Yazılı Kitle ĠletiĢim Araçları

GeçmiĢte kitle iletiĢim araçlarını propaganda bağlamında en etkili Ģekilde kullanan terör örgütlerinden biri olarak kabul edilen IRA, kuruluĢundan itibaren birçok kitap, gazete ve dergi çıkarmıĢtır. Genel olarak siyasi iletiĢim ve çatıĢmaların çözümüne yönelik bir politika izleyen bu dergilerden en bilinenleri “An Phoblact”, “Republican News”, “Iris: The Republican Magazine” ve “The Irish People”dır. Ancak Ġngiliz yasaları ağır hükümler içerdiği için terör örgütü bu araçlar ile doğrudan

23

Bölüm içerisinde terör eylemleri bağlamında aktif ve pasif örgütler Ģeklinde ifade edilen iki ayrı grup, terör örgütlerinin medyayı gün geçtikçe nasıl daha etkili kullandıklarını anlamak ve geçmiĢ ile günümüz arasındaki farkı görmek açısından önemlidir.

84

örgütün propagandasını yapamamıĢtır (IĢık, 2013, s.86-87). IRA, üyelerine politik ve stratejik bilgiler aktarmak için Yeşil Kitap (The Green Book) adlı bir el kitabı da yayınlamıĢtır. Örgütün temel kitabı olarak bilinen eser, eğitim amacıyla örgüt mensuplarına dağıtılmıĢtır. Öte yandan IRA, dönemin en önemli propaganda araçları olan broĢür ve duvar kağıtlarından da yoğun Ģekilde yararlanmıĢtır. Bu afiĢlerde Ġrlanda milliyetçiliğinin karĢısında Ġngiltere‟nin iĢgalci, sömürgeci ve baskıcı bir tutum izlediğini yansıtan örgüt, güvenlik güçlerinin insan haklarını ihlal ettiğini ileri süren paylaĢımlar yapmıĢtır (Alptekin, 2018, s.97-98).

Ġspanya‟da faaliyetlerine son verilmiĢ olan terör örgütü ETA ise çoğunlukla iletiĢim ve siyasi propaganda maksadıyla gazetelerden faydalanmaya çalıĢmıĢtır. Bu doğrultuda 1977‟de kurulan “Egin Gazetesi” örgütün en önemli yayın organlarından biri olmuĢtur. Bu gazete kapatıldıktan sonra 1990 yılında “Euskaldunon Egunkaria” ve 1998‟de “Gara” isimli gazeteler çıkarılmıĢtır. ETA, yazılı kitle iletiĢim araçlarını bildiriler yayınlama ve finansal gelir elde etme amacıyla kullanmıĢtır (Buesa ve Baumert, 2012). Terör örgütü, bastığı dergi ve kitaplarla hem üyelerine ideolojik eğitim vermiĢ hem de uluslararası alanda örgütün tanınmasını sağlamaya gayret etmiĢtir. Bu doğrultuda “The International Zutabe” adlı yasa dıĢı dergi, yurt dıĢına çeĢitli medya organlarına gönderilmiĢtir. Beyaz Kitap isimli eser ise örgütün ideolojisini yaymak için propaganda aracı olarak dağıtılmıĢtır (Tremlett, 2002; Özçer, 2006, s.55). ETA, Bask bölgesindeki toplulukları ve Ġspanyol hükümetini etkilemek amacıyla propaganda içerikli broĢür, poster ve duvar resimlerini de tercih etmiĢtir (akt: Ophir ve Weimann, 2012, s.28).

LTTE ise 1980‟lerin ortalarından itibaren örgütün faaliyetleriyle ilgili günlük durum raporları yayınlamanın yanı sıra farklı dillere çevrilmiĢ kitapçıklar ve broĢürler çıkartarak, bunları ulusal ve uluslararası medya kuruluĢlarına dağıtmıĢtır. Ayrıca LTTE isminin verildiği birçok gazete, çeĢitli ülkelerde örgütün kontrolünde yayınlanmıĢtır. LTTE propaganda araçlarını; üyelerini örgüte katkıda bulunmaya teĢvik etme, örgütü ulus devlet olarak yansıtma ve kendilerini terör örgütü olarak tasvir eden ülkelere karĢı bir kampanya yürütme amacıyla kullanmıĢtır (akt: Richards, 2014, s.55-56).

