1. Uygulamanın Kapsamı
Bu doküman UR W11.2.1’de belirtildiği gibi normal ve yüksek mukavemetli tekne yapım çelikleri için üretim plan onayını tanımlar.
Üretim plan onayı UR W11.2.2 isteklerine göre, üreticinin programlanmış haddeleme dahil olmak üzere operasyonda etkili süreç ve üretim kontrolleri ile istikrarlı bir şekilde tatmin edici ürünler sunma yeteneğini doğrulamak için geçerlidir.
2. Onay Başvurusu
2.1 Onaya sunulacak dokümanlar
Üretici, önerilen onay test programı (3.1’e bakınız) ve aşağıdaki bilgileri TL’na sunmalıdır:
a) Üreticinin adı ve adresi, üretim tesisinin yeri, geçmişe ait genel bilgiler, yapılan işlerin boyutları, gemi inşa ve diğer işler için yaklaşık iş bitirme kapasitesi, gerekli görülürse.
b) Organizasyon ve kalite:
- Organizasyon şeması,
- Çalışan listesi,
- Kalite control biriminin çalışan listesi ve organizasyonu,
- Ürün kalitesi ile ilgili çalışmalarla ilgili çalışanların vasıfları,
- Eğer varsa, ISO 9001 kalite yönetim sistemine uygunluk sertifikası,
- Eğer varsa, diğer klas kuruluşlarının onay sertifikaları.
c) Üretim tesisleri:
- Üretim prosesinin iş akışı,
- Ham maddelerin kökeni ve depolanması,
- Bitmiş ürünün depolanması,
- Üretim sırasında sistematik kontrol ekipmanları.
d) Muayene ve kalite control olanaklarının ayrıntıları:
- Üretimin farklı aşamalarında malzemenin tanımlanması için kullanılan sistemin ayrıntıları,
- Mekanik testler, kimyasal analizler ve metalografi için ekipman ve ilgili kalibrasyon işlemleri,
- Tahribatsız muayene için ekipman,
- Kalite kontrol prosedürleri listesi.
e) Ürün tipleri (saclar, profiller, rulolar); çelik kaliteleri, kalınlık aralığı ve aşağıdaki amaçlanan malzeme özellikleri:
- Değişik çelik kaliteleri için kimyasal bileşim aralığı ve hedef analizi (tane inceltme, mikro alaşımlama ve artık öğe); eğer kimyasal bileşim kalınlığa ve temin durumuna bağlı ise değişik aralıklar belirtilmelidir,
- ııw formulüne göre maksimum karboneşdeğeri hedefi,
- Düşük Karbon içeriği C < %0.13 olan yüksek mukavemetli kaliteler için maksimum Pcm içeriği hedefi,
- Kimyasal bileşimin ve mekanik özelliklerinin üretim istatistikleri (ReH, Rm, A% and KV).
İstatistikler çelik ürünlerin gereksinimlere göre üretilebilmesi yeterliliğini göstermek üzere tasarlanmıştır.
f) Çelik üretimi:
- Çelik üretim prosesi ve fırın veya konvertör kapasitesi,
- Kullanılan ham malzeme,
- Oksijen giderme ve alaşımlama uygulaması,
- Eğer varsa, Kükürt giderme ve vakum gaz giderme donatıları,
- Döküm yöntemleri: ingot veya sürekli döküm.
Sürekli döküm durumunda, döküm makinası tipi, potadan kalıba döküm uygulaması, tekrar oksitlenmeden, kalıntılardan koruma ve ayrışma kontrol yöntemleri, gibi mevcut olan bilgiler,
- Ingot veya kütük boyutu ve ağırlığı,
- Ingot veya kütük işlemi: yontma ve boşaltma yöntemi.
g) Tekrar ısıtma ve haddeleme:
- Fırın tipi ve işlem katsayıları,
- Haddeleme: slab / bloom / billet için bitmiş ürün kalınlığında, haddeleme ve bitirme sıcaklığında azaltma oranı,
- Haddeleme sırasında tufal giderme işlemi,
- Hadde ayaklarının kapasitesi.
