›klamalara bkz.
Üçüncü kiflinin zarar›n›, birden fazla zarar sorumlusunun tazminle yü- kümlü olmas› halinde, sorumluluklar›n yar›flmas›ndan (müteselsil sorumluluk- tan) söz ederiz. Motorlu arac›n kat›ld›¤› trafik kazas›nda meydana gelen zarar- dan, birden fazla kimsenin sorumlulu¤u do¤abilir. Birden fazla iflletenin veya iflletenle birlikte, bu s›fata sahip olmayan sürücü, arac›n sevk ve idaresine mü- dahale eden yolcu, yaya, bisikletli, demiryolu iflletmesi, yoldaki bozukluklar nedeniyle idarenin vs. kaza ve zarar›n oluflumunda katk›s› bulunabilir. 2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanunu m. 88 f. 1’in uygulanmas› yönünden zarar so- rumlusunun tabi oldu¤u yasan›n veya sorumluluk türünün bir önemi yoktur.
Zarar sorumlusunun sorumlulu¤u, KTK’ya ba¤l› olabilece¤i gibi BK veya özel yasalara da tabi olabilir. Sorumluluk, tehlike (iflleten ve teflebbüs sahibi, arac›
çalan veya gasp eden) veya ola¤an sebep (havyan idare eden, aile baflkan›, adam çal›flt›ran, bina ve infla eseri sahibi) sorumlulu¤una veyahut da kusur il- kesine (iflleten olmayan sürücü, yaya, yolcu, bisikletli) dayanabilece¤i gibi sözleflmeden de (sigortac›) kaynaklanabilir1. Mesela bir hayvan veya çocu¤un yola aniden f›rlamas›yla birlikte, iflleten olmayan sürücünün direksiyonu k›r- mas› üzerine bir evin bahçe çitlerine zarar gelmesi halinde, oluflan zarardan birden fazla kimsenin sorumlulu¤u do¤acakt›r. Bahçe sahibinin zarar›na kar-
T RAF‹K K AZALARINDA Ü ÇÜNCÜ K ‹fi‹YE K ARfiI
B ‹RDEN F AZLA Z ARAR S ORUMLUSUNUN S ORUMLULU⁄U
Avukat Hüseyin ATEfi*
* Antalya Barosu.
1 H. Y›lmaz, s. 155-156; K›l›ço¤lu, s. 294; Eren, s. 684; Tekinay/Akman/Burcuo¤lu/
Altop, s. 533; Karahasan, s. 975; Nomer, s. 78-79.
fl›, iflleten KTK m. 85 f. 1 uyar›nca tehlike esas›na dayal› olarak, sürücü BK m.
41 uyar›nca kusur esas›na göre, hayvan idare eden (BK m. 56) veya aile bafl- kan›n›n (MK m. 369) ola¤an sebep sorumlulu¤u do¤acakt›r.
Burada ‘d›fl iliflki’ ve ‘iç iliflki’ olmak üzere iki farkl› iliflki flekli karfl›m›za ç›kar. D›fl iliflki, zarar görenle birden fazla zarar sorumlusu aras›ndaki iliflkidir.
‹ç iliflkiyse, birden fazla zarar sorumlusunun kendi aralar›nda zarar›n paylafl- t›r›lmas› ve rücuya yönelik iliflkidir. Bu ayr›ma göre:
a. D›fl ‹liflki:
Zarar görenle birden fazla zarar sorumlusu aras›ndaki iliflki KTK m. 88 f. 1’de düzenlenmifltir. Ad› geçen hükme göre, “Bir motorlu arac›n kar›flt›¤› bir kazada, bir üçüncü kiflinin u¤rad›¤› zarardan dolay›, birden fazla kifli tazmi- natla yükümlü bulunuyorsa, bunlar müteselsil olarak sorumlu tutulur.”
Birden fazla zarar sorumlusu, zarar görene karfl› müteselsilen sorumlu tu- tulur. KTK m. 88 ba¤lam›nda teselsülün niteli¤i eksik teselsüldür (BK m. 51)2. Buna göre, zarar sorumlular›ndan her biri, zarar görene karfl› zarardan kusur- lar› oran›nda de¤il zarar›n tamam›ndan sorumlu tutulur. Zarar gören, zarar›n›n tazmin edilmesini, zarar sorumlular›n›n sadece birinden veya bir kaç›ndan ve- yahut da hepsinden talep edebilir. Zarar görenin, zarar sorumlular›ndan sade- ce birisi hakk›nda dava açmay› tercih etmesi halinde; daval› zarar sorumlusu, di¤er zarar sorumlular›n›n da has›m gösterilmesini talep edemez. Ancak, bu durumda, davan›n di¤er zarar sorumlular›na ihbar›n› isteyebilir3.
