1. Kapsam
Bu doküman, bu bölümde (UR W11) belirtildiği gibi, 50 kJ/cm üzerindeki yüksek ısı girdisi ile kaynak yapılması amaçlanan normal ve yüksek mukavemetli tekne yapım çeliklerinin kaynak elverişliliği plan onayını tanımlar.
Kaynak elverişliliği plan onayı genellikle üreticinin isteği ile başvurduğu ve çeliğin test koşulları altında söz konusu yüksek ısı girdili kaynak için tatmin edici bir kaynak elverişliliği sahip olduğunu doğrulamak için geçerlidir.
Bu bölümün isteklerine uygunluğun gösterilmesi, özel kimyasal bileşim aralığı, erime ve işleme uygulaması için uygunluğu sağlanan belirli bir çelik fabrikasının onayıdır.
Planlamanın onayı tersaneler tarafından yapılacak kaynak yönteminin yeterliliği için geçerli değildir.
2. Onay Başvurusu
Üretici, önerilen kaynak elverişliliği test programı (3.2’ye bakınız) ve aşağıdaki teknik dokümanları TL’na sunmalıdır:
a) Sertifikalandırılacak çelik levhanın bilgileri:
- Kalite,
- Kalınlık aralığı,
- Oksijen giderme uygulaması,
- Tane inceltme uygulaması,
- Hedeflenen kimyasal bileşim aralığı,
- Hedeflenen en fazla Ceq ve Pcm,
- Eğer varsa, mekanik özelliklerin üretim istatistikleri (çekme ve Charpy-V çentik darbe testleri).
b) Kimyasal elementler, çelik üretimi, döküm, haddeleme, ısıl işlem, vb. ile ilgili yüksek ısı girdisi
ile kaynak yapıldığı zaman, ısıdan etkilenen bölgede tokluk bozulmasını önlemek için kontrol noktaları.
c) Eğer varsa, birleşimlerin mukavemet ve tokluk özelliklerini geliştirmek için kaynak kontrol noktaları.
3. Doğrulama testleri
3.1 Sertifikasyon aralığı
Çelik kaliteleri için sertifikasyon aralığı TL ile aksine anlaşmaya varılmadıkça aşağıdaki gibi olacaktır:
a) Ortalama tokluk düzeyini içeren en düşük ve en yüksek tokluk düzeylerindeki onay testleri,
b) Sadece o mukavemet düzeyini içeren normal mukavemet düzeyindeki onay testleri,
c) Yüksek mukavemetli çelikler için, hemen altındaki mukavemet düzeyini de içeren bir mukavemet düzeyindeki onay testleri,
d) Aynı üretim sürecini ilgilendiren testler ayrı yapılabilir,
e) Diğer klas kuruluşları tarafından yapılan doğrulama testlerinin sertifikaları ve dokümanları TL’nun takdirine bağlı olarak kabul edilebilir.
3.2 Kaynaklanabilirlik test programı
Test programının kapsamı 3.5’de belirtilmiştir ama sertifikasyonun içeriğine göre düzenlenebilir. Özellikle yeni geliştirilen çelik tipleri, kaynak sarf malzemeleri ve kaynak yöntemleri sözkonusu olduğunda veya TL tarafından gerekli görüldüğünde ek test donanımları ve/veya test maddeleri istenebilir.
Testlerin içeriği 3.5’de belirtilenden farklı ise, testler yapılmadan önce test progamı TL tarafından onaylanmalıdır.
3.3 Test sacı
Test sacı, bu bölümün (UR W11 Ek A) isteklerine uygun olarak, TL tarafından onaylanan bir sürec sonucu üretilecektir.
Her üretim süreci için farklı kalınlıkta iki test sacı seçilecektir. Kalın sac (t) ve ince sac (≤t/2) üretici tarafından önerilecektir.
Üretim sürecindeki küçük değişiklikler (örn; TMCP sürecinde) TL’nun takdirine bağlı olarak test edilmeden kabul edilebilir.
3.4 Test takımı
Genel olarak kaynak ekseni sac haddeleme doğrultusuna dik (enine) olan, ısı girdisi 50 kJ/cm’nin üzerinde kaynaklanan bir alın kaynağı takımı hazırlanacaktır.
Test takımının boyutları 3.5’de belirtilen gerekli tüm Test numunelerinı almaya fazlasıyla yeterli olmalıdır.
Kaynak yöntemleri mümkün olduğunca, ilgili test sacının tersanede normal uygulamasına uygun olmalıdır.
Kaynak süreci, kaynak pozisyonu, kaynak sarf malzemesi (üretici, marka, kalite, çap ve örtü gazı) ve kaynak ağzı hazırlığı, ısı girdisi, ön ısıtma sıcaklıkları, pasolararası sıcaklıkları, paso sayısı, vb. de dahil kaynak parametreleri raporlanmalıdır.