h) Isıl işlem:
- Fırın tipi, ısıl işlem katsayıları ve bunların ilgili kayıtları,
- Sıcaklık kontrol aletlerinin doğruluk ve kalibrasyonu
i) Programlı haddeleme:
Kontrollü haddeleme (CR) veya ısıl mekanik haddeleme (TM) durumunda teslim edilen ürünler için programlı haddeleme çizelgesinde aşağıdaki ek bilgiler de verilecektir:
- Haddeleme işleminin açıklaması,
- Normalleme sıcaklığı, yeniden kristallenme
sıcaklığı ve Ar3 sıcaklığı ve bunları belirlemek için kullanılan yöntemler,
- Çeliğin değişik kalınlık ve kaliteleri için kullanılan tipik haddeleme katsayıları için kontrol standartları (pasoların başlangıcındaki ve sonundaki sıcaklık ve kalınlık, pasolar arasındaki aralık, azaltma oranı, eğer varsa hızlandırılmış soğutmada sıcaklık aralığı ve soğutma hızı) ve ilgili kontrol yöntemi,
- Kontrol aletinin kalibrasyonu.
j) Özellikle kontrollü haddeleme (CR) veya ısıl mekanik haddeleme (TM) durumunda teslim edilen ürünler için çalışma ve kaynak önerileri:
- Eğer gerek duyuluyorsa tersanelerde ve atölyelerde normal işleme ek olarak soğuk ve sıcak çalışma önerileri,
- Eğer genelde tersane ve atölyede kullanılandan (15 - 50 kj/cm) farklı ise en az ve en çok ısı girdisi.
k) Eğer üretim işleminin herhangi bir parçası başka bir firmaya veya üretim tesisine verilmişse, TL’nun isteyeceği ek bilgiler de verilecektir.
l) Diğer klas kuruluşlarının onay sertifikaları ve yapılan onay testlerinin belgeleri.
2.2 Onay koşullarını değiştirmek için sunulacak dokümanlar
Üretici, a) ÷ e)’de belirtilen durumlarda onay değiştirme isteğini 2.1’de istenilen dokümanlarla birlikte TL’na sunmalıdır:
a) Üretim prosesi değişikliği (çelik yapım, döküm, haddeleme ve ısıl işlem).
b) Maksimum kalınlık değişikliği (boyut).
c) Kimyasal bileşik, eklenen element, vb. değişikliği.
d) Haddeleme, ısıl işlem, vb. Işlemlerin alt yükleniciye verilmesi).
e) Onay testlerinde kullanılanlardan farklı üreticilere ait slab, bloom ve billet kullanılması.
Aynı tip ürün için, onay test programı hariç önceki başvuruda verilenlerle bir bölümü veya tamamı tekrarlanan dokümanlar çıkartılabilir (3.1’e bakınız).
3. Onay Testleri
3.1 Onay testlerinin içeriği
Onay testlerinin içeriği 3.6 ve 3.7’de verilmiştir. Üretici tarafından verilen ön bilgilere dayanarak düzeltilebilir.
Özellikle, belirtilen döküm sayısı, çelik sac kalınlıkları ve kalitelerinde azaltma veya onay testinin durdurulması, aşağıdakiler dikkate alınarak TL tarafından kabul edilebilir:
a) Diğer klas kuruluşlarının onay sertifikaları ve yapılan kabul testlerinin dokümanları.
b) Onaylanacak çelik kaliteleri ve kimyasal ve mekanik özelliklerinin uzun dönem istatistik sonuçlarının varlığı.
c) Herhangi bir çelik kalitesinin onayı aynı mukavemet düzeyindeki; hedeflenen analizleri sağlayan, üretim yöntemi ve teslim koşulları benzer olması koşuluyla, herhangi bir alt kalite için onayı da kapsar
d) Yüksek mukavemetli çelikler için bir mukavemet düzeyinin onayı; çelik yapım yöntemi, oksijen giderme ve tane inceltme, döküm yöntemi ve teslim koşulları aynı olması koşuluyla, hemen altındaki mukavemet düzeyini de kapsar.
e) Onay koşullarının değişikliği.
Diğer yandan, yeni geliştirilen çelik tipleri veya üretim yöntemleri söz konusu olduğunda test edilecek döküm ve kalınlık sayısında artış istenebilir.
Birden fazla slab üreticisinin olması veya slab üreticisinin değişmesi durumunda, haddelenmiş çelik üreticisi 3.6 ve 3.7’ye göre, her bir slab üreticisinin slab kullanarak haddelenmiş çelik üretim sürecinin onayını almalı ve
onay testleri yapmalıdır. Testlerde bir azaltma veya onay testinin durdurulması, aşağıdakilere göre önceki onay dikkate alınarak TL tarafından kabul edilebilir:
- Haddelenmiş çelik üreticisi, aynı kalınlık, çelik kalitesi, tane inceltme ve mikro alaşımlama elementleri, çelik yapım ve döküm işlemi ile tanımlanan başka yarı mamülleri kullanarak üretim için onaylanmış ise,
- Yarı mamül üreticisi, aynı koşullarda aynı çelik tipi için üretim sürecinin tamamında (çelik yapım, döküm, haddeleme ve ısıl işlem) onaylanmış ise.
