Mekanik Özellikler

6.1 Çekme testinde, ya üst akma sınırı ReH veya

%0,2 uzama sınırı Rp0,2 saptanır ve bu değerlerden akma sınırı (Re) için belirtilen minimum değere eşit veya ondan fazla ise malzemenin istekleri sağladığı kabul edilir.

6.2 Çekme testlerinden elde edilen değerler Tablo 3.8 ve 3.9'daki belirtilen istekleri karşılamalıdır.

6.3 Boyuna ve enine doğrultuda alınmış Charpy-V çentik darbe test numuneleri için minimum ortalama enerji değeri belirtilir (IACS UR W11.12.2’ye de bakınız).

Genelde, boyuna test numunesi hazırlanır ve test edilir.

Alıcı veya TL'nun isteği halinde, özel uygulama hali için, enine test numuneleri alınır. Enine test numunelerina ait istekler, her durumda üretici tarafından garanti edilmelidir.

Tablolardaki değerler 10x10 mm. lik standart test numunesi içindir. 10 mm. den az levha kalınlıkları için, TL ile anlaşmaya varılarak, çentik darbe testinden vazgeçilebilir veya aşağıda belirtilen azaltılmış istekler ve küçük ölçülü test numuneleri kullanılabilir:

10x7,5 mm.lik test numunesi: Tablo’da belirtilen enerjinin 5/6'sı

10x5 mm.lik test numunesi: Tablo’da belirtilen enerjinin 2/3'ü

6.4 Üç darbe test numunesinin meydana getirdiği bir setten elde edilen ortalama değer Tablo 3.8 ve 3.9'da belirtilen değerlere uymalıdır. Bu değerlerden sadece biri, %70'inden daha az olmamak koşulu ile, ortalama değerin altında olabilir.

6.5 Genel olarak ürün kalınlığı 6 mm. den küçük ise, çentik darbe testleri istenmez.

 

^%

Tablo 3.3 Normal mukavemetli çelikler için kimyasal bileşim ve oksijen giderme yöntemi

Kalite TL-A TL-B TL-D TL-E

Oksijen giderme yöntemi

t≤50 mm. için sakinleştirilmemiş çelik hariç (1) diğer

yöntemler

t≤50 mm. için sakinleştirilmemiş

çelik hariç diğer yöntemler

t≤25 mm. için sakinleştirilmiş

Sakinleştirilmiş ve taneleri inceltilmiş t>50 mm. için

sakinleştirilmiş

t>50 mm. için sakinleştirilmiş

t>25 mm. için tamamen sakinleştirilmiş ve taneleri

inceltilmiş Kimyasal bileşim (%)

(pota analizi)(4),(7),(8) (Karbon + 1/6 manganez) % 0,40’ı aşmamalıdır

Cmax. 0.21 (2) 0.21 0.21 0.18

Mnmin 2.5xC 0.80 (3) 0.60 0.70

Simax. 0.50 0.35 0.35 0.35

Pmax. 0.035 0.035 0.035 0.035

Smax. 0.035 0.035 0.035 0.035

Al (asitte çözülebilir)min - - 0.015 (5) (6) 0.015 (6)

t = Malzeme kalınlığı

(1) 12,5 mm. kalınlığa kadar olan TL-A kalite profiller için, TL'nun özel onayı ile sakinleştirilmemiş çelikler kabul edilebilir.

(2) Profiller için en çok %0,23

(3) TL-B kalite çeliklerde çentik darbe testi yapıldığında manganez oranı %0,60'a indirilebilir.

(4) Herhangi bir kalitedeki çelik, termo-mekanik kontrollü işlem uygulanmış olarak teslim edildiğinde, belirtilen kimyasal bileşimden sapmalara TL tarafından izin verilebilir veya istenilebilir.

(5) 25 mm. kalınlığın üstündeki TL-D kalite çelik için

(6) TL-E kalite ve kalınlığı 25 mm. üzerinde TL-D kalite için asitle çözeltilebilir kısmı yerine toplam alüminyumun miktarı belirlenebilir. Bu durumda toplam alüminyumun miktarı %0,020'den az olmamalıdır.TL alüminyum için bir üst sınır isteyebilir.TL’nun özel onayıyla, tane inceltici diğer elementlere izin verilebilir.

