Propagandanın Türleri

Propagandanın birçok türü bulunmakla birlikte bu bölümde terör-propaganda konusuyla bağlantılı olduğu için yalnızca beyaz, kara, karĢı, kıĢkırtıcı ve silahlı propaganda türlerine yer verilecektir.

2.5.1. Beyaz (Açık) Propaganda

Beyaz propaganda resmi, güvenilir ve kolayca ulaĢılabilir olan kaynaklara dayanarak, doğru bilginin aktarılması yoluyla gerçekleĢtirilir. Öncelikli amacı, doğru bilgi sayesinde hedef grubun güvenini kazanmaktır (Jowett ve O‟Donnelll, 2012, s.17). Beyaz propagandanın aracı ise haberlerdir. KarĢıt görüĢlerin fikirlerini çürüterek ve eksik yanlarını haber malzemesi yaparak, mevcut desteğin zayıflatılması planlanır. Bu propagandanın baĢarıya ulaĢması için sistematik bir biçimde tekrarlanması gerekir (Tarhan, 2014, s.35). Ayrıca inandırıcılığını arttırmak için kanaat önderlerinin görüĢlerine de yer verilir. Her ne kadar masum ve gerçekçi bir propaganda yöntemi olsa da ikna sürecinin en temel yöntemlerinden biri olarak kabul edilmektedir (Çetin, 2014, s.242).

Öte yandan beyaz propagandada yalan bilgiye ve karalamaya yer verilmez. Aksi durumda haber içeriğinden duyulan bir güvensizlik, propagandanın baĢarısız sonuçlanmasına neden olur. Resmi kuruluĢların internet sitelerinden yapılan

58

açıklamalar, beyaz propagandaya örnek gösterilebilir (ErkıĢ ve Summak, 2011, s.301). Aynı zamanda ulusal kutlamalar, uluslararası spor yarıĢmaları, tatbikatlar vb. etkinliklerde beyaz propaganda güç gösterisi olarak kullanılabilir. Beyaz propagandanın tarihteki en önemli örneği ise II. Dünya SavaĢı‟ndan sonra barıĢ zamanında “Moskova Radyosu” ve “Amerika‟nın Sesi” radyolarında, düĢman gruplarına yönelik propaganda amaçlı olarak yapılan yayınlardır (Jowett ve O‟Donnelll, 2012, s.17).

Beyaz propaganda günümüzde terör örgütlerinin de sıklıkla baĢvurduğu bir propaganda yöntemidir. Özellikle El-Kaide, DEAġ ve PKK gibi televizyon ve radyo kanallarına sahip olan örgütler, her türlü haberi açık bir biçimde gizlemeksizin paylaĢmaktadır. Ayrıca örgüt liderlerinin görüĢleri, alınan kararlar ve bildiriler de ekranlardan duyurularak, bu faaliyetlere resmi bir görünüm kazandırılması ve inandırıcılıklarının arttırılması hedeflenmektedir. Benzer Ģekilde örgüte ait internet sitelerinde ve sosyal medya hesaplarında düzenlenen saldırılar, görüntü destekli olarak aktarılmakta ve gerçek oldukları ispatlanmaya çalıĢılmaktadır.

2.5.2. Kara Propaganda

Kara propaganda, beyaz propagandanın tam tersidir. Kaynağın gizliliği esastır. Kaynak gizli kaldıkça propagandanın baĢarı ihtimali de artar. Kaynak ortaya çıktığında ise her türlü sorumluluk reddedilir. Bu sebeple olumsuz bir duruma önceden hazırlıklı olunur. Bu yöntemde yalan, aldatmaca, entrika, abartma, iftira ve sahte deliller kullanılarak, var olmayan her Ģey gerçekmiĢ gibi gösterilmektedir. Her türlü konunun hedef alınabileceği bu propaganda yönteminde, ahlaki ve vicdani sorumluluk gözetilmez. DüĢmanı karalamak, bölmek, toplumsal çatıĢma çıkarmak, korku ve huzursuzluk yaratmak, bölgesel düzeni tehdit etmek ve dengeleri bozmak temel amaçtır (Tarhan, 2014, s.38-39).

Kara propagandanın tarihteki en temel örneklerinden biri II. Dünya SavaĢı‟nda Ġngilizler ve Almanlar arasında yaĢanmıĢtır. Aynı zamanda “Radyo SavaĢları”, “Radyonun Altın Yılları” ve “Parazit SavaĢları” olarak da ifade edilen bu dönemde, ülkeler birbirlerinin radyo vericilerini karıĢtırmak amacıyla sürekli bir giriĢimde bulunmuĢtur (Kuruoğlu, 2006, s.43). Ayrıca Ġngilizler ünlü aktörlere BBC (British Broadcasting Company) aracılığıyla propaganda içerikli konuĢmalar yaptırırken, Hitler ise devam eden savaĢ hakkında, savaĢı Ġngilizlerin kaybettikleri yönünde Ġngiliz halkını endiĢeye düĢürecek, gerçekdıĢı bilgiler içeren radyo yayınları yapmıĢtır

59

(Öymen, 2014, s.207-208). Ġngilizler ise buna karĢılık olarak, Alman uçaklarının düĢürüldüğünü ve kaybolduğunu radyo ve basın aracılığıyla duyurarak, Alman askerleri ve toplumu üzerinde bir korku havası yaratmayı amaçlamıĢtır. Nitekim daha sonradan tarafların ileri sürdükleri çoğu iddianın abartılı ve doğru olmadığı ortaya çıkmıĢtır (Qualter, 1980, s.275).