3.2 Onay test program
Test sayısı 3.6 ve 3.7’de verilenden farklılık gösterdiğinde, testler yapılmadan önce test programı TL’na onaylatılmalıdır.
3.3 Onay sörveyi
Onay testleri sörveyör gözetimi altında üreticinin yerinde yapılacaktır ve surveyör, onay sörveyi sırasında test anında işyeri muayenesi de isteyebilir.
Eğer testler işyerinde yapılamıyorsa, tanınmış laboratuvarlarda yapılacaktır.
3.4 Test ürününün seçimi
Genelde her ürün tipi için, her bir çelik kalitesi için ve her bir üretim yöntemi (çelik yapım, döküm, haddeleme ve teslim koşulu) için maksimum kalınlıkta bir test ürünü onaylanacaktır.
Ek olarak, ön onay için, TL ortalama kalınlıkta bir test ürününün seçilmesini ister.
Dökümler için test ürünü seçimi özellikle Ceq veya Pcm
değerleri ve tane inceltme, mikro alaşımlama eklemelerine dayanan tipik kimyasal bileşime göredir.
3.5 Test parçalarının yerleri
Aksine anlaşmaya varılmadıkça, ürünlerden (sac, levha, profil, çubuk) ingotun üstünden veya devamlı döküm halinde ise rastgele, test parçaları alınacaktır.
Test parçalarının yeri haddelenmiş ürünün boyundan alınacaktır. Parça B.11.1.1’de (parçanın üst ve/veya altı) tanımlanmıştır ve malzemenin haddelenmesi sonunda son doğrultusuna göre test numunesi yönü Tablo A.1’de açıklanmıştır.
Test parçasının enine göre yeri, A.8.1.2.4’e uygun olmalıdır.
3.6 Ana malzeme üzerindeki testler
3.6.1 Testlerin tipleri
Tablo A.1’de belirtilen testler yapılacaktır.
3.6.2 Test numunesi ve test prosedürü
Test numuneleri ve test prosedürleri UR W2’nin isteklerine uygun olacaktır.
Özel olarak aşağıdaki uygulanır:
a) Çekme testi:
- Sıcak haddelenmiş şeritlerden yapılan saclar için ruloyu oluşturan şeritlerin ortasından ek bir çekme test numunesi alınmalıdır,
- Kalınlığı 40 mm. den fazla olan saclar için, mevcut test makinesinin kapasitesi test örneklerinin tam kalınlığının kullanılması için yetersiz kaldığında, topluca tam kalınlığı temsil edecek katlı levha örnekleri kullanılabilir,
- Seçenek olarak, eksenleri kalınlığın dörtte birine ve yarısına yerleştirilmiş iki yuvarlak parça alınabilir.
b) Darbe testi:
- Sıcak haddelenmiş şeritlerden yapılan saclar için ruloyu oluşturan şeritlerin ortasından ek bir darbe test numunesi seti alınmalıdır,
- Kalınlığı 40 mm. den fazla olan saclar için, ekseni kalınlığın yarısına yerleştirilmiş ek bir darbe test numunesi seti alınmalıdır,
- Enerji değerinin belirlenmesine ek olarak yanal genişleme ve kristallenme yüzdesi de raporlanmalıdır.
c) Kimyasal analizler:
Hem eriyik hem de ürün analizleri raporlanacaktır. Ürün analizleri için malzeme çekme test numunesinden alınacaktır. Genel olarak, C, Mn, Si, P, S, Ni, Cr, Mo, Al, N, Nb, V, Cu, As, Sn, Ti ve elektrikli fırında veya Siemens-Martin ocağında (open-hearth furnace) üretilen çelikler için Sb ve B elementleri kontrol edilmelidir.
d) Kükürt baskı, ingot veya kütüğün eksenine dik olan köşelerinden alınacaktır. Kükürt baskı, seçilen köşenin merkezinden yaklaşık olarak 600 mm uzunluğundan alınmalıdır; örn: ingot merkez hattında ve tam ürün kalınlığı dahil.
e) İçyapı (mikrografik) muayene: Mikrografiler tam kalınlığı göstermelidir.
Kalın ürünlerde genelde, yüzeyde, kalınlığın çeyreğinde ve yarısında olmak üzere en az üç muayene yapılmalıdır.
