Yakınsama Kavramı

Yakınsama basit anlamıyla, hem içeriklerin hem de onları taşıyan mecraların birbirine yakınlaşması olarak ifade edilmektedir. Yakınsama, bilgisayar, bilgi teknolojileri, iletişim ağları ve medya içerikleri arası bağlantı oluşmasıyla internetin popülerleşmesi ve gelişmesi, buna bağlı olarak ürün, hizmet ve faaliyetlerin dijital ortam alanında birbiriyle yakınlaşması durumunun ortaya çıkmasıdır ( Flew, 2010: s.22). Bir başka açıklamada yakınsama, medya bit (bite)’lerinin yani bilgi depolama ve transferindeki en küçük dosya biriminin ayırt edilebilir olması anlamına gelmektedir, bu en küçük dosya birimlerinin ister içerik isterse endüstri bit’i olsun bunların “bit” olup olmadıkları önemlidir. Yakınsama, medya karışımı ve yeniden birleşimi meydana geldiğinde olmaktadır. Örneğin, filmler internet üzerinden indirilmek için dağıtıldığında ya da dijital radyo yayınları MP3 çalarla, kişisel bilgisayar (PC) ve ya tabletle dinlenebilir olması yakınsama olarak adlandırılmaktadır. Dolayısıyla yakınsama kavramıyla, teslimat, cihazlar, araçlar ve yerler gibi kavramlar da içiçe geçmektedir ( Harries, 2002, akt. Creeber ve Martin, 2009: s.35). Henry Jenkins’e göre, yakınsama, yukardan-aşağıya kurumsal odaklı, aşağıdan yukarıya ise tüketici odaklı bir süreçtir. Bir taraftan medya şirketleri piyasaları genişletmek, izleyici/kullanıcı bağlılığını güçlendirmek ve gelir sağlayan fırsatları yaratmak için dağıtım kanalları üzerinden medya içerik akışını nasıl hızlandırmaları gerektiğini öğrenirler. Diğer taraftan tüketiciler, kendi kontrolleri altında daha ayrıntılı ortam akışını sağlamak ve başka

49

insanlarla etkileşime girmek için bütün bu farklı medya teknolojilerini nasıl kullanmaları gerektiğini öğrenirler (Jenkins, 2006a: s.37).

Yeni enformasyon teknolojileri, belirli bir sıra içinde değişen birbirini yok eden bir süreç değil, eski ile yeni cihazların değişik biçimlerde bir araya gelmesiyle çeşitli kültürel ve toplumsal davranışlar ortaya koyarlar. Bu bakış açısıyla yakınsamayı birbiriyle ilişkili üç şekilde anlamak mümkün olur:

1) bir iletinin ya da metnin farklı platformlarda arasında yer değiştirmesi, 2) iletişimin işlevlerinin değişerek birleşmesi

3) izleyici/kullanıcı davranışlarının değişmesi, hem üreten hem tüketen katılımcı bireylerin oluşması.

Örneğin bir kitabın aynı zamanda bir sinema filmi, bir internet oyunu, bir oyuncak kahramanı bir tematik mekân olarak uyarlanmasıdır. Jenkins’e göre yakınsama kavramı, bir iletinin farklı medya platformları arasında yer değiştirmesi, iletişim görevlerinin birleşmesi ve değişen kullanıcı/tüketici pratiklerinden meydana gelen bir kavramdır (Jenkins, 2006a).

50

Şekil 1.4. Yakınsama Eğilimleri, 2006-16 Kaynak: Flex, 2010: s.22.

Terry Flew, yaratıcı endüstriler ve yeniliklerin mükemmelliğini konu alan Avustralya Araştırma Konseyi Merkezi’nin açıkladığı 2006- 2016 yılları arasındaki yakınsama çevresinde oluşacak yeni eğilimlerden bahsetmektedir. Şekil 1.4 ‘de c2006 ile c2016 yılları arasındaki yakınsama eğilimleri kıyaslandığında görülmektedir ki, buzdağının görünün yüzünün aksine sanattan iş yaşamına, sağlıktan eğitime, devletten gazeteciliğe kadar bütün kurumsal faaliyetler ve sosyal yaşam alanları bilgi ve iletişim araçları (ICT devices) arasındaki ağ oluşumunun çoğalmasıyla çevrimiçi dijital medya çevresinin daha da interaktif hale dönüşeceği belirtilmektedir (Flew, 2010: s.22).