(7) Eriyikte, aşağıdaki elementler maksimum değerleri geçmemelidir:

- Cu : 0.30%

- Cr : 0.20%

- Ni : 0.40%

- Mo : 0.08%

(8) Üretim yöntemi diğer başka elementlerin katılmasını gerektiriyorsa, bunların miktarları belirtilecektir.

Tablo 3.4 Yüksek mukavemetli çeliklerin kimyasal bileşimi ve oksijen giderme yöntemi

Kalite (1) TL-A 32, TL-D 32, TL-E 32 TL-A 36, TL-D 36, TL-E 36 TL-A 40, TL-D 40, TL-E 40

TL-F 32 TL-F 36 TL-F 40 Oksijen giderme yöntemi Sakinleştirilmiş ve taneleri inceltilmiş Kimyasal bileşim (%) (5),(7)

(Pota analizi)

Cmax. 0.18 0.16

Mn 0.90 – 1.60 (2) 0.90 – 1.60

Simax. 0.50 0.50

Pmax. 0.035 0.025

Smax. 0.035 0.025

Al (Asitte çözülebilir)min 0.015 (3) (4) 0.015 (3) (4)

Nb 0.02-0.05 (4)

Toplam 0.12 maks.

0.02-0.05 (4)

Toplam 0.12 maks.

V 10 (4) 0.05-0.10 (4)

Timax. 0.02 0.02

Cumax. 0.35 0.35

Crmax. 0.20 0.20

Nimax. 0.40 0.80

Momax. 0.08 0.08

Nmax. — 0.009 (0.012; Al varsa)

Karbon eşdeğeri (6)

(1) Kalite işaretinde “H” harfi kullanılabilir, örneğin; TL-AH 36.

(2) 12,5 mm.. kalınlığa kadar minimum manganez miktarı %70'e indirilebilir.

(3) Asitle çözeltilebilir kısmı yerine toplam alüminyum miktarı belirlenebilir. Bu durumda alüminyum toplam miktarı %0,020'den az olmamalıdır.

(4) Çelik; alüminyum, Niyobyum, Vanadyum veya diğer tane inceltici elementleri, tekil veya bileşim olarak içermelidir. Tekil olarak kullanımda istenilen minimum değerler geçerlidir. Elementlerin bileşimi halinde minimum tekil değerler uygulanmaz.

(5) Yüksek mukavemetli bir çelik, termo-mekanik kontrollü işlem uygulanmış olarak teslim edildiğinde, belirtilen kimyasal bileşiminden sapmalara TL tarafından izin verilebilir veya istenebilir.

(6) Gerektiği takdirde, karbon eşdeğeri, eriyik analizi kullanılarak aşağıdaki formülle hesaplanır ve Tablo 3.5 isteklerine uygun olmalıdır:

Bu formül, karbon-manganez tipine göre değerlendirilebilen çeliklere uygulanır ve çeliğin kaynak edilebilirliği hakkında genel bir değer verir.

(7) Üretim yöntemi diğer başka elementlerin katılmasını gerektiriyorsa, bunların miktarları belirtilecektir.

 

^%

15 5

6

Cu Ni V Mo Cr C Mn

C_Eq 

 

 





Tablo 3.5 Ürün kalınlığı 100 mm.ye kadar TM haddelenmiş yüksek mukavemetli gemi yapım çeliklerinin karbon eşdeğeri

Kalite

Karbon eşdeğeri (%) maks. (1)

Ürün kalınlığı (t) [mm]

t ≤ 50 50 < t ≤100

TL-A 32, TL-D 32, TL-E 32, TL-F 32 0.36 0.38

TL-A 36, TL-D 36, TL-E 36, TL-F 36 0.38 0.40

TL-A 40, TL-D 40, TL-E 40, TL-F 40 0.40 0.42

(1) Özel hallerde daha küçük karbon eşdeğeri üzerinde anlaşmaya varılması, üretici ile tersaneye bırakılmıştır.

