Merkezi Uzlaşma Komisyonu Verileri

Bilindiği üzere, İstanbul Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı Uzlaşma Komisyonun (2.000.000) ve Vergi Daireleri Koordinasyon Uzlaşma Komisyonunun (3.000.000) yetki sınırını aşan uzlaşma talepleri Merkezi Uzlaşma Komisyonu tarafından sonuca bağlanmaktadır. Merkezi Uzlaşma Komisyonun, uzlaşma yapma yetkisinin miktar itibariyle herhangi bir sınırı bulunmamaktadır.

Aşağıda, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın faaliyet raporlarından yararlanılarak düzenlenen, Merkezi Uzlaşma Komisyonuna son on yıl içinde yapılan tarhiyat sonrası uzlaşma başvurularına ait rakamlar tablo halinde yer almaktadır.

Tablo 2: Merkezi Uzlaşma Komisyonu Başvuru Sonuçları (2008-2017)

Yıllar

Dosya Sayısı Uzlaşma Oran

(%)

Başvurulan Uzlaşılan Uzlaşılamayan

2008 84 50 34 59,52 2009 36 14 22 38,88 2010 32 26 6 81,25 2011 37 27 10 72,97 2012 12 7 5 58,33 2013 14 4 10 28,57 2014 34 14 20 41,17 2015 22 16 6 72,72 2016 8 6 2 75 2017 18 3 15 16,66

Kaynak: GİB faaliyet raporlarından derlenmiştir.

Buna göre, 2008-2017 yılları arasında Merkezi Uzlaşma Komisyonuna yapılan başvurular incelendiğinde; en çok başvurunun 84 başvuruyla 2008 yılında gerçekleştiği ve bu başvuruların yaklaşık %60’nda yani yarıdan fazlasında uzlaşmanın sağlandığı görülmektedir. Uzlaşma başvurularının yıllar itibariyle dalgalı bir halde seyrettiği ve son yılda bir önceki yıla kıyasla önemli bir artışın yaşandığı görülmektedir. En düşük başvurunun ise 8 başvuru ile 2016 yılında yapıldığı ve bu başvurulardan yalnızca 2 tanesi üzerinde uzlaşmanın sağlanamadığı görülmektedir. 2016 yılında yapılan başvuru sayısının bu denli düşük olmasının sebebi ise 6736 sayılı “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanunun”96

yürürlüğe girmesine ve mükelleflerin vergi borçlarını yapılandırmaya ve matrah artırımına başvurmuş olmalarına bağlanabilir.

Son on yıl içinde en yüksek uzlaşma oranı ise %81 ile 2010 yılına aittir. Buda demek oluyor ki; 2010 yılında neredeyse yapılan her 10 başvurudan 8’i uzlaşmayla sonuçlanmıştır. Uzlaşma oranının en düşük olduğu 2017 yılında ise başvuruların %80’nden daha fazlasında uzlaşma sağlanamamıştır.

2017 yılı baz alındığında, bir önceki yıla kıyasla başvuru sayısında %125’lik bir artış olmasına rağmen, uzlaşma oranında ise %58,34’lük bir azalmanın olduğu görülmektedir. Yine aynı yıl için uzlaşma başvurusu 2008 yılına göre %79, uzlaşma

oranı ise %43 azalmıştır. Son 10 yılda yapılan toplam 297 başvurunun %56’sında uzlaşmanın sağlandığı, diğer bir ifadeyle 2008-2017 yılları arasında yapılan toplam uzlaşma başvurularının yarısından daha fazla bir kısmında uzlaşmanın sağlandığı görülmektedir.

Tablo 3’de 2008-2017 yılları arasında Merkezi Uzlaşma Komisyonu tarafından gerçekleştirilen uzlaşma görüşmeleri neticesinde kesinleşen vergi ve cezalar yer almaktadır.