Kara propaganda terör örgütlerinin en çok baĢvurdukları yöntemlerden biridir. Bunun için televizyonlar, gazeteler ve internet siteleri etkin bir Ģekilde kullanılır. Yalan, çarpıtma, abartma ve büyütmeye dayalı bilgi kirliliği içeren söylemler görüntülerle desteklenerek, iktidar üzerinde baskı oluĢturmak ve güvenlik güçleri karalanmak istenmektedir. Güncel bir örnekle tasnif etmek gerekirse, 20 Ocak 2018 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından sınır güvenliğinin sağlanması ve terör unsurlarının bölgeden temizlenmesi amacıyla, Suriye‟nin Afrin bölgesine yönelik baĢlatılan Zeytin Dalı Harekâtı (ZDH) süresince, PKK ve bağlantılı olduğu PYD (Partiya Yekîtiya Demokrat) ve YPG (Halkçı Koruma Birlikleri) terör örgütlerinin aktif ve pasif destekçileri, sosyal medya vasıtasıyla TSK‟nın sivillere yönelik saldırılar yaptığını ileri süren bir takım görüntüler paylaĢmıĢtır. Ancak paylaĢılan fotoğrafların eski tarihlerden ve farklı ülkelerde gerçekleĢen olaylara ait olduğu ortaya çıkarılmıĢtır.15

Buna benzer birçok giriĢim TSK tarafından tespit edilerek, terör örgütünün uyguladığı kara propagandalar çürütülmüĢtür. PKK ve benzer oluĢumların bu yönteme baĢvurmalarındaki temel strateji; Türkiye‟yi saldırgan ve insan haklarını ihlal eden bir ülke olarak yansıtıp, uluslararası ortamın buna tepki göstermesini sağlamak ve kendilerine destek bulmaktır.

2.5.3. KarĢı Propaganda

KarĢı propaganda isminden de anlaĢılacağı üzere, düĢman tarafın propagandasının yalan olduğunu ortaya çıkarmak ve onu bertaraf etmek üzere uygulanan bir propaganda yöntemidir (Tarhan, 2014, s.49). KarĢı propaganda, terörle mücadele eden devletler açısından önem taĢımaktadır. Buna göre teröristlerin yaptığı her türlü propagandaya devlet kurumlarının karĢılık vererek, halkın bu faaliyetlerden olumsuz etkilenmesini önlemesi gerekir (ÇeĢme, 2011, s.151). Buna ek olarak, terörle mücadele yöntemlerine yönelik yapılan kara propaganda giriĢimlerinin ortaya

15

Zeytin Dalı Harekâtı‟na yönelik PKK ve PYD‟nin sosyal medya üzerinden yaptığı kara propagandaların çürütülmesine dair haber için bkz. http://www.trthaber.com/haber/gundem/sosyal- medyada-zeytin-dali-harekatina-kara-propaganda-347245.html, EriĢim Tarihi: 16.07.2018.

60

çıkarılması, güvenlik güçleri üzerinde oluĢabilecek baskıların engellenmesi açısından da Ģarttır. Bu yüzden kara propaganda tespit edildikten hemen sonra, yalana dayalı içeriklerin gerçek kaynaklarına ulaĢılarak, resmi kaynakların bunları paylaĢması ve kamuoyunu aydınlatması zaruridir.

2.5.4. KıĢkırtıcı Propaganda

Teröristlerin en temel amaçlarından biri, hedef toplum içerisinde çatıĢmalar ve karıĢıklıklar çıkararak, ülkeyi bölmektir. Bilhassa etnik/bölücü niteliğe sahip terör grupları, toplumun belirli bir bölümünü devlete karĢı kıĢkırtmak ve tahrik etmek için bu yönteme baĢvurmaktadır. Bu bağlamda Türkiye özelinde değerlendirildiğinde PKK terör örgütü, Güneydoğu ve Doğu Anadolu‟da bulunan yöre halklarına Kürtlerin sömürüldüğünü, ezildiğini, haksızlığa uğratıldığını ve ötekileĢtirildiğini ileri sürerek, vatandaĢların algılarını yönetmeye çabalamakta ve onları baskı altına almaya çalıĢmaktadır. PKK bu stratejiyle; halkı devlete karĢı harekete geçirmek ve iç savaĢ çıkartmak suretiyle, nihai amacı olan toprak koparma düĢüncesine ulaĢmak istemektedir (Bal, 2003, s.162-163; Acar, 2012, s.194).

2.5.5. Silahlı Propaganda

GeçmiĢten günümüze terör örgütlerinin en çok baĢvurdukları yöntem silahlı propagandalardır. Uçak kaçırma, intihar saldırıları, bombalama, suikast gibi her türlü Ģiddet içeren faaliyet, silahlı propaganda olarak yorumlanmaktadır. Teröristler bu yöntemle varlıklarını tüm dünyaya duyurmak, güçlü olduklarını ispat etmek, devletin otoritesini sarsmak, üyelerine moral vermek ve halkı korkutarak, sindirmeyi amaçlamaktadır. Teröristler saldırılardan hemen sonra ise gerek kendi medya organlarını kullanarak gerekse de ulusal veya uluslararası medya kuruluĢlarından yararlanarak, bu saldırıları tüm dünyaya duyurmayı ve ses getirmeyi hedeflemektedir (Tarhan, 2014, s.306).

Propaganda tekniklerinden ve türlerinden anlaĢılacağı üzere, terör örgütlerinin bütün faaliyetlerinde doğrudan veya dolaylı bir Ģekilde kitle iletiĢim araçlarından faydalandıkları görülmektedir. Dolasıyla kitle iletiĢim araçları, teröristlerin propagandalarını sürdürmesi açısından hayati bir role sahiptir. Buradan hareketle çalıĢmanın devamında, kitle iletiĢim araçlarının propaganda açısından önemine değinmek, terör-propaganda ve terör-medya etkileĢimini anlamak açısından yararlı olacaktır.

61