Tablo 3.6 Normal mukavemetli çeliklerin teslim koşulları

Kalite Kalınlık [mm] Teslim koşulları

TL-A

≤50 Her durumda

>50 ≤100 Normalize edilmiş, kontrollü haddelenmiş veya TM-haddelenmiş (1)

TL-B

≤50 Her durumda

>50 ≤100 Normalize edilmiş, kontrollü haddelenmiş veya TM-haddelenmiş (1)

TL-D

≤35 Her durumda

>35 ≤100 Normalize edilmiş, kontrollü haddelenmiş veya TM-haddelenmiş (2)

TL-E ≤100 Normalize edilmiş veya TM-haddelenmiş (2)

(1) TL-A ve TL-B kalitesindeki levhalar TL’nun özel onayı ile hadde durumunda teslim edilebilir.

(2) TL-D kalite profiller, çentik darbe testinden olumlu sonuçlar sağlanabildiği takdirde TL’nun özel onayı ile haddelenmiş halde teslim edilebilir. Benzer olarak TL-E kalitesindeki profiller haddelenmiş halde veya kontrollü haddelenmiş olarak teslim edilebilir. Bunun için çentik darde testinin kapsamı 13.2.3 veya 13.3.3’e göre belirlenir.

Tablo 3.7 Yüksek mukavemetli çeliklerin teslim koşulları

Kalite Kullanılan tane inceltici elementler

Kalınlık t

[mm] Teslim koşulları

TL-A 32 TL-A 36

Nb ve/veya V

≤ 12,5 Her durumda

12,5 < t ≤100 Normalize edilmiş, kontrollü haddelenmiş veya TM-haddelenmiş (3)

Yalnız Al veya Ti ve Al

≤ 20 Her durumda

20 < t ≤35 Her durumda, ama TL’nun özel onayı ile haddelenmiş halde (2)

35 < t ≤100 Normalize edilmiş, kontrollü haddelenmiş veya TM-haddelenmiş (3)

TL-A 40 Herhangi biri

≤ 12,5 Her durumda

12,5 < t ≤50 Normalize edilmiş, kontrollü haddelenmiş veya TM-haddelenmiş

50 < t ≤100 Normalize edilmiş, TM haddelenmiş veya su verilmiş ve temperlenmiş

TL-D 32 TL-D 36

Nb ve/veya V

≤ 12,5 Her durumda

12,5 < t ≤100 Normalize edilmiş, kontrollü haddelenmiş veya TM-haddelenmiş (3)

Yalnız Al veya Ti ve Al

≤ 20 Her durumda

20 < t ≤25 Her durumda, ama TL’nun özel onayı ile haddelenmiş halde (2)

25 < t ≤100 Normalize edilmiş, kontrollü haddelenmiş veya TM-haddelenmiş (3)

TL-D 40 Herhangi biri

≤ 50 Normalize edilmiş, kontrollü haddelenmiş veya TM-haddelenmiş

50 < t ≤100 Normalize edilmiş, TM haddelenmiş veya su verilmiş ve temperlenmiş

TL-E 32

TL-E 36 Herhangi biri

≤ 50 Normalize edilmiş veya TM haddelenmiş (3)

50 < t ≤100 Normalize edilmiş, TM haddelenmiş

TL-E 40 Herhangi biri

≤ 50 Normalize edilmiş, TM haddelenmiş veya su verilmiş ve temperlenmiş

≤ 100 Normalize edilmiş, TM haddelenmiş veya su verilmiş ve temperlenmiş

TL-F 32 TL-F 36 TL-F 40

Herhangi biri

≤ 50 Normalize edilmiş, TM haddelenmiş veya su verilmiş ve temperlenmiş (4)

50 < t ≤ 100 Normalize edilmiş, TM haddelenmiş veya su verilmiş ve temperlenmiş

(1) Çentik darbe testinin yapım koşulları ve istekler Tablo 3.11’de özetlenmiştir.

(2) Çentik darbe testinin kapsamı 13.2.3’de belirtilmiştir.