2 Havutçu/Gökyayla s. 199; Nomer, s. 79. Aksi görüfl için bak›n›z. Tando¤an, ‹sviçre, s. 221; Aflç›o¤lu, s. 523; K›l›ço¤lu, s. 294. “...Müteselsil sorumluluk, eksik (nak›s) ve tam olmak üzere iki bölümlüdür. Yasalarda geçen teselsül deyimi, tam teselsülü ifade eder. 2918 say›l› Yasan›n en önemli yeniliklerinden biri, tam müteselsil sorumluluk esas›n› getirmesidir. Konuyla ba¤lant›l› olan 88. maddesinde bir motorlu arac›n kat›l- d›¤› bir kazada, bir üçüncü kiflinin u¤rad›¤› zarardan dolay›, birden fazla kifli tazmi- natla yükümlü bulunuyorsa, bunlar müteselsil olarak sorumlu tutulur denilmektedir.
Davac›, yasadan kaynaklanan bu hakk›na dayanarak ve aç›k bir anlat›mla müteselsil ödetme iste¤inde bulunmufltur. Bu yön gözetilmeden yaz›l› flekilde karar verilmifl ol- mas› da benimseme biçimi bak›m›ndan do¤ru görülmemifltir...” (19. HD. 18.10.1999 gün ve 1999/3345-6006 E.-K.)
3 Gökcan/Kaymaz, s. 186; Orhunöz, s. 141.
“...Dava, trafik kazas›ndan kaynaklanan maddi tazminat istemine iliflkin- dir. Trafik kazas›nda birden çok kiflinin sorumlulu¤u söz konusu olabilir; iflleti- ci, sürücü, sigortac›, yaya gibi. Karayollar› Trafik Kanunu'nun 88. maddesinde ayn› zarardan sorumlu olan kiflilerin müteselsilen sorumlu olacaklar› kabul edilmifltir. Müteselsil sorumlulukta BK. 142. madde uyar›nca, zarar görenin di- ledi¤i borçluya baflvurma hakk› vard›r; dilerse sorumlulardan birine, dilerse hepsine veya bir k›sm›na karfl› dava açabilir. Müteselsil sorumlulukta kural ola- rak borçlulardan her biri borcun tamam›ndan sorumludur. Buna göre, davan›n müteselsil sorumluluk esas›na göre aç›lm›fl olmas›na, tüm daval›lar›n tahsilde tekerrüre sebebiyet vermemek kayd› ile kabul edilen zarar›n tamam›ndan so- rumlu tutulmalar› gerekirken, daval›lar Ö... D›fl Ticaret Ltd. fiti. ve C. hakk›nda- ki davan›n reddi isabetli görülmemifltir...” (17. HD. 21.05.2007 gün ve 2007/1307-1738 E. K.).
***
“Olaya neden olan traktörün floförünü, birlikte malik olanlar ortaklafla is- tihdam ettiklerine göre, hepsi tazminat alacakl›lar›na karfl› müteselsilen sorum- lu olduklar›ndan, bunlardan yaln›z biri aleyhine davaya da bak›labilece¤inden, birlikte dava edilmeleri gerekti¤inden söz edilerek davan›n reddine karar verilmifl olmas› yasaya ayk›r›d›r” (4. HD. 08.03.1974 gün ve 1974/16075-1172 E.-K.;
Orhunöz, s. 145).
***
“...Davac›lar›n temyizine gelince; dava, haks›z eylemden kaynaklanmakta olup, davac›, daval›lar›n zincirleme sorumlulu¤unu istemifltir. Zincirleme (mü- teselsil) sorumlulukta, haks›z eylem faillerinden birisi, zarar görene karfl› kusu- ru oran›nda de¤il tüm zarar itibariyle sorumludur. Mahkemece daval›lar›n so- rumlulu¤una karar verilirken tazminat›n daval›lardan kusurlar› oran›nda tahsi- line karar verilmesi bozmay› gerektirmifltir...” (4. HD. 22.03.2004 gün ve 2004/2321-3553 E.-K.)
***
“...Dava dilekçesinde müteselsilen tazmin isteminde bulundu¤una ve da- val›lar zarardan müteselsilen sorumlu olduklar›na göre, daval›lar aras›ndaki ku- sur oranlar› kesin olarak belirlenmeden, daval›lar›n zarar›n tazminiyle sorumlu tutulmalar› mümkündür...” (11. HD 20.11.2001 gün ve 2001/6157-9177 E.-K.)