Ülkemizde faaliyet gösteren PKK ise kitap, gazete, dergi, afiĢ, poster vb. yazılı kitle iletiĢim araçlarını çeĢitli amaçlar için kullanmaktadır. Terör örgütü savunduğu ideolojiyi yaymak, üyelerine kendi görüĢlerini kabul ettirmek ve beyinlerini yıkamak

85

üzere bu araçlara baĢvurmaktadır. Türkiye‟de yasal yollardan radyo ve televizyon gibi yayın organlarına sahip olamayacağının bilincinde olan PKK, bilhassa üniversitelerde ve liselerde örgütlenmek ve eleman kazanmak için yasa dıĢı yollardan yazılı kitle iletiĢim araçlarını dağıtmaktadır. Ayrıca yazılı materyallerin basımının ucuz olması, eğitim konusunda istenildiği zaman kullanılması, kalıcılığı ve satılarak gelir elde edilmesi, PKK‟nın bu araçları tercih etmesinde etkili faktörlerdir (ÇeĢme, 2011, s.190- 191).

Günümüzde PKK‟nın gerek yurtdıĢında gerekse yurtiçinde kendi bünyesinde çıkardığı veya bağlantılı olduğu, örgütün politikalarını ve görüĢlerini destekleyen birçok yayın organı bulunmaktadır. Özellikle Avrupa ülkelerinde PKK‟nın propagandasını yapan birçok dergi ve gazetenin mevcut olduğu bilinmektedir (ÇeĢme, 2011, s.191). Bunlar içerisinde 1982 yılında Almanya‟da, Türkçe dilinde aylık olarak basılmaya baĢlanılan “Serxwebun (Bağımsızlık) Dergisi”, örgütün ilk medya organı olarak kayıtlara geçmiĢtir. 2012 yılından itibaren internet üzerinden de yayın yapmaya baĢlayan dergi, otuz yıllık arĢivini paylaĢıma açmıĢtır. Dergide terör örgütünün tarihi, eylemleri, değiĢen yapısı ve ideolojisi yoğun propaganda söylemleri içerisinde aktarılmaktadır. PKK‟nın ikinci süreli yayını ise 1985 ve 1995 yılları arasında yine Almanya‟da basılan ve “DireniĢ” anlamına gelen “Berxwedan” dergisidir. Terör örgütü çıkardığı dergi ve gazetelerle, Avrupa kamuoyunu Türkiye‟ye karĢı kıĢkırtarak, uluslararası alanda bir siyasi baskı oluĢturmayı hedeflemektedir (Demir, 2018, s.21).

PKK, yurtiçinde de basılı yayınlar ile propaganda faaliyetlerini devam ettirmeyi amaçlamaktadır. Birçoğu illegal olan bu araçlar doğrudan engellenirken, terör örgütünün yayın organı gibi hareket eden bazı legal gazete ve dergiler de bulunmaktadır. Bunlar mahkeme kararlarıyla birçok kez kapatılmalarına rağmen24

farklı isimlerle tekrardan kurularak, yayın hayatlarına devam etmektedir. Ancak ülke sınırları içerisinde terör örgütüne karĢı yürütülen kararlı mücadele, medya konusunda da ilgili kurumlar aracılığıyla sürdürülmekte ve örgütün medya odaklı propagandasına izin verilmemektedir (Demir, 2018, s.23).

PKK‟nın legal alanda Türkiye‟deki ilk basılı yayını ise 1988 yılında sadece dört aylık bir süre yayın yapan “Toplumsal DiriliĢ Dergisi”dir. Örgütün propaganda yayınlarına öncülük eden bu dergiden sonra en bilinen yayın organı ise 2016 yılında

24 _{PKK terör örgütünün propagandasını yaptığı gerekçesiyle kapatılan diğer gazete ve dergiler için bkz.}

86

kapatılmıĢ olan “Özgür Gündem” gazetesidir (Demir, 2018, s.21-22). Günümüze kadar birçok kez kapatılıp tekrardan isim değiĢtirerek açılan ve terör örgütünün açık bir biçimde propagandasını yapan gazete, internet üzerinden “Yeni Özgür Politika” ismiyle yayınlanmasına karĢın, Türkiye‟den eriĢimi yasaklanmıĢ durumdadır. Avrupa üzerinden yayınlarına devam eden gazetenin paylaĢımlarında ise özellikle güvenlik güçlerinin hedef alındığı gözlemlenmektedir. Bu bağlamda 31 Mayıs 2017‟de ġırnak‟ın ġenoba bölgesinde, askeri helikopterin yüksek gerilim hattına takılarak düĢmesi sonucu 13 askerin Ģehit olduğu kazada, Yeni Özgür Politika gazetesi bu olayı “Katiller Paramparça” manĢetiyle haber yapmıĢ ve PKK terör örgütünün yayın organı olduğunu açıkça belli etmiĢtir (Aydoğan, 2017).

