Kimyasal bileşim

4.1 Tüm dökümler sakinleştirilmiş çelikten yapılacak ve kimyasal bileşim, üretilen döküm parçan için belirlenen çelik tipine ve mekanik özelliklere uygun olacaktır.

4.2 Her eriyiğin kimyasal bileşimi, üretici tarafından, tercihen eriyiğin dökülmesi sırasında alınan örnekte belirlenecektir. Çoklu eriyiklerin ortak bir potaya yüklenmesi halinde, pota analizi gereklidir.

4.3 Karbon ve karbon-manganez çeliklerinin kimyasal bileşimi, Tablo 6.1’de verilen genel sınırlara veya uygulanabilen hallerde onaylı spesifikasyonlardaki isteklere uygun olacaktır.

4.4 Aksi gerekmedikçe, üreticinin kararına bağlı olarak, alüminyum gibi tane inceltici elementler kullanılabilir. Bu elementlerin miktarı raporlanacaktır.

5. Isıl işlem (düzeltme dahil)

5.1 Çelik dökümler aşağıda belirtilenlerden birine tabi tutulmuş olarak teslim edilecektir:

- Tamamen tavlanmış,

- Normalize edilmiş,

- Normalize edilmiş ve temperlenmiş,

- Su verilmiş ve temperlenmiş.

Temperleme sıcaklığı 550 º C’dan az olmayacaktır.

5.2 Boyutsal kararlılığın ve iç gerilmelerden arınmışlığın önemli olduğu, krankşaftlar ve makina bedpleytleri gibi bileşenlere ait dökümlerde, gerilme giderici ısıl işlem uygulaması yapılacaktır. Isıl işlem en az 550 ºC’da yapılacak ve daha sonra fırında 300 ºC veya daha düşük bir sıcaklığa kadar soğutulacaktır.

5.3 Isıl işlem, düzenli tarzda bakımı yapılan, sıcaklığın kontrolü ve kaydedilmesi için gerekli şekilde donatılan fırınlarda yapılacaktır. Fırın boyutları, dövme parçanın tümünde sıcaklığın, gerekli ısıl işlem sıcaklığına düzgün olarak çıkartabilecek özellikte olacaktır. Çok büyük dövme parçalarda alternatif ısıl işlem yöntemleri TL tarafından özel olarak değerlendirilecektir.

Fırının sıcaklık düzgünlüğünün düzenli olarak doğrulandığı durumlar hariç, sıcaklığın yeterince düzgün olduğunun ölçülmesi ve kaydedilmesi için, fırına yeterli termokupullar bağlanacaktır.

5.4 Eğer bir döküm parça lokal olarak yeniden ısıl işleme tabi tutulursa veya son ısıl işlemden sonra düzeltme işlemine tabi tutulursa, daha sonra, zararlı artık gerilmelerin kalması olasılığını ortadan kaldırmak üzere, gerilme giderici ısıl işlem gerekebilir.

5.5 Dökümhane, kullanılan fırını, fırın dolgusunu, tarihi, sıcaklığı ve sıcaklık süresini belirten kayıtları tutacaktır. Talep halinde kayıtlar sörveyöre verilecektir.

6. Boyutlar, boyutsal ve geometrik toleranslar

Boyutlar, boyutsal ve geometrik toleranslar için sipariş resimlerinde veya uygulandığı durumlarda ilgili standartlarda verilen değerler geçerlidir. Bu konudaki ayrıntılar sörveyöre bildirilecektir.

7. Sızdırmazlık

Çalışma akışkanı tarafından iç basınçla zorlanan tüm veya özellikle sızdırmazlığı gerekli olan tüm döküm parçalar, işlendikten sonra, belirlenen test basıncında sızdırmaz olacaktır.

8. Mekanik ve teknolojik özellikler

8.1 Çekme testi

Bu kurallardaki veya uygulandığı durumlarda ilgili standart ve spesifikasyonlardaki tablolarda belirtilen istekler, çekme testi sonucunda sağlanacaktır.