***
“...Yerleflik Yarg›tay uygulamas›na göre; kural olarak, zincirleme trafik ka- zalar›nda kusur yönünden her çarp›flma kendi içinde de¤erlendirmeye tabi ve her ayr› çarp›flmay› meydana getirenlerin sorumluluklar› da kendi içinde müte-
selsil olup, zincirleme olay›n bütünü bak›m›ndan müteselsil sorumluluklar› bu- lunmamaktad›r.
Somut olayda, davac›ya ait arac›n sol taraf›na daval›lar›n iflleteni, sürücü- sü ve ZMS sigortac›s› olduklar› araçlar›n, sa¤ taraf›na ise plakas› belirlenmeyen dava d›fl› baflka bir araç çarpm›flt›r.
Bu durumda, mahkemece, davac›ya ait araca çarpan araçlar›n verdi¤i za- rarlar ayr› ayr› tespit edilip de¤erlendirilerek, kusur oranlar› belirlenerek, dava- c› arac›n›n sa¤ taraf›na çarpan arac›n verdi¤i hasar›n miktar› da belirlenerek, daval›lar›n ayr› ayr› sorumluluklar›na karar verilmesi gerekirken, davac› arac›- na çarpan araçlar›n oluflturdu¤u hasardan daval›lar›n müteselsilen sorumluluk- lar›na karar verilmesi do¤ru olmam›flt›r...” (11. HD. 28.11.2006 gün ve 2005/11603 E., 2006/12453 K.)
***
“...BK. 145. maddesi gere¤ince müteselsil borçlulardan biri taraf›ndan ya- p›lan ödeme tüm borçlular›n ödeme oran›nda borçtan kurtulmas› sonucunu do¤urur. Somut olayda davac› vekili 24.02.2003 tarihli dilekçesiyle daval› H.
ile haricen anlaflt›klar›n› bu nedenle davac› araç üzerindeki tedbirin kald›r›lma- s›n› ve H. yönünden davadan vazgeçti¤ini bildirdi¤inden bu anlaflman›n bir ödemeye iliflkin olup olmad›¤› üzerinde durularak sonucuna göre karar veril- mesi gerekirken eksik incelemeye dayal› hüküm kurulmas› isabetli görülmemifl- tir...” (17. HD. 25.01.2005 gün ve 2005/82-188 E.-K.)
***
“...Davac› bu davas›nda, daval› A’n›n sürücüsü, di¤er daval› H’nin maliki oldu¤u traktör ile kendisine ait otobüsün çarp›flt›¤›n›, tüm kusurun daval› sürü- cü A’da oldu¤unu ileri sürerek, 39.488.325.-TL. tazminat›n olay gününden iti- baren yasal faiziyle birlikte daval›lardan müteselsilen tahsilini talep ve dava et- mifl, bilahare davac› vekili 18.07.1990 tarihli celsede vekaletnamesindeki yet- kisine dayanarak daval› A. hakk›ndaki davadan feragat etti¤ini aç›klam›fl ve bu beyan›n› HUMK’nun 151/son maddesi hükmüne göre usulen imzas› ile de ona- m›fl olup, mahkemece yap›lan inceleme sonucunda saptanan 9.090.018.-TL.
tazminat›n traktörün maliki olan daval› H’den yasal faiziyle tahsiline, di¤er da- val› hakk›ndaki davan›n ise feragat nedeniyle reddine karar verilmifltir.
Karar› daval› H. vekili temyiz etmifltir.
Daval›lardan H. traktörün malik ve iflleticisi olarak 2918 Say›l› Kanunun 85’inci maddesi, di¤er daval› A. ise bizzat haks›z eylemde bulunan olarak Borçlar Kanunu’nun 41’inci maddesine göre sorumludurlar. Bu sorumluluk Borçlar Kanunu’nun 51/1 ve 50’nci maddesi hükmü icab› müteselsilen sorum-
luluktur. Davac› da, daval›lardan tazminat›n müteselsilen tazminini talep et- mifltir. Söz konusu olayda, daval› H. malik ve iflleten olarak ve Borçlar Kanu- nu’nun 142’nci maddesine göre müteselsil sorumlu s›fat›yla davac›ya karfl› za- rar›n tamam›ndan sorumlu ise de, zarar› karfl›lad›ktan sonra Borçlar Kanu- nu’nun 146’nc› maddesine göre, di¤er müteselsil sorumlu daval› A’ya rücu et- me hakk›na sahip bulunmakta olup, sonuçta bütün zarar daval› sürücü A’n›n uhdesinde kalacakt›r. Borçlar Kanunu’nun 145/2’nci maddesi hükmüne göre davac› alacakl›n›n müteselsil borçlu daval› A. hakk›ndaki davas›ndan feragat etmesi di¤er müteselsil borçlu H’yi kesin olarak etkileyecek ve tüm zarar esa- sen sürücü A’n›n uhdesinde oldu¤undan, H’nin zarar› ödemesinden sonra da- val› A.ya iç iliflkiye dayanarak rücu etmesine ra¤men daval› A’ya yönelik fera- gat› engel olacak ve bir talepte bulunamayacakt›r. Borçlar Kanunu’nun 147/2’nci maddesine göre alacakl› di¤erlerinin zarar›na olarak müteselsil borç- lulardan birinin vaziyetini iyilefltirdi¤i takdirde bu fiilin neticelerine flahsen ta- hammül edecek oldu¤undan, mahkemece yukar›da aç›klanan hususlar gözeti- lerek daval› H. hakk›ndaki davan›n da reddine karar vermek gerekirken...”