Tüm içyapı fotoğrafları X100 büyütme ve ferrit tane büyüklüğü ASTM 10’nu geçtiğinde ek olarak X500 büyütmede alınmalıdır. Ferrit tane büyüklüğü her içyapı fotoğrafı için belirlenmelidir.
f) Ağırlık düşürme testi: Test ASTM E-208’e uygun olarak yapılacaktır. NDTT belirlenmeli ve test edilen parçaların fotoğrafları çekilerek test raporuna eklenmelidir.
g) Kalınlık doğrultusundaki çekme testi: Test H’ye (W14) uygun olarak yapılacaktır.
Uygulanabilen hallerde, test sonuçları bu bölümde değişik çelik kaliteleri için belirtilen isteklere uygun olmalıdır (W11).
3.6.3 Diğer testler
CTOD, geniş ölçekli gevrek kırılma testleri (çift çekme tesi, ESSO testi, derin çentik testi, vb.) veya yeni geliştirilen çelik tipleri sözkonusu olduğunda gerek duyulan diğer testler, bu bölümün kapsamı dışında kalanlar (W11) veya TL tarafından gerekli görülen ek testler.
Tablo A.1 Ana malzeme üzerindeki testler
Testlerin tipleri Test parçalarının yerleri ve test
numunelerinin yönü (1) Notlar
Çekme testi Üst ve alt - enine (2) ReH, Rm, A5(%), RA(%) değerleri rapor edilmeli
Çekme testi (gerilme giderilmiş)
sadece TM çelikler için Üst ve alt - enine (2) 600 °C’da gerilme giderme (2 min/mm en az 1 saat)
Darbe testleri (3)yaşlandırılmamış örneklerde, kalitelere göre:
Üst ve alt - boyuna
Test sıcaklığı (°C)
A, B, A32, A36, A40 +20 0 +20
D, D32, D36, D40 0 -20 -40
E, E32, E36, E40 0 -20 -40 -60
F32, F36, F40 -20 -40 -60 -80
A, B, A32, A36, A40
Üst - enine (4)
+20 0 -20
D, D32, D36, D40 0 -20 -40
E, E32, E36, E40 -20 -40 -60
F32, F36, F40 -40 -60 -80
Darbe testleri (3)gerinim yaşlan(dır)ması yapılmış (5)
kalitelere göre:
Üst - boyuna
Test sıcaklığı (°C)
A32, A36, A40 +20 0 -20
D, D32, D36, D40 0 -20 -40
E, E32, E36, E40 -20 -40 -60
F32, F36, F40 -40 -60 -80
Kimyasal analizler (6) Üst Mikro alaşımlı elementler dahil tüm
analizler
Kükürt baskı Üst
İçyapı (mikrografik) muayene Üst
Tane boyutu değerlendirme Üst Sadece tane inceltilmiş çelikler
Ağırlık düşürme testi (4) Üst Sadece E, E32, E36, E40,
F32, F36, F40 kaliteler
Kalınlık doğrultusundaki çekme testi Üst ve alt Sadece kalınlık doğrultusundaki özellikleri kanıtlanmış kaliteler (1) Sıcak haddelenmiş şeritler için 3.6.2’ye bakınız.
(2) 600 mm’den az genişlikteki profiller ve saclar için boyuna doğrultuda.
(3) Her darbe testi için bir set (3 adet) Charpy V-çentik darbe parçası istenir.
(4) 600 mm’den az genişlikteki profiller ve saclar için istenmez.
(5) 250°C’da 1 saatte deformasyon: %5 +
(6) Ürün analizlerinin yanı sıra eriyik analizleri de istenir.
3.7 Kaynaklanabilirlik testi
3.7.1 Genel
Kaynak elverişliliği testi saclar için gereklidir ve en kalın sacın örnekleri üzerinde yapılmalıdır. Test normal mukavemetli E kalite ve yüksek mukavemetli çelikler için istenir.
3.7.2 Test donanımının hazırlığı ve kaynağı
Genelde aşağıdaki testler istenir:
a) Isı girdisi yaklaşık 15 kJ/cm ile kaynak yapılmış 1 alın kaynağı test takımı.
b) Isı girdisi yaklaşık 50 kJ/cm ile kaynak yapılmış 1 alın kaynağı test takımı.
Alın kaynağı test numunesi takımı, kaynak dikişi sacın haddeleme doğrultusuna dik (enine) olacak şekilde, ki böylece darbe parçaları boyuna doğrultuda olacaktır, hazırlanmalıdır.
Pah hazırlığı tercihen 1/2V veya K olmalıdır.