8.2 Çentik darbe enerjisi

Çeşitli çelik kaliteleri için belirlenen çentik darbe enerjisi değerleri 3 test numunesinin ortalama değeri ile sağlanacaktır. Bu üç test sonucundan biri, ortalama değerin altında olabilir, ancak ortalama değerin

%70'inden daha az olamaz.

8.3 Diğer özellikler

Belirli çelik kaliteleri için, örneğin; kristallerarası korozyona direnç veya yüksek sıcaklıklarda %0,2 uzama sınırı gibi özel karakteristiklerin istenildiği durumlarda, bu karakteristikler uygun testler ile belirlenecektir

Tablo 6.1 Tekne ve makina çelik dökümlerinin kimyasal bileşim sınırları [%]

Çelik

Kalan elementler (maks.) Toplam kalanlar

(1) Makina uygulamaları için kaynaklı yapılarda C ≤ 0.23 or Ceq ≤ 0.49

9. Testler

9.1 Kimyasal bileşimin belirlenmesi

Üretici her eriyiğin veya gerekiyorsa, her potanın kimyasal bileşimini belirleyecek ve ilgili sertifikayı sörveyöre verecektir. Bileşimde herhangi bir tereddüt oluştuğunda, ürün analizi yapılacaktır.

9.2 Mekanik özelliklerin testi ve test numunelerinin seçimi

9.2.1 Mekanik testler

Her döküm veya döküm demeti için, istenilen testler ve olası tekrar testleri için yetecek, test malzemesi alınmalıdır.

9.2.1.1 Her döküm için en az bir test parçası alınmalıdır. Aksine anlaşmaya varılmamışsa, bu test parçaları bütün olarak dökülmeli veya ayrı döküm olmalıdır ve kalınlığı 30 mm. den az olmamalıdır.

9.2.1.2 Testler eriyikler esas alınarak yapılacaktır.

Her eriyikten alınan aynı ısıl işlem görmüş döküm parçaları 4500 kg'a kadar test demetleri halinde birleştirilecektir. Kalan kısımlardan 1250 kg. kadar olanı bundan sonraki test demetine yerleştirilir. Tekil ağırlığı 1000 kg'dan fazla olan parçalar ayrı olarak test edilir.

Tamamlanmış ağırlığı 10 ton'u geçiyorsa iki test parçası alınır. Dökülmeden önce bir potada karıştırılmamış iki veya daha çok dökümden geniş dökümler yapılacaksa, yer alan döküm sayısına bağlı olarak, iki veya daha çok test parçası alınacaktır. Bunlar birlikte döküldüğü döküm parçasından mümkün olduğu kadar uzakta olacaktır.

9.2.1.3 Dökümlerin, 2.4’e uygun olarak TL'nun özel onayına bağlı yöntemlerle yapıldığı durumlarda, test parçalarının sayısı ve yeri konusunda, imal yöntemini de göz önüne alacak tarzda özel anlaşmaya varılacaktır.

9.2.1.4 Yaklaşık olarak aynı boyutlara sahip, her biri 1000 kg. ın altında, küçük döküm parçalarda aynı eriyikten imal edilmeleri ve aynı fırın yüklemesinde ısıl işlem uygulanmaları halinde, test parçaları 9.2.1.1'de

belirtilen isteklere rağmen, uygun boyutlu ayrı olarak dökülen örneklerin kullanıldığı test demeti yöntemi kullanılabilir. Her döküm demeti için en az bir test parçası alınmalıdır.

9.2.1.5 Test parçaları, belirtilen ısıl işlem tamamlanana ve bu durum kolaylıkla ayırt edilene kadar dökümden ayrılmamalıdır.

9.2.1.6 Test numunelerinin hazırlığı ve mekanik testler için kullanılan yöntemler Bölüm 2’nin ilgili isteklerine uygun olmalıdır. Aksine anlaşmaya varılmadıkça testler sörveyör gözetiminde yapılacaktır.