(19. HD. 13.05.1994 gün ve 1993/ E., 1994/4876 K., Manisa Barosu Dergisi, Ocak 1995, sh. 45; Havutçu/Gökyayla, sh. 205-206)
***
“...Dava trafik kazas›ndan kaynaklanan maddi tazminat davas›d›r. Davac›- lar meydana gelen zarar›n karfl›lanmas› talebiyle daval› araç maliki ve kaza s›- ras›nda ölen araç sürücüsü mirasç›lar›na karfl› dava açm›flt›r. Mahkemece hük- me esas al›nan 18.10.2004 tarihli bilirkifli raporunda daval› müteveffa sürücü E.A.’n›n % 25, dava d›fl› sürücüsü ve plakas› saptanamayan Volkswagen marka transporter tip beyaz renkli araç sürücüsünün % 75 oran›nda kusurlu oldu¤u belirlenmifltir. Müteselsil sorumluluk yasadan kaynaklanan bir sorumluluktur.
Borçlar Kanunu'nun “müflterek borçlular›n mesuliyeti” bafll›¤›n› tafl›yan 142’nci maddesinin birinci f›kras›na göre “alacakl› müteselsil borçlular›n cüm- lesinden veya birinden borcun tamamen veya k›smen edas›n› istemekte muh- tard›r.” Ayn› maddenin 2’nci f›kras›nda ise “borcun edas›na kadar bütün borç- lular›n mesuliyetinin devam edece¤i” hükme ba¤lanm›flt›r. Somut olayda dava- c›lar trafik kazas›nda hasara u¤rayan araç zarar›n›n tamam›n›n daval›lardan müteselsilen al›nmas›n› talep etmifllerdir. Müteselsil sorumlulukta kural olarak borçlulardan her biri borcun tamam›ndan sorumludurlar. Davac›lar davay›
açarken teselsül hükümlerine dayanm›fllard›r. Bir k›s›m kusurun dava d›fl› üçün- cü kiflide oldu¤u sonradan anlafl›lm›flt›r. Bu durumda müteselsil sorumluluk hü- kümleri sakl› kalmak kayd›yla daval› taraf›n zarar›n tamam›ndan sorumlu kabul edilmesi gerekirken kusur oran›na isabet eden k›s›mdan sorumlu kabul edilme- si do¤ru olmad›¤› gibi yarg›lama giderinden say›lan delil tespit giderleri hakk›n-
da olumlu veya olumsuz hüküm kurulmamas› da do¤ru de¤ildir...” (17. HD.
21.03.2005 gün ve 2005/4145-2526 E.-K.)
***
“...Daval›lar›n zarardan müteselsilen sorumlu olduklar›na karar verilmesi- ne ra¤men, yarg›lama gideri, harç ve vekalet ücreti yönünden müteselsilen so- rumluluklar›na karar verilmemesi de do¤ru olmam›flt›r...” (17. HD. 15.06.2010 gün ve 2010/2561-5558 E.-K.)
Teselsülün varl›¤›n› zarar gören ileri sürmelidir, yoksa hâkim kendili¤in- den göz önünde bulunduramaz4.
“...Birleflen davalar yönünden; birleflen davalarda davac›lar yaralanan›n ve deste¤in içinde bulundu¤u arac›n iflleteni ve sürücüsünü dava etmeden daval›- n›n iflleteni oldu¤u arac› kullanan dava d›fl› sürücünün (6/8) oran›ndaki kusuru- na göre istemde bulunmufllar ve müflterek-müteselsil sorumluluktan bahsetme- mifllerdir. Mahkemece birleflen davalardaki istemler yönünden daval› karfl› araç iflleteninin zarardan –davac› yaralanan ve ölen– deste¤in içinde bulundu¤u araç sürücüsü –C. A. ile birlikte dayan›flmal› sorumlu oldu¤u– gerekçesiyle ku- sur indirimi yap›lmadan tam tazminatlardan sorumlu tutulmufltur.
