Kaynaklı Konstrüksiyonlar için Yüksek Mukavemetli Su verilmiş ve Temperlenmiş Çelikler

1. Kapsam

1.1 Bu kurallar 70 mm kalınlığa kadar olan kaynak edilebilir, yüksek mukavemetli su verilmiş ve temperlenmiş çelik levhalara ve geniş lamalara uygulanır. Bu kuralların daha kalın ürünlere uygulanması için TL ile özel olarak anlaşmaya varılacaktır.

Profiller ve içi boş ürünler gibi, levha ve geniş lama dışında kalan ürünler için, TL ile anlaşmaya varılarak, buradaki kurallar uygulanabilir.

1.2 Bu kuralların kapsamına giren çelikler; 420, 460, 500, 550, 620 and 690 N/mm² akma mukavemeti ile belirtilen 6 gruba ayrılırlar. Her akma mukavemeti grubu, çentik darbe test sıcaklığına göre D, E ve F kalitelerine ayrılır.

1.3 Mukavemet düzeyi, mekanik özellikler, kimyasal bileşim, vb. yönünden bu kurallara göre farklılık gösteren çelikler, TL’nun özel onayı ile kullanılabilir.

1.4 TL’nun onayına bağlı olarak, 50 mm kalınlığa kadar olan çeliklerin TMCP durumunda teslim edilmesi özel olarak değerlendirilebilir.

2. Onay

Çelikler, TL tarafından onaylanmalıdır. Bu amaçla çelik üreticisi aşağıdaki ayrıntıları içeren bir spesifikasyonu TL'na vermelidir:

Kimyasal bileşim, üretim yöntemi, mekanik özellikler, teslim koşulları, kaynak önerileri, soğuk ve sıcak şekil verme ve ısıl işlem.

Ayrıca, TL başlangıç onay testlerinin yapılmasını isteyebilir.

Çelik üreticisi her kalitedeki çeliğin kaynak edilebilirliğini uygun dokümanlarla ve kaynak testleri ile göstermelidir.

3. Üretim Yöntemi

Çelikler, TL tarafından onaylanmış üretim yerlerinde, bazik oksijen, elektrik fırını veya Siemens-Martin yöntemi veya TL tarafından onaylı diğer yöntemlere göre üretilecektir. Çelikler, tamamen sakinleştirilecek ve taneleri inceltilecektir.

4. Kimyasal Bileşim

Kimyasal bileşim, her bir döküm veya potadan, uygun şekilde donatılmış ve uzman kadrolara sahip bir laboratuarda, çelik üreticisi tarafından belirlenecek ve onaylı spesifikasyondaki isteklere ve Tablo 3.12’deki sınırlara uygun olacaktır.

Alaşım elementleri ve tane inceltici elementler, üretici spesifikasyonunda belirtildiği şekilde olacaktır.

Kaynağa elverişlilik hakkında karar verebilmek için kullanılan Pcm soğuk çatlak hassasiyeti, pota analizinden aşağıdaki formülle hesaplanabilir:

Ulaşılabilecek maksimum Pcm değeri hakkında TL ile anlaşmaya varılacak ve onaylı spesifikasyonda belirtilecektir.

5. Isıl İşlem

Çelikler su verilmiş ve temperlenmiş durumda teslim edilecektir. C.1.4’e de bakınız.

6. Mekanik Özellikler

6.1 Çekme testi

6.1.1 Her bir ısıl işlem görmüş parça için, Bölüm 2’ye göre, en az bir çekme test numunesi alınacak ve test edilecektir. Sürekli ısıl işlem uygulanan levhalarda, gereken Test numunelerinin yeri ve sayısı özel olarak değerlendirilebilir.

6.1.2 TL ile anlaşmaya varılarak, çekme test numunelerinin boyuna veya enine doğrultuda alındığı, genişlikleri < 600 mm olan geniş lamalar ve profiller dışında, test numuneleri boyuna eksenleri ana haddeleme doğrultusuna dik (enine) olacak tarzda alınacaktır. Normalde, yassı çekme test numuneleri, haddeleme tufali en az bir tarafta olacak tarzda hazırlanacaktır. Kalınlığın 40 mm’den fazla olduğu hallerde, tam kalınlıklı test numuneleri hazırlanabilir fakat, işlenmiş dairesel kesitli test numunelerininkullanıldığı hallerde, test numunesinin ekseni, yüzeyden itibaren ürün kalınlığının ¼’ünde veya bu konumun mümkün olduğunca yakınında yer almalıdır.