Kaynak yöntemi, mümkün olduğu kadar, sözkonusu çeliğin tersanede yapılan normal kaynak işlemine uygun olmalıdır.
Sarf malzemeleri ve çap, ön ısıtma sıcaklıkları, pasolararası sıcaklıkları, ısı girdisi, paso sayısı, vb.
kaynak parametreleri raporlanmalıdır.
3.7.3 Testlerin tipleri
Test numunesi takımı aşağıdaki test birleşimlerinden alınmalıdır:
a) 1 enine kaynak çekme testi.
b) Bir set, çentiğin erime çizgisinde ve 2, 5 ve 20 mm uzağında olduğu kaynağın enine (dik) doğrultusunda 3 Charpy V-çentik darbe parçası.
Erime sınırı, örneğin uygun bir madde ile dağlanmasıyla belirlenir.
Sözkonusu çelik kalitesi için öncelikle, test sıcaklığı belirlenmelidir.
c) Kaynaklı parça genelinde sertlik testleri HV 5.
Çentikler, kaynağın her iki ön ve kök yüz tarafında, sac yüzeyinin 1 mm altında bir enine çizgi boyunca, aşağıdaki gibi yapılmalıdır:
- Erime çizgisi,
- Isıdan Etkilenen Bölge (HAZ): Erime çizgisinden etkilenmeyen ana malzeme içine her 0,7 mm de (her ısıdan etkilenen bölge için en az 6-7 ölçüm).
En fazla sertlik değeri 350 HV’den yüksek olmayacaktır.
Kaynak kesit alanının makroyapı fotoğrafı ile birlikte kaynak bağlantısının kaynak ağzı boyutlarını gösteren bir çizim, paso sayısı, sertlik çentikleri de test raporuna eklenmelidir.
3.7.4 Diğer testler
Soğuk çatlama gibi ek testler (CTS, Haç kesiti, İmplant-koyuntu, Tekken, bead-on plate ) CTOD veya yeni geliştirilen çelik tipleri sözkonusu olduğunda gerek duyulan diğer testler, bu bölümün kapsamı dışında kalanlar (W11) veya TL tarafından gerekli görülen ek testler.
4. Sonuçlar
Tüm sonuçlar, ki her durumda kural isteklerine uygun olmalıdır, onay için değerlendirilecektir. Sonuçlara göre gerekli görülürse, onay dokümanında özel sınırlamalar ve test koşulları belirtilebilir.
Test edilecek ürünler için Ek A.2.2’de istenilen tüm bilgiler, üretici tarafından tüm test sonuçlarını ve çelik yapımı, döküm, haddeleme ve ısıl işlem gibi üretim kayıtlarını içeren dosyaya konulmalıdır.
5. Sertifikalandırma
5.1 Onay
Sörveyin başarı ile tamamlanmasından sonra, onay TL tarafından verilir.
5.2 Onaylı üreticilerin listesi
Onaylı üreticiler, üretilen çelik tiplerinin ve ana onay bilgilerinin bulunduğu bir listeye girilir.
6. Onayın Yenilenmesi
Onayın geçerliliği en fazla 5 yıldır.
Yenileme, zaman aralığı içinde (1) başarılı bir sörveyle sonuçlanan bir denetim ve değerlendirme ile yapılabilir.
İşletim koşulları nedeniyle yenileme denetimi zaman aralığı dışında kalırsa, eğer bu yenileme denetim tarihi için anlaşma asıl zaman aralığının içinde yapılmışsa, üretici hala onaylı olarak kabul edilecektir ve başarılı olursa, onaya verilecek uzatma geçmiş olan asıl yenileme tarihi olacaktır.
7. Onayın Tekrar Değerlendirilmesi
Geçerlilik döneminde, aşağıdaki durumlarda onay tekrar değerlendirilebilir:
a) Çalışma sırasındaki hatalar, ürün kalitesi izlenebilir.
b) Üretim veya montaj sırasında ortaya çıkan uygun olmayan ürün.
c) Ürticinin kalitesi sisteminde bulunan hata.
d) TL ile daha önce anlaşma yapılmadan, üretici tarafından onay yapılırken tanımlanan onay kapsamında yapılan değişiklikler.
e) Ürünün testi sırasında bulunan major uygunsuzluk kanıtı.
(1) Mevcut onaylarda sertifikanın geçerliliğine rağmen, UR W11 Rev 4’den önce TL tarafından onaylanmış tüm kalite ve ürünlere onay yenilenmesi için bu kural uygulanacaktır. Bu yenilemeler Revizyon 4’ün yürülüğe girişinden itibaren 5 yıl içinde tamamlamalıdır.