Birleflen davalarda daval›n›n arac›n› kullan›n kusuruna göre istemde bulu- nuldu¤una, yaralanan ile ölenin içinde bulundu¤u arac›n iflleteni ve sürücüsü dava edilmedi¤ine ve müflterek-müteselsil sorumluluktan bahsedilmedi¤ine göre an›lan daval›lar yönünden daval›n›n zarar›n tamam›ndan sorumlu tutul- mas› HMUK’nun 74. maddesine ayk›r› olup bozmay› gerektirmifltir...”
(4. HD. 10.03.2005 gün ve 2004/8400 E. 2005/2430 K.)
KTK m. 88 f. 1’in uygulanabilmesi için, zarar görenin üçüncü kifli olmas›
gerekir. Üçüncü kifli; iflleten ve iflletenin ba¤l› bulundu¤u teflebbüs sahibi ile bu kiflilerin eylemlerinden sorumlu bulundu¤u kimselerin d›fl›nda kalan flah›s- lard›r. Zarar görenin, di¤er arac›n iflleteni olmas› halinde sorumluluklar›n ya- r›flmas› (zincirleme sorumluluk) de¤il çat›flmas› gündeme gelir ve KTK m. 89 kendisine uygulama alan› bulur.
Ayr›ca zarar sorumlular›n›n, zarar görene karfl› tazmin yükümlülü¤ü do¤- mal›d›r. Zarar sorumlular›ndan biri; kanun koyucunun, kendisine tan›d›¤› im- kânlardan yararlanarak sorumlulu¤unu bertaraf etmesi halinde, sorumlular sil- silesine dahil olmayacakt›r. Mesela iflletenin KTK m. 86 f. 1 uyar›nca kurtulufl kan›t› (mücbir sebep, zarar göreninin veya üçüncü kiflinin a¤›r kusuru) getire-
4 Çeliktafl, s. 115.
rek veya KTK m. 107 f.1 c. 3 uyar›nca; aile baflkan› veya hayvan idare eden, özen yükümlülü¤ünü yerine getirdi¤ini kan›tlayarak sorumlulu¤unu omuzla- r›ndan atabilir. Bu durumda, zarar sorumlusu tazmin yükümlülü¤ünden kurtu- lur ve sorumlular zincirinin bir halkas›n› oluflturmaz5.
Sorumlulu¤un azalt›lmas› hallerinden zarar görenin hafif kusuru (KTK m.
86 f. 2) halinde, zarar sorumlular›n›n tümü indirilmifl tazminat miktar› üzerin- den müteselsilen sorumlu olur6. Üçüncü kiflinin hafif nitelikteki kusuru, taz- minattan indirim nedeni olmay›p, zarar sorumlular›n›n kendi aralar›ndaki ilifl- kide (iç iliflki-rücu) önem arz eder7. Hat›r için araçta tafl›ma veya arac› kullan- d›rma halinde, sadece zarar göreni hat›r için araçtan yararland›ran zarar so- rumlusu flahsen bu imkândan yararlan›r ve indirilmifl tazminat miktar› üzerin- den di¤er zarar sorumlular› ile birlikte müteselsilen sorumlu olur. Yani hat›r iliflkisine girmeyen di¤er zarar sorumlular›, indirilmifl tazminat miktar› üzerin- den de¤il tazminat›n tamam›ndan sorumlu tutulur8.
“...Dava, trafik kazas›ndan kaynaklanan maddi tazminat istemine iliflkin- dir. 2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanunu’nun 88/1. maddesinde, bir motorlu arac›n kat›ld›¤› kazada, bir üçüncü kiflinin u¤rad›¤› zarardan dolay›, birden faz- la kifli tazminatla yükümlü bulunuyorsa, bunlar müteselsil olarak sorumlu tutu- laca¤› belirtilmifltir. Müteselsil sorumlulukta, zarar gören zarar›n tamam›n› dile- di¤i borçludan isteyebilir.
Mahkemece yap›lacak ifl; belirlenen toplam tazminat miktar›ndan davac›- n›n kusur oran›na isabet eden miktar indirildikten sonra kalan miktardan dava- l›lar›n müfltereken ve müteselsilen sorumluluklar›na karar verilmesi gerekirken yaz›l› flekilde hüküm kurulmas› do¤ru de¤ildir...” (4. HD. 20.12.2005 gün ve 2005/13075-11621 E.-K.)