9.2.2 Mekanik özellikler

9.2.2.1 Tablo 6.4’de değişik mukavemet değerlerine bağlı olarak akma sınırı, kopma uzaması ve kesit daralması için minimum istekler verilmektedir. Verilen değerlerin arasında bir minimum çekme mukavemeti değerinde bir çelik kullanılması önerilirse, diğer özellikler için minimum değerleri enterpolasyon ile elde edilebilir.

9.2.2.2 Tablo 6.4 ayrıntıları verilen, genel sınırlar içinde seçilen istenilen herhangi bir minimum çekme mukavemeti için döküm yapılabilir, ancak ilgili inşaat kuralları istediği herhangi bir ek koşul istenebilir.

9.2.2.3 Mekanik özellikler, belirtilen minimum çekme mukavemeti için Tablo 6.4 isteklerine veya, uygulanabilir ise onaylanmış özelliklerin gereklerine uygun olmalıdır.

9.2.2.4 Çekme testleri için yenileme testleri istekleri Bölüm 2’ye uygun olmalıdır (9.3’e bakınız).

9.2.2.5 9.2.2.4’te ayrıntıları verilen ek testler, tercihen aynı fakat alternatif olarak diğer test parçasından (dökümü ya da döküm demetini temsil eden) yapılacaktır.

9.2.2.6 Bir döküm veya döküm demeti test gereklerini karşılayamazsa, üreticinin isteğine göre yeniden ısıl işlem yapılarak tekrar kabul testine sunulabilir.

9.3 Test numunelerinin olumsuz sonuç vermesi durumunda testlerin yenilenmesi

Eğer çekme veya çentik darbe testlerinin sonucunda gerekli değerler elde edilemezse veya bir çentik darbe testi, gerekli ortalama değerin % 70’inden daha düşük bir sonuç verirse, dökme parça veya birim test miktarı reddedilmeden önce, Bölüm 2’de belirtilen testlerin yenilenmesi ile ilgili prosedür uygulanabilir. Aynı test parçasından, orijinal test numunesi olarak veya diğer test parçalarından ya da ilgili test demetini temsil eden test parçalarından ilave test numuneleri alınacaktır.

10. Muayene

10.1 Tüm döküm parçalar, muayene için temizlenecek ve hazırlanacaktır, uygun yöntemler olarak, dekapaj, kostik temizleme, fıçalama, lokal taşlama, metal parçaları veya kumla raspalama sayılabilir. Yüzeyler çekiçlenmemeli, ezilmemeli veya kusur oluşturucak herhangibir işleme tabi tutulmamalıdır.

10.2 Tüm döküm parçalar kabulden önce, görsel muayene için sörveyöre sunulacaktır. Uygun olan durumlarda, muayeneler iç yüzeyleri de kapsayacaktır.

Aksine anlaşmaya varılmadıkça, boyutların doğrulanması üreticinin sorumluluğundadır.

10.3 Kaynaklı bileşenler ile ilgili kurallarda veya onaylı prosedürlerde gerek görülen hallerde, kabulden önce, üretici tarafından uygun tahribatsız test de yapılacak ve sonuçlar raporlanacaktır. Testlerin ve kabul kriterlerinin kapsamı hakkında TL ile anlaşmaya varılacaktır.

10.4 İlgili kurallarda gerekli görülen hallerde, dökümler kabulden önce basınç testine tabi tutulacaktır.

Bu testler sörveyörün gözetiminde ve uygun bulacağı şekilde yapılacaktır.

10.5 Daha sonraki işleme veya testler sırasında kusurlu bulunan dövme parçalar, daha önceki sertifikasyonlarına bakılmaksızın reddedilecektir.

11. Tahribatsız testler

11.1 Tahribatsız testlerin yapılması gerektiği

durumlarda, bu testler üretici ve/veya işin yapıldığı birimler tarafından yapılacaktır.

11.2 Tahribatsız testler; G÷J’de verilen spesifikasyonlara göre yapılacaktır.