Tablo 3: Merkezi Uzlaşma Komisyonu Sonuçları (2008-2017)

Yılla r Uzlaşmaya Konu Olan Vergi (TL) Uzlaşma Sonucu Vergi (TL) Kesin leşen Vergi (%) Uzlaşmaya Konu Olan Ceza (TL) Uzlaşma Sonucu Ceza (TL) Kesinl eşen Ceza (%) 2008 783.128.748 253.544.689 32,37 1.001.772.971 6.456.718 0,64 2009 207.615.503 67.449.481 32,48 248.725.829 616.118 0,25 2010 1.221.246.629 129.130.956 10,57 893.738.592 0 0 2011 806.732.862 54.634.707 6,77 1.116.580.834 270.000 0,02 2012 102.491.764 35.748.387 34,87 141.231.911 18.684.773 13,22 2013 78.348.091 10.183.607 12,99 111.038.801 1.100.000 0,99 2014 412.071.662 169.501.397 41,13 479.382.201 5.184.714 1,08 2015 1.278.100.994 403.600.579 31,57 1.477.852.281 6.993.907 0,47 2016 268.766.445 58.960.357 21,93 341.575.433 0 0 2017 3.212.460 3.212.460 100 11.128.389 1.904.432 17,11

Kaynak: GİB faaliyet raporlarından derlenmiştir.

Son on yıl içinde Merkezi Uzlaşma Komisyonunda uzlaşmaya konu olan en yüksek vergi tutarı 1.278.100.994 TL ile 2015 yılında görülürken, uzlaşma sonucu en yüksek vergi tutarı ise 403.600.579 TL ile yine 2015 yılında görülmektedir. Bu yılda uzlaşma sonucu vergi tutarı her ne kadar en yüksek seviyede olsa da bu yıl için kesinleşen vergi oranı %32’dir. Hiçte azımsanmayacak nitelikte olan bu orana göre uzlaşmaya konu olan toplam verginin %68’i uzlaşma sonucunda ortadan kaldırılmıştır.

Yıllar itibariyle değişkenlik gösteren uzlaşmaya konu vergi tutarının en düşük olduğu yıl 2017 yılıdır. Bu yılda uzlaşmaya konu olan vergi tutarının tamamının uzlaşma sonucunda kesinleştiği diğer bir ifadeyle söz konusu yılda vergi miktarında herhangi bir indirim yapılmadığı görülmektedir. Uzlaşma sonucunda uzlaşmaya konu olan verginin yalnızca %7’sinin kesinleştiği ve uzlaşılan en yüksek vergi oranının olduğu yıl ise 2011’dir. 2011 yılında uzlaşmaya konu olan verginin %93’ünde uzlaşma

sağlanmıştır. 2017 yılından sonra kesinleşen vergi oranın en yüksek olduğu 2014 yılında ise uzlaşmaya konu olan verginin %41’inin kesinleştiği görülmektedir. Bu da 2014 yılında uzlaşmaya konu olan verginin yaklaşık %60’nın alımından vazgeçildiği anlamına gelmektedir.

Uzlaşma sonucu vergi cezalarının ise çok büyük bir kısmının neredeyse tamamının, hatta 2010 ve 2016 yıllarında tamamının silindiği görülmektedir. Uzlaşmaya konu olan ceza miktarının en yüksek olduğu 2015 yılında bu miktarın yalnızca 0,00047 si kesinleşmiştir. Yani ödenmesi gereken ceza miktarı 2015 yılı için uzlaşmaya konu olan ceza tutarının binde biri bile değildir. Uzlaşmaya konu olan cezanın %17’sinin kesinleştiği 2017 yılı ise ceza oranın en yüksek olduğu yıldır. Bu yılda bile ödenmesi gereken vergi cezasının %83’ünden vazgeçildiği görülmektedir.

Son on yılın toplamına baktığımızda ise uzlaşmaya konu olan 5 milyar TL‘nin (5.161.715.158) yaklaşık üçte birinin (%32,46), uzlaşmaya konu yaklaşık 6 milyar TL’nin (5.823.027.242) ise yalnızca % 3’nün (3,37) kesinleştiğini görmekteyiz. Daha açık ifadeyle, son on yılda Merkezi Uzlaşma Komisyonunda uzlaşmaya konu olan her 100 liralık vergi aslının yaklaşık 30 lirası, her 100 liralık vergi cezasının da yaklaşık 3 lirası kesinleşmiştir.

Bu oranlar, uzlaşılan ceza tutarlarındaki yüksekliği gözler önüne sermektedir. Bu bağlamda, komisyonun vergi cezaları konusundaki tutumunun, vergi aslına kıyasla çok daha yüksek oranlar da indirim yapılması yönünde olduğu söylenebilir. Ayrıca uzlaşma oranlarının bu denli yüksek olmasının devletin vergi toplama ve kişilerin vergi ödeme yeteneği ile doğru orantılı olan vergi kapasitesini ve bu kapasitenin kullanım derecesini gösteren vergi gayretini de olumsuz yönde etkileyeceği kanaatindeyiz.