Manevi zararlar genel hükümlere (BK m. 47) terk edildi¤inden KTK m. 88 sadece maddi zararlar hakk›nda uygulan›r.
5 Havutçu/Gökyayla, s. 200; H. Y›lmaz, s. 156-157; Nomer, s. 79.
6 Havutçu/Gökyayla, s. 200; Z. Y›lmaz, s. 138.
7 Eren, s. 683.
8 Aflç›o¤lu, s. 536; ‹yimaya, s. 273.
b. ‹ç ‹liflki:
Birden fazla zarar sorumlusu aras›nda zarar›n paylaflt›r›lmas› ve rücu hu- susunda KTK m. 88 f. 2’de flu flekilde düzenlenme yer almaktad›r, “Birden faz- la kiflinin sorumlu oldu¤u durumlarda, bunlar aras›ndaki iliflki bak›m›ndan za- rar, olay›n bütün flartlar› de¤erlendirilerek paylaflt›r›l›r. Özel durumlar ve özel- likle araçlar›n iflletme tehlikeleri, zarar›n iç iliflkide baflka türlü paylaflt›r›lma- s›n› hakl› göstermedikçe, iflletenler ve araç iflleticisinin ba¤l› oldu¤u teflebbüs sahipleri kusurlar› oran›nda zarara katlan›rlar.” Hükmün ilk cümlesinde, mo- torlu araç iflletenin sorumlulu¤u ile di¤er tür sorumluluklar›n yar›flmas› düzen- lenmiflken; ikinci ve son cümlesinde iflletenler aras›nda zarar›n paylaflt›r›lma- s› düzenlenmifltir9.
Hakim, KTK m. 88 f. 2 c. 1 uyar›nca birden fazla zarar sorumlusu aras›n- da zarar›, olay›n bütün flartlar›n› göz önünde bulundurarak paylaflt›racakt›r.
Burada kanun koyucu, hâkimin önüne, rücu düzenine iliflkin bir yol haritas›
koymam›flt›r. Bu konuda BK m. 51 f. 2’de yer alan genel kuraldan yararlan›la- bilir10. Ad› geçen düzenlemeye göre ilk s›rada kusur sorumlusu, ikinci s›rada sözleflme sorumlusu, son s›rada da kusursuz sorumlu meydana gelen zarar›
çekecektir. Tazminat› ödeyen kusursuz sorumlu, di¤er zarar sorumlular›na rü- cu edebilme imkân›na sahiptir. Burada zarar, netice itibariyle kusur sorumlu- sunun üzerine y›k›lacakt›r.
“...Bu bak›mdan, daval› zarar›n tamam›n›, zincirleme sorumluluk kuralla- r›na göre ödemeli ve kusuru oran›nda Karayollar› Genel Müdürlü¤ü’ne rücu et- melidir...” (4. HD. 10.07.2002 gün ve 2002/6900-8725 E.-K.)
Bir yayan›n hatal› davran›fl›yla motorlu arac›n üçüncü kifliye zarar verme- si halinde oldu¤u gibi tehlike sorumlulu¤u ile kusur sorumlulu¤u yar›flabilir.
Tehlike sorumlusunun (iflleten ve teflebbüs sahibi) kusursuz oldu¤u durumlar- da, zarar›n tamam› kusur sorumlusunun üzerine y›k›lmal›d›r11. Tehlike sorum- lusunun munzam kusurunun varl›¤› halinde iç iliflkide zarar, sorumlular›n ku-
9 H. Y›lmaz, s. 159.
10 Nomer, s. 80.
11 Eren, s. 686; Havutçu/Gökyayla, s. 203. Di¤er bir görüfle göreyse, iflletenin kusuru ol- masa dahi zarar›n tamam› kusur sorumlusunun omuzlar›na yüklenmemeli iflleten, arac›n iflletme tehlikesi nedeniyle zarar›n bir k›sm›na katlanmal›d›r. Aksi görüfl için bkz. H.Y›lmaz, s. 164; Nomer, s. 80; Aflç›o¤lu, s. 538-539.
suru oran›nda paylaflt›r›l›r. Yoksa iflletenin munzam kusurunun yan›nda arac›n arz etti¤i iflletme tehlikesi de göz önünde bulundurularak, iflleten zarar›n bü- yük k›sm›ndan sorumlu tutulamaz12. Çünkü tehlike sorumlulu¤unun öngörül- mesinden amaç, tehlike sorumlusunun durumunu a¤›rlaflt›rmak de¤il, zarar görenin (üçüncü kiflinin) tatmin edilmesini kolaylaflt›rmakt›r13.