Manuel Castells, “Communication Power- iletişim gücü” adlı kitabında “ağ”larla örülü günümüz dijital iletişim çağında küresel medya ağlarının temeline dönük bilgiler paylaşmaktadır. Castells’in “Muhteşem Yedi- Magnificent Seven” olarak adlandırdığı Time Warner, Disney, New Corporation, Bertelsmann, NBC Universal, Viacom ve CBS gibi şirketler ile Google, Microsoft ve Yahoo ve hatta Apple gibi daha geniş çeşitlendirilmiş internet/bilgisayar şirketlerinin işbirlikleri ve oluşan geniş küresel medya holdingleşmesinin temelinde birbirleriyle ilişkili 4 temel eğilimin olduğunu vurgulamaktadır:

51

2) Şimdilerde medya holdingleri çeşitli ürün ve hizmetlerinin dağıtımını tek platformdan yapabiliyorken, platformların çeşitlenmesiyle ürünlerin farklı platformlarda da dağıtılması eğiliminin oluşması. Ayrıca farklı ürünlerin dijital kısımla kombine edilebilmesi sonucunda yeni ürünlerin yaratılması eğilimi de doğmuştur.

3) izleyici/kullanıcı/tüketicileri özelleştirme ve segmentlere ayırma eğilimi, bu eğilimle özellikle reklam gelirleri maksimize edilir.

4) son olarak, bütün bu stratejiler, internet medyası ağlarının yeni özellikleri sayesinde değişen iletişim çevresinin yarattığı fırsatlardan faydalanmak, optimal sinerji yaratacak ekonomiler bulmaya yönelmektir.

Medya yakınsamasını yaratıcı endüstriler yönünü daha iyi anlamak için Castells ve Arsenault’un 2008 yılında yapmış olduğu, çokuluslu medya ve çeşitlendirilmiş internet şirketleri arasında önemli bağlantılarla ilgili çalışmalar şekil 1.5 ve şekil 1.6 ‘de görülmektedir. Şekil 1.5’deki diagram önemli ortaklıklar ve çapraz yatırımları kapsamaktadır . şekil 1.6’da ise , Şubat 2008 itibariyle, Küresel boyutta en büyük çok uluslu holdinglerin birbirleriyle dikey entegrasyonları, çeşitlendirilmiş medya şirketlenmeleri gösterilmektedir ( Castells, 2013b: s.76- 79).

Şekil 1.5. Uluslararası Medya ve İnternet Şirketleri Arasındaki İlişkiler Kaynak: Castells, 2013b, s.713.

Şekil 1.5 ‘de Castells’in bahsettiği,” Muhteşem Yedi” ve ana bilgisayar şirketleri arasındaki çapraz yatırımlar, yönetim kurulu üyeleri, yönetimleri ve ağ üzerinden

52

ortaklıklar gösterilmektedir. Summer Redstone şirketinin diğer bir aile şirketi olan The National Amusement, CBS ve Viacom’un %80 hissesine sahipken, NBC ve New Corporation , 2007 yılında kendi online içerik sağlayıcısı Hulu.com’u, Google ve YouTube video platformlarına rakip olarak başlattı. Ayrıca, Time Warner’ın AOL, Microsoft’un MSN, New Corporation’ın MySpace ve Yahoo!, Hulu.com’un dağıtımını sağlamaktadır. Bununla birlikte Hulu.com YouTube’un dijital video pazarındaki gücünü kırmak için Google ile ortaklık arayışlarına girdi. Diğer taraftan Google New Corporation’ın MySpace sosyal ağ sitesinde reklam dağıtımı görevini üstlendi. Bütün bu çoklu medya holdingleri aynı anda olay- olay temel (case-by-case basis)’inde kendi iş ihtiyaçlarına göre hesaplamalar ve gizli antlaşmalar yapmaktadırlar (Castells, 2013b: s.75-77). Bu medya organizasyonları şimdi hiç olmadığı kadar daha fazla özelliklere sahiplerdir. Ayrıca 2008 yılında, “Muhteşem Yedi” olarak adlandırılan bu en geniş küresel çoklu medya organizasyonları, farklı platformlar üzerinden dağıtım yapabilecekleri kendilerine ait daha özel içeriklere sahip oldular. Şekil 1.6 ‘de bu konuda önde olan firmaların dikey entegrasyonu gösterilmektedir. Örneğin, küresel film ve sinema üretiminin yüzde 10’u Time Warner’a ait Warner Brothers’ın kontrolündedir. Diğer taraftan Time Warner, Amerika Birleşik Devletleri’nin ikinci en geniş kablolu Tv operatörüne sahip olup, 47 bölgesel ve uluslararası kablo kanalları ve AOL internet platformları üzerinden bütün üretimlerin dağıtım yapmaktadır. Bugün, medya şirketleriyle dikey entegrasyonda internet önemli bir yer teşkil etmektedir. Media organizasyonlarının internete doğru yönelmesi onların yeni video ve ses işlevselliğine yönelik işbirliklerine girmesine de neden olmaktadır. Google, Apple, Yahoo! ve Microsoft online video pazarında geleneksel çoklu-medya holdinglerle rekabet edebilecek girişimlere başladılar. Yine Google, 2007’de, Panasonic ile işbirliğine girerek yüksek çözünürlüklü, geleneksel televizyon yayın programları yapmanın yanısıra internet içerik özelliğine sahip televizyonlar piyasaya sürdü ( Hayashi, 2008, akt. Castells, 2013b: s.78-79).