Günümüzde internet sayesinde yazılı ve basılı materyallerin üretim maliyeti azalmıĢ ve dağıtımları daha basit hale gelmiĢtir. Bu doğrultuda bilhassa gazete, dergi ve kitaplar içerikleriyle birlikte internet sitelerine yüklenmekte ve okuyucular bu kaynaklara doğrudan eriĢmektedir. Son dönemde teröristerin de bu alandan istifade etmeye baĢladıkları görülmektedir. Bu bağlamda internet üzerinden düĢük maliyetlerle elektronik dergiler yayınlamayı tercih eden teröristler, kolay bir Ģekilde destekçilerinin ve hedef toplulukların dikkatini çekmektedir. Çoğu zaman profesyonel bir biçimde hazırlanan bu araçlar, görsel içeriklerle süslenmekte ve örgüt propagandası için internet ortamında servis edilmektedir (Lumbaca ve Gray, 2011, s.49-50).

Bu konuda DEAġ, terör örgütleri içerisinde en çok elektronik dergi yayınlayan örgüt durumundadır. Propaganda hareketlerini düzenlemek amacıyla “Medya Divanı” isimli özel birim oluĢturan örgüt, bu oluĢum altında da farklı organizasyonlar kurarak, yazılı ve görsel propagandasını çeĢitlendirmektedir. Bunlar arasında en bilinen medya organı ise “El-Hayat Medya Merkezi”dir. Bünyesinde beĢ dergiyi çeĢitli dillerde yayınlayan örgütün; Dabiq dergisi Ġngilizce, Dar Al-Islam dergisi Fransızca, Al-Manba dergisi Rusça, Konstantiniyye dergisi Türkçe, Rumiyah dergisi ise Ġngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça, Türkçe, Endonezce, BoĢnakça, Uygurca, Kürtçe ve PeĢtunca dillerinde basılmaktadır (Göksun ve Salihi, 2018, s.20-21).

DEAġ‟ın yayınladığı dergiler arasında “Konstantiniyye”25

isminden de anlaĢılacağı üzere doğrudan Türkiye‟yi hedef alan bir dergi olarak bilinmektedir. Dergide ideolojik ve dini söylemler ön plana çıkmakla birlikte, Türkiye‟de DEAġ‟ın kötü tanıtıldığı iddia edilmektedir. Neredeyse tüm sayılarında hükümetin din dıĢı

87

uygulamalarının ülkeyi felakete sürüklediği ileri sürülerek, birçok siyasi yetkili ve din adamı hedef olarak gösterilmektedir. DEAġ, dergi aracılığıyla Türkiye‟deki Müslümanlara, Ġslam Devletine göç ve halifeye biat çağrısında bulunmaktadır. Nitekim derginin Türkçe yayınlanmasının en önemli nedenlerinden biri de Türkiye‟den eleman temin ederek, temel amaç olan Ġstanbul‟un fethinin gerçekleĢtirilmesidir. Bu doğrultuda tüm sayıların kapak fotoğraflarında Hz. Muhammed‟e ait olduğu bilinen “Müteakiben Konstantiniyye Feth Edilecektir” Ģeklindeki hadise yer verilmekte ve bu temel amaca iliĢkin iĢaretler sunulmaktadır (Türkoğlu, 2017, s.170). 2015 yılının ortalarında dağılmaya baĢlayan DEAġ‟ın yazılı propaganda araçları bu dönemden itibaren etkisini yitirmeye baĢlamıĢtır. Son olarak yayınlarına devam eden Dabiq Dergisi, Fırat Kalkanı Harekâtı‟ndan sonra yayımlanmamıĢtır (Sönmez, 2018, s.177-178).

El-Kaide terör örgütü de çevrimiçi dergileri yoğun Ģekilde kullanmaktadır. Yazılı araçlarında propagandanın temel çıkıĢ noktası olarak Ġslami değerlere vurgu yapan örgütün en bilinen eserlerinden biri, 2010 yılında internet ortamında Ġngilizce yayınlanmaya baĢlayan Inspire dergisidir. Derginin sayılarında genel olarak örgüt içerisinde tanınan kiĢilerin görüĢlerine, siyasi ve dini propaganda mesajlarına, cihat çağrılarına ve örgütün hedef aldığı kiĢilerin isimlerine yer verilmektedir. 2015 yılında gerçekleĢtirilen Charlie Hedbo Saldırısı‟ndan önce islamofobik yayınları nedeniyle mizah dergisinin yayın yönetmeninin, Inspire dergisinde hedef olarak gösterildiği bilinmektedir (Özdemir, 2015). Buna ek olarak örgütün üyelerine eğitim amaçlı dağıttığı Afgan Cihat El Kitabı adlı bir eserde, ABD‟de yer alan Özgürlük Anıtı, Ġngiltere‟deki Saat Kulesi ve Fransa‟da bulunan Eyfel Kulesi gibi uluslararası medyanın ilgi duyduğu sembolik yerler, olası terör saldırıları için hedef gösterilmiĢtir (Nacos, 2007, s.9).