Küçük çocu¤un trafik kazas›na neden olan davran›fl›yla aile baflkan›n›n sorumlulu¤unun do¤mas›nda oldu¤u gibi, tehlike sorumlulu¤u ile ola¤an se- bep sorumlu¤u yar›flabilir. Her iki sorumlu kusursuzsa veya kusurlar› eflitse, zarar paylaflt›r›l›rken iflletme tehlikesi nedeniyle zarar›n tamam› tehlike so- rumlusunun üzerine y›k›lmamal›, zarar›n büyük bir k›sm› iflletene çektirilme- lidir14. Tehlike sorumlusu munzam kusurlu, ola¤an sebep sorumlusu kusur- suzsa; zarar›n tamam›na tehlike sorumlusu katlanmal›d›r. Bu durumda zarar göreni tatmin eden tehlike sorumlusu, ola¤an sebep sorumlusuna rücu ede- meyecektir. Zarar›, ola¤an sebep sorumlusunun tazmin etmesi halinde, tehli- ke sorumlusuna rücu etme hakk› vard›r. Örne¤i ters çevirdi¤imizde de yine ay- n› esaslar geçerli olacakt›r15. Tehlike sorumlusu kusursuzsa, iflletme tehlikesi nedeniyle zarar›n bir k›sm›na katlanmas› gerekmez. Çünkü kanunda aksini ge- rektirecek bir düzenleme yer almamaktad›r16.
“Bir otomobil vas›tas›n›n maliki (iflleticisi) olarak, temyiz edenin sorumlulu-
¤u yarat›lan riziko (tehlike) sebebiyle bir nedensellik sorumlu¤udur (tehlike so- rumlulu¤u) ve böylece kusur ilkesinden ba¤›ms›zd›r. Bir hayvan tutucusu niteli-
¤indeki daval›n›n katland›¤› sorumluluk adi bir nedensellik (ola¤an neden) so- rumlulu¤udur (BK. 56). Bu iki sorumluluk aras›nda yar›flma halinde ne bir tarafa ve ne de di¤er tarafa kusur verilmedi¤i takdirde zarar›n daha önemli k›sm›na oto- mobil iflleticisi taraf›ndan katlan›lmal›d›r.” (RO 85 ll 243; Aflç›o¤lu, sh. 537) KTK m. 88 f. 2 c. 2’de iflletenler aras›ndaki rücu iliflkisi düzenlenmifltir. ‹ki arac›n çarp›flmas›yla araçlardan birinde tafl›nan yolcunun zarara u¤ramas›nda oldu¤u gibi tehlike sorumluluklar› yar›flabilir. ‹ç iliflkide kural olarak birden fazla zarar sorumlusu, trafik kazas› sonucunda meydana gelen zarara kusurla-
12 Eren, s. 686. Aksi fikir için bkz. H.Y›lmaz, s. 164; Nomer, s. 80; Aflç›o¤lu, s. 539.
13 Eren, s. 685.
14 Eren, s. 685; Havutçu/Gökyayla, s. 202; Aflç›o¤lu, s. 537.
15 Eren, s. 685; Havutçu/Gökyayla, s. 202; Aflç›o¤lu, s. 537.
16 Eren, s. 686.
r› oran›nda katlanacakt›r. Ancak özel durumlar ve özellikle motorlu araçlar›n iflletme tehlikeleri, zarar›n iç iliflkide baflka türlü paylaflt›r›lmas›n› gerektirebi- lir. Yani motorlu arac›n arz etti¤i iflletme tehlikesi her zaman dikkate al›nma- yacakt›r. Zarar›n meydana gelmesinde aç›kça etkili olmuflsa, zarar›n paylaflt›- r›lmas›nda göz önünde bulundurulacakt›r.
‹flletenler, eflit kusurlu ve motorlu araçlar›n iflletme tehlikeleri birbirine ya- k›nsa zarara yar› yar›ya katlan›rlar17. ‹flletenlerden birinin kusuru bulunmuyor- sa, di¤er iflleten zarar›n tamam›na katlanmal›d›r18. ‹flletenlerden her ikisi de kusursuzsa, araçlar›n iflletme tehlikelerinin a¤›rl›¤›na göre zarar, aralar›nda paylaflt›r›lmal›d›r19.
Motorlu araçlar›n arz etti¤i iflletme tehlikeleri karfl›laflt›r›l›rken; baflta araç- lar›n a¤›rl›¤› ve h›z› olmak üzere araçlar›n hacmi, tehlikeli veya zehirli mad- de tafl›y›p tafl›mad›klar› vs. hususlar göz önünde bulundurulur20. Mesela trafik ak›fl› içersinde saatte 30-40 km. h›zla seyreden bir otomobilin arz etti¤i ifllet- me tehlikesi, saatte 120-130 km. h›zla seyreden yak›t dolu bir tankerin ifllet- me tehlikesinden daha azd›r. Araçlar›n iflletme tehlikeleri belirlenirken, arz et- tikleri soyut tehlikelilik dereceleri de¤il somut ve fiili tehlikelilik dereceleri esas al›n›r.