53

Şekil 1.6. Holdingleşme, Küresel Medya Holdinglerinin Çeşitlenmesi, 2008 Şubat Verileri.

54

1.2.4.1.1. “Bert is Evil” (Büdü Şeytan) Örneği ve Medya Yakınsaması

Henry Jenkins, “Yakınsama kültürü: Eski ve Yeni Medya Nerede Çarpışır “ adlı kitabının ilk bölümünde bir olaydan bahsetmektedir. Bu olay, yakınsama kültürü üzerine verilen en önemli örneklerden biridir. Jenkins’in bahsettiği örnek olay ve konusu şöyledir:

“Hikaye 2001 yılının sonbaharında başlamaktadır. Filipin kökenli Amerikan vatandaşı lise öğrencisi Dino Ignacio, ev ödevi için, Susam sokağının Büdü (Bert) karakterinin Bert is Evil (Bert şeytandır) serisinde photoshop ile düzeltmeler yapar. Büdü’yü bir takım “kötü” insanlar, karakterler ve olaylarla birlikte simgeler.

Şekil 1.7. Dino İgnocio Usama Bin Ladin ile Susam Sokağı’nın Büdü Dijital Kolajı

Şekil 1.8. 11 Eylül Saldırısından Sonra CNN Televisyonunda Yayınlanan Anti- Amerikan Protesto Gösterisi Esnasında İgnocio’nun Sürpriz Kolaj Görüntüsü Kaynak: Jenkins, 2006a: s.1-2.

11 Eylül sabahına kalkıldığında, Pakistan’da anti-Amerikan protesto amaçlı gösteriler yapılır. Bangladeş merkezli yayımcılar protestoya pankart, t-shirt ve posterler hazırlarlar. Söz konusu yayımcılar, Bin Ladin destekli pankart, poster ve bayrakları internetteki çeşitli web sayfalarından indirerek basarlar. Basılan Bin Ladin posterlerinden bir tanesi Büdü ile Bin Ladin’in birlikte olduğu görüntüdür ve tam o esnada basımı yapanlar bu ayrıntıyı fark etmezler ya da muhtemelen El- Kaide Lideriyle Büdü’yü benzetirler ve baskıya alırlar. Şekil 1.7 ve şekil 1.8 ‘de görüldüğü üzere, Bin Ladin ve Susam Sokağı’nın Edi&Büdü ikilisinden olan Büdü ile Bin Ladin aynı fotoğraftadır. Binlerce basılan posterler bütün Ortadoğu ‘ya dağıtılır. Bu fotoğraf ilk

55

olarak CNN muhabirleri tarafından fark edilir ve daha sonra da CNN ile dünyaya ulaşır. İlk başta, ajansın bir fotomontajı olduğu düşünülür ama görüntülerde bir oynama olmadığı anlaşılır ve resmin gerçek olduğu ortaya çıkar. Bu olaylar geliştiği sırada, Susam Sokağı’nın yapımcı firması Children’s Television Workshop (CTW), haliyle sert bir açıklama yapar ve her türlü yasal haklarını arayacağını bildirir. Uzunca bir süre, bu olay dünya basınını meşgul eder”. Henry Jenkins’ın ifade etmeye çalıştığı bu olay Convergence (yakınsama) kavramını tanımlamak için en güzel örnektir. Sıradan bir insan, odasında bulunan bir bilgisayar ile, uluslararası bir krizi tetiklemiştir. Çünkü her şey o kadar birbirine yakınlaştı ki, medya tüketici ve üreticisinin gücünün nerelerde birbirlerini etkileyeceği tahmin edilememektedir. Örnekte de görüldüğü üzere, internet, photoshop, , protestolar, CNN, Susam Sokağı ve daha birçok farklı ortamlar medya yakınsamasıyla etkileşime geçebilmektedir ( Jenkins, 2006a, s. 1-2).