(3) TL-A 32, TL-A 36, TL-D 32 ve TL-D 36 kalitesindeki profiller çentik darbe testinden olumlu sonuçlar sağlanabildiği takdirde TL’nun özel onayı ile haddelenmiş halde teslim edilebilir. Benzer olarak TL-E 32 ve TL-E 36 kalitesindeki profiller haddelenmiş halde veya kontrollü haddelenmiş olarak teslim edilebilir. Bunun için çentik darbe testinin kapsamı 13.2.3 ve 13.2.4’e göre belirlenir.

(4) Kalınlığı ≤ 50 mm. olan TL-F 32 ve TL-F 36 kalitedeki profiller TL’nun özel onayı ile haddelenmiş halde veya kontrollü haddelenmiş olarak teslim edilebilir. Bunun için çentik darbe testinin kapsamı 13.3.3’e göre belirlenir.

Tablo 3.8 Normal mukavemetli çeliklerin mekanik özellikleri

Çentik darbe testi

Test

(1) TL-A kalitedeki profillerin tüm kalınlıkları için, çekme mukavemetinin üst sınırı, TL’nun onayı ile aşılabilir.

(2) Genişiliği 25 mm, ölçü uzunluğu 200 mm ve kalınlığı ürün kalınlığında olan düz çekme test numunelerinin kopma uzaması, aşağıdaki minimum değerlere uygun olacaktır:

Kalınlık t [mm] ≤ 5 > 5

(4) Kalınlığı 25 mm veya daha az olan, TL-B kalite çelikler için çentik darbe testleri, genelde, gerekli değildir.

(5) Kalınlığı 50 mm’nin üzerinde olan TL-A kalitesindeki ürünlerde, malzemenin taneleri inceltilmiş ve normalize edilmiş ise, çentik darbe testi gerekli değildir. TL’nun kararına bağlı olarak, TM haddelenmiş çeliklerde çentik darbe testi yapılmayabilir.

Tablo 3.9 Yüksek mukavemetli çeliklerin mekanik özellikleri

Kalite

Çentik darbe testi Test

(1) Genişiliği 25 mm, ölçü uzunluğu 200 mm ve kalınlığı ürün kalınlığında olan düz çekme test numunelerinin kopma uzaması, aşağıdaki minimum değerlere uygun olacaktır:

Kalınlık t [mm]

(3) TL-A 32 and TL-A 36 çelik kaliteleri için, rastgele yapılan kontrol testlerinden olumlu sonuç alınması koşuluyla, kabul amaçlı darbe testleri sayısında azaltım yapılmasına, TL ile özel olarak anlaşmaya varılarak izin verilebilir.

da

7. Hatalardan Arınmışlık

7.1 Çelikte ayrışma ve metalik olmayan kalıntılar olmamalıdır. Bitmiş ürün işlenmeye gerek duyulmaksızın, amaçlanan uygulama için problem oluşturacak iç ve yüzey hatalarından arındırılmış olmalıdır.

7.2 Yüzey düzgünlüğünde ve hataların onarımında kabul kriterleri için IACS Rec. No. 12 “Sıcak Haddelenmiş Çelik Levhalar ve Geniş Lamaların Yüzey Düzgünlüğü için Klavuz”a bakınız.

7.3 Onarım prosedürleri

7.3.1 Taşlama

7.3.1.1 Hatalar, aşağıdaki koşullarla taşlama ile giderilebilir:

- Nominal ürün kalınlığı, hangisi küçükse, % 7 veya 3 mm’den fazla azalmamalıdır,

- Her bir taşlama alanı 0,25 m2 ‘yi geçmemelidir ve

- Toplam taşlama alanı, ilgili toplam yüzeyin % 2’sini aşmamalıdır.

Birbirlerinden olan mesafesi ortalama genişliklerinden daha yakın olan taşlama alanları tek bir alan olarak kabul edilecektir.

7.3.1.2 Her iki yüzeyde birbirinin ters tarafında yer alan taşlama alanları, ürün kalınlığını 7.3.1.1’de belirtilen sınır değerlerden daha fazla azaltmamalıdır.