6.1.3 Testlerin sonuçları Tablo 3.13’ün ilgili isteklerini sağlayacaktır. Boyuna testler için anlaşmaya varılan diğer ürün formlarında, kopma uzaması değerleri, Tablo 3.13 ve 3.14’de belirtilenlerin %2 birim üzerinde olacaktır.

Tablo 3.12 Su verilmiş ve temperlenmiş çeliklerin kimyasal bileşimi

Akma mukavemeti düzeyi ReH [N/mm²]

Darbe kalitesi

Maksimum element miktarı [%]

C Si Mn P S N

420’den 690’e kadar

TL-A 0.21 0.55 1.70 0.035 0.035 0.020

6.2 Çentik darbe testi

Her bir ısıl işlem görmüş parçadan, Bölüm 2’ye göre en az 3 Charpy V-test numunesinden oluşan bir set alınacak ve test edilecektir. Eğer levhalar sürekli olarak ısıl işlem görmüşse, gereken test numunelerinin yeri ve sayısı ile ilgili hususlar özel olarak değerlendirilebilir. TL tarafından aksi kabul edilmedikçe, genişlikleri ≥ 600 mm olan geniş lamalar ve levhalarda çentik darbe test numunelerinin boyuna eksenleri, ana haddeleme doğrultusuna dik alınacak ve sonuçlar Tablo 3.13’ün ilgili isteklerine uygun olacaktır. Diğer ürün formlarında, darbe testleri boyuna doğrultuda olacak, testlerin sonuçları Tablo 3.13’ün ilgili isteklerine uygun olacaktır.

Normalde test numuneleri yüzeyin altından alınacaktır, ancak kalınlığı 40 mm’den fazla olan malzemelerde darbe test numuneleri, ürün yüzeyinden itibaren ¼ kalınlık mesafesinde alınacaktır.

6.3 Testlerin yenilenme prosedürü

Çekme testlerinin ve çentik darbe testlerinin yenilenme prosedürü Bölüm 2’ye göre olacaktır.

6.4 Kalınlık doğrultusundaki çekme testi

Eğer TL tarafından istenilmişse, kalınlık doğrultusundaki çekme testleri H’ye göre yapılacaktır (UR W14’e bakınız).

7. Toleranslar

Aksine anlaşmaya varılmadıkça veya özel olarak aksi gerekmedikçe, A,6’daki kalınlık toleransları uygulanır.

8. Malzemelerin belirlenmesi

Çelik üreticisi, ingotların, kütüklerin ve tamamlanmış ürünlerin orijinal döküme kadar geriye doğru izlenmesini sağlayan bir sistem uygulayacaktır.

9. Muayeneler

9.1 Muayene olanakları

Üretici, onaylı prosedürlere uyulduğunun kanıtlanması,

test malzemelerinin seçimi, kuralların gerektirdiği testlere katılım ve test donanımının hassasiyetinin doğrulanması için, gerekli tüm olanakları ve işyerinin ilgili kısımlarına girmesini sağlayacaktır.

9.2 Hatalardan arınmışlık

Çelikler, birikimler ve metalik olmayan kalıntılardan mümkün olduğunca arınmış olacaktır. Tamamlanmış malzemeler, öngörülen kullanımlarına olumsuz etki edebilecek iç ve yüzey hatalarından arınmış olacaktır.

9.2.1 Kaynakla onarım prosedürleri ve onarımın raporlama TL tarafından onaylanacaktır.

9.2.2 Taşlama ile onarım yapılmışsa, taşlanan alanın altında kalan levha kalınlığı, izin verilen eksi toleransın içinde kalmalıdır.

9.3 Yüzey muayenesi ve boyutlar

Yüzey muayenesi ve boyutların doğrulanmasının sorumluluğu çelik üreticisine aittir ve daha sonra kusurlu bulunan malzemenin, TL Sörveyörünce kabul edilmiş olması, üreticinin bu sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

9.4 Ultrasonik muayene

TL tarafından gerekli görülürse, üretici onaylı bir standarda göre ultrasonik muayene yapacaktır.

10. Markalama

Tamamlanmış her ürün, üretici tarafından en az bir yerinden TL işareti ile ve aşağıda belirtilenleri içerecek şekilde açık olarak markalanacaktır:

- Çelik kalitesi olarak belirlenmiş sembol (örneğin TL-E 620),

- Çelik üreticisini belirleyici isim veya sembol,

- Eriyik numarası, levha numarası veya eşdeğeri belirleyici işaretler.

Tüm markalar, kolaylıkla görülebilecek şekilde boya ile veya benzer şekilde işaretlenecektir.

Tablo 3.13 Kalınlığı 70 mm veya daha az olan ürünlerin mekanik özellikleri

Kopma uzaması (3) Amin [%]