3.5 Test takımı için muayeneler ve testler
Test takımı, TL ile aksine anlaşmaya varılmadıkça, aşağıdaki (a) ÷h)) isteklere uygun olarak muayene ve test edilecektir:
a) Gözle muayene:
Tüm kaynak yüzeyi düzgün olacak ve çatlak, dikişaltı erimesi bindirme, vb. problem yaratacak hatalar bulunmayacaktır.
b) Makroskopik test:
Kaynağın enine kesitinden alınan, çatlak, girim ve erime
eksikliği olmadığını gösteren bir makroskopik fotoğraf.
c) Mikroskopik test:
Kaynak metalinin merkezinde, erime çizgisinde ve 2, 5, 10 ve 20 mm uzağında her bir pozisyonda, kaynak enine kesiti kalınlığı ortasındaki hat boyunca, X100 büyütmeli bir mikrografi alınmalıdır. Test sonuçları sadece bilgi için sağlanır.
d) Sertlik testi:
HV 5’lik çentikler, kaynağın her iki ön ve kök yüz tarafında, sac yüzeyinin 1 mm altında iki enine çizgi boyunca, metal merkez hattında, erime çizgisinde, erime çizgisinden etkilenmeyen ana malzeme içinde her 0,7 mm de ((her ısıdan etkilenen bölge için en az 6-7 ölçüm) yapılmalıdır. En fazla sertlik değeri 350 HV’den yüksek olmayacaktır.
e) Enine çekme testi:
Test donanımından iki enine (çapraz kaynak) çekme parçası alınmalıdır. Test numuneleri ve test prosedürleri UR W2’nin isteklerine uygun olacaktır. Çekme mukavemeti o kalitedeki metal için istenen en düşük değerden az olmamalıdır.
f) Eğme testi:
Test donanımından iki enine (çapraz kaynak) çekme parçası alınmalı ve test numunesi kalınlığının 4 katına eşit bir mandrel ile eğilmelidir. Eğme açısı en az 120°
olmalıdır. Test numuneleri ve test prosedürleri UR W2’nin isteklerine uygun olacaktır.
20 mm’ye kadar sac kalınlıkları için bir alın eğme ve bir kök eğme parçası veya iki yanal eğme parçası alınmalıdır. 20 mm’den fazla sac kalınlıkları için iki yanal eğme parçası alınmalıdır. Test sonrasında parçalarda herhangi bir yönde 3 mm’den büyük ne bir çatlak ne de bir açık kusur görülmemelidir.
g) Darbe testi:
Charpy V-çentik darbe parçaları (bir sette üç parça) alın kaynağı tarafındaki sac yüzeyinin 2 mm altından çentik sac yüzeyine dik olacak şekilde alınmalıdır.
Bir set, çentiğin erime çizgisinde ve 2, 5 ve en az 20 mm uzağında olduğu kaynağın enine (dik) doğrultusunda parçalar alınmalıdır. Erime sınırı, örneğin uygun bir reaktif ile dağlanmasıyla belirlenir. Sözkonusu çelik kalitesi testi için öncelikle, test sıcaklığı belirlenmelidir.
Kalınlığı 50 mm’den fazla veya 20 mm’den kalın bir yüzü kaynaklı çelik sac için, kaynağın kök tarafından çentiğin ön yüzde aynı konumda bulunduğu ek bir parça seti alınmalıdır.
Çelik kalitesine ve kalınlığına göre, belirtilen sıcaklıkta ortalama darbe enerjisi Tablo 3.8 veya 3.9’a uygun olmalıdır. Ölçülen değerlerden sadece biri, %70’inden az olmamak koşuluyla belirtilen ortalama değerin altında olabilir.
TL’nun takdirine bağlı olarak, soğurulan enerjinin geçiş sıcaklığı eğrisini ve kristallik yüzdesini değerlendirmek için farklı test sıcaklıklarda ilave testler istenebilir.
h) Diğer testler
TL’nun takdirine bağlı olarak, geniş yüzey çekme testi, ısıdan etkilenen bölge (HAZ) çekme testi, soğuk çatlama testleri (CTS, Haç kesiti, İmplant-koyuntu, Tekken, Bead-on plate) CTOD gibi ek testler veya diğer testler istenebilir (3.2’ye bakınız).
4. Sonuçlar
Üretici, tüm sonuçları ve doğrulama testlerine ait istenilen bilgileri içeren tam test raporunu TL’na sunmalıdır.
Test raporunun içeriği TL’du tarafından, bu kaynak elverişlilik planına uygunluğu yönünden gözden geçirilerek değerlendirilecektir.
5. Sertifikalandırma
Test raporu TL tarafından tatmin edici bulunursa sertifika verilir.
Genel olarak aşağıdaki bilgiler sertifikada bulunmalıdır:
a) Üretici,
b) Isı girdisi işareti de bulunan kalite sınıfı (Bölüm 6’ya bakınız),
c) Oksijen giderme uygulaması,
d) Tane inceltme uygulaması,
e) Teslim koşulu,
f) Test edilen sac kalınlığı,
g) Kaynak süreci,
h) Kaynak sarf malzemeleri (üretici, marka, kalite), eğer istenirse,
i) Uygulanan gerçek ısı girişi.
6. Kalite sınıfı
Sertifikanın verilmesi üzerine, doğrulama testinde uygulanan ısı girdisi değerini gösteren işaret, sacın kalite sınıfına eklenebilir örn; “E36-W300” (300 kJ/cm Isı girdisi uygulandığında). Bu işaretin değeri 50’den az olmamalı ve 10 arttırılmalıdır.