7.3.1.3 Kusurlar veya kabul edilmeyen düzgünsüzlükler, taşlama ile tamamen giderilecektir.

Taşlama alanı ile ürün yüzeyi arasında yumuşak bir geçiş sağlanacaktır. Kusurların tamamen giderilmiş olduğu, sörveyörün kararına bağlı olarak, manyetik parçacık veya girici sıvı testleriyle doğrulanabilir.

7.3.1.4 Gerekirse, tüm yüzey, ürünün eksi kalınlık toleransı derinliğine kadar taşlanabilir.

7.3.2 Kaynakla onarım

7.3.1’de belirtilen şekilde taşlama ile giderilemeyen lokal kusurlar, sörveyörün izniyle, aşağıdaki koşullarla, yontma ve/veya taşlama ve bunu izleyen kaynakla doldurma suretiyle onarılabilir:

7.3.2.1 Her bir tekil kaynakla doldurma alanı 0,125 m²

‘yi ve tüm alanların toplamı, ilgili yüzeyin % 2’sini aşmayacaktır.

Kaynakla doldurulan iki alan arasındaki mesafe, bu alanların ortalama genişliklerinden daha az olmayacaktır.

7.3.2.2 Kaynak ağız hazırlığı, ürün kalınlığını, nominal kalınlığın % 80’inden daha fazla azaltmamalıdır.

Derinliği % 80 sınırını aşan nadir kusurlar, sörveyörin izni ile özel olarak değerlendirilebilir.

7.3.2.3 Tüm onarımlar, ilgili çelik kalitesine uygun, onaylı yöntemler kullanılarak ve eğitilmiş kaynakçılar tarafından yapılacaktır. Elektrodlar düşük hidrojenli tipte olmalı, üreticinin isteklerine göre kurutulmalı ve kaynak öncesi ve sırasında yeniden nemlenmeye karşı korunmalıdır.

7.3.2.4 Tüm kaynaklar, makul uzunlukta ve en az 3 paralel kaynak dikişinden oluşmalıdır. Kaynak metali, ürünün işlenmesi ve kullanımına olumsuz etki edebilecek yetersiz erime, yanma oyuğu, çatlaklar ve diğer kusurlar oluşmayacak şekilde uygulanacaktır.

Daha sonra yüzeyle aynı seviyede olacak tarzda taşlanmak üzere, kaynak dolgusu en az bir paso fazla yapılarak yükseltilecektir.

7.3.2.5 Isıl işlem görmüş halde teslim edilecek ürünler, ısıl işlemden önce onarılacak, aksi halde yeni bir ısıl işlem yapılacaktır.

Kontrollü haddelenmiş veya haddelenmiş halde teslim edilen ürünlerin, kaynaktan sonra uygun bir ısıl işleme tabi tutulması gerekebilir. Ancak, üreticinin bir prosedür testiyle, ısıl işleme gerek kalmaksızın gerekli özelliklerin korunduğunu göstermesi koşuluyla, kaynak sonrası ısıl işlem uygulaması yapılmayabilir.

7.3.2.6 Onarımı tamamlanan ürünler, kabul için sörveyöre sunulacaktır. Onarımın uygunluğu, sörveyörün kararına bağlı olarak, ultrasonik, manyetik parçacık veya girici sıvı test yöntemleriyle doğrulanabilir.

7.3.2.7 Her onarım kaynağı için üretici, kusurların yerini ve boyutlarını, kaynak tüketim malzemeleri dahil onarım prosedürünün tüm ayrıntılarını, kaynak sonrası ısıl işlemi ve tahribatsız testleri içeren rapor ve skeçleri sörveyöre sunmalıdır.

8. Toleranslar

Aksine anlaşmaya varılmadıkça veya özel olarak aksine bir gereksinim olmadıkça, A,6’da belirtilen kalınlık toleransları uygulanır (IACS UR W13 “Çelik Levhalar Ve Geniş Lamalar için İzin Verilen Eksi Kalınlık Toleransları”na bakınız).

Belgede Kısım 2 Malzeme Kuralları 2015 (sayfa 49-56)