‹flleten, KTK m. 90 f. 1 uyar›nca, KTK m. 85 f. 1’e göre do¤an sorumlulu-
¤unu (tehlike sorumlulu¤u) teminat alt›na almak üzere zorunlu mali mesuliyet (trafik) sigortas› yapt›rmak zorundad›r. Zarar gören, zarar›n›n temini için iflle- tenin sigortac›s›na da baflvurabilir. Ancak sigortac›, teminat limitiyle s›n›rl› ol- mak üzere zarardan sorumludur. Zarar gören, sigorta limitini aflan miktar için iflletenin veya di¤er zarar sorumlular›n›n sorumlulu¤una gidebilir. Sigortac›- n›n, zarar göreni tatmin etmesi halinde, di¤er zarar sorumlular›na rücu edebi- lir. Sigortac›n›n rücuu konusuna baflka bir çal›flmam›zda ayr›nt›s›yla yer vere- ce¤imizden flimdilik bu hakk›n varl›¤›na iflaret etmekle yetiniyoruz21.
17 Z. Y›lmaz, s. 147.
18 A. Havutçu/Gökyayla, s. 201. Di¤er bir görüfle göreyse, kusursuz iflleten de arac›n ifl- letme tehlikesi nedeniyle zarar›n bir k›sm›na katlanmal›d›r. Aksi görüfl için bkz.
Nomer, s. 80.
19 H.Y›lmaz, s. 165; Eren, s. 685.
20 Gürsoy, s. 66.
21 Eren, s. 685.
Zarar sorumlular›n›n kendi aralar›ndaki iç iliflkide (rücuda) teselsül hü- kümleri uygulanmaz.
“...davac›n›n kendi hissesini aflan miktardaki ödemeden, di¤er borçlular müteselsilen sorumlu olmay›p, ancak kendi hisseleri oran›nda sorumludurlar.
Di¤er deyiflle borçlular aras›ndaki iç münasebette teselsül hükümleri cari de¤il- dir...” (4. HD 09.02.1988 gün ve 1988/10605-1291 E.-K.)
Netice itibariyle, trafik kazalar›nda üçüncü kifliye karfl› birden fazla zarar sorumlusu müteselsilen sorumludur. Zarar sorumlusunun tabi oldu¤u yasan›n veya sorumluluk türünün bir önemi yoktur. Zarar sorumlular›n›n kendi arala- r›ndaki iç iliflkide teselsül hükümleri uygulanmaz.
KAYNAKÇA
AfiÇIO⁄LU, Çetin: Trafik Kazalar›ndan Do¤an Hukuk ve Ceza Sorumluklar›, 2. Bas›, Ankara 2008, Sözkesen Matbaac›l›k.
BAfiAKLAR, Emin: ‹sviçre Karayollar› Trafik Kanunundaki Hukuki Sorumlulu-
¤a ‹liflkin Bir ‹nceleme, Yarg›tay Dergisi, y. 1976, s. 1, s. 59 vd.
ÇEL‹KTAfi, Demet: 2918 Say›l› Karayollar› Trafik Kanununda ‹flletenin Hukuki Sorumlulu¤u, 1. Bask›, ‹zmir, Aral›k 1987, Dokuz Eylül Üniversitesi Yay›nlar›.
EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 8. Bas›, ‹stanbul, Ekim 2003, Beta Yay›m.
GÖKCAN, Hasan Tahsin / KAYMAZ, Seydi: Karayollar› Trafik Kanununa Göre Hukuki Sorumluluk, Tazminat, Sigorta, Rücu Davalar› ve Trafik Suçlar›, Ankara 2000, Seçkin Yay›nc›l›k.
GÜRSOY, Kemal Tahir: ‹sviçre Hukukunda Trafik Kazalar›ndan Do¤an Huku- ki Sorumlulu¤un Ana Hatlar›, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Arafl- t›rma Enstitüsü.
HAVUTÇU, Ayfle / GÖKYAYLA, Emre: Uygulamada 2918 Say›l› Karayollar›
Trafik Kanununa Göre Hukuki Sorumluluk, Ankara 1999, Seçkin Yay›nevi.
‹Y‹MAYA, Ahmet: Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sorunlar›, 1990.
KARAHASAN, Mustafa Reflit: Sorumluluk Hukuku, 6. Bas›.